бұл презентацияда бүкіләлемдік тартылыс заңы, 1,2,3 космостық жылдамдықтар қарастырылады.

1. тақырыбы:
БҮКІЛ ӘЛЕМДІК ТАРТЫЛЫС
ЗАҢЫ.
ЖОСПАРЫ:
1.НЬЮТОННЫҢ БҮКІЛ ӘЛЕМДІК ТАРТЫЛЫС ЗАҢЫ.
2. БІРІНШІ, ЕКІНШІ ЖӘНЕ ҮШІНШІ КОСМОСТЫҚ ЖЫЛДАМДЫҚТАР.

2. БҮКІЛ ӘЛЕМДІК ТАРТЫЛЫС ЗАҢЫ.
• Заңды И. Ньютон 1667 жылы ашты. 1665 жылы 23-жасында
Ньютон Айды орбитада ұстап тұратын күш Жерге
алманың құлауына септігін тигізетін күш табиғатына
ұқсас екендігін болжап айтты. Оның болжамы бойынша
Әлемдегі барлық денелер арасында массалар центрін
жалғастыратын түзу бойымен тартылыс
(гравитациялық күштер) күштері әсер етеді.

3. Табиғаттағы көптеген құбылыстар бүкіләлемдік
тартылыс заңымен түсіндіріледі
 Күн жүйесіндегі ғаламшарлар қозғалысы,
 Жердің жасанды серігінің қозғалыстары ,
 Баллистикалық зымырандардың ұшу траекториясы
 Жерге жақын денелердің қозғалысы,
 Денелердің жерге құлауы,
 Тасу және қайту,
 Сарқырамалар,
 Қол сөмкесінің ауырлығы.
 Жер атмосферасының болуы т.б

4. БҮКІЛӘЛЕМДІК ТАРТЫЛЫС ЗАҢЫ
• Кез-келген екі бөлшектің гравитациялық
тартылу күші олардың массаларының
көбейтіндісіне тура пропорционал, ал
олардың ара қашықтығының квадратына
кері пропорционал.
R
m
m
G
F 2
2
1

кг
Нм
G 2
2
11
10
*
67
,
6


Пропорционалдық коэфициент G
табиғаттағы барлық денелер үшін
бірдей және оны бүкіл әлемдік
тартылыс тұрақтысы немесе
гравитациялық тұрақты деп
атайды.

5. • Егер M – Жер массасы , RЗ – оның радиусы, m – берілген
дене массасы болса , онда ауырлық күші
• мұндағы g – Жер бетіндегі еркін түсу үдеуі.
Бүкіләлемдік тартылыс заңының бір байқалуы
ауырлық күші болып табылады.
Ғаламшарлардың массасы осы заң бойынша анықталған

7.  Бірінші ғарыштық жылдамдық
– 7.9 км/с
Траекториясы – эллипс
 Екінші ғарыштық жылдамдық
– 11.2 км/с
Траекториясы – парабола
 Үшінші ғарыштық жылдамдық
– 16.67 км/с
Траекториясы – гипербола
ҒАРЫШТЫҚ ЖЫЛДАМДАМДЫҚТАР

8. Бірінші ғарыштық жылдамдық – айналмалы жылдамдық-
объектіге қозғалтқышсыз, атмосфераның кедергісін және
планетаның айналуын елемей, оны радиусы планетаның
радиусына тең дөңгелек орбитаға шығару үшін беру керек
жылдамдық.
Бірінші ғарыштық жылдамдық – бұл көлденең қозғалатын
дененің минималды жылдамдығы
планетаның беті, оған түспейді, бірақ
айналмалы орбитада қозғалады.
Бірінші ғарыштық жылдамдық
Жер үшін

9. Екінші ғарыштық жылдамдық-параболалық жылдамдық (дене
парабола бойымен қозғалады), қашу жылдамдығы – бұл аспан
денесінің гравитациялық тартылуын жеңу үшін массасы аспан
денесінің (планетаның) массасына қатысты шамалы болатын
объектіге (ғарыш аппаратына) берілуі керек ең төменгі жылдамдық.
Дене осы жылдамдықты алғаннан кейін, ол гравитациялық емес үдеуді
алмайды (қозғалтқыш өшірулі, атмосфера жоқ)Екінші ғарыштық
жылдамдық-аспан денесінің радиусы мен массасымен анықталады,
сондықтан бұл әр аспан денесінің сипаттамасы.
Жер-v = 11,2 км / с-дене жердің айналасынан шығып, күннің серігіне
айналады
Күн-V = 617,7 км/с
Екінші ғарыштық жылдамдық

10. Үшінші ғарыштық жылдамдық - параболалық жылдамдық (дене
парабола бойымен қозғалады) – күннің тартылыс күшін жеңу және Күн
жүйесінен тыс жұлдызаралық кеңістікке өтуге мүмкіндік беру үшін
қозғалтқышсыз объектіге (ғарыш аппаратына) берілуі керек ең төменгі
жылдамдық. Жер бетінен ұшып, планетаның орбиталық айналуын
жақсы қолдана отырып, ғарыш кемесі Жерге қатысты 16,6 км/с
жылдамдықпен үшінші ғарыштық жылдамдыққа жете алады, ал
жерден ең қолайсыз бағытта көтерілгенде оны 72,8 км/с дейін
жылдамдату керек .
Үшінші ғарыштық жылдамдық
 Үшінші ғарыштық жылдамдық – 16.67
км/с
Траекториясы – гипербола