1. БҮЛЭГ
Нийт нийлүүлэлт ба нийт
эрэлт
3

2. Энэ бүлгийг судалснаар дараах чадваруудыг эзэмших
болно.
Макро эдийн засгийн богино ба урт хугацааг ялгах
Нийт нийлүүлэлтийг юу тодорхойлдог болохыг
тайлбарлах
Нийт эрэлтийг юу тодорхойлдог болохыг тайлбарлах
Нийт эрэлтийг өөрчлөгч хүчин зүйлс
Макро эдийн засгийн тэнцвэр, түүнд нөлөөлөх хүчин
зүйлс

3. Үйлдвэрлэл ба үнэ
Үйлдвэрлэл өсөхийн зэрэгцээ үнэ ч бас өсдөг.
Гэхдээ
үнэ ба үйлдвэрлэл жигд өсч байдаггүй.
Ямар хүчин зүйл байнга бодит ДНБ-ий өсөлтийг
хурдасгадаг вэ?
Яагаад бидэнд бизнесийн мөчлөг байдаг
вэ?
Макро эдийн засгийн гол сургуулиудын үзэл
баримтлалын ялгаа нь юу вэ?

4. Макро эдийн засгийн богино ба урт
хугацаа
Макро эдийн засгийн урт хугацаа
Макро эдийн засгийн урт хугацаа гэдэг нь бодит цалин
бүрэн ажил эрхлэлтэнд хүргэхээр зохицуулалт хийх
хангалттай урт хугацааг хэлнэ.
Урт хугацаанд:
Бодит ДНБ нь потенциаль ДНБ-тэй тэнцүү
Ажилгүйдлийн түвшин хэвийн түвшиндээ хүрэх
Үнийн түвшин мөнгөний тоо хэмжээнээс
пропорциональ
Инфляцийн түвшин мөнгөний өсөлтөөс бодит ДНБ-ий
өсөлтийг хассантай тэнцүү байна.

5. Макро эдийн засгийн богино ба урт
хугацаа
Макро эдийн засгийн богино хугацаа
Макро эдийн засгийн богино хугацаа гэдэг нь
зарим үнэ тогтмол байж улмаар
Бодит ДНБ потенциал ДНБ-тэй тэнцүү эсвэл бага их
болон байж болох,
 Ажилгүйдлийн түвшин хэвийн түвшинтэй тэнцүү
эсвэл их болон бага байж болох хугацааг хэлнэ.

6. Нийт эрэлт
Бодит ДНБ-ий эрэлтийн хэмжээ Y гэдэг нь өрхүүд, засгийн
газар, бизнес эрхлэгчид болон гадныхны худалдан авахаар
төлөвлөсөн
Монголд
үйлдвэрлэгдсэн
эцсийн
бүтээгдэхүүний зах зээлийн нийт өртөг юм.
Энэ тоо хэмжээ нь төлөвлөсөн хэрэглээний зардал C,
хөрөнгө оруулалт I, засгийн газрын зардал G, цэвэр
экспорт X – M-н нийлбэртэй тэнцүү.
Өөрөөр хэлбэл,
AD=Y = C + I + G + (X – M).
AD=E=f(P, Cp, Gp, Ip,NXp)

7. Нийт эрэлт
Худалдан авах төлөвлөгөө нь дараах хүчин зүйлсээс
хамаардаг. Үүнд:
Үнийн түвшин


Хүлээлтүүд

Мөнгөний болон сангийн бодлого

Дэлхийн эдийн засаг

8. Нийт эрэлт
Нийт эрэлтийн муруй
Нийт эрэлтийн муруй (Aggregate demand) гэдэг нь
үнийн түвшин ба бодит ДНБ-ий эрэлтийн хэмжээ
хоорондын хамаарлыг харуулдаг.
Эрэлт
Нийт эрэлт
Тухайн нэг барааны
эрэлтийн тоо хэмжээ
болон үнийн түвшин
хоороондын хамаарал
Хэрэглэгчийн орлого
болон үнийн ерөнхий
түвшний харилцан
хамаарал

9. Нийт эрэлт
Зураг 27.6-д AD
муруйг дүрслэв.
AD муруй дараах
шалтгааны улмаас
сөрөг налалттай
байдаг. Үүнд:
 Пигугийн
хөрөнгийн нөлөө
 Кейнсийн зээлийн
хүүний нөлөө
 МанделФлемингийн ханшны
нөлөө

10. Нийт эрэлт
Пигугийн хөрөнгийн нөлөө
Үнийн түвшин өсөхөд бусад хүчин зүйл тогтмол байхад
бодит баялаг(мөнгө, хувьцаа гэх мэт) буурдаг.
Бодит баялагын бууралтыг нөхөхийн тулд хүмүүс
хадгаламжаа өсгөж, хэрэглээгээ багасгадаг. Ингэснээр
бодит ДНБ-ий эрэлтийн хэмжээ буурдаг.
Үүний адил үнийн түвшин буурахад бодит баялаг өсдөг.
Илүү их бодит баялаг нь хадгаламжийг бууруулж,
хэрэглээг өсгөж улмаар бодит ДНБ-ийг эрэлтийг
өсгөдөг.

11. Нийт эрэлт
Кейнсийн зээлийн хүүнийн нөлөөл
- Эдийн засагт хүүгийн түвшин өссөснөөр төлөвлөсөн
зардлын түвшингээ бууруулах шаардлагатай.
- Үнийн ерөнхий түвшин өссөснөөр хүү өсч, нийт
эрэлтийн тоо хэмжээ буурна.

12. Нийт эрэлт
Мандел-Флемингийн валютын ханшны нөлөө.
Үнийн ерөнхий түвшин буурах нь хүүгийн
түвшинг бууруулах бөгөөд тэрхүү бууралт нь
валютын бодит ханшыг сулруулж тухайн улсын
цэвэр экспортыг урамшуулж нийт эрэлт өснө.

13. Нийт эрэлт
Нийт эрэлтийн өөрчлөлт
Худалдан авах төлөвлөгөөнд нөлөөлдөг үнийн
нээс бусад хүчин зүйлийн аль нэг нь өөрчлөгдөх
тохиолдолд нийт эрэлт өөрчлөгддөг.
Тэдгээрээс гол нөлөө үзүүлдэг нь

Хүлээлтүүд

Мөнгөний болон сангийн бодлого

Дэлхийн эдийн засаг
түвш-

14. Нийт эрэлт
Хүлээлтүүд
Ирээдүйн орлого болон инфляци, ашгийн талаарх хүлээлт
өөрчлөгдөх нь нийт эрэлтийг өөрчилдөг.
Хүлээгдэж буй орлогын өсөлт нь хүмүүсийн өнөөгийн
хэрэглээний зардлыг нэмэгдүүлж улмаар нийт эрэлтийг
өсгөдөг.
Хүлээгдэж
буй
инфляци
өсөх
нь
өнөөгийн
бүтээдэхүүнийг хямд болгож нийт эрэлтийг өсгөдөг.
Хүлээгдэж буй ашиг өсөх нь пүүсийн хөрөнгө
оруулалтын зардлыг нэмэгдүүлж нийт эрэлтийг
өсгөдөг.

15. Нийт эрэлт
Мөнгө болон сангийн бодлого
Сангийн бодлого гэдэг нь засгийн газраас эдийн засагт
нөлөөлөх зорилготой татварыг өөрчлөх, шилжих төлбөр
олгох, бүтээгдэхүүн худалдан авах үйл ажиллагааг хэлнэ.
Татварыг бууруулах, эсвэл шилжих төлбөрийг
нэмэгдүүлэх нь өрхийн зарцуулах орлогыг өсгөдөг.
Өрхийн зарцуулах орлогын өсөлт хэрэглээний зардлыг
өсгөж улмаар нийт эрэлтийг нэмэгдүүлдэг.

16. Нийт эрэлт
Мөнгө болон сангийн бодлого
Засгийн газрын бүтээгдэхүүн худалдан авах зардал нь нийт
эрэлтийн нэг бүрэлдэхүүн тул түүний өсөлт нийт эрэлтийг
өсгөдөг.
Мөнгөний бодлого гэдэг нь эдийн засаг дахь хүүний
түвшин болон мөнгийн тоо хэмжээг өөрчлөхийг хэлнэ.
Мөнгөний тоо хэмжээ өсөх нь нийт эрэлтийг өсгөдөг.
Хүүний түвшин буурах нь зардлыг нэмэгдүүлж нийт
эрэлтийг өсгөдөг.

17. Нийт эрэлт
Дэлхийн эдийн засаг
Дэлхийн эдийн засаг хоѐр сувгаар нийт эрэлтэнд
нөлөөлдөг. Үүнд:
Гадаад валютын ханш буурахад дотоодын бүтээгдэхүүн
гадаадынхтай харьцуулахад хямд болох бөгөөд экспорт өсч
импорт буурч нийт эрэлтийг өсгөдөг.
Гадаадын орлого өсөх нь АНУ-ын экспортыг өсгөж нийт
эрэлтийг өсгөдөг.

18. Нийт эрэлт
Зураг 27.7-д нийт
эрэлтийн өөрчлөлтийг
харуулав.
Нийт эрэлт өсөхөд AD
муруй баруун тийш, …
… нийт эрэлт буурахад
AD муруй зүүн тийш
шилждэг.

19. Changes in Aggregate Demand

20. Changes in Aggregate Demand
 Төлөвсөн хэрэглээний зардлын
өсөлт
1. Хэрэглэгчдийн эзэмшиж буй
мөнгөн хөрөнгө
2. Хүлээлт
3. Өр зээл
4. Татвар
 Төлөвлөсөн хөрөнгө оруулалтын
зардал
1. Бодит хүү
2. ХО-аас хүлээгдэж буй ашиг
3. Технологын дэвшил
4. Татвар
5. ҮХЗ-ийн ашиглалт
 Төлөвлөсөн ЗГ-ын зардал
 Төлөвлөсөн цэвэр экспортын
зардал
1. Бусад улсын орлогын түвшин
2. Валютын ханш

21. Нийт нийлүүлэлт
Бодит ДНБ-ий нийлүүлэлтийн хэмжээ гэдэг нь тухайн
хугацааны пүүсүүдийн үйлдвэрлэхээр төлөвлөсөн
бараа, үйлчилгээний нийт хэмжээг хэлнэ. Энэ тоо
хэмжээ дараах хүчин зүйлсээс хамаардаг. Үүнд:

Хөдөлмөрийн тоо хэмжээ

Биет болон хүмүн капиталын хэмжээ

Технологийн түвшин
Хөдөлмөрийн зах зээл дээрх ялгаатай нөхцөл
байдлаас хамааран нийт нийлүүлэлтийг дараах
хугацааны хүрээнд хуваадаг. Үүнд:
Урт хугацааны нийт нийлүүлэлт
 Богино хугацааны нийт нийлүүлэлт

22. Нийт нийлүүлэлт
Урт хугацааны нийт нийлүүлэлт
Урт хугацааны нийт нийлүүлэлт /Long-run
aggregate supply/ гэдэг нь бодит ДНБ потенциал ДНБ- тэй
тэнцүү байх үеийн бодит ДНБ-ий нийлүүлэлтийн хэмжээ ба
үнийн түвшин хоорондын хамаарлыг хэлнэ.
Потенциал ДНБ үнийн түвшнээс хамаардаггүй.
Тиймээс урт хугацааны нийт нийлүүлэлтийн муруй
(LAS) потенциал ДНБ-ийг дайрсан босоо тэнхлэгтэй
параллель шулуун байна.

23. Нийт нийлүүлэлт
Богино хугацааны нийт нийлүүлэлт
Богино хугацааны нийт нийлүүлэлт /Short-run
aggregate supply/ гэдэг нь потенциал ДНБ, нэрлэсэн
цалин, бусад нөөцийн үнэ тогтмол байх үеийн бодит ДНБий нийлүүлэлтийн хэмжээ ба үнийн түвшин хоорондын
хамаарлыг хэлнэ.
Нэрлэсэн цалин, бусад нөөцийн үнэ өөрчлөгдөөгүй
байхад үнийн түвшин өсөх нь бодит ДНБ-ий
нийлүүлэлтийн хэмжээг өсгөдөг.
Тиймээс богино хугацааны нийт нийлүүлэлтийн муруй
(SAS) эерэг налалттай байдаг.

24. Нийт нийлүүлэлт
Зураг 27.1-д потенциал
ДНБ 12 их наяд доллар
үеийн LAS муруйг
харуулав.
LAS муруйн дагуу бүх үнэ
болон нэрлэсэн цалин ижил
хувиар өөрчлөгддөг
.
Тиймээс харьцангуй үнэ
болон бодит цалин өөрчлөгдөхгүй хэвээр байдаг
.
P
LRAS
SRAS
SRAS
AS=Y

25. Нийт нийлүүлэлт
SAS муруй эерэг
налалттай байдаг нь
дараахтай холбоотой:
Нөөцөд гаргах зардал
өөрчлөгдөөгүй үед үнийн
түвшин өсөх нь пүүсийг
өндөр ахиу зардал
гаргаж гарцаа нэмэгдүүлэхийг өдөөдөг.
Өмнөхийн эсрэгээр
үнийн түвшин буурах нь
пүүсийг бага ахиу
зардалтай гарцаа
цөөрүүлэхийг өдөөдөг.

26. Нийт нийлүүлэлт
LAS ба SAS муруйн дагуух
шилжилт
Зураг 27.3-д үнийн түвшний
өөрчлөлтөд
Нэрлэсэн цалин, бусад
нөөцийн үнэ ижил хувиар
өөрчлөгдсөн бол LAS
муруйн дагуух цэгэн
шилжилт хийх,
Нэрлэсэн цалин, бусад
нөөцийн үнэ өөрчлөгдөөгүй
бол SAS муруйн дагуух цэгэн
шилжилт хийхийг харуулав.

27. Нийт нийлүүлэлт
Нийт нийлүүлэлтийн өөрчлөлт
Потенциал ДНБ өсөхөд LAS болон
баруун тийш шилждэг.
SAS муруй зэрэг
Потенциал ДНБ дараах гурван шалтгааны улмаас
өөрчлөгддөг. Үүнд:
Бүрэн ажил эрхлэлттэй үеийн хөдөлмөрийн хэмжээ
өөрчлөгдөх
Биет болон хүмүн капиталын хэмжээ өөрчлөгдөх
Технологийн дэвшил явагдах

28. Нийт нийлүүлэлт
Зураг 27.4-д
потенциал ДНБ-ий
өсөлт хэрхэн LAS
болон SAS муруйг
зэрэг баруун тийш
шилжүүлж байгааг
дүрслэв.

29. Нийт нийлүүлэлт
Зураг 27.5-д нэрлэсэн
цалингийн өөрчлөлтийн нийт
нийлүүлэлтэд үзүүлэх
нөлөөг харуулав.
Нэрлэсэн цалингийн
өсөлт нь
Богино хугацааны
нийт нийлүүлэлтийг
бууруулах ба SAS
муруй зүүн тийш
шилжилт хийнэ.
 Урт хугацааны нийт
нийлүүлэлтэнд
нөлөө
үзүүлэхгүй.

30. Нийт нийлүүлэлт
• Дотоод ЭЗ-ийн нөөцүүд
• Гадаад ЭЗ-ийн нөөцүүд
• Бүтээмжийн өөрчлөлт
• Төрөөс бизнесийн орчны
талаар явуулж буй бодлого
• Татвар
• Татаас
• Сангийн, Мөнгөний,
бусад бодлогууд
P
LRAS
SRAS
SRAS
AS=Y

31. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Богино хугацааны макро эдийн засгийн тэнцвэр
Богино хугацааны макро эдийн засгийн тэнцвэр
бодит ДНБ-ий эрэлтийн хэмжээ бодит ДНБ-ий
нийлүүлэлтийн хэмжээтэй тэнцүү буюу AD муруй ба
SAS муруйн огтолцох цэгт тогтдог.

32. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Зураг 27.8-д богино
хугацааны тэнцвэрийг
байгуулав.
Хэрэв бодит ДНБ нь
тэнцвэрт бодит ДНБ-ээс
бага бол пүүс үнэ болон
гарцын хэмжээгээ өсгөх
…,
… бодит ДНБ нь тэнцвэрт бодит ДНБ-ээс их
бол пүүс гарц болон үнээ
бууруулах болно.

33. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Эдгээр өөрчлөлтөд SAS
муруйн дагуу цэгэн
шилжилт явагдаж богино
хугацааны макро эдийн
засгийн тэнцвэрт
хүргэдэг.
Богино хугацааны
тэнцвэрт бодит ДНБ нь
потенциал ДНБ-ээс их,
эсвэл бага байж болно.

34. Нийт нийлүүлэлт
• Нийт эрэлтийн өөрчлөлт
P
• Нийт нийлүүлэлтийн
өөрчлөлт
LRAS
• Нийт ажлын цагийн өсөлт
• Бүтээмжийн өсөлт
• Капиталын нөөцийн өсөлт
• Хүмүн капиталын өсөлт
• Технологийн дэвшил
МRAS
SRAS
AS=AD

35. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
AS=Y=AD гэсэн нөхцөл хангагдана.
Жнь: Нэгэн улсын хувьд Cp=100-50*P, Ip=200, Gp=150,
Y=50+10*P бол богино хугацааны тэнцвэрийг ол.
Y=AD=Cp+Gp+Ip
Y=AD= 100-50*P+200+150= 450-50*P
Y= AS= 50+10*P
Y=AS=AD гэдгээс
Р* =?, Y*=?

36. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Урт хугацааны макро эдийн засгийн тэнцвэр
Урт хугацааны макро эдийн засгийн тэнцвэр нь бодит
ДНБ-ий хэмжээ потенциал ДНБ-тэй тэнцүү буюу эдийн
засаг урт хугацааны нийт нийлүүлэлтийн муруй дээр байх
үед тогтдог.
Урт хугацааны тэнцвэр нь AD муруй ба LAS муруйн
огтолцох цэгт тогтдог.

37. Макро эдийн засгийн тэнцвэр хэт
богино хугацаанд
P
P
Төв банкнаас бодлогын хүүгээ
нэмэгдүүлсэн бол
E1
E2
Ү2
Ү1
Дэд бүтцийн салбарт хийх хөрөнгө
оруулалтаа ЗГ нэмэгдүүлсэн бол
E3
Ү3
SRAS
AS, AD

38. Макро эдийн засгийн тэнцвэр богино
хугацаанд

39. Макро эдийн засгийн тэнцвэр урт
хугацаанд
P
LRAS
E3
E1
P
E2
Ү2
Ү1
Ү3
AS, AD

40. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Эдийн засгийн өсөлт ба
Инфляци
Зураг 27.10-д эдийн
засгийн өсөлтийг
дүрслэв.
Хөдөлмөр болон капитал
өсөх, технологийн
дэвшил явагдах нь
потенциал ДНБ өсгөдөг.
Ингэснээр LAS муруй
баруун тийш шилжинэ.

41. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Зураг 27.10-д инфляцийг
дүрслэв.
Мөнгөний тоо хэмжээний
өсөлт потенциаль ДНБий өсөлтөөс хурдан
байснаас нийт эрэлт урт
хугацааны нийт
нийлүүлэлтээс илүү
ихээр өссөн байна.
AD муруй LAS муруйгаас
илүү баруун тийш
шилжинэ.

42. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Бизнесийн мөчлөг
Бизнесийн мөчлөг нь нэрлэсэн цалин нийт эрэлт болон
богино хугацааны нийт нийлүүлэлтийн хэлбэлзэлд бодит
ДНБ-ийг потенциал ДНБ-тэй тэнцүү байхаар хурдан
зохицуулдаггүйн улмаас бий болдог.
Потенциал үйлдвэрлэлээс бага байх тэнцвэр гэдэг нь
потенциаль ДНБ бодит ДНБ-ээс их байх тэнцвэрийг
хэлнэ.
Потенциал үйлдвэрлэлээс их байх тэнцвэр гэдэг нь
потенциал ДНБ бодит ДНБ-ээс бага байх тэнцвэрийг
хэлнэ.
Бүрэн ажил эрхлэлттэй тэнцвэр гэдэг нь бодит ДНБ
потенциал ДНБ-тэй тэнцүү байх тэнцвэрийг хэлнэ.

43. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Зураг 27.11(a) болон (d)-д
потенциал үйлдвэрлэлээс
бага байх тэнцвэрийг
харуулав.
Потенциал ДНБ-ээс бодит
ДНБ-ийг хассан зөрүүг
уналтаас үүдэлтэй зөрүү
гэж нэрлэдэг.
Зураг 27.11(b) болон (d)-д
бүрэн ажил эрхлэлттэй
тэнцвэрийг харуулав.

44. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Зураг 27.11(c) болон (d)-д
потенциал үйлдвэрлэлээс их
байх тэнцвэрийг харуулав.
Бодит ДНБ-ээс потенциал
ДНБ-ийг хассан зөрүүг
инфляцийн зөрүү гэдэг.
Зураг 27.11(d)-д эдийн засаг
хэрхэн нэг богино хугацааны
тэнцвэрээс нөгөөд шилжиж,
бодит ДНБ бизнесийн мөчлөгөөр потенциал ДНБ-ий
орчим хэлбэлзэж байгаа
харуулав.

45. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Нийт эрэлтийн
хэлбэлзэл
Зураг 27.12-т нийт
эрэлтийн өсөлтийн
нөлөөг дүрслэв.
Нийт эрэлтийн өсөлтөд
AD муруй баруун тийш
шилжинэ.
Үүний хариуд пүүсүүд
богино хугацаанд үнэ
болон гарцаа
нэмэгдүүлнэ.

46. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Богино хугацааны
тэнцвэрт инфляцийн
зөрүү бий болно.
Нэрлэсэн цалин өсч эхлэх
ба SAS муруй зүүн тийш
шилжиж эхэлнэ.
Үнийн түвшин тасралгүй
өсч бодит ДНБ эдийн
засаг буцаж бүрэн ажил
эрхлэлтийн түвшинд хүрэх
хүртэл буурна.

47. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Нийт нийлүүлэлтийн
хэлбэлзэл
Зураг 27.13-д нефтийн
үнийн өсөлтийн нөлөөг
дүрслэв.
Богино хугацааны нийт
нийлүүлэлт буурч SAS
муруй зүүн тийш
шилжинэ.
Ингэснээр бодит ДНБ
буурч үнийн түвшин
өснө.
Эдийн
засаг
стагфляци-тай болно.

48. Гэрийн даалгавар
• " Макро экономиксийн үндэс" УБ, МУИС, ЭЗС
89-р хуудасны 4-н асуултанд хариулах

49. ЛЕКЦ ДУУСАВ.