1. แบบแผนการถายทอดทางพันธุกรรม
Genetic inheritance
อ.ดร. ปยมาศ ผองแกว
คณะทรัพยากรธรรมชาติและอุตสาหกรรมเกษตร

2. Genetics and Heredity
พันธุศาสตร
วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับรูปแบบการถายทอด
ทางพันธุกรรมจากชั่วรุนหนึงไปยังชั่วรุนถัดไป
่
พันธุกรรม
การถายทอดลักษณะจากบรรพบุรุษ
มายังลูกหลาน

3. Gergor Johann Mendel
The father of the science of genetics
1822 Brunn Austria
1843 บวช
1851 เรียนดานวิทยาศาสตร
University of Vienna
1857 เริ่มการทดลองผสมถั่ว
ระยะเวลาที่ทดลอง 7 ป
1882 เสียชีวิต

4. Rediscovering Mendelian Laws
ค.ศ. 1900
Germany Holland Australia

5. งานทดลองของเมนเดล
1. Garden pea
(Pisum sativum)
อายุสั้น
2.วิเคราะหโดยใช
คณิตศาสตรและ
สถิติ

6. ถั่วลันเตา
พืชฤดูเดียว (annual plant)
ผสมตัวเอง (Self fertilization)
พันธุแท (pure line)
โครโมโซม 2 ชุด (diploid)

7. ลักษณะของถั่วลันเตา
Mendel ศึกษา 7 ลักษณะ

8. Monohybrid cross
การผสมพอแมมีลักษณะแตกตางกันเพียงลักษณะเดียว
เชน สีเมล็ด (สีเหลืองกับสีเขียว)
รุนพอแม Parent generation, P เปนพันธุแท (pure lines)
รุนลูกผสมชั่วที่ 1 The first filial generation, F1
รุนลูกผสมชั่วที่ 2 The second filial generation, F2
รุนลูกผสมชั่วที่ 3 The third filial generation, F3

9. Monohybrid cross
ลักษณะ รูปรางเมล็ด

10. ตัวอยาง การถายทอดลักษณะรูปรางเมล็ด
ผสม
P เมล็ดเรียบ X เมล็ดยน
F1 เมล็ดเรียบ
X
F2 เมล็ดเรียบ(5,474) เมล็ดยน (1,850)
3 1
อัตราสวน เมล็ดเรียบ : เมล็ดยน = 3 : 1
=¾:¼

11. ผลการผสมทัง 7 ลักษณะของMendel
้

12. สรุปผลการผสม Monohybrid
1. ลูก F1 จะแสดงลักษณะเหมือนพอหรือเหมือนแมเพียง
ลักษณะเดียว เรียกลักษณะที่ปรากฏในลูก F1 วา
ลักษณะเดน (dominance)
2. ลักษณะที่ไมปรากฏในลูก F1 จะกลับมาปรากฏอีกครั้งใน
ลูก F2 เรียกลักษณะนี้วา ลักษณะดอย (recessive)
3. ในการผสม ไมวาจะผสมพอแมสลับกัน
(reciprocal cross) ก็จะไดผลเหมือนกัน
P ♀ เรียบ X ยน ♂ หรือ P ♀ ยน X เรียบ ♂
F1 เรียบ F1 เรียบ
F2 3 เรียบ : 1 ยน F2 3 เรียบ : 1 ยน

13. กฎการถายทอดลักษณะของเมนเดล
Mendelian Laws

14. Law of Segregation of Gene
“ลักษณะแตละลักษณะถูกควบคุมดวย factor 1 คู
เมื่อมีการสรางเซลลสืบพันธุ factor ที่อยูเปนคูนี้
จะแยกออกจากกันเขาสูเซลลสบพันธุ (gamate)
ื
เซลลละ 1 อัน และจะกลับมาเขาคูอีกครั้งในลูก
เมื่อมีการผสมระหวางเซลลสืบพันธุจากพอและแม”
Factor = Gene
ยีนที่ควบคุมลักษณะเดน เรียก Dominant gene
แทนดวย อักษรภาษาอังกฤษตัวใหญ A, B, C,………
ยีนที่ควบคุมลักษณะดวย เรียก Recessive gene
แทนดวย อักษรภาษาอังกฤษตัวเล็ก a, b, c,………

15. ลักษณะเมล็ดเรียบ ลักษณะ ???
ลักษณะเมล็ดยน ลักษณะ ???
alleles
ให ยีน S เมล็ดเรียบ ยีนเดน
ยีน s เมล็ดยน ยีนดอย
genotype phenotype
SS ลักษณะเมล็ดเรียบ
Ss ลักษณะเมล็ดยน

16. จากตัวอยาง การผสมถั่วเมล็ดเรียบกับถั่วเมล็ดยน
กําหนดให ยีน S - ลักษณะเมล็ดเรียบ
ยีน s - ลักษณะเมล็ดยน
P เมล็ดเรียบพันธุแท X เมล็ดยนพันธุแท
SS ss
เซลลสืบพันธุ S s
F1 Ss เมล็ดเรียบ
F 1 X F1 Ss X Ss
Gamete S s S s
F2 SS Ss Ss ss (1SS:2Ss:1ss)
3 เมล็ดเรียบ 1 เมล็ดยน

17. F2 SS Ss Ss ss
X X X X
F3 SS 1SS,2Ss,1ss 1SS,2Ss,1ss ss
3 เรียบ:1 ยน 3 เรียบ:1 ยน ยน
เรียบ
อัตราสวน Genotype ของลูก F2 = SS : Ss : ss
= 1 :2 :1
อัตราสวน Phenotype ของลูกF2 = เรียบ : ยน
= 3 : 1

19. Monohybrid cross ลักษณะสีเมล็ด
Y – yellow seed
y – green seed

20. Monohybrid cross ลักษณะสีเมล็ด

21. คําที่ตองทราบ
Locus - ตําแหนงของยีนบนโครโมโซม
Allele - รูปแบบของยีน
Genotype - ยีนในสภาพคูทําหนาที่กาหนดลักษณะ
ํ
Homozygous genotype
alleleทั้งสองเหมือนกัน
Homozygous dominance - AA, BB, SS,…
Homozygous recessive - aa, bb, ss,….
Heterozygous genotype
allelesทั้งสองไมเหมือนกัน - Aa, Bb, Ss,…
Phenotype - ลักษณะที่ปรากฏใหเห็น

23. ความนาจะเปน
โอกาสที่จะเกิดเหตุการณใดเหตุการณหนึงจาก
่
เหตุการณที่สามารถเปนไปไดท้งหมด
ั
กฎการบวก (Addition law)
ความนาจะเปนของเหตุการณที่ไมสามารถ
เกิดขึ้นพรอมกันได “ หรือ ”
P Aa x Aa
F1 AA Aa Aa aa
ความนาจะเปน ¼ AA ½ Aa ¼ aa

24. ความนาจะเปน
P Aa x Aa
F1 AA Aa Aa aa
ความนาจะเปน ¼ AA ½ Aa ¼ aa
โอกาสที่จะเกิดลูกที่มี genotype AA หรือ Aa เปน
เทาไหร ???
3/4

25. ความนาจะเปน
กฎการคูณ (Multiplication law)
ความนาจะเปนของเหตุการณหลายเหตุการที่
สามารถเกิดขึนพรอมกันได แตละเหตุการณเปนอิสระ
้
ตอกัน “ และ ”
โยนเหรียญ 2 เหรียญ พรอมกัน
โอกาสเกิดหัว =½
โอกาสเกิดกอย =½
มีโอกาสเกิดขึนไดทั้งหมด 4 เหตุการณ
้
หัว หัว หัว กอย กอย หัว กอย กอย
แตละเหตุการณมีความนาจะเปน ??? 1/4

26. Dihybrid cross
การผสมพอแมที่มีลักษณะแตกตางกัน 2 ลักษณะ
ตัวอยาง
1. ลักษณะรูปรางเมล็ด 2. ลักษณะสีเมล็ด
เมล็ดเรียบ X เมล็ดยน เมล็ดสีเหลือง X เมล็ดสีเขียว
ผสม
เมล็ดเรียบสีเหลืองพันธุแท กับ เมล็ดยนสีเขียวพันธุแท

27. P เรียบสีเหลือง X ยนสีเขียว
F1 เรียบสีเหลือง
X
เรียบสีเหลือง X เรียบสีเหลือง
F2 เรียบสีเหลือง 315 (9/16)
เรียบสีเขียว 108 (3/16)
ยนสีเหลือง 101 (3/16)
ยนสีเขียว 32 (3/16)

28. Law of Independent Assortment
‘ยีน (อัลลีล) ที่อยูบนโครโมโซมตางคูกัน มีความเปน

อิสระที่จะแยกและรวมกับยีน (อัลลีล) อื่นในเซลล
สืบพันธุเดียวกัน’
ให
ยีน S – เมล็ดเรียบ ยีน Y – เมล็ดสีเหลือง
ยีน s – เมล็ดยน ยีน y - เมล็ดสีเขียว
ยีนนี้ตงอยูบนโครโมโซมตางคูกน
ั้  ั

29. P เมล็ดเรียบสีเหลือง X เมล็ดยนสีเขียว
Genotype SSYY ssyy
Gamete SY sy
F1 SsYy (เรียบสีเหลือง)
F1 x F1 SsYy X SsYy
Gamete SY Sy sY sy SY Sy sY sy
F2
♂ ♀ SY Sy sY sy
SY SSYY SSYy SsYY SsYy
Sy SSYy SSyy SsYy Ssyy
sY SsYY SsYy ssYY ssYy
sy SsYy Ssyy ssYy ssyy

30. ♀ sy
♂ SY Sy sY
SY SSYY SSYy SsYY SsYy
Sy SSYy SSyy SsYy Ssyy
sY SsYY SsYy ssYY ssYy อัตราสวนจีโนไทป
sy SsYy Ssyy ssYy ssyy ของลูก F2
1/16 SSYY 2/16 SSYy 1/16 SSyy
2/16 SsYY 4/16 SsYy 2/16 Ssyy
1/16 ssYY 2/16 ssYy 1/16 ssyy
อัตราสวนฟโนไทป
ของลูกF2
9/16 เรียบสีเหลือง (1/16SSYY+2/16SSYy+2/16SsYY+4/16SsYy)
= 9/16 S_Y_
3/16 เรียบสีเขียว (1/16 SSyy + 2/16 Ssyy) = 3/16 S_yy
3/16 ยนสีเหลือง (1/16 ssYY + 2/16 ssYy) = 3/16 ssY_
1/16 ยนสีเขียว (1/16 ssyy) = 1/16 ssyy

31. Dihybrid cross

34. Dihybrid cross
แยกศึกษาที่ละลักษณะ
ลักษณะรูปรางเมล็ด ลักษณะสีเมล็ด
P เมล็ดเรียบ X เมล็ดยน P เมล็ดสีเหลือง X เมล็ดสีเขียว
F1 เมล็ดเรียบ F1 เมล็ดสีเหลือง
F2 423 เมล็ดเรียบ : 133เมล็ดยน F2 416เมล็ดสีเหลือง : 140 เมล็ดสีเขียว
อัตราสวน 3/4 เรียบ : 1/4 ยน อัตราสวน 3/4 สีเหลือง : 1/4 สีเขียว

35. Dihybrid cross
ใน Dihybrid cross อัตราสวนของลูก F2 = 9:3:3:1
ใน Monohybrid cross อัตราสวนของลูก F2 = 3:1
Monohybrid X Monohybrid = Dihybrid ?
(3:1) X (3:1) = 9:3:3:1

36. Monohybrid cross:รูปรางเมล็ด Monohybrid cross:สีเมล็ด
F2 ¾ เมล็ดเรียบ : ¼ เมล็ดยน F2 ¾ สีเหลือง : ¼ สีเขียว
¾ เมล็ดเรียบ X ¾ เมล็ดสีเหลือง = 9/16 เมล็ดเรียบสีเหลือง
¾ เมล็ดเรียบ X ¼ เมล็ดสีเขียว = 3/16 เมล็ดเรียบสีเขียว
¼ เมล็ดยน X ¾ เมล็ดสีเหลือง = 3/16 เมล็ดยนสีเหลือง
¼ เมล็ดยน X ¼ เมล็ดสีเขียว = 1/16 เมล็ดยนสีเขียว
อัตราสวนF2 ใน dihybrid cross
9/16 เมล็ดเรียบสีเหลือง 3/16 เมล็ดยนสีเหลือง
3/16 เมล็ดเรียบสีเขียว 1/16 เมล็ดยนสีเขียว

37. วิธีการหาเซลลสืบพันธุ
Branching system Genotype AaBBCcDd
Genotype AaBb D ABCD
C d ABCd
B AB A B
A D ABcD
b Ab c
d ABcd
B aB
a aBCD
b ab D
C d aBCd
จํานวนเซลลสืบพันธุ = 2n a B
D aBcD
n=จํานวนคูยีนที่เปน c
heterozygous d aBcd

38. การหาอัตราสวน genotypeและ phenotype
1. Checkerboard method or Punnet square
หาเซลลสบพันธุของทั้งสองฝาย แลวนํามาเขาตาราง
ื

39. 2. Branching system
นํายีนแตละคูมาผสมกัน แลวนําอัตราสวนจีโนไทปและฟโนไทป
ที่ไดเปนตัวตั้งแลวนําผลการผสมจากยีนคูอื่นมาตอเปนกิง ทําไป
่
จนครบทุกคูลากเสนตอก็จะไดอัตราสวนจีโนไทปและฟโนไทป
ของลูก
ตัวอยาง SsYy X Ssyy
P Ss X Ss Yy X yy
genotypeF1 ¼ SS :2/4 Ss :¼ ss ½ Yy : ½ yy
phenotypeF1 3/4เรียบ : 1/4ยน ½ สีเหลือง : ½ สีเขียว

40. P Ss X Ss Yy X yy
genotypeF1 ¼ SS :2/4 Ss :¼ ss ½ Yy : ½ yy
phenotypeF1 3/4เรียบ : 1/4ยน ½ สีเหลือง : ½ สีเขียว
1/2Yy 1/8SSYy
¼ SS
1/2yy 1/8SSyy 1/2สีเหลือง 3/8 เรียบเหลือง
1/2Yy 2/8SsYy 3/4เรียบ
1/2สีเขียว 3/8 เรียบเขียว
2/4 Ss
1/2yy 2/8Ssyy 1/2สีเหลือง 1/8 ยนเหลือง
1/4ยน
1/2Yy 1/8ssYy
1/2สีเขียว 1/8 ยนเขียว
¼ ss
1/2yy 1/8ssyy

41. การทดสอบจีโนไทป
1.ผสมตัวเอง (Self fertilization)
ตัวอยาง
ถามีจีโนไทป SS ผสมตัวเอง ถามีจีโนไทป Ss ผสมตัวเอง
จะไดลูกเมล็ดเรียบทั้งหมด จะไดลูกเมล็ดเรียบเมล็ดยน
SS X SS Ss X Ss
S S S s S s
ลูก SS ลูก ¼ SS: 2/4 Ss: ¼ ss
เมล็ดเรียบ 3 เมล็ดเรียบ : 1 เมล็ดยน

42. 2. ผสมกับตัวทดสอบ (Testcross)
ตัวทดสอบ- tester - homozygous recessive
ตน tester ss
ตัวอยาง

43. เมล็ดเรียบสีเหลือง SSYY, SSYy, SsYY, SsYy
เมล็ดเรียบสีเหลือง X tester
S_Y_ ssyy
Gamete sy
ลูกผสม เมล็ดเรียบสีเหลืองทั้งหมด
S s Yy
จีโนไทปของตนที่นํามาทดสอบคือ SSYY

44. เมล็ดเรียบสีเหลือง X tester
genotype S_Y_ ssyy
gamete sy
ลูกผสม 1 เมล็ดเรียบสีเหลือง : 1 เมล็ดเรียบสีเขียว
SsYy Ss yy
ตนทีนํามาทดสอบนี้มีจโนไทป SSYy
่ ี

45. เมล็ดเรียบสีเหลือง X tester
genotype S_Y_ ssyy
sy
gamete
ลูกผสม 1 เมล็ดเรียบสีเหลือง : 1 เมล็ดเรียบสีเขียว
1 เมล็ดยนสีเหลือง : 1 เมล็ดยนสีเขียว
ssyy
ตนทีนําทดสอบมีจีโนไทป SsYy
่

46. สรุป
Monohybrid cross
Genotypic ratio ของลูก F2 = 1 : 2 : 1
Phenotypic ratio ของลูก F2 = 3/4 : 1/4
Dihybrid cross
Genotypic ratio ของลูก F2 = 1 : 2 : 1 : 2 : 4 : 2 :1 : 2 : 1
Phenotypic ratio ของลูก F2 = 9/16 : 3/16 : 3/16 : 1/16

47. Monohybrid Dihybrid Trihybrid
Gamete ที่ F1 สราง 2 4 8 2n
จํานวนgenotype ใน F2 4 16 64 4n
ชนิด genotype ใน F2 3 9 27 3n
ชนิด phenotype ใน F2 2 4 8 2n
n คือ จํานวนคูของจีนที่เปน heterozygous

48. Thank you