๑๐. ปฐมนาควิมาน ว่าด้วยวิมานที่มีช้างทิพย์เป็นพาหนะ เรื่องที่ ๑

1. 1
ปฐมนาควิมาน
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย วิมาน-เปตวัตถุ เถร-เถรีคาถา
๑๐. ปฐมนาควิมาน
ว่าด้วยวิมานที่มีช้างทิพย์เป็นพาหนะ เรื่องที่ ๑
(พระมหาโมคคัลลานเถระถามเทพบุตรองค์หนึ่งว่า)
[๙๖๑] ท่านขี่ช้างเผือกผ่อง ไม่มีตาหนิ มีงางอนงาม ทรงพลัง
ไปได้เร็วมาก เป็ นคชสารประเสริฐ ควรแก่การขับขี่
ผูกสายรัดประคนทองคาไว้เรียบร้อย เหาะมาที่นี้
[๙๖๒] ที่งาทั้งสองของพญาคชสารล้วนมีสระโบกขรณีเนรมิต
มีน้าใสสะอาด ดารดาษด้วยปทุมชาติมีดอกบานสะพรั่ง ในดอกปทุมทุกๆ
ดอกมีหมู่ดุริยเทพบรรเลงเพลง
และมีเหล่าเทพอัปสรนี้ฟ้ อนราชวนให้เกิดความรื่นเริงบันเทิงใจ
[๙๖๓] ท่านได้บรรลุเทวฤทธิ์ มีอานุภาพมาก
เมื่อท่านเกิดเป็นมนุษย์ได้ทาบุญอะไรไว้ เพราะบุญอะไรท่านจึงมีอานุภาพรุ่งเรือง
และมีรัศมีกายสว่างไสวไปทั่วทุกทิศอย่างนี้
[๙๖๔] เทพบุตรนั้นดีใจที่พระมหาโมคคัลลานเถระถาม
จึงตอบปัญหาผลกรรมไปตามที่พระเถระถามว่า
[๙๖๕] ข้าพเจ้าเลื่อมใสแล้ว ได้นาดอกไม้แปดกามือเท่านั้น
ไปบูชาที่พระสถูปของพระผู้มีพระภาคทรงพระนามว่ากัสสปะ
ผู้แสวงหาคุณอันยิ่งใหญ่(คือนิพพาน)ด้วยมือทั้งสองของตน
[๙๖๖] เพราะบุญนั้นข้าพเจ้าจึงมีผิวพรรณงามเช่นนี้
ผลอันพึงปรารถนาจึงสาเร็จแก่ข้าพเจ้าในวิมานนี้
และโภคะทั้งมวลล้วนน่าพอใจบังเกิดแก่ข้าพเจ้า
[๙๖๗] ข้าแต่ภิกษุผู้มีอานุภาพมาก ข้าพเจ้าขอกราบเรียนว่า
เพราะบุญที่ได้ทาไว้สมัยเมื่อเกิดเป็นมนุษย์ ข้าพเจ้าจึงมีอานุภาพรุ่งเรือง
และมีรัศมีกายสว่างไสวไปทั่วทุกทิศอย่างนี้
ปฐมนาควิมานที่ ๑๐ จบ
------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนี้ นามาจากบางส่วนของ
อรรถกถา ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ มหารถวรรคที่ ๕
๑๐. นาควิมานที่ ๑
อรรถกถาปฐมนาควิมาน
ปฐมนาควิมานนั้นเกิดขึ้นอย่างไร?
พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน กรุงสาวัตถี.

2. 2
สมัยนั้น ท่านพระมหาโมคคัลลานะเที่ยวเทวจาริก
ตามนัยที่กล่าวแล้วในหนหลังนั่นแล ไปถึงภพดาวดึงส์
ได้เห็นเทพบุตรองค์หนึ่งในดาวดึงส์นั้น ขี่ช้างทิพย์ใหญ่เผือกปลอดไปทางอากาศ
ด้วยบริวารเป็นอันมากด้วยทิพยานุภาพยิ่งใหญ่ สว่างไสวไปทุกทิศ
เหมือนพระจันทร์และพระอาทิตย์ ครั้นเห็นแล้วจึงเข้าไปหาเทพบุตรนั้น
ครั้งนั้น เทพบุตรนั้นลงจากช้าง กราบท่านพระมหาโมคคัลลานะแล้ว
ยืนประคองอัญชลีอยู่.
ลาดับนั้น พระเถระได้ถามถึงกรรมที่ทาไว้
โดยมุ่งประกาศสมบัติของเทพบุตรนั้นว่า
ท่านเมื่อขึ้นช้างตัวเผือกผ่อง ไม่มีตาหนิ มีงามีพลัง เร็วมาก
ก็ขับขี่ช้างประเสริฐที่ตกแต่งไว้งาม เหาะเหินในอากาศมา ณ ที่นี้
ที่งาทั้งสองของช้างเนรมิตสระปทุมมีน้าใส มีดอกปทุมบานสะพรั่ง
ในดอกปทุมทั้งหลายมีคณะเทพดนตรีบรรเลงอยู่
และมีเหล่าเทพอัปสรที่งามจับใจฟ้ อนราอยู่ ท่านบรรลุเทพฤทธิ์มีอานุภาพมาก
ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ ท่านได้ทาบุญอะไรไว้ เพราะบุญอะไร
ท่านจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้ และวรรณะของท่านจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.
เทพบุตรถูกพระเถระถามอย่างนี้แล้ว เมื่อกล่าวกรรมที่ตนทา
ได้พยากรณ์ด้วยคาถาเหล่านี้ว่า
ข้าพเจ้าเลื่อมใส
ยกดอกไม้กาแปดดอกขึ้นบูชาที่พระสถูปของพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามว่ากัสส
ปะ ด้วยมือตนเอง เพราะบุญนั้น วรรณะของข้าพเจ้าจึงเป็นเช่นนี้ เพราะบุญนั้น
ผลอันนี้จึงสาเร็จแก่ข้าพเจ้า และโภคะทุกอย่างที่น่ารักจึงเกิดแก่ข้าพเจ้า.
ข้าแต่ภิกษุผู้มีอานุภาพมาก ข้าพเจ้าขอบอกแก่ท่าน
ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ ข้าพเจ้าได้ทาบุญใดไว้ เพราะบุญนั้น
ข้าพเจ้าจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้
และวรรณะของข้าพเจ้าจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.
คาถานั้นมีความว่า
ข้าพเจ้าได้ดอกไม้แปดดอกที่หลุดจากขั้วหล่นที่โคนกอ มีจิตเลื่อมใส
จึงยกขึ้นบูชาโดยถือดอกไม้เหล่านั้นบูชาที่พระสถูปทองโยชน์หนึ่ง
ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสปะ ในชาติก่อน.
เล่ากันว่า ในอดีตกาล เมื่อพระกัสสปสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน
และมหาชนได้สร้างพระสถูปทองโยชน์หนึ่งแล้ว
พระเจ้ากาสีพระนามว่ากิงกิ พร้อมด้วยราชบริพาร ชาวนคร
ชาวนิคมและชาวชนบท พากันบูชาด้วยดอกไม้ทุกๆ วัน
เมื่อคนเหล่านั้นกระทาอย่างนั้น ดอกไม้จึงเป็นของมีค่ามากและหายาก.

3. 3
ครั้งนั้น อุบาสกคนหนึ่งเที่ยวไปในถนนช่างร้อยดอกไม้
หาซื้อดอกไม้ดอกละหนึ่งกหาปณะก็ไม่ได้ จึงถือเงินแปดกหาปณะไปสวนดอกไม้
กล่าวกะนายมาลาการว่า
โปรดมอบดอกไม้แปดดอกแลกกับเงินแปดกหาปณะนี้นะจ๊ะ.
นายมาลาการกล่าวว่า นายจ๋า ดอกไม้ที่จะเลือกคัดเอาแต่ที่ดีๆ ให้ไป
ไม่มีเลยจ้ะ. ฉันจะเข้าไปดูแล้วเลือกเอานะจ๊ะ. เชิญเข้าสวนหาเอาเองเถิดจ้ะ.
อุบาสกนั้นเข้าไปหาได้ดอกไม้ร่วงแปดดอก
จึงกล่าวกะนายมาลาการว่า โปรดรับแปดกหาปณะไปเถิด พ่อคุณ.
นายมาลาการกล่าวว่า ท่านได้ดอกไม้ด้วยบุญของท่าน
ฉันรับกหาปณะไม่ได้ดอก. อุบาสกกล่าวว่า
ฉันจักไม่รับเอาดอกไม้ทั้งหลายเปล่าๆ ไปบูชาพระผู้มีพระภาคเจ้า ดอกจ้ะ
แล้ววางกหาปณะไว้ตรงหน้าเขา รับเอาดอกไม้ไปลานพระเจดีย์
มีจิตเลื่อมใสบูชาแล้ว.
กาลต่อมา อุบาสกนั้นตายไปเกิดในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
อยู่ในดาวดึงส์นั้นชั่วกาหนดอายุ จากเทวโลกเกิดในเทวโลกสูงขึ้นไปอีก
เที่ยวไปเที่ยวมาอยู่ในเทวโลกทั้งหลายอย่างนี้ ในพุทธุปบาทกาลแม้นี้
เกิดในภพดาวดึงส์ด้วยเศษวิบากของกรรมนั้นแล.
ท่านพระมหาโมคคัลลานะกลับมามนุษยโลก
กราบทูลเรื่องนี้นั้นถวายพระผู้มีพระภาคเจ้า.
พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทาเรื่องนั้นให้เป็ นอัตถุปปัตติเหตุเกิดเรื่อง
ทรงแสดงธรรมโปรดบริษัทที่ประชุมกันโดยพิสดาร.
เทศนานั้นได้มีประโยชน์แก่มหาชนแล.
จบอรรถกถาปฐมนาควิมาน
-----------------------------------------------------