Παγκρήτια Παιδιατρική Εταιρεία, Θέματα για γονείς

1. ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΚΟΡΜΟΥ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ: ΣΚΟΛΙΩΣΗ
Στην σύγχρονη κοινωνία μας, φαίνεται τα παιδιά και οι έφηβοι να έχουν «σκύψει»
κάτω από βάρη ασύμμετρα ως προς την ηλικία τους. Τα βάρη αυτά, είτε είναι ορατά όπως οι
υπέρβαρες σχολικές τσάντες, είτε είναι «αόρατα», όπως οι προσδοκίες των γονέων και της
κοινωνίας, ή το «αβέβαιο» και απαιτητικό μέλλον τους.
Μετά από τόσο σκύψιμο, αρχίσαμε να ανησυχούμε γιατί έχει παραμορφωθεί η ράχη τους,
γιατί σκύβει το παιδί, γιατί δεν έχει κορμί λαμπάδα όπως στην τηλεόραση τα τηλεοπτικά
πρότυπα, τί είναι τέλος πάντων αυτή η κυφοσκολίωση, η νέα γονεϊκή αγωνία, που
επανέκαμψε;
Είναι μια πραγματικότητα πάντως, ότι με τις αλλαγές διατροφής και την αύξηση στο μέσο
ύψος των παιδιών αλλά και με τις αλλαγές στο πρόγραμμα τους, με περισσότερες ώρες
καθιστής θέσης, λιγότερο παιγνίδι και εντατικοποίηση μελέτης-αποστήθισης, παρατηρείται
μια αύξηση στην εμφάνιση παραμορφώσεων στον κορμό των εφήβων.
Ας δούμε λοιπόν πώς είναι το φυσιολογικό στήσιμο της σπονδυλικής στήλης και τα κύρια
σημεία γύρω από την σκολίωση.
Η σπονδυλική στήλη όταν την βλέπουμε από εμπρός ή από πίσω είναι μια ευθεία , ενώ από
το πλάι έχει μιά κύρτωση προς τα εμπρός στο ύψος της κοιλιάς (φυσιολογική λόρδωση) μία
προς τα πίσω στο ύψος του θώρακα (φυσιολογική κύφωση) και μία προς τα εμπρός στον
αυχένα (αυχενική λόρδωση). Είναι τα βασικά κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης,
απαραίτητα για την άρτια ισορροπία της στη λεκάνη, τη σωστή κατανομή δυνάμεων κατά
μήκος της και την ελεύθερη κίνηση σε όλα τα επίπεδα. Η όποια παρέκκλιση από το
φυσιολογικό οδηγεί σε παραμορφώσεις όπως της αυξημένης θωρακικής κύφωσης , του
ευθειασμού του αυχένα , της οσφυϊκής λόρδωσης και προς το πλάϊ, της σκολίωσης.
Η σκολίωση στην πραγματικότητα, δεν είναι νόσος, είναι μια τρισδιάστατη παραμόρφωση,
με στροφή και πλάγια κλίση των σπονδύλων με αποτέλεσμα η σπονδυλική στήλη να παίρνει
σχήμα S ή C, όταν την παρατηρούμε από πίσω. Ο όρος προέρχεται από την αρχαία ελληνική
λέξη σκολιός που σημαίνει στραβός, (όχι ευθύς, όχι ίσιος).
Πρακτικά μιλώντας, προκαλεί λορδωτική στάση και κλίση του κορμού προς τα δεξιά ή
αριστερά, κλίση και στροφή της λεκάνης αντίθετα, ασυμμετρία των ώμων (ο ένας ώμος είναι
πιο ψηλά από τον άλλο), προπέτεια της μιάς ή της άλλης ωμοπλάτης και του ενός ή του
άλλου στήθους προς τα εμπρός.
Όταν η σκολίωση είναι μεγάλη οι ασυμμετρίες που προκαλεί στο σώμα είναι ιδιαίτερα
εμφανείς.
Στα αρχικά στάδια όμως είναι δυνατόν να μην φαίνεται στον απλό παρατηρητή και να
διαφεύγει, δεδομένου ότι δεν προκαλεί πόνο και οι μικρές ασυμμετρίες καλύπτονται από τα
ρούχα που φορούν τα παιδιά, που κατά τα άλλα είναι υγιέστατα.
Ανάλογα με την ηλικία που παρουσιάζεται, χωρίζεται σε νηπιακή, παιδική, και εφηβική
σκολίωση.

2. Οι μορφές της ανάλογα με την αιτία της, είναι:
Συγγενής, η οποία δημιουργείται κατά της πρώτες εβδομάδες τις εμβρυϊκής ζωής, και είναι
εμφανής από την γέννηση ή στους πρώτους μήνες.
Νευρομυϊκή, η οποία δημιουργείται από παθήσεις του νευρικού ή μυϊκού συστήματος.
Ιδιοπαθής, η οποία αποτελεί το μεγαλύτερο ποσοστό και είναι άγνωστης αιτιολογίας. Η
πάθηση αυτή, συνήθως είναι χωρίς συμπτώματα και ξεκινάει από την παιδική ηλικία.
Λειτουργική, η μορφή αυτή αποκαθίσταται πλήρως όταν η αιτία που την προκαλεί
εξαλειφθεί. Πιο πιθανές αιτίες λειτουργικής σκολίωσης είναι: έντονος μυϊκος σπασμός,
σημαντική ανισοσκελία, κακή στάση.
Περίπου στο 65% των περιστατικών είναι ιδιοπαθής, στο 15% συγγενής και 10% λόγω
κάποιας νευρομυικής πάθησης.
Από όλες τις μορφές, πιο ιδιαίτερη είναι η ιδιοπαθής σκολίωση. Λέγεται ιδιοπαθής διότι
είναι άγνωστης αιτιολογίας. Συνήθως αρχίζει να παρουσιάζεται μετά την ηλικία των 9-10
ετών (συχνότερη στις ηλικίες των 12-15 ετών), χειροτερεύει δε με την αύξηση της ηλικίας
και του ύψους του παιδιού.
Περίπου δύο με τρία στα εκατό παιδιά της σχολικής ηλικίας έχουν σκολίωση. Εμφανίζεται
πιο συχνά στα κορίτσια της εφηβικής ηλικίας και σε μερικές οικογένειες υπάρχει σε
μεγαλύτερη συχνότητα. Τα κορίτσια έχουν απότομη αύξηση ύψους και ανάπτυξης πρίν την
μυοσκελετική ωριμότητα και έτσι εξηγείται η αυξημένη συχνότητα της σκολίωσης σε αυτά.
Γενικότερα οι γρήγορες και απότομες αυξήσεις ανάπτυξεις στην εφηβεία συμβαίνουν όταν
και η σπονδυλική στήλη είναι περισσότερο ευαίσθητη σε γεννετικές και περιβαλλοντικές
αλλαγές.
Η Ιδιοπαθής Εφηβική Σκολίωση δεν έχει λοιπόν ξεκάθαρη αιτία, πιστεύεται ότι είναι
πολυπαραγοντική, και ότι έχει γενετική βάση και εκδηλώνεται σε άτομα με κληρονομική
προδιάθεση (multiple gene inheritance). Τουλάχιστον ένα γονίδιο το CHD7, έχει συνδεθεί με
την ιδιοπαθή μορφή. Αυτό δεν σημαίνει ότι εάν ένας γονιός έχει σκολίωση θα έχει και το
παιδί του. Η συχνότητα όμως της σκολίωσης σε ορισμένες οικογένειες είναι αυξημένη,
γι΄αυτό και τα παιδιά αυτών των οικογενειών πρέπει να ελέγχονται πιο συχνά.
Γνωρίζουμε όμως ότι η κακή στάση, η βαριά τσάντα, η μικρή ανισοσκελία ή η
πλατυποδία δεν προκαλούν σκολίωση. Επίσης γνωρίζουμε ότι το μονόζυγο, οι ειδικές
ασκήσεις, το κολύμπι, τα ειδικά πέλματα και οι ειδικοί νάρθηκες δεν θεραπεύουν την
σκολίωση.

3. Πως γίνεται η διάγνωση της σκολίωσης
Η παραμόρφωση του κορμού ανακαλύπτεται συνήθως από τους γονείς ή τον παιδίατρο. Ο
ασθενής εξετάζεται κλινικά με επίκυψη προς τα εμπρός (Adam’s forward bend test). Εαν
βρεθεί παραμόρφωση, η διάγνωση μπορεί να εξακριβωθεί μόνο με ακτινογραφία. Η
ακτινογραφία της Σπονδυλικής Στήλης, που γίνεται πάντα σε όρθια θέση, με συγκεκριμένο
τρόπο και με ειδική ακτινολογική τεχνική (full spine x-ray). Η καθιερωμένη μέθοδος
μέτρησης είναι η μέτρηση της γωνίας Cobb σε μοίρες. Είναι σημαντικό η ακτινογραφία να
γίνει σωστά για να μη χρειασθεί να επαναληφθεί, γιατί τότε το παιδί θα υποστεί άχρηστη
ακτινοβόληση. Το μέγεθος της σκολίωσης σε μοίρες είναι ένα από τα στοιχεία, που
καθορίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης και την κατάλληλη αντιμετώπιση.
Σκολίωση ορίζεται λοιπόν, η γωνίωση της σπονδυλικής στήλης στο μετωπιαίο επίπεδο, που
ξεπερνά τις 10 μοίρες. Παραμόρφωση μπορεί να υπάρχει και στο οβελιαίο επίπεδο αλλά και
στροφική.
.
Ποια η θεραπεία της σκολίωσης
Η αντιμετώπιση της σκολίωσης είναι σύνθετη και εξαρτάται από την σοβαρότητα και το
μέγεθος της παραμόρφωσης και την σκελετική ωριμότητα του παιδιού, η οποία θα βοηθήσει
να προβλεφθει η πιθανότητα εξέλιξης της σκολίωσης.
Οι παραδοσιακές επιλογές για παιδιά και εφήβους είναι:
1. Παρακολούθηση
2. Κηδεμόνες
3. Χειρουργείο
Ήπια σκολίωση (έως 25-30 μοίρες), συνήθως αντιμετωπίζεται με ασκήσεις και
παρακολούθηση.
Μέτρια σκολίωση (25-50 μοίρες), ίσως χρειαστεί κηδεμόνα, ανάλογα και με τις προοπτικές
ανάπτυξης του παιδιού.
Σοβαρές σκολιώσεις (πάνω από 45-50 μοίρες), ίσως χρειαστούν σπονδυλοδεσία, χειρουργική
δηλαδή σταθεροποίηση και ευθειασμό μόνιμο της σπονδυλικής στήλης.
Στόχος είναι το σταμάτημα της εξέλιξης και η διατήρηση της ισορροπίας του σώματος.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η σκολίωση, δεν θεραπεύεται με την κλασσική έννοια του
όρου. Αφενός γιατί δεν προκαλεί νόσο και αφετέρου γιατί δεν υπάρχει, μέχρι σήμερα, τρόπος
να ξαναγίνει η σπονδυλική στήλη ίσια διατηρώντας την πλήρη κινητικότητα.
Ο μόνος τρόπος να ισιώσει η σπονδυλική στήλη είναι η εγχείρηση, που γίνεται από
εξειδικευμένο ορθοπαιδικό με ιδιαίτερη τεχνική, αλλά θυσιάζεται η κινητικότητα συνήθως
του μεγαλύτερου μέρους της σπονδυλικής στήλης. Για το λόγο αυτό εγχειρήσεις σκολίωσης
γίνονται μόνον όταν είναι απαραίτητες και πάντα την κατάλληλη στιγμή ώστε να περιοριστεί
στο ελάχιστο το μήκος της σπονδυλικής στήλης που θα αγκυλωθεί.

4. Οι κηδεμόνες της σκολίωσης είναι ειδικοί νάρθηκες, που εφαρμόζονται στον κορμό του
παιδιού - που έχει ακόμα ικανό δυναμικό ανάπτυξης - για να σταματήσουν την εξέλιξη της
σκολίωσης. Δεν διορθώνουν τη σπονδυλική στήλη μόνιμα και το αποτέλεσμα της εφαρμογής
τους θεωρείται επιτυχές, από άλλους όταν η σκολίωση παραμείνει στο αρχικό της μέγεθος,
και από άλλους όταν δεν μεγαλώσει τόσο ώστε να χρειάζεται εγχείρηση. Με το ένα ή με το
άλλο κριτήριο η επιτυχία του κηδεμόνα φθάνει στο 80%, εφόσον το παιδί δέχεται να τον
φοράει 23 ώρες το 24ωρο. Η αυστηρή εφαρμογή κηδεμόνα μπορεί να σταματήσει την
εξέλιξη της σκολίωσης, όχι να την διορθώσει, αλλά επιστημονική ομοφωνία δεν υπάρχει.
Υπάρχει μια τάση στην ιατρική βιβλιογραφία για υποστήριξη της αποτελεσματικότητας
εξειδικευμένων προγραμμάτων με ασκήσεις μαζί με την χρήση κηδεμόνα.
Οι ειδικές ασκήσεις, οι φυσικοθεραπείες, τα ειδικά πέλματα και η κολύμβηση δεν έχει
αποδειχθεί επιστημονικά ότι μπορούν να διορθώσουν ή να σταματήσουν την εξέλιξη της
σκολίωσης.
Η θεραπευτική άσκηση όμως είναι αναπόσπαστο κομμάτι στην σταθεροποίηση του κορμού,
στη βελτίωση της κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης, στο καλύτερο στήσιμο αυτής,
στην βελτίωση της εικόνας της αλλά και στην ανακούφιση συμπτωμάτων που
δημιουργούνται από αυτή.
Στόχος της άσκησης είναι:
1. βελτίωση της ευκαμψίας – ελαστικότητας του ατόμου μέσο διάτασης της κοίλης πλευράς
της σκολίωσης, αύξηση της μυϊκής δύναμης του κορμού καθώς και όλων των μυών
υπεύθυνων για τις στροφικές κινήσεις άνω και κάτω άκρων
2. ανακούφιση μυϊκών σπασμών και πόνων
3. έλεγχος βάρους – βελτίωση του καρδιοαναπνευστικού έργου
4. ψυχολογική στήριξη του ατόμου
Ενδεικτικά αναφέρουμε ασκήσεις διατάσεων αλλά και ενδυνάμωσης. Γενικός κανόνας και
για τις δυο είναι ότι πρέπει να γίνονται αργά, κατανοητά και με σωστές αναπνοές.
Πρόγνωση Σκολίωσης:
Μια μεγάλη μελέτη 50ετίας του Journal of the American Medical Association (2003)
διαβεβαίωσε ότι η φυσική υγεία (σωματική, καρδιοπνευμονική και νευρολογική λειτουργία)
και η πνευματική υγεία των ατόμων με ιδιοπαθή εφηβική σκολίωση είναι συγκρίσιμα με
αυτά του γενικού πληθυσμού. Είναι εξαιρετικά σπάνιες οι περιπτώσεις που επηρρεάζει τις
συστηματικές λειτουργίες.
Γενικά η πρόγνωση της σκολίωσης εξαρτάται από την πιθανότητα εξέλιξης της. Πιο
επικίνδυνες περιπτώσεις για επιδείνωση, είναι αυτές με μεγαλες γωνίες, θωρακικές και
διπλές καμπύλες, ασθενείς που δεν έχουν φτάσει σε σκελετική ωριμότητα.

5. Πρόληψη της σκολίωσης – πληθυσμιακός έλεγχος:
Δεν υπάρχει μέχρι σήμερα τρόπος να προλάβουμε την εμφάνιση της σκολίωσης. Η έγκαιρη
διάγνωση όμως, έχει μεγάλη σημασία, γιατί μπορούμε να τροποποιήσουμε την φυσική
ιστορία είτε περιορίζοντας το μέγεθος της παραμόρφωσης με ορθοπαιδικούς κηδεμόνες είτε
διορθώνοντας την παραμόρφωση με χειρουργικές επεμβάσεις. Η έγκαιρη και πρώιμη
διάγνωση μπορεί να γίνει με οργανωμένα προγράμματα έλεγχου στο σχολείο ή με
ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των παιδιάτρων, που κάνουν τον υποχρεωτικό προσχολικό
έλεγχο. Ο παιδίατρος είναι και εδώ ο φύλακας – άγγελος του παιδιού.
Όλα τα παιδιά ελέγχονται στην ηλικία των 6 ετών. Ακολούθως, εάν υπάρχει οικογενειακό
ιστορικό σκολίωσης πρέπει να συνεχίσουν να ελέγχονται, κάθε χρόνο μέχρι την έναρξη της
εφηβείας. Χωρίς οικογενειακό ιστορικό, τα κορίτσια πρέπει να επανελέγχονται κλινικά δύο
φορές, στην ηλικία των 10 και στην ηλικία των 12 ετών, ενώ όλα τα αγόρια πρέπει να
ελέγχονται ξανά στην ηλικία των 12-13 ετών. Εάν στη δοκιμασία επίκυψης τεθεί υποψία
σκολίωσης το παιδί πρέπει να παραπεμφθεί σε εξειδικευμένο ορθοπαιδικό.
Στον τομέα ευθύνης της οικογένειας, υπάρχει η σοβαρότατη ευθύνη της σωστής διατροφής
του παιδιού και η αποφυγή της παχυσαρκίας. Επιπλέον το παιδί πρέπει να έχει χρόνο για να
παίζει με άλλα παιδιά, για να αθλείται (όχι μόνο για την άσκηση του σώματος και του
πνεύματος αλλά και για πληρέστερη κοινωνικοποίηση, ένταξη στους κανόνες και τις
συμπεριφορές της «ομάδας»). Ακόμα φροντίζουμε και την σωστή στάση του σώματος κατά
το διάβασμα και την μεταφορά με τον σωστό τρόπο της σχολικής τσάντας η οποία πρέπει να
έχει «λογικό» βάρος.
Κωνσταντουλάκης Χαράλαμπος
Επιμελητής Α΄
Ορθοπεδικής Κλινικής
Γενικό Νοσοκομείο Χανίων