Διατροφή στο www.mednutrition.gr

1. Ο ρόλος των ολιγοθερμιδικών
γλυκαντικών στον γλυκαιμικό έλεγχο
και στη διαχείριση βάρους
Αδαμίδου Ιωάννα, MS, RD, AODA CPE Chair
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος & Βιολόγος
Classified - Internal use

2. IDF - International Diabetes Federation, 2014
Ευρώπη:
66.5 εκ έως το 2030
85-90% Σ.Δ.:
παχυσαρκία

3. Ενεργειακό ισοζύγιο
Ενέργεια μέσα (energy in) = Ενέργεια έξω (energy out)
kcal που προσλαμβάνονται kcal που δαπανώνται
Τρόφιμα & ροφήματα φυσική δραστηριότητα
Energy in > energy out  Θετικό ενεργειακό ισοζύγιο  Παχυσαρκία

4. ρύθμιση
σακχάρου
φαρμακευτική
αγωγή
ή ινσουλίνη
στρες
κίνητρο
σωστές
διατροφικέ
ς συνήθειες
σωματική
άσκηση
έλεγχος γλυκόζης
στο αίμα

5. Υπό το βλέμμα του διαιτολόγου-
διατροφολόγου…
Classified - Internal use
 Τι ακριβώς είναι τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά;
 Είναι ασφαλή;
 Μπορούν να συμβάλλουν στον έλεγχο του βάρους;
 Μήπως αυξάνουν την όρεξη και επομένως το σωματικό
βάρος;
 Βοηθούν ως προς τον γλυκαιμικό έλεγχο ή όχι;

6. • Άλλες ονομασίες: Γλυκαντικά χαμηλών και μηδενικών θερμίδων, υποκατάστατα
ζάχαρης, γλυκαντικές ύλες έντονης γλυκύτητας
• Πρόσθετα Τροφίμων
 Αξιολογημένα και εγκεκριμένα από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές
(EFSA – European Food Safety Authority, EE – European Commission):
Ασφαλή για κατανάλωση: έχουν τεθεί ανώτατα όρια και Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη
(ADI – Acceptable Daily Intake) με μεγάλο παράγοντα ασφαλείας
 Έντονη γλυκιά γεύση με λίγες ή καθόλου θερμίδες
Μικρή ποσότητα γλυκαντικού
• Χρησιμοποιούνται σε 6000+ προϊόντα παγκοσμίως
 αναψυκτικά, τσίχλες, επιτραπέζια γλυκαντικά, παγωμένα επιδόρπια, γιαούρτια,
μείγματα παρασκευής επιδορπίων και πουτίγκες, φάρμακα και βιταμίνες κτλ.
Ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά
Low calorie sweeteners
Classified - Internal use
~ Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Use of Nutritive and Nonnutritive Sweeteners. J Acad Nutr Diet.
2012;112:739-758
~ Nonnutritive Sweeteners: Current Use and Health Perspectives: A Scientific Statement from the American Heart Association and
the American Diabetes Association Diabetes Care August. 2012;35:1798-1808

7. Συνηθέστερα Ολιγοθερμιδικά Γλυκαντικά
Classified - Internal use
ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΗ ΥΛΗ
ΓΛΥΚΥΤΕΡΗ ΣΕ
ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ
ΖΑΧΑΡΗ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ADI
(mg/kg/day)
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ
ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ
ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
ΑκεσουλφαμικόΚ
(E950)
200
Σταθερή στη θερμότητα, κατάλληλη για
μαγείρεμα και ψήσιμο
Διαλύεται άμεσα
15 2000
Ασπαρτάμη (Ε951) 160-200
Χάνει τις γλυκαντικές ιδιότητες σε υψηλές
θερμοκρασίες, όχι για μαγειρική χρήση
Μπορεί να προστεθεί προς το τέλος της
παρασκευής
40 2013
Κυκλαμικό οξύ &
άλατά του (Ε952)
30-50
Καλή σταθερότητα σε χαμηλές και υψηλές
θερμοκρασίες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί
σε μαγείρεμα και το ψήσιμο
Καλή διαλυτότητα
7 2000
Σακχαρίνη και τα
άλατά της (Ε954)
300-500
Σταθερή στη θερμότητα
Κατάλληλη για μαγείρεμα και ψήσιμο
5 1995
Σουκραλόζη (Ε955) 600
Καλή σταθερότητα σε πολύ υψηλές
θερμοκρασίες. Κατάλληλο για μαγείρεμα
και ψήσιμο Καλή διαλυτότητα
15 2000
Γλυκοζίτες
Στεβιόλης (Ε960)
200
Σταθεροί στη θερμότητα
Κατάλληλοι για μαγείρεμα και ψήσιμο
Καλή διαλυτότητα
4 2010
Αντβαντάμη
(Ε969)
37 000
Αποτελείται από ασπαρτάμη και βανιλίνη
5 2014

8. Αξιολόγηση ασφάλειας ολιγοθερμιδικών
γλυκαντικών από τις αρμόδιες αρχές
Αξιολογεί
ταπειραματικά
δεδομένα
Ορίζειτην
τιμήΑDI
(mg/kg)
Εξετάζειτην
πρόσληψηαπό
διάφορατρόφιμα
καιροφήματα
Η ADI (Αποδεκτή Ημερήσια
Πρόσληψη) είναι η ποσότητα
του πρόσθετου (mg/kg/day)
την οποία οποιοδήποτε άτομο
μπορεί να καταναλώνει
καθημερινά εφ’ όρου ζωής
χωρίς καμία δυσμενή συνέπεια
για την υγεία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΓΚΡΙΝΕΙ ΤΟ
ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΟ και καθορίζει μέγιστη
ποσότητα ανά κατηγορία προϊόντος
Η EFSA αξιολογεί εκ νέου το
γλυκαντικό σε τακτικά διαστήματα ή
όταν εμφανιστούν νέα επιστημονικά
δεδομένα ή τεχνικές πληροφορίες.
Πρόσφατο παράδειγμα η αξιολόγηση
και επιβεβαίωση της ασφάλειας της
ασπαρτάμης (Δεκ 2013).
Είναι το συστατικό ή τα
μεταβολικά του προϊόντα
τοξικά; Θα προκαλέσει
καρκίνο ή τυχόν δυσμενή
επίπτωση για την υγεία
κάποια στιγμή στο μέλλον;
Θα επηρεάσει τις
επόμενες γενιές;
1 2
3

9. Η EFSA ολοκλήρωσε πρόσφατα την
αξιολόγηση της ασφάλειας της ασπαρτάμης
Classified - Internal use
Μέχρι το 2020 η EFSA θα έχει ολοκληρώσει την
αξιολόγηση όλων των πρόσθετων που εγκρίθηκαν
στην Ε.Ε. πριν το 2009, συμπεριλαμβανομένων των
ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών
Η αξιολόγηση της ΕFSA βασίστηκε σε όλες τις
διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την ασπαρτάμη
και τα προϊόντα διάσπασής της και κατέληξε ότι η
σημερινή τιμή ADI θεωρείται ασφαλής για το γενικό
πληθυσμό (με εξαίρεση τα άτομα με PKU) και ότι η
έκθεση των καταναλωτών είναι κάτω από την
τιμή ADI.
Δεκέμβριος 2013

10. • Αποτελέσματα: Στα 2 χρόνια
παρακολούθησης, η ομάδα της
ασπαρτάμης είχε πάρει 2,6 κιλά από τα 10
κιλά που είχε χάσει στη περίοδο απώλειας
βάρους, έναντι 5,4 κιλών της ομάδας χωρίς
ασπαρτάμη
• Η συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα ελέγχου
βάρους που περιλάμβανε τη χρήση
ολιγοθερμιδικού γλυκαντικού διευκόλυνε
τη διατήρηση του απολεσθέντος βάρους
μακροπρόθεσμα
Η 1η κλινική μελέτη που έδειξε ότι η χρήση
ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών συμβάλλει
στην απώλεια & διατήρηση βάρους
Blackburn et al, Am J Clin Nutr 1997; 65(2): 409-18
• Ασπαρτάμη και σωματικό βάρος
 N = 163 παχύσαρκες γυναίκες
 ασπαρτάμη vs. όχι ασπαρτάμη στη δίαιτα
 Όμοιες υποθερμιδικές δίαιτες για 19 εβδ
• Η συνιστώμενη από ADA δίαιτα περιείχε:
 1000 ± 200 kcal/ημέρα
 200 λεπτά/εβδ το λιγότερο βάδισμα
 1 έτος διατήρηση
 1500 ± 300 kcal/ημέρα
 2 έτη παρακολούθηση

11. Η αποτελεσματικότητα της ασπαρτάμης στον
έλεγχο του βάρους
De la Hunty et al, Nutrition Bulletin, 2006;
31(2): 115-128
Η μετα-ανάλυση 16 μελετών έδειξε ότι η χρήση
τροφίμων και ροφημάτων με ασπαρτάμη στη
θέση των αντίστοιχων με ζάχαρη οδήγησε σε
σημαντική μείωση στην ενεργειακή πρόσληψη
και το σωματικό βάρος (απώλεια περίπου 0,2
kg/εβδομάδα, που αντιστοιχεί σε μείωση
ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων κατά 222
θερμίδες/ημέρα)

12. Τα ροφήματα με ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά μπορούν να
συμβάλλουν σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους
Συμμετέχοντες:
303 ενήλικες, 21-65 ετών ΔΜΣ: 27-40
279 (92%) ολοκλήρωσαν την παρέμβαση
Μέθοδος:
Ομάδα ελέγχου – μόνο νερό
Ομάδα παρέμβασης – ροφήματα με γλυκαντικά +
νερό
12 εβδομάδες – 60λεπτες συνεδρίες / εβδομάδα
(διαιτολόγιο + συμπεριφοριστική συμβουλευτική)
Αποτελέσματα:
Η ομάδα παρέμβασης έχασε 44% περισσότερο
βάρος (κατά μέσο όρο 5.95 κιλά) σε σχέση με την
ομάδα ελέγχου (κατά μέσο όρο 4.09 κιλά) &
δήλωσε στατιστικά σημαντικά μικρότερο αίσθημα
πείνας
Peters et al. Obesity May 2014; 22: 1415-1421

13. Τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά μπορούν να
βοηθήσουν στον έλεγχο του σωματικού βάρους
Επιστημονικά δεδομένα 35 ετών:
Μετα-ανάλυση με δεδομένα 15 κλινικών δοκιμών (RCTs)
 Η χρήση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών σε τρόφιμα και ροφήματα (vs.
placebo) σχετίστηκε με στατιστικά σημαντικό χαμηλότερο σωματικό
βάρος, λιπώδη μάζα σώματος και περίμετρο μέσης.
Το συμπέρασμα αυτό δεν υποστηρίζεται από όλες τις επιδημιολογικές μελέτες, καθώς μερικές έχουν
βρει ότι άτομα με μεγαλύτερο ΒΜΙ κάνουν μεγαλύτερη χρήση των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών
και τροφίμων, ροφημάτων που τα περιέχουν, πιθανόν όμως αυτό γίνεται στην προσπάθειά τους να
μειώσουν τις συνολικές θερμίδες (reverse causality).
Miller P & Perez V. FASEB April 2014; 28(1) S391(1)

14. Συμβολή ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών
στη μείωση των θερμίδων
και του σωματικού βάρους
Classified - Internal use
“Τα μη θερμιδογόνα γλυκαντικά μπορούν να
βοηθήσουν στη μείωση της πρόσληψης
σακχάρων με αποτέλεσμα τη μείωση της
προσλαμβανόμενης ενέργειας και τον έλεγχο
του βάρους, και να προάγουν θετικές
επιδράσεις σε σχετικές μεταβολικές
παραμέτρους.
Προϋπόθεση είναι να μην αυξηθεί η
πρόσληψη ενέργειας από άλλες πηγές”
“Η Θέση της Ακαδημίας είναι ότι οι
καταναλωτές μπορούν να απολαμβάνουν με
ασφάλεια μια ποικιλία θερμιδογόνων και μη
θερμιδογόνων γλυκαντικών όταν
καταναλώνονται στα πλαίσια ενός
διαιτολογίου που συμφωνεί με τις επίσημες
διατροφικές οδηγίες, καθώς και με τους
εξατομικευμένους στόχους υγείας και τις
προσωπικές προτιμήσεις”
2012
2012

15. Νέες συστάσεις WHO για πρόσληψη ελεύθερων
σακχάρων από παιδιά & ενήλικες (Μάρτιος 2015)
1. Ισχυρή σύσταση*: Ημερήσια κατανάλωση ελεύθερων
σακχάρων έως 10% της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης
2. Σύσταση υπό συνθήκες / προϋποθέσεις**: έως 5% της
ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης για συγκεκριμένες
πληθυσμιακές ομάδες – στοματική υγιεινή, τερηδόνα (5-10%
παγκόσμιων προϋπολογισμών για την υγεία)
3. Γενικότερα: Μειωμένη κατανάλωση ελεύθερων σακχάρων 
ισορροπημένο ενεργειακό ισοζύγιο  διατήρηση υγιούς
σωματικού βάρους
* Strong recommendation
** Conditional recommendation
WHO Guideline: Sugars intake for adults & children, 4 March 2015

16. Η Eπίδραση της στέβια στην ενεργειακή πρόσληψη
και τον κορεσμό
-19 ενήλικες με ΒΜΙ <25
και 12 με ΒΜΙ >30, ηλικίας 18-50
- 3 ημέρες, 3 διαφορετικά ενδιάμεσα
γεύματα φόρτισης, πριν το μεσημεριανό και
πριν το βραδινό:
-290Kcal με στέβια,
-290Kcal με ασπαρτάμη,
-493Kcal με σουκρόζη
Η κατανάλωση ενδιάμεσων γευμάτων
φόρτισης με ασπαρτάμη & στέβια οδήγησε
σε χαμηλότερη συνολική ενεργειακή
πρόσληψη μέσα στην ημέρα, σε σύγκριση
με τα ενδιάμεσα γεύματα με σουκρόζη.
Τα επίπεδα πείνας και κορεσμού δεν
διέφεραν μεταξύ των ομάδων.
Δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική
διαφορά μεταξύ στέβια και ασπαρτάμης.
Ασπαρτάμη & γλυκοζίτες στεβιόλης:
δεν αυξάνουν την όρεξη

17. Classified - Internal use
Εργαστηριακές & Κλινικές Μελέτες:
 Τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά δεν αυξάνουν την όρεξη, ούτε προκαλούν
υπερφαγία στο επόμενο γεύμα
Τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά δεν μειώνουν την όρεξη – είναι αποτελεσματικά
ΜΟΝΟ στα πλαίσια ενός υποθερμιδικού διαιτολογίου
 Τα ροφήματα με ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά προκαλούν κορεσμό
βραχυπρόθεσμα λόγω του όγκου τους
 Δεν υπάρχει φυσιολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου τα ολιγοθερμιδικά
γλυκαντικά προάγουν την χρόνια υπερκατανάλωση φαγητού
Ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά: δεν αυξάνουν την όρεξη

18. Εξετάστηκαν 8 πιθανοί μηχανισμοί που θα μπορούσαν να ερμηνεύουν την επίδραση των γλυκαντικών
στην αύξηση όρεξης / πρόσληψης τροφής.
Συμπέρασμα: δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να στηρίζουν κάποιον από αυτούς τους
μηχανισμούς
Mattes & Popkin. Am J Clin Nutr 2009; 89:1-14
Science so far: Δεν ανοίγουν την όρεξη

19. RCTs σε παιδιά και ενήλικες:
 Η χρήση των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών τείνει να μειώνει παρά να
αυξάνει την πρόσληψη γλυκών τροφών – και να βοηθάει παρά να εμποδίζει
την απώλεια βάρους.
Ταυτόχρονα, χρειάζονται περισσότερες μακροχρόνιες, κλινικές μελέτες για να
επιβεβαιώσουν λεπτομερώς τα συγκεκριμένα οφέλη στη διαχείριση βάρους:
 πρόληψη αύξησης βάρους
 απώλεια βάρους
 διατήρηση απώλειας βάρους

20. RCTs: Επίδραση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών
σε δείκτες γλυκαιμικού ελέγχου
Pepino MY et al. Diabetes Care 2013; 36: 2530-2535; Grotz VL et al. J Am Diet Assoc 2003; 103: 1607-1612
Maki KC J et al. Food Chem Toxicology. 2008; 46:S7, S47-S53; Raben A et al. Food and Nutrition Research 2011; 55: 5961; Argyri K et al. Review of
Diabetic Studies. 2013;10:39-48
Study Subjects Method Measurements Results
Pepino et al,
2013
17 obese,
insulin
sensitive
subjects
Two 5-h modified OGTT with sucralose or
water 10’ bf glucose load
b-cell function, glucose,
insulin, C-peptide,
glucagon, GIP, GLP-1
↑ glucose, insulin, C-peptide at time-
points
No difference in AUC glucose or C-
peptide, 20% ↑ AUC insulin
No effect on glucagon, GIP, GLP-1
Grotz et al,
2003
128 healthy
obese
subjects
Multicenter, double-blind, placebo-
controlled parallel RCT: placebo (cellulose)
or encapsulated sucralose (667 mg) daily for
13 weeks
6wk screening phase, 13wk test phase, 4wk
follow-up
HbA1c, fasting glucose,
fasting C-peptide
No effect of sucralose on HbA1c,
glucose or C-peptide
Maki et al,
2008
122 men &
women with
type 2
diabetes
Crossover, double blind, parallel: 4wks
consumption of 1g/day steviol glycoside
rebaudioside A vs. placebo
Body weight, HbA1c,
fasting glucose, fasting
insulin, C-peptide,
blood pressure, fasting
lipids
No effect of steviol glycoside on
body weight, HbA1c, fasting glucose,
fasting insulin, C-peptide, blood
pressure, blood lipids
Raben et al,
2011
33 healthy
overweight
subjects
10 wk parallel RCT: Consumed daily 2
g/kg/bwt (152g) sucrose or mixed
sweeteners (54% aspartame, 22% ace-K,
23% cyclamate, 1% saccharine) in foods
and beverages as supplements to their
usual diet. Bf and after intervention 8-hr
meal test
Glucose, insulin,
lactate, glucagon,
NEFA, lipids, GIP, GLP-
1, leptin
Mixed sweeteners ↓ postprandial
glycaemia, insulinemia, lipidaemia,
lactate, leptin, GLP-1, GIP vs sucrose
Argyri et al,
2013
70 people
with type 2
diabetes
Allocated randomly to 7 groups of 10
On 3 occasions, each pt received either
bread+cheese or bread+cheese+D-dessert
or bread+cheese+C-dessert (control),
OGTT, Sucralose
Glucose, insulin, C-
peptide
Some desserts formulated with
sucralose and dextrin and soluble
fiber (cake, pastry cream, strawberry
jelly) ↓ glucose and insulin. No effect
on C-peptide

21. Η αντικατάσταση των πρόσθετων σακχάρων σε τρόφιμα και ροφήματα με
γλυκαντικά χαμηλών και μηδενικών θερμίδων
μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να επιτύχουν και να διατηρήσουν υγιές
σωματικό βάρος, ενώ επίσης μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με διαβήτη να
ελέγχουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους.
… εφόσον δεν αναπληρώνεται η ενέργεια
από άλλες πηγές (!)
Classified - Internal use

22. Ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά: μια επιλογή
Classified - Internal use
 Δεν μειώνουν το βάρος με μαγικό
τρόπο
 Κανένα δεν προσφέρει ακριβώς την
ίδια γεύση με αυτή της ζάχαρης
 Προϋπόθεση είναι η ένταξή τους σε
ένα υποθερμιδικό διαιτολόγιο (εάν
στόχος είναι η μείωση βάρους)
 Χρειάζεται εκπαίδευση για τον τρόπο
ένταξής τους σε ένα ισορροπημένο
διαιτολόγιο – π.χ. με την εξαίρεση των
αναψυκτικών και των γλυκαντικών
δισκίων, κάποια τρόφιμα ή ροφήματα
μπορεί να περιέχουν άλλα
θερμιδογόνα συστατικά
 Τα άτομα με PKU πρέπει να
αποφεύγουν την ασπαρτάμη
 Αποδίδουν ελάχιστες ή μηδενικές θερμίδες
 Έχουν γλυκιά γεύση
 Ικανοποιούν την έμφυτη ανάγκη για γλυκιά
γεύση χωρίς το φόβο αύξησης βάρους
 Διευκολύνουν την τήρηση υποθερμιδικού
διαιτολογίου ή διαιτολογίου για διατήρηση
βάρους
 Μπορούν να ενταχθούν εύκολα σε ένα
ισορροπημένο διαιτολόγιο
 Είναι ασφαλή
 Μπορούν να καταναλώνονται από το γενικό
πληθυσμό (γυναίκες που εγκυμονούν ή
θηλάζουν, παιδιά, κτλ.) – π.χ. σουκραλόζη
 Μπορούν να καταναλώνονται από άτομα με
Σ.Δ. – δεν επηρεάζουν τα επίπεδα
σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα
 Είναι εύκολα προσβάσιμα

23. • Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων: http://www.efsa.europa.eu/
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Τομέας Υγείας και Προστασίας Καταναλωτών,
Ασφάλεια Τροφίμων: http://ec.europa.eu/food/food/index_en.htm
• Ελληνικός Φορέας Ασφάλειας Τροφίμων, Πρόσθετα Τροφίμων:
http://www.efet.gr/portal/page/portal/efetnew/consumers/food_securi
ty/consumers_info/food_additive
• Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφοριών για τα Τρόφιμα:
http://www.eufic.org/
Για περισσότερες πληροφορίες:
Ευχαριστώ για την προσοχή σας 
Αδαμίδου Ιωάννα, MS, RD, AODA CPE Chair
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος & Βιολόγος