2. Öd kisəsi, ödlük — lat. vesica fella; yun. cholecystis - armudabənzər
formada olub, qaraciyərin sağ payının alt səthində, ödlük çuxurunda
yerləşir və üç hissədən:
1. Ödlüyün dibi – fundus vesicae felleae (biliaris);
2. Cismi – corpus vesicae felleae (biliaris);
3. Boynu – collum vesicae felleae (biliaris) , ibarətdir.
3. Öd kisəsinin uzunluğu 8-10 sm, eni 3-5 sm, həcmi50-60 ml-
dir.Ödlüyün boynu nazikləşərək ödlük axacağında – ductus cysticus
keçir.Ödlüyün və öd axacağının selikli, əzələ, serozaltı və seroz
qişaları vardır.
4. Ödlüyün dibi sağ qarınüstü nahiyədə VIII-IX qabırğa qığırdaqlarının
birləşən yeri ilə qarnın sağ düz əzələsinin arasında əmələ gələn
bucağa uyğundur. Öd kisəsinin yuxarı səthi qaraciyərin sağ payının
visseral səthinə bitişir, dibi çənbər bağırsağın sağ əyriliyinə və
onikibarmaq bağırsağın yuxarı hissəsinə söykənir.
5. Damar və sinirləri
Öd kisəsinin qanla təchizatı çox vaxt sağ qaraciyər arteriyasından
ayrılan öd kisəsi arteriyası (a.cysticus) hesabına olur.Ödlük
parasimpatik liflərini azan sinirdən, simpatik liflərini isə simpatik
qaraciyər kələfindən (qarın kələfindən) alır.
6. Ödün qaraciyərdən xaric olması və 12 barmaq bağırsağa axması, öd
turşularının geri sorulması və öd istehsalında təkrarən iştirakı, bu
proseslərin qonşu orqanların funksiyaları ilə sinergizmi və s.
orqanizmin əsas fizioloji funksiyalarından sayılır.Sutka ərzində
qaraciyərdə 600-1200 ml-ə qədər öd istehsal olunur.
7. Ödün 12 barmaq bağırsağa axması neyroreflektor yolla tənzim
olunur.Qəbul olunmuş qida maddələrinin törətdiyi qıcıqlanmadan
Oddi sfinkterinin boşalması, öd kisəsinin isə səxəlması baş verir.Belə
bir vəziyyət ödün və mədəaltı vəzi şirəsinin ritmik olaraq 12 barmaq
bağırsağa axmasına imkan verir.
8. Müayinə metodları
Öd kisəsi və öd yolları xəstəliklərinin diaqnostikasında laborator-
biokimyəvi və 12 barmaq bağırsaq möhtəviyyatının müayinəsi ilə
yanaşı yüksək informativliyi olan bir çox müasir xüsusi müayinə
metodu tətbiq olunur.Müayinə metodlarını əsasən iki qrupa bölmək
olar: operasiyaönü və operasiya vaxtı aparılan müayinələr
Operasiyaönü müayinələr
Duodenoskopiya
Qarın boşluğunun ümumi rentgenoqrafiyası
Xolesistoqrafiya
İntravenoz xolesisto-xolangioqrafiya
Perkutan xolangioqrafiya
Laparaskopiya
Retroqrad xolangioqrafiya
Fistuloqrafiya
Selektiv angiqrafiya
Kompyuter tomoqrafiya, MR
Ultrasəs (sonoqrafiya) müayinsəi
10. İstənilən xəstəlik, o cümlədən od yolları xəstəlikləri təbii olaraq
orqanın funksiyasının pozulmasına gətirib çıaxrır. Bu pozulma iki
səbəbdən baş verə bilər:
Birincisı, orqanın özündə olan və klinik olaraq təyini çətin olan
ultrastruktural dəyişıkliklərin nəticəsində baş verən pozulmalar ki,
buna birincili funksional xəstəlik deyilir.
İkincisi isə, orqanın özündəki makroskopik xəstəliyin və ya
orqanızmdəki hormonal dəyişikliyin nəticəsində baş verən
pozulmalar ki, buna ikincili funksional pozulmalar deyilir. Birinci
halda funksional pozulma sərbəst xəstəlik kimi, ikinci halda isə,
xstəliyin əlaməti kimi ortaya çıxır.
11. Öd kisəsi diskineziyası
- Birincili
Hiperkinetik
Hipokinetik
- İkincili
Hormonal (hamiləlik, diabet, somatostatinoma və s.)
Öd daşı
Xronik xolesistit
Şiş
Oddi sfinktoru disfunksiyası
- Biliar (I, II, III tiplər)
Postxolesistektomik sindrom
Daşsız və ÖKD-sız öd sancısı
- Pankreatik
Təkrarlayan kəskin və ya xronik pankreatit
- Qarışıq
12. Öd daşı xəstəliyi
Öd daşı xəstəliyi (lat. Cholecystolithiasis — yun. χολή lat. chole “öd”
və yun. λίθος lat. líthos “daş”) bütün dünyada və eyni
zamandaAzərbaycanda çox geniş yayılmışdır. Demək olar ki, bir çox
adamlarda öd daşlarının əmələ gəlməsi və xəstəliyin inkişafı üçün
şərait vardır. Ödöz-özlüyündə litogen (daş əmələ gətirmə) xüsusiyyətə
malikdir. Ödün bu xüsusiyyəti və bir sıra şərait yaradan faktorlar (öd
yollarının daralması, iltihabi dəyişikliklər, xəstələrin qidalanma
xüsusiyyətləri və s.) ödün kristallizasiya ocağını yaradır, bu isə
sonradan daşların əmələ gəlməsi ilə nəticələnir.
13. Öd kisəsinin, qaraciyərdənxaric maqistral öd yollarının şişləri
Xoşxassəli şişlər – Əsasən papilloma, adenoma, fibroma, lipoma,
miomaya rast gəlinir.Ən çox rast gəlinəni isə öd kisəsinin
papillomasıdır.Adətən, diffuz papillamatoz şəklində olub, öd kisəsinin
daş xəstəliyi ilə birgə təsadüf olunur.
Öd kisəsinin xərçəngi – Ağır xəstəlik olub nisbətən çox təsadüf
edilir.Xərçəng şişi öd kisəsinin boynu və dibi nahiyəsindən inkişaf
edərək öz histoloji quruluşuna görə infiltrativ xarakterli
adenokarsinomalara aiddir.bir neçə formaları – skirr, polipoz, yastı
hüceyrə xərçəngi və s. ayırd edilir.
Magistral öd axarlarının xərçəngi – Lokalizasiyasına görə bütün
xoledox boyu, lakin ən çox qaraciyər axarlarında, öd kisəsi axarının
ümumi öd axarı ilə birləşdiyi sahələrdə və xoledoxun ampula
hissəsində təsadüf edilir.
14. Xolesistektomiya
Bəzi mütləq və ya nisbi əks göstərişlər istisna olmaqla, simptomatik
öd kisəsi və öd yolları xəstəliyi xolesistektomiyanın aparılmasına
göstəriş ola bilər.
Kəskin xolesistit xəstəliyində:
orta ağır kəskin xolesistit zamanı, xolesistektomiya diaqnozun
qoyulduğu 24-72 saat ərzində aparılmalıdır. Həmin müddət ərzində
aparılmış xolesistektomiya gecikdirilmiş (yəni >6 həftədən gec)
xolesistektomiya ilə müqayisədə eyni kliniki nəticələr verir, lakin
xəstənin hospitalizasiya müddəti daha qısa olur.
çox ağır kəskin xolesistit zamanı, xolesistektomiyanın gecikdirilməsi
məsləhətdir.
Öd daşları nəticəsində pankreatit müəyyən edildikdə isə orta ağır
xəstəlik zamanı cərrahi müdaxilə üçün optimal vaxt xəstənin
xəstəxanaya qəbulundan 48 saat, çox ağır xəstəlikdə isə >2 həftə
keçdikdən sonra hesab edilir.
Öd sancısı ilə müraciət etmiş xəstələrdə diaqnozun qoyulduğu ilk 24
saat ərzində laparoskopik xolesistektomiyanın aparılması
gecikdirilmiş əməliyyatla müqayisədə morbidliyi xeyli azaltmış olur.
Asimptomatik öd daşları xolesistektomiyanın aparılması üçün adətən
göstəriş sayılmır, lakin xəstə immunosupressiyalı olduqda və ya
xərçənq xəstəliyi riski yuxarı olduqda, əməliyyata göstəriş yarana bilər.
