Azərbaycan Təbiblər Birliyi ( ATB )

2. Mədə və 12 barmaq bağırsaq xora xəstəliyi orqanizmin xroniki
gedişə malik, dövrü kəskinləşən xəstəliyidir.Yerli olaraq mədənin
və 12 barmaq bağırsağın qişasında xora defektinin əmələ gəlməsi
ilə xarakterizə olunur.Statistik məlumatlara görə müasir dövrdə
yaşlı əhalinin 8-10%-də bu xəstəlik aşkar edilir.20-50 və xüsusuilə
30-40 yaşlarda daha çox təsadüf olunur.

3. Patoloji anatomiyası
Xora xəstəliyi zamanı mədə və 12 barmaq bağırsaqda dəyişikliklər
kəskin eroziya, kəskin xora, xroniki xora, kallyoz xora və xora
nəticəsində əmələ gəlmiş çapıqlar şəklində təzahür edir.
Kəskin xorada selikli qişada olan defektin dərinliyi əzələ
təbəqəsinə qədər çatır, kənarları hamar və yumşaq olur
Xroniki xoralarda əzələ qişası da destruktiv prosesə məruz
qalır.Xoranın kənarları bərkimiş, dibi ağ və ya kül rəngində olub,
fibrinoid nekrotik kütlələrlə dolur.
Kallyoz xoralarda sərt birləşdirici toxumanın inkişafı nəticəsində
xoranın kənarları bərkiyir, ətraf toxumalar iltihabi infiltrasiyaya
uğrayır.
Lokalizasiyasına görə 12 barmaq bağırsaq xorasına mədə
xorasına nisbətən daha çox rast gəlinir və bu nisbət 5:1 –dir.

4. Etiologiyası və patogenezi
Xora xəstəliyinin əmələgələ səbəbləri və mexanizmi indiyədək
tam öyrənilməmişdir.Bir çox nəzəriyyələr – mexaniki, damar,
iltihabi, peptik, sinir – reflektor, sinir – vegetativ, kortikovisseral,
allergik, stress və s. nəzəriyyələr mövcuddur.Xora xəstəliyi
polietioloji və polipatogenetik xəstəlik hesab edilir.

5. Klinik gedişi
1) Ağırlaşmamış
2) Ağırlaşmış xoralar
3) Qabarıq sklerozlaşma (kallyoz xoralar)
4) Penetrasiya
5) Perforasiya
6) Qanaxma
7) Maliqnizasiya
8) Piloroduodenal stenoz
Xora xəstəliyinin klinikasının müxtəlif olmasına baxmayaraq, onun
üçün tipik xora əlamətləri xarakterikdir.Əsas şikayətlər
ağrı, qıcqırma, gəyirmə, ürəkbulanma və qusmadan ibarətdir.

6. 12 barmaq bağırsaq xorasının etiologiyasında Helicobacter Pilori
–nin rolu
Hp infeksiyası
Qastrit
Antrumda somastatin (D) hüceyrələrin azalması
Qastrin ifrazının artması
Turşu sekresiyasının artması
Soğanaqda qastrik metaplaziya
Hp-nin antrumdan bulbusa keçməsi.Bulbitin və turşu təsirindən
xoranın əmələ gəlməsi

7. 12 barmaq bağırsağın xora xəstəliyi
Gənc və orta yaşlarda, lokalizasiyasına görə isə bağırsağın
soğanaq hissəsində daha çox təsadüf olunur.
Klinikası : ağrı (gecikmiş, acqarına və ya gecə), mədə qıcqırması,
gəyirmə, ürəkbulanma
Diaqnostika : rentgenoloji müayinə,
ezofaqoastroduodenoskopiya, mədə şirəsinin müayinəsi
Müalicəsi :
Konservativ müalicə - duz turşusunun və pepsinin mədə və 12
barmaq bağırsağın selikli qişasına aqressiv təsirini aaldan bir sıra
dərman preparatları, pəhriz, antibakterial müalicə və kurort
tədbirləri

8. Cərrahi müalicə - 12 barmaq bağırsaq xorasının cərrahi
müalicəsinə göstərişlərinə :
Mütləq göstəriş – xoranın perforasiyası və piloroduodenal
stenozun olması
Mütləq-şərti göstəriş – profuz qanayan kallyoz və penetrasiya
edən xoralar
Nisbi göstəriş – ağrı tutmalarının olması, uzun müddət (2-3 il)
davam edən və müvafiq səviyyədə aparılan konservativ müalicə
nətiəcəsində xoranın sağalmaması
İstifadə olunan əməliyyatlar:
- Bilrot-II əməliyyatı
- Bilrot-I əməliyyatı
- Vaqotomiya əməliyyatı

9. Məlumdur ki, azan sinirlərin tərkibində sekretor və hərəki (motor)
lifləri vardır.Sekretor liflər mədənin selikli qişasının turşu ofraz
edən zonasnı və onun dib hissəsini, motor liflər isə antripilorik
sahəni innervasiya edir.

10. Selektiv mədə vaqotomiyasında hər iki azan sinir qaraciyər və qarın
sinir şaxəərinin ayrıldığı yerdən aşağıda kəsilir.Beləliklə, mədə tam
denervasiya olunur.Hazırki dövrdə klinik praktikada vaqotomiyanın
aşağıda qeyd edilən növləri qəbul edilmişdir.
a. Azan sinirlərin gövdə nahiyəsində hər iki tərəfdən kəsilməsi
(trunkal vaqotomya);
b. Ikitərəfli selektiv mədə vaqotomiyası;
c. Proksimal selektiv vaqotomiya.

11. Mədənin xora xəstəliyi
Bir sıra xüsusiyyətlərinə görə 12 barmaq bağırsağın xora
xəstəliyindən fərqlənir:
a. 12 barmaq bağırsaq xoralarından fərqli olaraq konservativ
müalicədən sonra əksərən sağalmır və ya 10-15% hallarda
xərçəng şişinə çevrilə bilir
b. Mədənin motor funksiyası və azan sinirin tonusu 12 barmaq
bağırsağın xoralarına nisbətən zəifdir
c. 12 barmaq bağırsaq xoralarında mədə turşusunun yüksək
həzmetmə qüvvəsi, bazal sekresiyanın yüksək intensivliyi
müşahidə edildiyi halda, mədə xoralarında turşuluq nadir
hallarda artır, bəzən isə normal olur, hətta azalır

12. Etiologiyası – Etioloji cəhətdən mədə xorasının inkişafında
vegetativ sinir pzoğunluqlarının, mədə şirəsinin peptiki təsirinin,
duodenoqastral reflüksün, antral hissədə durğunluğun, selikli
qişanın baryer funksiyasının pozulması, qidalanmaının
xüsusiyyətinin və s. səbəblərin rolu az deyildir.

13. Patogenezi – Selikli qişanın baryr funksiyasının pozulması
nəticəsində H+ -ionların selikli qişadan geri sorulmasını artırır.H+ -
ionların sürətlə selikli qişada toplanması onun bufer qabiliyyətini
itirir və toxuma asdozuna səbəb olur.Ulserogen amillərin (turşu,
H.pylori və s.) təsirindən xora əmələgəlmə ehtmalı artır.

14. Klinikası – epiqastral nahiyədə ağrı (bilavasitə qida qəbulundan
sonra və ya 15-45 dəq sonra), mədə qıcqırması. Turş gəyirmə və
bəzən qusma
Diaqnostika – xəstənin anamnezi, klinik müayinə, rentgen və
endoskopik müayinə metodları
Müalicəsi – Konservativ müalicə ilə sağalma az ahallarda təsadüf
edilir.Mədə xorasının klinik gedişi və onun xərçəng şişinə çevrilmə
meylliyini nəzərə alaraq cərrahi müalicəyə üstünlük
verilir.Əməliyyatın növünün seçilməsi xorann lokalizasiyasında
asılıdır.Distal xoralarda mədənin aşağı yarısının Bilrot-I üsulu ilə
rezeksiyası ən çox yayılmış əməliyyatdır.