Azərbaycan Təbiblər Birliyi ( ATB )

1. Azərbaycan Tibb Universiteti
Müalicə-profilaktika
Qrup :
Tələbə :
Ağciyər xəstəlikləri kafedrası
Vərəmin patoloji anatomiyası

2. Vərəmin patoloji anatomiyası
Vərəm zamanı orqan və toxumalarda patomorfoloji
dəyişikliklər patoloji prosesin :
 formasından
 mərhələsindən
 lokalizasiyasından
 yayılma dərəcəsindən asılıdır.
Vərəmin əksər formaları zamanı spesifik dəyişiklərlə yanaşı,
qeyri-spesifik və paraspesifik reaksiyaların mövcudluğu da
xarakter haldır.

3. Spesifik dəyişikliklərə :
- vərəm qabarcığı, yaxud qranuloma;
- vərəm iltihabı aid edilir.
Qeyri-spesifik dəyişiklərə isə «vərəm maskası»
adlanan müxtəlif reaksiyalar aiddir.

5. Vərəm qeyri-spesifik xarakterli iltihabi reaksiya ilə
başlayır:
 Alveollararası divarcıqlar mononuklearlarla,
limfositlərlə, seqmentnüvəli leykositlərlə infiltrasiyaya
uğrayır;
 Qan damarları ətrafında limfositlərin toplanması və
alveollar boşluğa makrofaqların yığılması;
 Epitelioid hüceyrələrin cəmləşdiyi limfoplazmositar və
qistomakrofaqal qabarcıqları formalaşması baş verir.

7. 1 ay və 1 ay yarımdan sonra vərəm üçün xas olan spesifik
dəyişikliklə, mərkəzində çoxnüvəli hüceyrələr və nekrotik
sahələr olan epiteloid hüceyrə qabarcıqları müşahidə
olunur.

8. Qabarcıqlar mikobakteriyaların sayından, virulentliyindən
və orqanizmin müqavimətindən asılı olaraq :
a) Ekssudativ
b) Limfositar produktiv
c) Epiteloid giqant hüceyrəli
d) Nekrotik ola bilər.

9. Vərəm proqressiv inkişaf edərsə, qabarcıqlar birləşir, iri
ocaq yaradır və bunlardan kazeoz sahələrdə pnevmonik
fokus əmələ gəlir, yəni infiltrat formalaşır.iltihab yayılaraq
bronxlara keçə bilir.Bəzən infiltratın parçalanması,
kavernanın yaranması mikobakteriyaların ətrafa
yayılmasına, yeni ocaqların, infiltratların, yaxud da
kavernaların yaranmasına gətirib çıxarır.Kaverna infiltratın
bronx divarında xora törətməsi ilə də əmələ gələ bilir.

11. Vərəm ocağının sağalması – ekssudatın sorulması,
kazeozun bərkiməsi və ətrafında birləşdirici toxumanın
yaranması ilə inkişaf edə bilir.

12. Spesifik vərəm iltihabı digər iltihabi proseslər kimi
alterasiya, ekssudasiya və proliferasiya mərhələlərindən
ibarətdir.

13. Alterasiya mərhələsi-toxuma tamlığının nekroz yarada
biləcək qədər zədələnməsidir.

14. Ekssudasiya mərhələsi-üçün iltihabi nahiyyədə seroz
mayenin müşahidə olunması, fibrinin çökməsi,
mononuklearların əksəriyyət təşkil etməsi şərti ilə hüceyrə
elementlərinin toplanması xarakterikdir.

15. Proliferasiya mərhələsi-hüceyrə elementlərinin çoxalıb
artması, onların iltihabi zonaya transformasiyası və
qabarcıqların (qranulemanın) yaranması xarakterikdir.

16. Vərəm qabarcığı
Mərkəzdə alterasiya və nekroz nəticəsində amorf toxuma
detriti yerləşir.Periferiyada isə bir neçə epitelioid
hüceyrələrdən ibarət təbəqəli valla əhatə olunmuşdur.

17. Epitelioid hüceyrələrin arasında çoxnüvəli Piroqov-
Lanqhans hüceyrələri yerləşir.Qabarcıqlar bu və ya digər
hüceyrə elementlərinin çoxluğundan asılı olaraq epitelioid
hüceyrəli, limfoid və giqant hüceyrəli adlandırılır.

18. Orqanizmin yüksək rezistentliyi zamanı epitelioid
hüceyrələr fibroblastlara çevrilir və qabarcıq çapıqlaşır.

19. Orqanizmin müqaviməti zəifləyərkən eksudativ toxuma
reaksiyası inkişaf edir.Bu reaksiya ya qabarcığın içərisində,
yaxud da onun seroz-fibrinoz ekssudatla əhatə olunan ətraf
toxumasında kəsmikvari nekrozun (kazeozun) meydana
gəlməsi müşahidə olunur.Sonralar nekroz ocağı sorula
bilər, birləşdirici toxuma ilə əvəz oluna bilər, kirəcləşə bilər,
hətta sümükləşə bilər (oksifikasiya).

20. Vərəm üçün dalğavari inkişaf xarakterikdir.Müxtəlif klinik
fazalara bölünür :
1) Kəskinləşmə fazası (infiltrasiya, parçalanma,
səpələnmə) ;
2) Sönmə fazası (bərkimə, çapıqlaşma, kirəcləşmə,
sorulma).

21. Vərəm xəstəliyinin gedişində 2 dövr : birincili və ikincili
dövrlər ayırd edilir.Birincili vərəm infeksiyası zamanı
spesifik iltihabi proseslə yanaşı, qeyri-spesifik və yaxud
paraspesifik toxuma dəyişikliklərinə rast gəlinir.

22. İlkin vərəmin çox erkən vaxtlarında neyro-endokrin
sistemin zədələnməsi baş verir, bu da dərin funksional
dəyişikliklərə və fizioloji proseslərin orqanizmdə
pozulmasına gətirib çıxarır.

24. İlkin vərəmdən sonra ikincili vərəmin inkişaf etməsi
ekzogen superinfeksiya yolla və yaxud da köhnə ocaqların
ilkin birincili vərəmin sağalmasından sonrakı qalıqların
yenidən aktivləşməsi ilə, yəni endogen yolla baş verir.

25. Vərəm mikobakteriyalarının
orqanizmə daxil olması
İlkin affekt
Limfangit, limfadenit və ilkin vərəm
ocağının ətrafında perifokal iltihabın
yaranması
Sağalma
Xroniki hala keçməsi,
çoxsaylı fəsadların
yaranması və xəstəliyin
yayılması

26. Orqanizm vərəm mikobakteriyaları ilə təkrar yoluxarkən
onlar parçalanır və əmələ gəlmiş məhsullar : tuberkulin,
tuberkuloprotein və fosfolipidlər köhnə ocaqlar ətrafında
perifokal reaksiyalar yaradır.

27. Yeni doğulmuşlarda və kiçik yaşlı uşaqlarda vərəm
xəstəliyi bir qədər yaşlı uşaqlara nisbətən daha ağır
formada keçir.Yeniyetmələrdə hematogen disseminasiya və
seroz qişaların zədələnməsinə daha çox təsadüf olunur.

28. Bəzən uzunmüddətli kortikosteroid hormonlardan istifadə
vərəm xəstəliyinin kəskinləşməsinə, yaxud da inkişaf
etməsinə, proqressiv hal almasına gətirib çıxarır.Buna
steroid vərəmi deyilir.Ona görə də, uzunmüddətli steroid
hormonlardan istifadə zamanı uşaqlara və yeniyetmələrə
vərəm əleyhinə dərmanlarda təyin olunmalıdır.

29. Vərəmin qeyri-qənaətbəxş gedişinə, daha doğrusu
ağırlaşmasına virus və digər mənşəli infeksiyalar, şəkərli
diabet, mədə bağırsaqdakı xora və s. xəstəliklər də ciddi
təsir göstərir.