2. Хоол тэжээлийн дутлын үед илрэх
эмнэл зүйн зарим шинж тэмдэг
Эрхтэн
Үс
Нүд
Шинж тэмдэг
Дутагдаж буй тэжээлийн
бодис
-Үс халзрах
-Амархан унах
-Үсний өнгө алдагдах
-Үйсэн бөглөө онгойлгогч
шиг буюу мушгирсан үс
-Үс цайх
-Цайр зарим тосны
хүчлүүд
-Уураг нэн шаардлагатай
тосны хүчлүүд
-Уураг, цайр
-А, С аминдэм
-Уураг, зэс
- нүдний салстын скероз
-уураг зэс
Уруул
Уруулын булангийн салстын Аминдэм В2, никотины
үрэвсэл, сорвижилт
хүчил
Хумс
Хумс хонхойх, хэврэг болох,
хугарах
Төмөр

3. Хуурайших, гуужих
Арьс
А аминдэм, нэн
шаардлагатай тосны
хүчлүүд, цайр
Цэглэг цус харвалт
/петехи/
С аминдэм, К аминдэм
Үсний хүүдийн
гиперкератоз
Дерматит
Хамар
Хамар уруулын себорей
Мөч
Арьсан доорхи өөхлөг
эдийн алдагдал
Булчингийн алдагдал
Хаван
Яс зөөлрөх, яс өвдөх,
рахит
Үений өвдөлт
А аминдэм, нэн
шаардлагатай тосны
хүчлүүд
Никотины хүчил, цайр
Никотины хүчил,
аминдэм В6, аминдэм В2
Илчлэг
Илчлэг, уураг
Уураг
Д аминдэм
С аминдэм

4. Цус багадалт
Цусны эмгэг
Мэдрэл
Зүрх судас
Протромбин багасах,
цус бүлэгнэлт
удаашрах
Чиг баримжаа
алдагдах
Зүрхний дутагдал,
зүрхний булчингийн
эмгэг, зүрх томрох
Зүрхний булчингийн
эмгэг
Аминдэм В12,
төмөр, фолийн
хүчил, зэс, Е
аминдэм
К аминдэм
Никотины хүчил,
аминдэм В1
Аминдэм В1
Селен

5. Бөөлжис цутгах, бөөлжилт
Аминдэм В6, пиридоксин
Суулгалт
Уруулын булангийн салстын
үрэвсэл
Хейлоз /буйл, уруул улайх
хавдах/
Цайр, никотины хүчил
Аминдэм В6, аминдэм В2,
төмөр
Хэлний үрэвсэл
Хэлний ширхэглэг хөхлөг
Ходоод
томрох
гэдэсний
Хэлний ширхэглэг хөхлөг
зам
хатингарших
Хэл хавдах
Аминдэм В2, никотины хүчил
Аминдэм В6, цайр, никотины
хүчил, фолийн хүчил, аминдэм В12
Аминдэм В12
Фолийн хүчил
Никотины хүчил
Фуксинтай буюу хар хүрэн хэл
Аминдэм В2
Хавдсан, цус шүүрэмтгий буйл
С аминдэм
Хэл хагарсан
Элэг томролт
Никотины хүчил
Уураг

6. Биеийн
жингийн
индексийг
тооцох
арга

7. Биеийн жингийн индексийг тооцох арга
 Биеийн жингийн индекс гэдэг нь




/БЖИ/= Жин (кг) : Өндөр (м2)-ийн квадрат
Эсвэл
БЖИ = (Жин/кг : өндөр /см-ийн квадрат) х 10,000
байна.
БЖИ > 27 бол таргалалттай гэж үзнэ
БЖИ < 18,5 бол бага жинтэй хэмээн үзнэ
Жишээ нь: өндөр нь 1,6 м, жин нь 62 кг бол
62 / (1.6*1.6) = 24.21 үүнээс харахад энэ хүн хэвийн
жинтэй байна гэсэн үг.

8. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын
удирдамж, 1997 он
Биеийн жингийн
индекс
үнэлгээ
<18.5
туранхай
18.5-24.9
хэвийн жин
25.0-29.9
таргалалт 1-р зэрэг
30.0-34.9
таргалалт 2-р зэрэг
35.0-39.9
таргалалт 3-р зэрэг
>40.0
хэт тарган

9. Илчлэгийн
хэрэгцээний
үнэлгээг
тооцох

10. Илчлэгийн хэрэгцээний үнэлгээг
тооцох арга
ХАРРИС БЕНЕДИКТИЙН ТЭГШИТГЭЛ
 1. Дараах тэгшитгэлийг ашиглан Илчлэгийн Үндсэн
Зарцуулалтыг (ИҮЗ) олно.
 Эрэгтэй хүн:
666 + (13,7 х жин/кг) + (5,0 х өндөр/см) - (6,8 х нас)
 Эмэгтэй хүн:
655 + (9,6 х жин/кг) + (1,7 х өндөр/см) - (4,7 х нас)
ИҮЗ-ыг олсны дараа ИҮЗ-ыг харгалзах Стресс хүчин
зүйлийн коэффицентээр үржүүлж нийт илчлэгийн
хэрэгцээг олно.

11. Стресс хүчин зүйлийн коэффицент
-1.2 = хэвтрийн дэглэмтэй, цусны үжил халдваргүй,
мэс засал хийгдээгүй, бага хөдөлгөөний идэвхи
багатай
-1.3 = хурц, хүнд өвдөлт илэрснээс хойш 72 цагийн
дотор, өөрөө явж байгаа өвчтөн
-1.4 = жижиг мэс засал хийгдсэн, хөдөлгөөний
идэвхи дунд зэрэг

12. Стресс хүчин зүйлийн коэффицент
-1.5 = том хэмжээний мэс засал хийгдсэн,
хөдөлгөөний идэвхи хэвийн, цацрагийн
эмчилгээ, хими эмчилгээ хийлгэж байгаа
-1.8 = цусан үжил халдвар, хавсарсан гэмтэл, их
хэмжээний стресстэй
-2.0 = их хэмжээний түлэгдэлттэй, турж эцсэн
тохиолдолд

13. Илчлэгийг тооцоолох арга
Нийт үндсэн шимт бодис / ҮШБ/-ын хэрэглээг
гаргахдаа хэрэв нийт илчлэг 1800 ккал гэж
үзэх юм бол
1. Нүүрс усыг 50% 1800 ккал х 0.50 = 900ккал
900 ккал : 4ккал (1 грамм нүүрс уснаас ялгарах
илчлэг) = 225 грамм нүүрс ус шаардлагатай
2. Уураг 15% 1800 ккал х 0.15 = 270ккал
270 ккал : 4ккал (1 грамм уургаас ялгарах
илчлэг) = 67.5 грам уураг шаардлагатай
3. Өөх тос 35% 1800 ккал х 0.35 = 630ккал
630 ккал : 9ккал (1 грамм тосноос ялгарах
илчлэг) = 70 грам өөх тос шаардлагатай

14. Хоног хоол, хүнсээр авбал зохих
илчлэгийн хэмжээг тооцох жишээ
 Биеийн хүчний дунд зэргийн ачаалалтай хөдөлмөр
эрхэлдэг 160 см өндөртэй, 40 настай эрэгтэй хүний
хоол хүнсээр авбал зохих илчлэгийн хэмжээг
тооцъѐ.
1. Байвал зохих “Эрүүл жин”-г тооцон олох
- Эрүүл жин = биеийн өндөр (метр)-ийн квадратыг
х 22 (тогтмол тоо)
- Эрүүл жин = 1,6 х1,6 х 22 = 56.3 кг
2. Бодисын үндсэн солилцоо тооцох = Стандарт
хэмжээ х Эрүүл жин
- Бодисын үндсэн солилцоо = 22,3 х 56.3 = 1255.9
ккал

15. Хоног хоол, хүнсээр авбал зохих
илчлэгийн хэмжээг тооцох жишээ
- Стандарт хэмжээ
Насны бүлэг Эр
Эм
18-49 22,3 21,7
50-69 21,5 20,7
3. Хоногийн нийт илчлэг = Бодисын үндсэн солилцоо
х Хөдөлгөөний идэвхийн коэффициент
- Нийт илчлэг = 1255.9 ккал х 1,75 = 2297,8 ккал
Хоногт авбал зохих илчлэгийн хэмжээ
Биеийн хөдөлгөөний идэвхийн коэффициент
-Оюуны хөдөлмөр эрхэлдэг, хөдөлгөөн багатай-1,5
-Биеийн хүчний дунд зэргийн ачаалалтай хөдөлмөр
эрхэлдэг - 1,75
- Биеийн хүчний хүнд хөдөлмөр эрхэлдэг - 2,0

16. Гэр зөвлөмж

17. Гэр зөвлөмж
 Хүнсний бүтээгдэхүүний бүлэг тус бүрээс өдөрт
хэрэглэх стандарт хэмжээг нэгжээр зааж өгсөн
байдаг.
- Үр тариа, гурил (11-22 нэгж)
- Хүнсний ногоо (4-8 нэгж)
- Мах, махан бүтээгдэхүүн (2-3 нэгж)
- Сүүний бүлгээс (1-2 нэгж)
- Жимс, жимсгэний бүлэг (1-2 нэгж)
Нэгжийн тоо нь тухайн хүний хэрэгцээнээс
гадна нас, хүйс, биеийн жин, хөдөлгөөнөөс
хамаарна.

18. Хүнсний бүтээгдэхүүний нэршлээр
нэгжийг тооцох
Хүнсний
үр тариа
(11-22 нэгж) ногоо
(4-8 нэгж)
Мах
(2-3 нэгж)
Сүү цагаан
идээ (1-2
нэгж)
-Талх 1зүсэм
-Самар 1 аяга
-Түүхий
-Агшаасан
будаа 1/2 аяга ногоо 1 аяга
-Өндөг 1 ш
Жимс,
жимсгэнэ
(1-2 нэгж)
-Чанасан мах
200гр
-чанасан
гоймон 1/2
Аяга
-Чанасан
ногоо 1/2 аяга
-Боорцог 1 ш
-Улаан лооль
1ш
-Лаазалсан
загас ½
-Шар лууван
2ш
-Хиам 120гр
-Еэвэн 1ш
-Мантуу 1 ш
-Гурил 3 х/х
-Арвайн гурил -Төмс 2 х/х
2 ц/х
-Борц 30гр
-Сүү 1 аяга
-Шинэ жимс
1ш
-Айраг 1 аяга -Жимсний
цэвэр жүүс
1/2 аяга
-Тараг 2 аяга
-Хатаасан
жимс 1/4 аяга
-Хоормог 2
аяга
-Бяслаг 30 гр
-Ааруул 20 гр
-Аарц 50гр

19. Хоногт хэрэглэх хүнснийг сонгох зөвлөмж
/хоол судлалын төв 1999 он/
Хүнсний бүтээгдэхүүний бүлэг
(нэгжээр)
Насны бүлэг
Үр, Хүнсний Мах
тариа ногоо
Сүү,
цагаан Жимс
идээ
4-10 нас
12
4-5
2
1-2
2
өсвөр үе 11-17 нас
14-16
6
2-3
2
2
Насанд хүрэгсэд
Жирэмсэн ба хөхүүл
эхчүүд
Ахмад настан
18
6
3
2
2
20-22
7-8
3
2
2
16
6
2-3
2
2

20. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа