Tebibler.com

1. Qida borusunun şişləri
Azərbaycan TibbUniversiteti
II Müalicə-Profilaktikafakültəsi
335 B qrup tələbəsi
EmilHikmətinOnkologiya
fənni üzrə prezentasiyası

2. Epidemiologiyasi
XərçəngləMubarizə üzrəBeynəlxalq İttifaqın Rio deJaneyrodakı konqresində dərcedilmiş məlumatlara
görə,qida borusu xərçəngi 4% -lə ağciyər,mədə,süd vəzisi,yoğun bağırsaq,qaraciyər,prostat vəzisi və
servikal xərçəngdənsonra 8-ci yeri tutmuşdur.
2001 ci ildə Azərbaycanda bədxassəli şişlərlə xəstələnmənin strukturunda qida borusu
xərçəngikişi cinsi üzrə 5.73 %-lə 4-cü,qadın cinsi üzrə 7-ci yeri tutmuşdur.

3. Epidemiologiyasi
Əhalinin hər100.00 nəfərinə qida borusu xərçəngiilə ən
yüksək xəstələnmə göstəriciləri Fransanın Kavados
departamentində və Uqandada,ABŞ-ın qara əhalisi
arasında,Uruqvayda,Çində və Hindistanın Bombey şəhərində
qeydə alımışdır.

4. Cinsiyyət və yaş xüsusiyyətləri
Qida borusu xərçənginəən çoxkişilərdəvə50-dən
yuxarıyaşlardarast gəlinir.Kişilərləqadınların
xəstələnmənisbəti ortahesabla3:1 dir.

5. Etiologiyası
-Qidalanmaamili
-HPV
-İrsiyyət
-Axalazya
-Tilozis
-Lye strikturası
-Radiyasiya məruziyyət
-Qastroezofageal reflyuks

6. Etiologiyası
Siqaret çəkənlər vəspirtli içkilərdən istifadəedənlər arasındaqida borusu xərçəngi ilə
xəstələnməriski yüksəkolur.Bu amillər həm yastıhüceyrəli xərçəngin,həm də
adenokarsinomanın inkişafıriskiniartırır.
Alkoqol və nikotinselikliqişaya yerli qıcıqlandırıcıtəsir göstərməklə yanaşı,həmdə qida
borusu sfinkterinin tonusunu əhəmiyyətli dərəcədə azaldır ki,bu da qastroezofageal
reflyuks xəstəliyinininkişafıvə reflyuks ezofagitlə nəticələnir.

7. Genetika
Onkogenlər
c-mycAPC
int-2
hst-1
cyclinD
TGF-a
AGRF
AFBB2 (neu)
PDGF
Tumor Supressor genlər
Rb
P53
MCC
A(II) qan qrupundan xəstələnənlərinsayı çoxluq təşkil edir.

8. Xərçəngönüxəstəliklər
1-Xroniki Ezogfagit
2-Qastro ezofageal reflyuks
3-Barret ezofagusu
4-Plummer-Vinson Sindromu
5-Qida borsunun termiki və biokimyəvi yanıqlarından
sonra əmələ gələn çapıqlar
6-Axalaziya
7-Qida borusu divertikulları
8-HPV infeksiyası

9. Profilaktika
Ilk növbədə siqaret çəkmə və spirtli içkilərin
sui-istifadəsinə qarşı mübarizə aparılmalıdır.
Əhalinin rasional qidalanma tərzi təmin
edilməlidir.
Ağız boşluğunun gigiyenasına riayət edilməli
Qida rasionunda xırda sümüklü balıqların
istifadəsi məhdudlaşdırılmalı
Qida borusunun selikli qişasının pis çeynənmiş
qida ilə zədələnməsinin qarşısını almaq
məqsəd ilə dişlər vaxtında protezləşdirilməli.
Qida borusunun ikincili profilaktikası qida borusunun xərçəngönü xəstəliklərinin
profilaktikasına,vaxtında aşkar edilməsinə və müalicəsinə,eləcə də qida borusu
xərçənginin erkən aşkarolunmasına yönəldilmiş tədbirlər kompleksini əhatə
edir.

10. Patoloji Anotomik xarakteristikası
Qida borusu xərçəngiən çox onunfiziolojidaralmaları nahiyəsindəinkişaf
edir.60 % hallarda xərçəng qida borusunun orta döş hissəsindən,30 %
hallarda aşağı döş və qarın hissəsində lokalizasiya olunur.

11. Hjistoloji quruluşu
Qida borusu xərçəngi 80-90 % hallarda yastı hüceyrəli
xərçəng,10 % hallardaadenokanser quruluşluolur.Çoxnadir
hallardaqida borusudamuko-epidermoid,xırda hüceyrəli
xərçəngə,eləcə də sarkomalara,karsinoidəvə b.rast gəlinir.

12. 25 cm də Yastıhüceyrəlixərçəng

13. Yastı hüceyrəlixərçəng

14. Adenokarsinom

15. Adenokarsinom

16. Adenokarsinom

17. Qida borusunda bədxassəliMelanoma

18. Makroskopik görünüşü və böyüməforması
1.Ekzofit(düyünlü,papillomatoz) xərçəng:Stroması zəif olduğundan konsistensiyası
yumşaq olur və asanlıqlatravmaya uğrayaraq qanayabilir.
2.Endofit(skirr) xərçəng:Qida borusunu dairəvi şəkildəəhatəedərək orqanın mənfəzini
kəskin daraldır.Regionar və uzaq limfa düyünlərinə erkən metastaz verir.Qida borusunun
seroz qişasınınolmaması xərçəngin yerli yayılmasınaşərait yaradır.
3.Qida borusu xərçənginin xoralı-infiltrativforması:Şişin mərkəzi hissəsiçökük,kənarları
bir az qalxmış və lövhəcik şəklindəqalınlaşmışxora görünüşünə malikolur.

19. Yayılması
1.Limfogen(Daha çox)
2.İmplantasion
3.Hematogen(az hallarda)
Qida borusunun iri boylama limfa kollektorlarının olması və onların çoxsaylı limfa düyünləri
qrupları ilə əlaqəsinin olması hesabına qida borusu xərçəngiüçünerkən limfogen metastazvermə
xarakterikdir.
Yastı hüceyrəli xərçəngüçünmultisentrik böyümə xarakterikdir.Adenokarsinomanın
selikli və selikaltı qata invaziyasının dərinliyi geniş hüdudda variasiya edir.

21. Yayılması
Yastı hüceyrəli xərçəng üçün multisentrik böyümə
xarakterikdir.Adenokarsinomanın seliklivə selikaltıqata invaziyasınındərinliyi
geniş hüdudda variasiyaedir.
Şiş böyüdükcə yerli yayılaraqqida borusunun bütün qatlarındankeçir və ətraf
orqan və toxumalara,o cümlədən traxeya və bronxlara,parietal plevraya sirayət
edə bilir,simpatik və qayıdan sinirlərisıxabilir,eləcə də boylama istiqamətdə
yayılaraq udlağavə mədəyə keçəbilir.
Qida borusu xərçəngi zamanı metastazvermə,ilk növbədə paraezofageal limfa
düyünlərinə olur.

22. Yayılması
Bəzi hallardalimfa damarları iləhərəkət edən şiş hüceyrələri regionar limfa
düyünlərindən yan keçərək,birbaşa uzaq,o cümlədən qarındaxililimfa
düyünlərində,bəzəmn hətta döş limfa axacağıvasitəsiləsol körpücük üstü
nahiyədə,m.sternocleidomasteidous-un ayaqcıqları arasındakılimfa
düyünündə(Virxov) metastaz törədə bilir.
Qida borusunun yuxarı hissəsininxərçəngi zamanı ən çox
ağciyərlərdə,sümüklərdə və böyrəklərdə,aşağı 1/3 hissəsininxərçəngində isə
əsasənqaraciyərdə uzaq hematogen metastazlar müşahidəedilir.

23. TNM klinik təsnifatı
Qida borusunun aşağı döş hissəsinin şişləri üçün:
M1a-qarınlimfa düyünlərində metastazların olması
M1b-digər uzaq metastazların olması
Qida borusunun orta döş hissəsinin şişləri üçün:
M1a-istifadı edilmir
M1b-uzaq limfa düyünlərində metastazlar
Qida borusunun yuxarı döş hissəsinin şişləri üçün:
M1a-boyun limfa düyünlərində metastazların olması
M1b-digər uzaq limfa düyünlərində metastazların olması

24. pTNM patohistoloji təsnifatı
pN0-regionar limfa düyünlərindəmetastatik
zədələnmənin olmamasını qeydetmək üçün mediastinal
limadenektomiyamaterialındanən azı 6 limfa düyünü
histolojimüayinəyə məruz qalmalıdırvə onlarınheç
birindəmetastaz aşkaredilməməlidir.

25. G histopatoloji diferansiasiya
Gx-diferensiasiya dərəcəsini təyin etmək mümkün
deyil
G1-Yüksəkdiferensiasiya
G2-Orta diferensiasiya
G3-Aşağı diferensiasiya
G4-Diferensiasiya olunmamış

26. Mərhələlər üzrə qruplaşdırma
Mərhələ 0 Tis
Mərhələ I T1 N0 M0
Mərhələ IIa T2 N0 M0
T3 N0 M0
Mərhələ IIb T1 N1 MO
T2 N1 M0
Mərhələ III T3 N1 M0
T4 N1 M0
T4 N0 M0
Mərhələ IV hər hansı T hər hansı N hər hansı M1

27. T1 N0 M0

28. T2 N0 M0 (Tm muskularis propriaya invaze)
T3 N0 M0 (Tm adventisyaya invaze)

29. T1 N1 M0 T2 N1 M0

30. T3 N1 M0 T4 N1 M0 T4 N0 M0

31. T1-4 N0-1 M1a

32. T1-4 N0-1 M1b

33. Klinikası
1-)Yerli Simptomlar
-Disfagiya(mexaniki,reflektor,qarışıq)
-Ağrı(Ağrının kürək nahiyəsindəlokalizasiyaetməsi xərçəngin qida
borusundan kənarayayıldığını göstərir)
-Qida qəbulu zamanı döş sümüyü arxasındaxoşa gəlməyən hissiyyat
-Ağızdan pis iyin gəlməsi
-Hipersalivasiya
-Qidanın regurgitasiyası

34. Disfagiya
A.İ.Savitski təsnifatı:
I dərəcə-qida borusundan bərk qidaların
keçməsinin çətinləşməsi
II dərəcə-həlimşəkillivə duru qidaların
keçməsinin çətinləşməsi
III dərəcə-maye qəbulunun çətinləşməsi
IV dərəcə-qida borusunun tam keçməzliyi

35. Regionar və Uzaq metastazlarla əlaqədar simptomlar
-Hipersalivasiya(Stenozdan yuxarıhissədə seliyintoplanması və ya sinirin
şiş prosesinə cəlb olunması iləəlaqələndirilir.
-Ezofaqotraxeal və Ezofaqobronxial fistullar(Aspirasionpnevmoniyası ilə
ağırlaşabilər)
-Qırtlağınparezi və bununla əlaqədar səsin karlaşması
-Horner triadası
-Azan sinirlərinzədələnməsi iləürək fəaliyyətininpozulması
-Perikardit
-İri damarlardan arroziv qanaxma

36. ÜmumiSimptomlar
Zəiflik
Tez yorulma
İş qabiliyyətinin azalması
Əsəbilik
İştahanınazalması və ya itməsi
Arıqlama
Anemiya(Fe defisitli)
Hərarətin yüksəlməsi
Hiperkalsemiyanın varlığı prognozun pis olduğundan xəbər verir.

37. Diaqnostikası
1-Anamnez:Sorğu
Həyacan Siqnalları:
Disfagiyanın olması
Qida qəbulu zamanı yanğı və ağırlıq hissi
Sərtvəiri qida loxmasının qəbulu zamanı qəflətən qida borusu mənfəzinin obturasiyası
Qidanın təkrarlanan requrqitasiyasının olması
Səbəbsiz olaraq səsin xarakterinin dəyişməsi və karlaşması
2-Fizikal muayinə
3-Rentgenoloji müayinə
4-Endoskopiya
5-USM
6-KT
7-Traxeobronxoskopiya

38. Rentgen Müayinəsi
• Əvvəlcəstenozdan yuxarı hissədə peristaltikanın
güclənməsi
• Stenoz artdıqca qida borusu mənfəzinin
suprastenotik genişlənməsi və peristaltikanın
itməsi
• Ekzofit şişlərdə dolma defekti
• Endofit şişlərdə qida borusunun qeyri bərabər,çox
vaxt sirkulyar daralması
• Şişin xoralı-infiltratif formasında defektin
mərkəzindəbarium sulfat məhlulu yığılır ki,bu da
qeyri-dəqiq və girdə hüdudlara malik mənzərə
verir.

39. Ezofaqoskopiya
 Bu müayinə vasitəsilə qida borusu xərçəngini makroskopik
olaraq qiymətləndirmək,şişin görünüşünü,forma,ölçü və
sərhədlərini müəyyən etmək mümkündür.
 Biopsiya ilə tamamlanmalıdır.
 Endoskopik müayinədə qida borusu xərçəngi gövşək,asan
qanayan,solğun çəhrayı və ya tünd-qırmızı rəngli,kələ-kötür
səthə malik törəmə şəklində görünür.
 Qida borusunun selikli qişasında normal və patoloji sahələrin
bir-birindən ayırd edilməsi,şişlə zədələnmə sahələrinin
sərhədlərinin dəqiq müəyyən edilməsi və biopsiya
nöqtələrinin dəqiqləşdirilməsi üçün
xromoezofaqoskopiyadan istifadə edilir.

40. Komputer Tomoqrafiyası
Şişin yayılma dərəcəsini və
invaziya dərinliyini
müəyyənləşdirmək üçün döş
qəfəsinin və qarın
boşluğunun komputer
tomoqrafiyasından istifadə
edilir.

41. USM
Şişin qida borusun divarında
invaziya dərinliyini və qida
borusu ətarfı limfa
düyünlərinin vəziyyətini KT
iləmüqayisədə endoskopik
USM daha dəqiq
müəyyənləşdirməyə imkan
verir.

42. Laborator Müayinə
Periferik qanın müayinəsi zamanı EÇS artması vəleykoformulada
dəyişikliklərqeyd edilir.
Qida borusunun yastıhüceyrəli xərçəngi zamanı qanda yastı hüceyrəli
xərçəng antigeninin(SCC),adenokarsinoma zamanı isəCEA,CA 19-9 və
CA 72-4 şişmarkerlərinin miqdarı artır.

43. Diferensial diaqnostika
Diafraqmanın qida borusu dəliyinin yırtığı
Qida borusunun axalaziyası
Divertukullar
Peptik Xora
Termiki və kimyəvi yanıqlardan sonra əmələgələn strikturlar
Xoş xassəli şişlər
Reflyuks ezofagit
Xoralı ezofagit
Qida borusu venalarının varikoz genişlənməsi

44. Müalicəsi
Cərrahi müalicə
Şüa terapiyası
Xemoterapiya
Lazer şüalarıiləmüalicə
Fotodinamik terapiya
Kombinəedilmiş və kompleks müalicə
metodları
Qida borusu xərçəngində müalicə taktikası
asılıdır:
-Şişinmərhələsi
-lokalizasiyası
-ölçüsü
-hüceyrətipi
-xəstəninümumi vəziyyəti

45. Cərrahi Müalicə
Qida borusu xərçəngizamanı şişin
rezektabel olması cərrahi əməliyyata
mütləq göstəriş hesab edilir.Bu
patologiya zamanı operabellik 50
%,rezektabellik isə 50-70 % təşkil edir.
Qida borusunun döş hissəsinin yuxarı vəorta 1/3 nin xərçəngindəqida
borusunun döş hissəsi çıxarılmaqla qida borusunun Dobromıslov-Toreke
görə ekstripasiyası aparılır.

46. Qida borusununplastikası
Luis üsulu
Qarloküsulu
Savinıxüsulu
Qavriliuüsulu

47. Palliativ Əməliyyatlar
Qastrostoma
Ötürücü anastomoz
Xəstənin udma aktınınbərpa etmək məqsədilə aparılanpalliativ
əməliyyatlara qida borusunun bujlanması,şişinelektro- və ya lazer
koaqulyasiyasınıaparmaqla qida borusununkeçiriciliyininhissəvi
bərpası,qida borusunun intubasiyası,endoskopik yoll qida borusunun
mənfəzinə stentlərin yeridilməsi aiddir.

48. Şüa Müalicəsi
Distant Şüalanma gündə
1.8-2 QrBOD-da,həftədə 5
dəfə olmaqla,6 həftə
müddətində distansion
şüalanma aparılır.ÜOD 60-
70 Qrtəşkil edir.
KontaktŞüalanma(boşluqdaxili) 3 gün müddətində 20 Qr dozada
şüalanmaverilir və 1 həftəlik fasilədən sonra şüalanmatəkrarlanır.

49. Xemoterapiya
Qida borusu xərçəngi
zamanı
sisplatin,paklitakselvə 5
FU kimi preparatlar daha
çox effektivlikgöstərirlər.
Monoterapiya
Politerapiya

50. Müalicənin nəticələri və Prognoz
Müxtəlifmüalicə üsullarınıntətbiqedilməsinəbaxmayaraq,qida
borusununxərçəngininmüailicəsininyaxın və uzaq nəticələri
qənaətbəxşdeyil.Radikal müalicədənsonra 5 illik yaşama
göstəricisinixəstəliyin1-ci mərhələsində90 %,2-ci
mərhələsində50%,3-cü mərhələsindəisə 10 % təşkiledir.