Azərbaycan Təbiblər Birliyi ( ATB )

1. Azərbaycan Tibb Universiteti
II Müalicə Profilaktika Fakultəsi
303b qrupu
Yaşar Rəhimli
İBX, Kron xəstəliyi.
Kafedra: Daxili Xəstəliklər
Müəllim: Q. Lamiyə

2. Giriş

3. Giriş
İBX – İnflammator bağırsaq
xəstəlikləri idiopatik və xroniki
iltihabı xəstəliklər olub, klinik,
endoskopik və histoloji müayinələr
ilə aşkar oluna bilir. Ulserativ kolit
və Kron xəstəliyi bir - birinə
bənzəyən, lakin iki fərqli
patologiyadır.

4. Epidemiologiya
Coğrafi bölgələrə görə xəstəliyin yayılma tezliyi
müxtəlif olub, Cənubi Amerika və eləcə də
cənubi Avropada daha geniş yayılmışdır.
Etik olaraq Yəhudilərdə, irq olaraq isə Avropa
irqinin nümayəndələrində daha çox təsadüf
olunur.
Ən çox 15 – 25 və 55 – 65 yaşlarında rast
gəlinir.

5. Etiologiya və patogenezGenetikfaktorlar
Etiologiyada rol oynayan spesifik gen
tapılmasa da, monoziqot əkizlərdə, Avropa
irqində, Musəvilərdə daha geniş yayılması,
eyni zamanda ailəvi olaraq yayılması
genetik faktorlaın rolunu təsdiq edən
əlmamətlərdən sayılır.
- Əgər bir xəstədə İBX varsa, birinci
dərəcəli qohumda rastgəlmə ehtimalı 10
%;
- Hər iki valideyndə varsa uşaqlarda
rastgəlmə ehtimalı 36 %;
- Monoziqot əkizlərdə CH 67 %, UK 20 %
ehtimalla olacaqdır

6. Etiologiya və patogenez
İmmuntənzimin
pozulması
Limfositar
infiltrasiya
Sitotoksik T
hüceyrələri
Kolon epitelinə
qarşı
anticisimlərin
əmələ gəlməsi
CD4+T
Th1
Th2
Qamma
interferon
TNFα,
İL – 12
CH
İL – 4
İL – 5
İL – 13
UK

7. Etiologiya və patogenezİnfeksiyalar
Etiologiyasında hər hansı bir spesifik törədicinin
olması təsdiq olunmasa belə, HLA – B27 geni
siçanlar üzərində aparılan tədqiqatlarda aşkar
olunmuş və İBX-nin inkişafı üçün məhz bağırsaq
florasının olması faktı təsdiqlənmişdir.

8. Etiologiya və patogenezPsixolojifaktorlar
Emosional təsirlərin etiologiyada rol oynamasını
bilavasitə sübut edən məlumat olmasa da, stress
faktorunun İBX-nin simptomlarını və xəstəliyin klinik
gedişatını ağırlaşdırdığı məlumdur.

9. Etiologiya və patogenezDigərfaktorlar
Siqaret
Oral
kontraseptivlər
Appendektomiya
Marqarin
Rafinə
olunmuş
şəkər və s.

10. Etiologiya və patogenez

11. Etiologiya və patogenez

12. Patoloji anatomiyası
Ulserativ kolit
Kron xəstəliyi
1. Mukoza və submukoza,
fulminant hallarda muskularis
propria da zədələnir;
2. Mononuklear hüceyrə
infiltrasiyası, neytrofil infiltrasiya
3. Kriptaların neytrofillərlə dolması
və krtiptada abseslərin əmələ
gəlməsi;
4. Səthi epitel qatının ulserasiyası
və Goblet hüceyrə itkisi
meydana gəlir

13. Patoloji anatomiyası
Ulserativ kolit
Kron xəstəliyi
1. Zədələnmə transmuraldır, ən
çox submukoza və lamina
propriada baş verir;
2. Mononuklear hüceyrələrin
çoxluğu və az miqdarda
neytrofillərdən ibarət infiltrasiya
3. Krtiptada abseslərin seyrək
olması;
4. 10 – 50 % hallarda
submukozada qranulemaların
əmələ gəlməsi (adətən
submukozada və non kazeoz)

15. Patoloji anatomiyası

16. Cobblestone change atient with Crohn disease. of the
mucosa of the terminal ileum in a p

17. Kron xəstəliyi nədir?
Kron xəstəliyi GİS-in xroniki
iltihabı xəstəliyidir. Bu
patologiyada iltihabi proses
UK-dən fərqli olara GİS-in
bütün şöbələrini ( ağızdan
anusa qədər), eyni zamanda
bütün qatları ( mukozdan
seroza kimi) əhatə edə bilər.

19. a) Krona xas iltihab xüsusiyyətlərinin olması
b) Xəstəliyə tutulan nahiyə ilə tutulmayan nahiyə arasında davamlılığın
olmaması
c) Transmural iltihab
d) Rektumun UK-dən fərqli olaraq 50%-indən az hallarda prosesə cəlb
olunması
e) Ağızdan anusa qədər istənilən yerdə ola bilər (1/3- yoğun bağırsaq, 1/3-
ileum, 1/3- ilekolik nahiyə. 90% terminal ileum)
f) Bitişmələrin, kütlə, fistul, perirektal/anal xəstəlik və ya obstruksiyalar kimi
ağırlaşmaların baş verməsi
g) Epitel displaziyası UK-dən az, Kolon xərçəngi isə daha çox rast gəlinir.
Kron xəstəliyinin fərqləndirici
xüsusiyyətləri nələrdir?

21. Histoloji əlamətlər
A. Xarakteristik histoloji əlamət nəhəng Langerhans
hüceyrələrindən təşkil olunmuş nonkazeoz qranulemaların
olmasıdır.
B. Qranulemalar 60-70 % hallarda regional limfa düyünlərində
rast gəlinir.
C. Qalan hallarda bağırsaq divarında yerləşir

22. Histoloji əlamətlər
A crypt abscess demonstrating active, neutrophilic
inflammation in Crohn disease. Mezenterial limfa düyünlərinin qranulomaları

23. Klinika
1. Qarında ağrı
Xəstəliyin tipik simptomudur, bağırsaq seqmentində meydana gələn
darlıqla əlaqəlidir. Bəzi hallarda parietal peritonun da prosesə
qoşulması ilə əlaqədar ağrı sağ aşağı kvadranta yayılır. Tutmaşəkilli
olub defekasiyadan öncə meydana çıxır. Defekasiya aktından sonra itir.
Ağrı ilə birlikdə qarında aerofagiyaya da rast gəlinə bilər.

24. Klinika
2. Palpasiya zamanı kütlənin əllənməsi
Sağ aşağı kvadrantda iltihabi kütlənin əllənməsi əsas
simptomlardandır. Bu kütlə iltihaba uğramış bağırsaq, yapışmış və
şişkin mezenterium və böyümüş abdominal limfa düyünlərindən
ibarətdir. Kütlənin böyüməsi sağ ureterdə tıxanmaya və ya dizuriya
əlamətləri, temperaturla müşayiət olunan iltihabi prosesə gətirib çıxara
bilər.

25. Klinika
3. İshal
Bütün hallarda demək olar ki, rast gəlinən əlamətdir. Səbəbi tam
aydın olmasa da, bakteriaların həddən artıq çoxalması, Öd turşularının
miqdarı, İleum seqmentinin prosesə cəlb olunması və cərrahi
rezeksiyasından sonra olması güman olunur.

26. Klinika
4. Temperatur
Adətən yüngül temperatur ilə davam edən xəstəlik ağırlaşmalar zamanı
daha çox artır. Təxminən 1/3 hallarda müşahidə olunur. Gecə
tərləmələri xarakterikdir.

27. Klinika
5. Arıqlama
Kronda UK ilə müqayisədə daha qabarıqdır. Malabsorbsiya sindromu,
iştahın olmaması ilə qida qəbulunun azalması və qusma ilə əlaqədar
olur.

28. Klinika
6. Ağırlaşmaların mövcudluğu
Qarının ön divarında istestinokutanioz
fistulun ağzı, abses və perianal fissura
kimi komplikasiyalar aşkar edilə bilər.

29. A. Dəri: Multiform eritema, Eritema nodosum, Pyoderma
gangrenosum
B. Göz: İritis, üveit, konyunktivit
C. Oynaq: Artrit, ankilozlaşan spondilit
D. Qan: Anemiya, trombositoz, flebotromboz
E. Qaraciyər: Sklklerozan xolangit
F. Böyrək: Nefrotik sindrom, amiloidoz
G. Mədəaltı vəz: Pankreatit
H. Ümumi: Amiloidoz
Ekstraintestinal əlamətlər

30. Klinik formaları
Yüngül Orta Ağır
- İştah normal, çəki
itkisi < 10%;
- Temperatur,
abdominal kütlənin
əllənməsi, həssaslıq
yoxdur
- CRP yüngül artma
- Fasilələrlə qusma,
10 % çəki itkisi
- Obstruksiya olmur,
CRP – nin artması
- Kaxeksiya, BKİ – 18
- Obstruksiya, abses,
CRP pozitiv
- Müalicəyə cavab
yoxdur

31. Laborator müayinələr
Fe. Fol turşusu və B12 çatışmazlığından irəli gəlir
Malabsorbsiya və protein-itirən enteropatiya
Hipoalbunemiya
Ca malabsorbsiyası, D vit çatışmazlığı
Anemiya
Hipoalbunemiya və
total protein
Elektrolit mübadilə
pozğunluğu
Hipokalsiemiya

32. Laborator müayinələr
Fe. Fol turşusu və B12 çatışmazlığından irəli gəlir
Malabsorbsiya və protein-itirən enteropatiya
Hipoalbunemiya
Ca malabsorbsiyası, D vit çatışmazlığı
Anemiya
Hipoalbunemiya və
total protein
Elektrolit mübadilə
pozğunluğu
Hipokalsiemiya

33. Laborator müayinələr
Fe. Fol turşusu və B12 çatışmazlığından irəli gəlir
Malabsorbsiya və protein-itirən enteropatiya
Hipoalbunemiya
Ca malabsorbsiyası, D vit çatışmazlığı
Anemiya
Hipoalbunemiya və
total protein
Elektrolit mübadilə
pozğunluğu
Hipokalsiemiya

34. Laborator müayinələr
Fe. Fol turşusu və B12 çatışmazlığından irəli gəlir
Malabsorbsiya və protein-itirən enteropatiya
Hipoalbunemiya
Ca malabsorbsiyası, D vit çatışmazlığı
Anemiya
Hipoalbunemiya və
total protein
Elektrolit mübadilə
pozğunluğu
Hipokalsiemiya

35. Laborator müayinələr
Leykositoz
Fe, ferritinin
tranferrin
Mikroelementlərin
Zn və Mg
Nəcisdə gizli qanın
60%-dən çox
olması
Malabsorbsiyanın
klinikası
Nəcisdə yağların
miqdarının çox
olması
Triolein və olein turşu
testlərində
pozğunluqlar
Qlükozaya tolerantlıq
testində düz xəttin
formalaşması
D – Xylose sidikdə
artması

36. İnstrumental müayinələr
Rentgen kontrast müayinədə
Kron xəstəliyinin ən erkən
makroskopik əlaməti eninə və
uzununa yerləşən (linear) aftoz
ulserlərin olması və xarakterik
«qaldırım daşı» görüntüsünün
aşkar olunmasıdır.
İltihab və fibroz toxumanın
inkişafı lümenin daralmasına və
xarakterik «ip işarəsi» əlamətinin
yaranmasına səbəb olur.

37. İnstrumental müayinələr
- Bariumlu r-qrafiya:
a. Seqmentar ulserativ zədələnmələr
b. Divar qalınlaşması
c. Lümenin daralması
d. «İp işarəsi»
e. «Qaldırım daşı» görüntüsü
f. Fistullar

38. İnstrumental müayinələr
Qaldirim daşı əlaməti İp işarəsi

39. İnstrumental müayinələr

40. İnstrumental müayinələr
Kompyuter-tomoqrafiya:
- Mural qalınlaşma > 2 sm
- Homogen divar dansitesi
- Mezenterik piy toxumasının qalınlaşması
- Perianal xəstəlik
- Adenopatiya, Abses, Fistul, Sinus traktları

41. İnstrumental müayinələr

42. Endoskopik müayinə
Patoloji kütlələrdən və ya
strikturalardan biopsiya
götürmək, yaxud Bariumlu
rentgenoqrafiyada
görünən dolma defektinin
daha dəqiq görmək üçün
istifadə olunur.

43. Endoskopik müayinə
A, Sigmoidoscope position in the colon; B, tip of sigmoidoscope; C, endoscopic image.

44. Endoskopik müayinə
A, Position of the colonoscope in the colon; B, endoscopic view; C, colonoscope tip.

45. Endoskopik müayinə

46. Endoskopik müayinə
Biopsy of colonic mucosa.

47. Differensial diaqnoz
a) Ulserativ kolit
b) Divertikulit
c) Kollagenoz Kolit

49. Ağırlaşmalar

50. Ağırlaşmalar
1. Strinktura
A,B, Ileal obstruction; C-E, stricturoplasty

51. Ağırlaşmalar
A, Resection of the cecum and ileum; B, ileorectal anastomosis.
2. Fistul

52. Ağırlaşmalar
A, Resection of the cecum and ileum; B, with ileocolonic anastomosis
3. Abses

53. Ağırlaşmalar
4. Perianal
fistul və
abses
Drainage of perianal fistulae and abscess.

54. Ağırlaşmalar
5. Obstruksiya

55. Ağırlaşmalar
6.Kron koliti
Proctocolectomy and Brooke ileostomy.

56. Uroloji Ağırlaşmalar
A. Fistul
B. Periuretereal fibroz

57. Müalicə
Məqsəd
1.Simptomatik yaxşılaşma və remissiyanı təmin etmək
2.İnflammasiyanı ( iltihabı) azaltmaq
3.Rekurrensi azaltmaq və remissiyanı davam etdirmək
4.Pəhrizi gözləmək və qidalanmanı qaydasına salmaq

58. Müalicə
Müalicənin planlaşdırılması üçün nələri nəzərə almaq lazımdır?
Lokalizasiyanı
Aktivliyini
İnkişaf etmə
müddətini
Müalicənin
xəstəyə
təsirini

59. Müalicə
- Pəhriz (Nutritiv)
- Medikal (konservativ)
- Cərrahi müalicə

60. Müalicə
- Laktozaya qarşı tolerantlığın azalması hallarının araşdırılması
- Çatışmayan nutritientlərin bərpası ( Fe, Vit B12, FA, Vit D)
- Perioperativ dövrdə TPQ-nın təşkil olunması
- Balıq yağı
- Süd, çiy tərəvəz, Meyvələrdən istifadə zamanı ehtiyatlı olmalı
- Alkohol, qəhvə, soda, sorbitol olan qidalar qadağan olunmalı
Pəhriz(Nutrision)

61. Müalicə
Konservativ müalicə
İmmunosupressiv İmmunomodulyator
Antibiotiklər
İltihabəleyhinə

62. Müalicə
İltihabəleyhinə
Sulfalazin
Sulfopiri
din
Azo
5- ASA
Narural killerlərin anticisim sintezinin,
siklooksigenaza və lipooksigenaza
yollarnın və neytrofil funksiyalarının
inhibisiyasını ilə oksigen radikallarının
tənzimlənməsi
Azoreduktaza
Ürəkbulanma
Qusma
İştahın itməsi
Fol turşusu malabsorbsiyası
Baş ağrısı
Saç tökülməsi
Aminosalisilatlar (3-6 qr/gün –
Sulfalazin; 2-4 qr/gün 5-ASA)

63. Müalicə
Prednisolon 40-60 mg/gün iv.
Budesonid
Hidrokortizon 300 mg/gün
Siklosporin (4—>8 mg/kq/gün)
İmmunosupressiv Kortikosteroidlər
Siklosporin
Takrolimus
Mikofenolat
Azatioprin
6-merkaptopurin
metotreksat
Kəskin
Tez
Uzun
Gec

64. Müalicə
İmmunmodulyator
Anti-tumor nekroz faktor alfa (İnfliximab) 5-10 mg/kq 3 infuziya şəklində

65. Müalicə
Antibiotiklər
Metranidazol
Siprofloksasin

66. Müalicə
Digər yanaşmalar
1. Transdermal nikotin
2. Heparin
3. Zileuton (5 lipooksigenaza inhibitoru)
4. Balıq yağı
5. Lidokain
6. Ketotifen
7. Xlorokin
8. Hidroksixloroxin
9. Hiperbarik oksigen
10.İV İmmunoqlobulin
Kök
xəstələrdə

67. Müalicə
5 – Amino-salisilik asid-in aktivlik nöqtələri

68. Müalicə
Steroidlərin aktivlik nöqtələri

69. Müalicə rejimi
- Aktiv xəstəlik zamanı remissiyanı təmin etmək
- Remissiyada olan xəstədə xəstəliyin əlamətlərinin
yenidən geri qayıtmaması üçün az dozalarda,
uzunmüddətli müalicəni təmin etmək

70. Müalicə rejimi
Aminosalisilatlar
Metronidazol/
siprofloksasin
Remissiya
Steroidlər
İmmunosupressiv
lər (siklosporin) +
enteral/parentera
l bəsləmməyə
diqqət!
6 ay və
daha çoxAzatioprin/
6
merkaptopu
rin

71. Terapevtik piramida
Ek
speriment
al terapiya
İnfliximab
Siklosporin
Metotreksat
Azatiopurin/ 6- merkaptopurin
IV kortikosteroidlər
Oral kortikosteroidlər
Antibiotik
Sulfaıazin/ 5-ASA
Topik 5-ASA
Ağır dərəcə
Yüngül dərəcə

72. Proqnoz
Bu gün Kron xəsləri üçün kifayət qədər müsbət və qənaətbəxş proqnoz mövcuddur.
Belə ki, uzunmüddətli remissiya və həyat kefiyyətinin yaxşılaşdırılması mümkündür.
Yeni dərman preparatları, nutritiv terapiya, cərrahi texnikaların inkişaf etdirilməsi,
post operativ dövrdə aparılan tədbirlərin üstünlüyü, xərçəng riskinin azaldılması
xəstəlik haqqında olan fikirləri pozitiv isriqamətdə dəyişir.

73. Diqqətiniz üçün təşəkkürlər!