Door Rini Romme (Servicepunt IHKS). Etalageconferentie 29-1-2016: Presentatie over onderwijstijd en de herziening kwalificatiestructuur.

1. Onderwijstijd en HKS
Etalageconferentie IHKS
Rini Romme (MBO Raad) – 29 januari 2016

2. Visie Jet Bussemaker
“Onderwijstijd is geen doel op zich,
maar een onderdeel van de
inspanningen die een
onderwijsinstelling moet leveren
om kwalitatief hoogwaardig
onderwijs te realiseren.”

3. Klein uurtje Onderwijstijd
• Herziening Kwalificatiestructuur is
onderdeel Focus op Vakmanschap
• Spelregels: opleidingstijd, onderwijstijd,
onderwijsprogramma en toezicht
• Praktijkvoorbeelden
• Opletpunten
• Aan het eind alleen maar antwoorden
• www.ihks.nl/etalageconferentie

4. Focus op Vakmanschap
• Vooravond van Herziene kwalificatiestructuur
met keuzedelen
• Doel: Instellingen en studenten beter presteren,
uitval tegengegaan en beroepsonderwijs
aantrekkelijker
• Voldoen aan scherpe kwaliteitseisen
• Doelmatigheid: efficiëntere inzet van middelen:
– Verkorting Studieduur, cascade en diplomawaarde:
juiste plaatsing student fundamenteel
– Intensivering Onderwijstijd voor BOL en BBL.

6. MBO uitdagingen 2014/2016
doelmatige
leerwegen
implemen-
tatie op
scholen
herziening
kwalificatie
structuur

7. Goed beroepsonderwijs…
• heldere normen
die genoeg ruimte laten voor nieuwe
ontwikkelingen en nieuwe inzichten,
ook voor onderwijstijd
• professionele onderwijsteams
die garant staan voor goed onderwijs,
om intensieve onderwijsprogramma’s
en stevige begeleiding

8. Norm: Studieduur opleidingen
Niv. Soort opleiding Studieduur
(in jaren)
1 Entree 1
2 Basisberoeps 1-2
3 Vakfunctionaris 2-3
4 Middenkader 3
4 *Middenkader (uitzonderingslijst) 3-4
4 Specialist 1

9. *Middenkaderopleidingen
Uitzonderingen opleidingen in 4 jaar:
• Een zeer beperkt aantal opleidingen die vanwege
wettelijke eisen van de sector vier jaar moeten
duren (bv. vliegtuigbouw of verpleegkunde)
• Wens vanuit het werkveld die bijvoorbeeld een
minimaal aantal vlieguren met bepaalde
apparaten, procedures of werkmethodes vragen
• Niet vanuit de wet verplicht, het is een ‘kan
bepaling’ (mag ook 3 of 3½ jaar zijn)
• Wordt bepaald door College van Bestuur.

10. Studieduur opleidingen
• Het bevoegd gezag stelt de
studieduur van de opleiding
vast met inachtneming van
regels studiejaren
• OER voor de nominale
student is gebaseerd op de
voorgeschreven studiejaren
• De studieduur van de
opleiding wordt uitgedrukt in
een studielast van ten
minste 1600 uren per jaar

11. Studielast per opleiding
N. Soort opleiding Studie-
duur
Studie-
last
1 Entree 1 1600
2 Basisberoeps 1-2 1600 /
3200
3 Vakfunctionaris 2-3 3200 /
4800
4 Middenkader 3 4800
4 *Middenkader
op aparte lijst
3-4 4800 /
6400
4 Specialist 1 1600

12. Keuzedeelverplichting
• Vanaf 1-8-2016 bestaat een deel van de
opleiding uit een of meerdere keuzedelen
• De keuzedeelverplichting is bepaald per soort
opleiding (uitgedrukt in studielast in klokuren)
• De school dient bij iedere opleiding voldoende
gekoppelde keuzedelen aan te bieden
• De student kan ook kiezen voor keuzedelen die
niet gekoppeld zijn (uit andere opleidingen)
• De vertaling naar onderwijs en programmering
is de verantwoordelijkheid van de school.

13. Studielast per opleiding
N. Soort opleiding Studie-
duur
Studie-
last
Keuzedeel onder-
deel studielast
1 Entree 1 1600 240
2 Basisberoeps 1-2 1600 /
3200
480
3 Vakfunctionaris 2-3 3200 /
4800
720
4 Middenkader 3 4800 720
4 *Middenkader
op aparte lijst
3-4 4800 /
6400
960
4 Specialist 1 1600 240

14. Voorbeeld interpretatie
• Een basisberoepsopleiding mag 1-2 jaren duren
• Een basisberoepsopleiding heeft een
keuzeverplichting met een waarde van 480 uur
• Ook al stelt het bevoegd gezag van de school
vast dat het in 1 jaar wordt aangeboden, dan
blijft de keuzedeelverplichting staan op 480 uur
• De opleidingstijd die een student nodig
heeft kan meer of minder zijn

15. • De programmering van de uren voor een
opleiding is vastgelegd in een onderwijs-
programma (onderdeel van OER)
• Het onderwijsprogramma is wat reëel
wordt verzorgd voor het cohort
• Een voldoende intensief en evenredig
verdeeld programma uitgaande van de
minimum-urennorm
• Per jaar uitgewerkt in rooster, studieplan,
jaarplanning, e.d.
Onderwijsprogramma

16. Onderwijsprogramma
Ingericht op opleidingsniveau,
– niet op niveau van individuele studenten,
– met inachtneming van formele kaders,
– enkel keuzedeel is niet genoeg voor
bekostiging (m.n. in BBL).
Bij de inrichting van een
beroepsopleiding hoeft geen
scheiding aangebracht te worden
tussen het basis-, het profiel-
en het keuzedeel.

17. Onderwijsprogramma
Bestaat uit:
• Begeleide Onderwijs Tijd (=BOT)
Klokuren waarin onderwijs wordt gegeven
onder verantwoordelijkheid en met actieve
betrokkenheid van onderwijspersoneel, niet
zijnde uren die deel uit maken van de BPV
• Beroepspraktijkvorming (=BPV)
De periode waarin de student bij een erkend
leerbedrijf BPV volgt en waarover specifieke
afspraken worden gemaakt in de praktijk-
overeenkomst. BPV kan ook onderdeel
zijn van een keuzedeel.

19. Geen directe relatie
Studielast
• studiewaarde
• in jaren
• 1600
uur per jaar
• BOT + BPV
+ Zelfstudie
Onderwijstijd
• bekostigings-
voorwaarde
• 1000 of 850
uur per jaar
• BOT + BPV

20. Begeleide Onderwijstijd
• Onder verantwoordelijkheid en met actieve
betrokkenheid van onderwijspersoneel:
– leden van een onderwijsteam
– interactie met student / directe begeleiding
– sturen op leerproces (interventies mogelijk)
• Eerste leerjaar minimaal 700 uur (lijn cascade),
verdere leerjaren mogen compenseren
• Keuzedeel kan ook voor een deel met BOT
• Keuzedeelverplichting invullen met
persoonlijke, culturele of levensbeschouwelijk
kan alleen als BOT (kan niet in BPV).

21. Begeleiding Beroepspraktijk
• Begeleiding op de werkplek is apart benoemd
als onderdeel van onderwijstijd
• Nu ook met heldere normen
• Leerdoelen, leeractiviteiten, leerresultaten
gerelateerd aan het kwalificatiedossier en de
keuzedelen of aan (meerdere) kwalificaties
• Reële begeleiding door praktijkopleider op de
werkplek
• Regelmatige begeleiding door onderwijs-
instelling op voortgang
• Praktijkovereenkomst.

22. Onderwijstijd bij andere
school
• De urennormen voor het onderwijs-
programma betreffen de opleiding en
niet de individuele student.
• Als school A een keuzedeel in haar
onderwijsprogramma heeft opgenomen
en dat keuzedeel wordt gerealiseerd op
school B, dan telt de onderwijstijd van
dat keuzedeel mee voor de opleiding
van school A.

23. Houdt rekening met voorzienbare afwijkingen op
onderwijstijd; denk hierbij aan:
• Het vervallen van lessen in de eerste en
laatste weken van het studiejaar
• Weken waarin vrije dagen, vergaderuren of
studiedagen van het voltallige personeel vallen
• Toetsweken waarin alleen de uren meetellen
waarin werkelijk wordt getoetst
• Lesuitval of ziekte van medewerkers
• Variatie in het aanbod van keuzedelen.
Let op realistische planning

24. Goed beroepsonderwijs…
• heldere normen
die genoeg ruimte laten voor nieuwe
ontwikkelingen en nieuwe inzichten,
ook voor onderwijstijd
• professionele onderwijsteams
die garant staan voor goed onderwijs,
om intensieve onderwijsprogramma’s
en stevige begeleiding

25. Multidisciplinair Onderwijsteam
• Onderwijsteam samenstelling:
– Bevoegde docenten actief in ieder leerjaar
– Actieve rol instructeurs/ onderwijsassistenten
– Actieve rol gastdocenten
• Rekening houdend met de verschillende type
leeractiviteiten in het onderwijsprogramma
• Heldere afspraken over begeleiding van studenten
• Functioneert adequaat:
de waardering van studenten en het
onderwijzend personeel over de geboden
opleiding wordt meegewogen

26. Het team aan de slag
• Binnen de kaders van de wet is een hoop
mogelijk voor een kwalitatief hoogwaardige en
creatieve invulling van de onderwijstijd.
• Belangrijkste is dat het curriculum als team
wordt ontwikkeld of wordt bijgeschaafd
• Essentieel is wat het team wil vanuit wat men
zelf goed onderwijs vindt voor de studenten
• Denk niet in onmogelijkheden, of vanuit alleen
maar opzoeken van de grenzen van de kaders
• Ruimte voor gesprek.

27. Afwijken op Onderwijstijd
1. Onderwijsteam gaat naar CvB met kwaliteits-
argumenten (onderbouwen onderwijs-
inhoudelijke visie over kwaliteit, mede in relatie
tot doelgroep en dat kwaliteit wordt gerealiseerd)
2. OER gevuld op basis van kwalificatiedossier
(hoe de onderdelen worden aangeboden en
geëxamineerd)
3. Onderwijstijd uitsluitend gevuld met BOT / BPV
4. Toestemming studentenraad
5. CvB beslist en verantwoordt in jaarverslag.

28. Onderwijskwaliteit inspectie
• Regulier onderzoek naar specifieke opleidingen
• Focus op leerjaar 1 en op niveau 1 en 2
• Bij een specifieke opleiding: wel of niet afwijken
en kwaliteit op orde  klaar
• Kwaliteit in beeld door:
– Jaar-, diplomaresultaat (opbrengsten)
– Tevredenheid studenten (JOB), medewerkers
(MTO) en bedrijfsleven
– Leertijd (roosters / evenwichtig programma)
• Als bij 2 van de 3 bovengenoemde onderzoeken
de onderwijskwaliteit onvoldoende is,
volgt nader onderzoek.

29. Toezicht op Onderwijstijd
• De jaarlijkse risicomonitoring kan leiden tot
onderzoek naar onderwijstijd op opleidingsniveau
als er sprake is van ernstige signalen van
studenten, lage tevredenheid en lage opbrengsten
• Bij onvoldoende kwaliteit en toestemming van de
studentenraad: analyse of het tekort wordt
veroorzaakt door te weinig onderwijstijd?
 nader onderzoek op hoofdlijnen
• Bij onvoldoende kwaliteit en de studentenraad
heeft niet ingestemd met de afwijking urennorm
 nader onderzoek onderwijstijd op uurniveau

30. Ruimte in de
praktijk

31. Praktijk: Terra College N2
Droom:
• Ideale leeromgeving voor N2 studenten
• Onderwijsconcept voor het organiseren van opleidingen
Oplossing:
• Verbinding praktijk (3 dagen) – school (2 dagen):
• 2 jaren 625 uur BOT programmeren en dus afwijken van
verplichting van 700 uur eerste jaar
• Formele traject van afwijken gevolgd
• Instroom elk moment mogelijk; eigen tempo; geen
jaarklassen-systeem, studenten op eigen niveau
• Jaarlijkse evaluatie door teams, directie en studenten
(JOB, enquête, studentenpanels)
en bijstelling waar nodig.

32. Praktijk: Friesland College
- Leren in de praktijk
Droom:
• Het Friesland College zet in op het realiseren van
‘praktijkroutes’ samen met bedrijven en instellingen
voor bol-onderwijs.
• In praktijkroutes vindt het leren voor een belangrijk
deel plaats in de praktijk. Dit gebeurt zowel met grote
instellingen in de zorg, waar docenten veelvuldig
aanwezig kunnen zijn, als met kleinere bedrijven in de
techniek, waarin dat veel minder het geval is.
• Begeleiding door een combi-team, bestaande uit
begeleiders van de school en van het bedrijf
• Praktijkroute ZuidOostZorg in Drachten.

33. Praktijk: Friesland College
Oplossing:
• De begeleiders van de school en van het bedrijf
werken nauw samen
• De begeleiders van het bedrijf zijn opgeleide
praktijkopleiders. Hier vervalt in feite het onderscheid
tussen leren in de BPV en leren begeleid vanuit school
• Onderwijsinspectie uitgenodigd
• Gesprekken gevoerd met studenten, docenten en
medewerkers van ZuidOostZorg, onderwijsactiviteiten
bijgewoond en de documentatie bestudeerd
• Conclusie: het enthousiasme en de motivatie van de
docenten, studenten en medewerkers van
ZuidOostZorg levert de goede kwaliteit op.

34. Praktijk: Deltion College
Droom:
• Onderwijsdelen (bijv. keuzedelen) als e-modules
vormgeven
• Ontwikkeling, borging onderwijstijd, uitvoering etc.
Oplossing:
• Afstandsleren onder begeleiding van docent
• Ingeroosterde thuislessen: 2 uren per week / 50
studenten tegelijkertijd
• ICT niet alleen als didactische werkvorm beter inzetten
binnen het onderwijs, maar ook als mogelijkheid zien
om leeractiviteiten mee vorm te geven
• Blended learning (=combinatie van online
leren en contactonderwijs).

35. Mag een student op basis van eerder
verworven diploma's/examens vrijstelling
krijgen en de uren van een deel van de
opleiding missen en bijv. in plaats van
800 uur 600 uur per jaar lessen volgen?
• Een opleiding moet worden geprogrammeerd en
aangeboden conform de wettelijke eisen, maar een
individuele student kan eerder zijn diploma halen
• Een student kan korter over de opleiding doen
(kwalificatie en keuzedelen), bijvoorbeeld omdat hij
vrijstellingen krijgt op basis van elders verworven
competenties
• Een individuele student kan ook sneller (of langzamer)
door de leerstof gaat dan de gemiddelde student
• Niet minder uur over het jaar uitsmeren

36. Mag je een eenjarige niveau 2
opleiding verkorten naar bijvoorbeeld
8 maanden. En dan 8/12 van het aantal
verplichte uren verzorgen?
• Voor deze opleiding gelden regels studiejaren:
ten minste één en ten hoogste twee volledige
studiejaren voor de basisberoepsopleiding
• Met 8 tot 10 maanden voldoet de opleiding
niet aan de wettelijke studieduur en mag dus
alleen als niet-bekostigde opleiding worden
aangeboden.

37. 'verkorten' of 'versnellen'
• Bij verkorten doet de student bepaalde onderdelen van
de opleiding niet vanwege vrijstellingen
• De school moet aantonen welke onderdelen niet hoeven
en op basis van wat de vrijstelling is gegeven (stapelen
niveaus, Engels al op havo, zij-instromer, etc.).
• De examencommissie geeft de vrijstellingen en geeft dit
aan op de resultatenlijst.
• Bij versnellen doet de student dezelfde inhoud in een
hoger tempo. De individuele student wijkt dan af van het
programma zoals voor de nominale student is
ontwikkeld. Een aantal individuen kun je natuurlijk weer
bij elkaar zetten, maar het blijven uitzonderingen.
• In beide gevallen blijven de regels van
onderwijstijd gelden

38. Student heeft niveau 3 diploma en gaat
aansluitend in augustus 2016 kopjaar
niveau 4 doen. Is dat (examen)jaar 550
uur of 1e jaar 700 uur BOT?
En wat voor keuzedeelverplichting?
• De normen voor onderwijstijd betreffen de
programmering van een opleiding en niet het
programma van een individuele student.
• Als een student al een mbo-diploma heeft
wordt bezien welke delen van het volgende
onderwijsprogramma de student nog moet
volgen en welke tijd daarvoor is
geprogrammeerd.
• Dit geldt ook voor keuzedelen

39. Instromen in een later jaar
van de opleiding kan alleen
als de opleiding al draait

40. Belang van benadering
• Wanneer studenten voor een levensechte opdracht
naar buiten gaan, dan valt dat onder onderwijstijd
wanneer ze die opdracht daarna verwerken en
bespreken met een docent. Het is geen onderwijstijd
wanneer ze daarna naar huis gaan, dat is huiswerk.
• Wanneer studenten thuis de colleges op You Tube
fimpjes bekijken is dat in principe huiswerk, wanneer
daarbij directe begeleiding en interactie met een docent
plaats vindt valt dat onder begeleide onderwijstijd.
• Het is mogelijk dat ouderejaars lesgeven aan
jongerejaars; dat valt onder begeleide onderwijstijd,
wanneer de ouderejaars weer door een docent
worden begeleid.

41. Resumé: Ruimte wordt
bepaald door Kwaliteit
• Onderwijstijd is onderdeel kwaliteit, kwaliteit wordt
beoordeeld, bij afwijking volgt toezicht
• Transparantie: docenten voelen enorme druk van
buitenaf en van bovenaf op halen van urennorm
• Let op stapelende opleidingen en keuzedeelverplichting
• Als een opleiding aantoont dat het kwalitatief goed
onderwijs aanbiedt en dat het voldoet aan kwaliteitseisen,
kan de opleiding het recht krijgen om af te wijken van de
gestelde normen; dus argumenteren en borgen
• Mening van studenten is zeer belangrijk
• Vertrouw in eigen kwaliteit...

42. Dit was kennisdeling op
Kwaliteit