Tạp Chí Lean 6 Sigma Số 24. Xem thêm tại: http://www.iescl.com/tap-chi/lean-6-sigma-24/

1. LEAN 6 SIGMA
29
Soá thaùng 11 naêm 201124 TRUNGTAÂMKYÕTHUAÄTTCÑLCL3
Traùch nhieäm xaõ hoäi:
Coâng cuï phaùt trieån
beàn vöõng cuûa doanh nghieäp
Heä thoáng thoâng
tin quaûn lyù cuûa
doanh nghieäp
baïn ñang theá
naøo?
Kyõ naêng
haøi höôùc cuûa
laõnh ñaïo
Phaùt trieån
beàn vöõng

2. 30
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
Nhöõng ngöôøi thöïc hieän baûn tin:
Ts.Nguyeãn Höõu Thieän
vôùi söï coäng taùc cuûa:
Ts.Ñaëng Minh Trang
Phaïm Thanh Dieäu
Bích Huyeàn
01
02
22
10
26
26
TIN TÖÙC & SÖÏ KIEÄN
Boä tröôûng Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä:
“Caàn taêng ñaàu tö gaáp 5 laàn”
NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH
7 ñieåm yeáu cuûa Vieät Nam trong
naêng löïc caïnh tranh
Xaây döïng naêng löïc caïnh tranh
cho doanh nghieäp Vieät
Caùc yeáu toá neàn taûng cuûa Naêng löïc
caïnh tranh
Nhaän dieän nhöõng caûn trôû caïnh tranh
lean 6 sigma
Heä thoáng nhaân söï cuûa Lean
Takt time laø gì? Bao laâu thì chuùng ta
thay ñoåi Takt time?
DOANH NHAÂN THAØNH ÑAÏT
Nhöõng CEO löông moät ñoâla noåi tieáng
treân theá giôùi
Bí kíp khôûi nghieäp trong moâi tröôøng
coâng ngheä
GIÔÙI THIEÄU
Joke Of Leadership Caâu chuyeän vui veà
ngheä thuaät laõnh ñaïo
Chöông trình ñaøo taïo quyù 4 naêm 2011
THÖ GIAÕN
Moät hieän töôïng hai nhaän xeùt
Bieát ngoaïi ngöõ
Soá thaùng 11 naêm 2011 TRUNGTAÂMKYÕTHUAÄTTCÑLCL324

3. 1
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
11
Phaùt trieån beàn vöõng laø moät
khaùi nieäm môùi nhaèm ñònh nghóa
moät söï phaùt trieån veà moïi maët trong
hieän taïi maø vaãn phaûi baûo ñaûm söï
tieáp tuïc phaùt trieån trong töông lai
xa. Khaùi nieäm naøy hieän ñang laø
muïc tieâu höôùng tôùi nhieàu quoác
gia treân theá giôùi, moãi quoác gia seõ
döïa theo ñaëc thuø kinh teá, xaõ hoäi,
chính trò, ñòa lyù, vaên hoùa... rieâng
ñeå hoaïch ñònh chieán löôïc phuø hôïp
nhaát vôùi quoác gia ñoù.
Ñònh nghóa
Thuaät ngöõ “phaùt trieån beàn
vöõng” xuaát hieän laàn ñaàu tieân vaøo
naêm 1980 trong aán phaåm Chieán
löôïc baûo toàn Theá giôùi (coâng boá
bôûi Hieäp hoäi Baûo toàn Thieân nhieân
vaø Taøi nguyeân Thieân nhieân Quoác
teá - IUCN) vôùi noäi dung raát ñôn
giaûn: “Söï phaùt trieån cuûa nhaân loaïi
khoâng theå chæ chuù troïng tôùi phaùt
trieån kinh teá maø coøn phaûi toân troïng
nhöõng nhu caàu taát yeáu cuûa xaõ hoäi
vaø söï taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng
sinh thaùi hoïc”.
Khaùi nieäm naøy ñöôïc phoå bieán
roäng raõi vaøo naêm 1987 nhôø Baùo
caùo Brundtland (coøn goïi laø Baùo
caùo Our Common Future) cuûa
UÛy ban Moâi tröôøng vaø Phaùt trieån
Theá giôùi - WCED (nay laø UÛy ban
Brundtland). Baùo caùo naøy ghi roõ:
Phaùt trieån beàn vöõng laø “söï phaùt
trieån coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng
nhu caàu hieän taïi maø khoâng aûnh
höôûng, toån haïi ñeán nhöõng khaû
naêng ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc
theá heä töông lai...” Noùi caùch khaùc,
phaùt trieån beàn vöõng phaûi baûo ñaûm
coù söï phaùt trieån kinh teá hieäu quaû,
xaõ hoäi coâng baèng vaø moâi tröôøng
ñöôïc baûo veä, gìn giöõ. Ñeå ñaït ñöôïc
ñieàu naøy, taát caû caùc thaønh phaàn
kinh teá - xaõ hoäi, nhaø caàm quyeàn,
caùc toå chöùc xaõ hoäi... phaûi baét tay
nhau thöïc hieän nhaèm muïc ñích
dung hoøa 3 lónh vöïc chính: kinh
teá - xaõ hoäi - moâi tröôøng.
Sau ñoù, naêm 1992, taïi Rio de
Janeiro, caùc ñaïi bieåu tham gia Hoäi
nghò veà Moâi tröôøng vaø Phaùt trieån
cuûa Lieân hieäp quoác ñaõ xaùc nhaän
laïi khaùi nieäm naøy, vaø ñaõ göûi ñi moät
thoâng ñieäp roõ raøng tôùi taát caû caùc
caáp cuûa caùc chính phuû veà söï caáp
baùch trong vieäc ñaåy maïnh söï hoøa
hôïp kinh teá, phaùt trieån xaõ hoäi cuøng
vôùi baûo veä moâi tröôøng.
Naêm 2002, Hoäi nghò thöôïng
ñænh Theá giôùi veà Phaùt trieån beàn
vöõng (coøn goïi laø Hoäi nghò Rio
+10 hay Hoäi nghò thöôïng ñænh
Johannesburg) nhoùm hoïp taïi
Johannesburg, Coäng hoøa Nam
Phi vôùi söï tham gia cuûa caùc nhaø
laõnh ñaïo cuõng nhö caùc chuyeân gia
veà kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng
cuûa gaàn 200 quoác gia ñaõ toång keát
laïi keá hoaïch haønh ñoäng veà phaùt
trieån beàn vöõng 10 naêm qua vaø ñöa
ra caùc quyeát saùch lieân quan tôùi caùc
vaán ñeà veà nöôùc, naêng löôïng, söùc
khoûe, noâng nghieäp vaø söï ña daïng
sinh thaùi.
Lòch söû
Thaùng 4 naêm 1968: Toå chöùc
The Club of Rome ñöôïc saùng
laäp, ñaây laø moät toå chöùc phi chính
phuû hoã trôï cho vieäc nghieân cöùu
“Nhöõng vaán ñeà cuûa theá giôùi” - moät
cuïm töø ñöôïc ñaët ra nhaèm dieãn taû
nhöõng vaán ñeà chính trò, vaên hoùa,
xaõ hoäi, moâi tröôøng vaø coâng ngheä
treân toaøn caàu vôùi taàm nhìn laâu daøi.
Toå chöùc naøy ñaõ taäp hôïp nhöõng
nhaø khoa hoïc, nhaø nhieân cöùu, nhaø
kinh doanh cuõng nhö caùc nhaø laõnh
ñaõo cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi
(bao goàm caû Toång thoáng Lieân xoâ
Mikhail Sergeyevich Gorbachyov
vaø Rigoberta Menchuù Tum). Trong
nhieàu naêm, The Club of Rome ñaõ
coâng boá moät soá löôïng lôùn caùc baùo
caùo, bao goàm caû baûn baùo caùo The
Limits to Growth (Giôùi haïn cuûa söï
taêng tröôûng) - ñöôïc xuaát baûn naêm
1972 ñeà caäp tôùi haäu quaû cuûa vieäc
taêng daân soá quaù nhanh, söï höõu
haïn cuûa caùc nguoàn taøi nguyeân...
Thaùng 6 naêm 1972: Hoäi nghò
cuûa Lieân Hôïp Quoác veà con ngöôøi
vaø moâi tröôøng ñöôïc toå chöùc taïi
Stockhom, Thuïy Ñieån ñöôïc ñaùnh
giaù laø laø haønh ñoäng ñaàu tieân ñaùnh
Phaùt trieån beàn vöõng
Vöøa qua, Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ toå chöùc Hoäi nghò Naêng suaát
Chaát löôïng laàn thöù IX vôùi chuû ñeà Caûi tieán Naêng suaát chaát löôïng vaø Phaùt trieån beàn vöõng.
Tröôùc ñoù Trung taâm Kyõ thuaät Tieâu chuaån Ño löôøng Chaát löôïng 3 (QUATEST 3) cuõng ñaõ tieán
haønh Hoäi thaûo AÙp duïng Heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng theo tieâu chuaån ISO 14001:2010- Giaûi
phaùp quaûn lyù moâi tröôøng vaø phaùt trieån Doanh nghieäp beàn vöõng. Ñeå cung caáp theâm thoâng
tin veà Phaùt trieån beàn vöõng, Baûn tin xin giôùi thieäu chuyeân ñeà naøy.

4. 2
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
2
daáu söï noã löïc chung cuûa toaøn theå
nhaân loaïi nhaèm giaûi quyeát caùc
vaán ñeà veà moâi tröôøng. Moät trong
nhöõng keát quaû cuûa hoäi nghò lòch söû
naøy laø söï thoâng qua baûn tuyeân boá
veà nguyeân taéc vaø keá hoaïch haønh
ñoäng choáng oâ nhieãm moâi tröôøng.
Ngoaøi ra, Chöông trình Moâi tröôøng
cuûa Lieân Hôïp Quoác cuõng ñöôïc
thaønh laäp.
Naêm 1984: Ñaïi hoäi ñoàng Lieân
hieäp quoác ñaõ uûy nhieäm cho baø Gro
Harlem Brundtland, khi ñoù laø Thuû
töôùng Na Uy, quyeàn thaønh laäp vaø
laøm chuû tòch UÛy ban Moâi tröôøng
vaø Phaùt trieån Theá giôùi (World
Commission on Environment
and Development - WCED), nay
coøn ñöôïc bieát ñeán vôùi teân UÛy ban
Brundtland. Tôùi nay, uûy ban naøy
ñaõ ñöôïc ghi nhaän coù nhöõng coâng
hieán raát giaù trò cho vieäc ñaåy maïnh
söï phaùt trieån beàn vöõng.
Naêm 1987: Hoaït ñoäng cuûa UÛy
ban Moâi tröôøng vaø Phaùt trieån Theá
giôùi trôû neân noùng boûng khi xuaát
baûn baùo caùo coù töïa ñeà “Töông
lai cuûa chuùng ta” (töïa tieáng Anh:
Our Common Futur vaø tieáng Phaùp
laø Notre avenir aø tous, ngoaøi ra
coøn thöôøng ñöôïc goïi laø Baùo caùo
Brundtland). Baûn baùo caùo naøy laàn
ñaàu tieân coâng boá chính thöùc thuaät
ngöõ “phaùt trieån beàn vöõng”, söï ñònh
nghóa cuõng nhö moät caùi nhìn môùi
veà caùch hoaïch ñònh caùc chieán löôïc
phaùt trieån laâu daøi.
Naêm 1989: Söï phaùt haønh vaø
taàm quan troïng cuûa Our Common
Futur ñaõ ñöôïc ñöa ra baøn baïc taïi
Ñaïi hoäi ñoàng Lieân Hieäp quoác vaø ñaõ
daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa Nghò quyeát
44/228 - tieàn ñeà cho vieäc toå chöùc
Hoäi nghò veà Moâi tröôøng vaø Phaùt
trieån cuûa Lieân hieäp quoác.
Naêm 1992: Rio de Janeiro,
Brasil laø nôi ñaêng cai toå chöùc Hoäi
nghò thöôïng ñænh veà Traùi Ñaát,
teân chính thöùc laø Hoäi nghò veà Moâi
tröôøng vaø Phaùt trieån cuûa Lieân
hieäp quoác (UNCED). Taïi ñaây, caùc
ñaïi bieåu tham gia ñaõ thoáng nhaát
nhöõng nguyeân taéc cô baûn vaø phaùt
ñoäng moät chöông trình haønh ñoäng
vì söï phaùt trieån beàn vöõng coù teân
Chöông trình Nghò söï 21 (Agenda
21). Vôùi söï tham gia cuûa ñaïi dieän
hôn 200 nöôùc treân theá giôùi cuøng
moät soá löôïng lôùn caùc toå chöùc phi
chính phuû, hoäi nghò ñaõ ñöa ra baûn
Tuyeân ngoân Rio veà moâi tröôøng vaø
phaùt trieån cuõng nhö thoâng qua moät
soá vaên kieän nhö hieäp ñònh veà söï
ña daïng sinh hoïc, boä khung cuûa
hieäp ñònh veà söï bieán ñoåi khí haäu,
tuyeân boá veà nguyeân taéc quaûn lyù,
baûo toàn röøng...
Naêm 2002: Hoäi nghò thöôïng
ñænh Theá giôùi veà Phaùt trieån beàn
vöõng nhoùm hoïp taïi Johannesburg,
Nam Phi laø dòp cho caùc beân tham
gia nhìn laïi nhöõng vieäc ñaõ laøm 10
naêm qua theo phöông höôùng maø
Tuyeân ngoân Rio vaø Chöông trình
Nghò söï 21 ñaõ vaïch ra, tieáp tuïc tieán
haønh vôùi moät soá muïc tieâu ñöôïc öu
tieân. Nhöõng muïc tieâu naøy bao goàm
xoùa ngheøo ñoùi, phaùt trieån nhöõng
saûn phaåm taùi sinh hoaëc thaân thieän
vôùi moâi tröôøng nhaèm thay theá caùc
saûn phaåm gaây oâ nhieãm, baûo veä
vaø quaûn lyù caùc nguoàn taøi nguyeân
thieân nhieân. Hoäi nghò cuõng ñeà caäp
tôùi chuû ñeà toaøn caàu hoùa gaén vôùi
caùc vaán ñeà lieân quan tôùi söùc khoûe
vaø phaùt trieån. Caùc ñaïi dieän cuûa caùc
quoác gia tham gia hoäi nghò cuõng
cam keát phaùt trieån chieán löôïc veà
phaùt trieån beàn vöõng taïi moãi quoác
gia tröôùc naêm 2005. Vieät Nam
cuõng ñaõ cam keát vaø baét tay vaøo
haønh ñoäng vôùi Döï aùn VIE/01/021
“Hoã trôï xaây döïng vaø thöïc hieän
Chöông trình Nghò söï 21 cuûa Vieät
Nam” baét ñaàu vaøo thaùng 11/2001
vaø keát thuùc vaøo thaùng 12/2005
nhaèm taïo tieàn ñeà cho vieäc thöïc
hieän Vietnam Agenda 21.
Theá naøo laø söï phaùt trieån
beàn vöõng?
Coù theå noùi raèng moïi vaán ñeà veà
moâi tröôøng ñeàu baét nguoàn töø phaùt
trieån. Nhöng con ngöôøi cuõng nhö
taát caû moïi sinh vaät khaùc khoâng theå
ñình chæ tieán hoùa vaø ngöøng söï phaùt
trieån cuûa mình. Con ñöôøng ñeå giaûi
quyeát maâu thuaãn giöõa moâi tröôøng
vaø phaùt trieån laø phaûi chaáp nhaän
phaùt trieån, nhöng giöõ sao cho phaùt
trieån khoâng taùc ñoäng moät caùch tieâu
cöïc tôùi moâi tröôøng. Do ñoù, naêm
1987 UÛy ban Moâi tröôøng vaø Phaùt
trieån cuûa Lieân Hôïp Quoác ñaõ ñöa ra
khaùi nieäm Phaùt trieån beàn vöõng:
“Phaùt trieån beàn vöõng laø söï phaùt
trieån nhaèm thoûa maõn caùc nhu
caàu hieän taïi cuûa con ngöôøi nhöng
khoâng toån haïi tôùi söï thoûa maõn caùc
nhu caàu cuûa theá heä töông lai”.
Noùi caùch khaùc, phaùt trieån beàn
vöõng phaûi baûo ñaûm coù söï phaùt
trieån kinh teá hieäu quaû, xaõ hoäi
coâng baèng vaø moâi tröôøng ñöôïc
baûo veä, gìn giöõ. Ñeå ñaït ñöôïc
ñieàu naøy, taát caû caùc thaønh phaàn
kinh teá - xaõ hoäi, nhaø caàm quyeàn,
caùc toå chöùc xaõ hoäi... phaûi baét tay
nhau thöïc hieän nhaèm muïc ñích
dung hoøa 3 lónh vöïc chính: kinh
teá - xaõ hoäi - moâi tröôøng.w

5. 3
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
3
Khaùi nieäm veà phaùt trieån
beàn vöõng
Coù theå noùi raèng moïi vaán ñeà
moâi tröôøng ñeàu baét nguoàn töø phaùt
trieån. Nhöng con ngöôøi cuõng nhö
moïi sinh vaät khaùc soáng treân traùi
ñaát khoâng theå choáng laïi qui luaät
tieán hoùa vaø ngöøng söï phaùt trieån
cuûa mình. Ñoù laø qui luaät cuûa cuoäc
soáng cuûa taïo hoùa maø vaïn vaät ñeàu
phaûi tuaân theo moät caùch töï giaùc,
hoaëc khoâng töï giaùc. Con ñöôøng
ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn giöõa moâi
tröôøng vaø phaùt trieån laø phaûi chaáp
nhaän phaùt trieån, nhöng giöõ cho phaùt
trieån khoâng taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán
moâi tröôøng. Phaùt trieån ñöông nhieân
seõ laøm bieán ñoåi moâi tröôøng, vaán ñeà
phaûi laøm sao cho moâi tröôøng tuy
bieán ñoåi nhöng vaãn laøm ñaày ñuû ba
chöùc naêng cô baûn cuûa noù laø taïo cho
con ngöôøi moät khoâng gian soáng vôùi
phaïm vi vaø chaát löôïng tieän nghi caàn
thieát; cung caáp cho con ngöôøi caùc
taøi nguyeân caàn thieát ñeå saûn xuaát,
sinh soáng; xöû lyù, choân vuøi caùc pheá
thaûi vaø giöõ khoâng cho pheá thaûi laøm
oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñoù chính laø
phaùt trieån beàn vöõng.
Phaùt trieån beàn vöõng laø söï phaùt
trieån söû duïng taøi nguyeân thieân
nhieân, ñieàu kieän moâi tröôøng hieän
coù ñeå thoûa maõn nhu caàu cuûa caùc
theá heä con ngöôøi ñang soáng, nhöng
phaûi ñaûm baûo cho caùc theá heä töông
lai nhöõng ñieàu kieän taøi nguyeân vaø
moâi tröôøng caàn thieát ñeå hoï coù theå
soáng toát hôn ngaøy nay. Ñoù laø muïc
tieâu lôùn cuûa söï phaùt trieån hieän nay
cuûa moïi quoác gia treân theá giôùi.
Naêm 1991 Nhaø nöôùc ta ñaõ
coâng boá Keá hoaïch Quoác gia veà
Moâi tröôøng vaø Phaùt trieån Beàn vöõng.
Naêm 1992 nöôùc ta ñaõ cuøng haàu heát
caùc nöôùc treân theá giôùi kyù baûn Tuyeân
ngoân veà Moâi tröôøng vaø Phaùt trieån
Beàn vöõng cuûa Hoäi nghò caùc nguyeân
thuû caùc quoác gia treân toaøn theá giôùi
hoïp ôû Rio de Janiero, Brazil. Trong
baùo caùo chính trò Ñaïi hoäi IX cuûa
ÑCSVN ñaõ xaùc ñònh roõ muïc tieâu
cuûa nöôùc ta trong caùc thaäp kyû tôùi
laø“phaùt trieån nhanh, coù hieäu quaû vaø
beàn vöõng”.
Caùc thöôùc ño veà phaùt
trieån beàn vöõng
Ñaùnh giaù tính beàn vöõng cuûa söï
phaùt trieån cuûa moät xaõ hoäi laø heát söùc
khoù khaên vì phaùt trieån nhö ñaõ noùi
treân kia lieân quan ñeán nhieàu maët
cuûa xaõ hoäi. Trong nhöõng maët naøy
quan troïng nhaát laø phaùt trieån kinh
teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Söï phaùt
trieån beàn vöõng cuûa moät xaõ hoäi coù
theå ñöôïc ñaùnh giaù baèng nhöõng chæ
tieâu nhaát ñònh treân ba maët kinh teá,
xaõ hoäi, taøi nguyeân thieân nhieân vaø
moâi tröôøng.
Beàn vöõng kinh teá
Tính beàn vöõng veà kinh teá coù theå
ñöôïc theå hieän qua caùc chæ tieâu veà
phaùt trieån kinh teá quen thuoäc nhö:
Toång saûn phaåm trong nöôùc,
GDP (Gross Dometic Product)
Toång saûn phaåm quoác gia, GNP
(Gross National Product)
Taêng tröôûng cuûa GDP (GDP
Growth)
Cô caáu GDP
GDP hoaëc GNP khaùi quaùt toaøn
boä khaû naêng saûn xuaát vaø dòch vuï
cuûa moät quoác gia vaøo moät chæ tieâu
ñònh löôïng.
Chæ tieâu naøy cho pheùp ta so
saùnh möùc ñoä phaùt trieån kinh teá
cuûa caùc quoác gia khaùc nhau, cuõng
nhö ñeå so saùnh söï phaùt trieån cuûa
moät quoác gia trong nhöõng thôøi kyø
khaùc nhau. Caên cöù vaøo GDP/ngöôøi
caùc toå chöùc quoác teá thöôøng phaân
caùc quoác gia thaønh caùc nhoùm: thu
nhaäp thaáp, thu nhaäp trung bình
thaáp, thu nhaäp trung bình cao vaø
thu nhaäp cao.
Moät quoác gia beàn vöõng veà maët
kinh teá phaûi ñaït yeâu caàu sau:
Coù taêng tröôûng cuûa GDP vaø
GDP/ngöôøi cao. Nöôùc caøng ngheøo,
thu nhaäp trong thôøi gian tröôùc caøng
thaáp thì taêng tröôûng naøy caøng phaûi
cao. Trong ñieàu kieän hieän nay nöôùc
thu nhaäp thaáp phaûi coù GDP/ngöôøi
vaøo khoaûng 5% môùi coù theå xem laø
beàn vöõng veà neàn kinh teá. Neáu thu
nhaäp thaáp hôn thì neàn kinh teá naøy
khoâng theå ñöôïc xem laø beàn vöõng.
Coù GDP, GDP/ngöôøi baèng
hoaëc cao hôn möùc trung bình hieän
nay cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån
thu nhaäp trung bình. Neáu taêng
tröôûng GDP cao nhöng möùc GDP/
ngöôøi thaáp thì chöa ñaït tôùi möùc
beàn vöõng.
Phaùt trieån beàn vöõng thaùch thöùc
vaø hy voïng ñoái vôùi toaøn nhaân loaïi

6. 4
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
4
Coù cô caáu GDP laønh maïnh
nhaèm ñaûm baûo cho taêng tröôûng
GDP oån ñònh laâu daøi. Cuï theå laø tyû
leä ñoùng goùp cuûa coâng nghieäp vaø
dòch vuï trong GDP phaûi cao hôn
noâng nghieäp.
Trong phaïm vi quoác gia söï ñaùnh
giaù tính beàn vöõng veà kinh teá cuûa
moät ñòa phöông cuõng coù theå döïa
vaøo caùc chæ tieâu noùi treân.
Beàn vöõng xaõ hoäi
Tính beàn vöõng veà phaùt trieån xaõ
hoäi cuûa caùc quoác gia cuõng thöôøng
ñöôïc ñaùnh giaù qua moät soá ño ño
nhö: chæ soá phaùt trieån con ngöôøi,
heä soá bình ñaúng thu nhaäp, caùc chæ
tieâu veà giaùo duïc, dòch vuï y teá, hoaït
ñoäng vaên hoùa.
Chæ soá phaùt trieån con ngöôøi
(Human Develop Indicator) HDI
Söï khoâng thaønh coâng cuûa caùc
chieán löôïc phaùt trieån trong caùc thaäp
kyû cuoái theá kyû 20 ñaõ ñem laïi moät
nhaän thöùc môùi veà phaùt trieån. Caùc
nhaø chieán löôïc cho raèng muïc ñích
cô baûn cuûa phaùt trieån laø naâng cao
chaát löôïng cuoäc soáng vaät chaát vaø
tinh thaàn cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi
vöøa laø muïc tieâu phuïc vuï, vöøa laø
ñoäng löïc phaùt trieån, vì vaäy muoán
phaùt trieån thaønh coâng ñieàu cô baûn
, caàn laøm tröôùc heát laø phaùt trieån
con ngöôøi.
Xuaát phaùt töø quan ñieåm neâu
treân, naêm 1990 Chöông trình
Phaùt trieån Lieân Hieäp Quoác ñem ra
“Chæ soá Phaùt trieån veà Con ngöôøi”
(Human Development Index, HDI).
Chæ soá con ngöôøi taäp hôïp 3 ñoä ño
veà möùc phaùt trieån cuûa con ngöôøi
vaøo moät soá ño chung, 3 ñoä ño hôïp
thaønh HDI cuûa moät xaõ hoäi laø:
(1) Ñoä ño veà kinh teá theå hieän
qua PPP/ngöôøi
(2) Ñoä ño veà söùc khoûe cuûa con
ngöôøi theå hieän qua tuoåi thoï trung
bình l
(3) Ñoä ño veà trình ñoä hoïc vaán
trung bình cuûa ngöôøi daân e
HDI = f (PPP, l, e)
Taùc giaû ñeà xuaát khaùi nieäm veà
HDI cho raèng phaùt trieån con ngöôøi
thöïc söï laø söï môû roäng khaû naêng
löïa choïn ñieàu caàn thieát vaø thích
thuù cuûa con ngöôøi. Söï löïa choïn
naøy laø voâ haïn luoân luoân thay ñoåi
theo thôøi gian. Tuy nhieân cho duø
ôû möùc ñoä phaùt trieån naøo thì con
ngöôøi cuõng mong muoán 3 ñieàu
quan troïng nhaát laø: coù söùc khoûe,
ñöôïc soáng laâu (l); coù kieán thöùc (e);
coù nguoàn taøi chính ñeå coù theå coù
moät möùc soáng thích hôïp (PPP).
Phaùt trieån con ngöôøi coù hai maët.
Moät maët laø taïo neân khaû naêng cuûa
con ngöôøi nhö taêng söùc khoûe,
kieán thöùc kyõ thuaät, kyõ naêng. Maët
khaùc laø vieäc söû duïng caùc khaû naêng
naøy vaøo caùc hoaït ñoäng saûn xuaát,
coâng taùc, höôûng thuï caùc giaù trò cuûa
thieân nhieân, xaõ hoäi vaø cuoäc soáng.
Khoâng theå chæ xeùt ñeán phaùt trieån
con ngöôøi theo rieâng moät maët naøo
/TLTK7. UNDP, Phaùt trieån con
ngöôøi, 1990/. Söï phaùt trieån beàn
vöõng veà xaõ hoäi cuûa moät quoác gia,
hoaëc töøng ñòa phöông trong quoác
gia, theå hieän ôû:
(1) möùc taêng tröôûng HDI, (2)
HDI ñaït treân möùc trung bình.
HDI coù öu ñieåm laø ñaõ taäp hôïp
nhieàu ñoä ño khaùc nhau vaøo moät chæ
soá chung giuùp cho söï so saùnh möùc
toå hôïp phaùt trieån nhieàu maët. Tuy
nhieân HDI coù nhöõng nhöôïc ñieåm
nhaát ñònh. Caùch tính HDI töông ñoái
phöùc taïp, chöa oån ñònh. Töø 1990
ñeán nay caùc taùc giaû ñaõ nhieàu laàn
theâm bôùt caùc thaønh toá ñöôïc ñem
ra xeùt HDI.
Beàn vöõng veà moâi tröôøng
Moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi
laø toång hôïp caùc ñieàu kieän vaät lyù, hoùa
hoïc, sinh hoïc, xaõ hoäi bao quanh vaø
coù aûnh höôûng tôùi söï soáng vaø phaùt
trieån cuûa caùc caù nhaân vaø coäng
ñoàng con ngöôøi. Moâi tröôøng soáng
cuûa con ngöôøi laø vuõ truï bao la.
Trong ñoù coù Thaùi Döông heä, trong
heä coù Traùi Ñaát, vôùi khí quyeån, thuûy
quyeån, thaïch quyeån, sinh quyeån
vaø trí quyeån. Ñoái vôùi töøng caù theå
con ngöôøi cuõng nhö toaøn caû loaøi
ngöôøi moâi tröôøng soáng coù yù nghóa
voâ cuøng quan troïng do coù ba chöùc
naêng:
Moâi tröôøng laø khoâng gian sinh
toàn cuûa con ngöôøi. Cuõng nhö moïi
sinh vaät ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån veà
maët sinh lyù, taâm lyù vaø tinh thaàn con
ngöôøi caàn coù moät khoâng gian soáng
vôùi nhöõng ñaëc ñieåm nhaát ñònh veà
chaát vaø löôïng. Moâi tröôøng tröôùc heát
laø khoâng gian soáng naøy.
Moâi tröôøng laø nôi cung caáp
nguoàn taøi nguyeân, keå caû vaät lieäu,
naêng löôïng thoâng tin, caàn thieát cho
cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng saûn xuaát
cuûa con ngöôøi.
Moâi tröôøng laø nôi chöùa ñöïng
pheá thaûi do con ngöôøi taïo ra trong
cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng saûn xuaát
cuûa mình.
Moâi tröôøng luoân luoân bieán ñoäng
döôùi taùc ñoäng cuûa tieán hoùa cuûa töï
nhieân vaø hoaït ñoäng cuûa caùc sinh
vaät, trong ñoù con ngöôøi ñang coù
nhöõng taùc ñoäng maïnh meõ nhaát.
Con ngöôøi khoâng theå baûo toaøn
moâi tröôøng nguyeân daïng, nhöng
phaûi baûo veä ba chöùc naêng noùi treân
cuûa moâi tröôøng. Moâi tröôøng beàn
vöõng laø moâi tröôøng luoân luoân thay
ñoåi nhöng vaãn laøm troøn caû 3 chöùc
naêng treân.
Beàn vöõng veà khoâng gian soáng
cuûa con ngöôøi taïi moät khu vöïc laõnh
thoå nhaát ñònh theå hieän ôû maät ñoä
daân soá, maät ñoä hoaït ñoäng cuûa con
ngöôøi khoâng vöôït quaù khaû naêng
taûi cuûa khu vöïc ñoù. Veà yeáu toá chaát

7. 5
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
5
löôïng cuoäc soáng cuûa con ngöôøi,
nhö söï trong saïch cuûa khoâng khí,
nöôùc, ñaát, khoâng gian vaät lyù, caûnh
quan, quaù trình söû duïng khoâng
ñöôïc laøm giaûm bôùt chaát löôïng caùc
yeáu toá moâi tröôøng xuoáng döôùi giôùi
haïn cho pheùp theo caùc qui ñònh cuûa
Nhaø nöôùc hoaëc cuûa xaõ hoäi.
Chaát löôïng yeáu toá moâi tröôøng
sau söû duïng > hoaëc = tieâu chuaån
qui ñònh
Söï beàn vöõng veà taøi nguyeân thieân
nhieân theå hieän ôû choã taøi nguyeân taùi
taïo ñöôïc (nöôùc, moät soá daïng naêng
löôïng, taøi nguyeân sinh vaät) ñöôïc
söû duïng trong phaïm vi khoâi phuïc
laïi ñöôïc veà soá löôïng vaø chaát löôïng
baèng caùc phöông phaùp töï nhieân
hoaëc nhaân taïo.
Löôïng söû duïng < hoaëc = löôïng
khoâi phuïc, taùi taïo ñöôïc
Ñoái vôùi taøi nguyeân thieân nhieân
khoâng taùi taïo ñöôïc (khoaùng saûn,
nguoàn gen quí hieám) löôïng söû
duïng phaûi ít hôn hoaëc baèng löôïng
taøi nguyeân thieân nhieân hoaëc nhaân
taïo coù theå khai thaùc hoaëc ñeå thay
theá.
Löôïng söû duïng < hoaëc = löôïng
thay theá
Söï beàn vöõng theo chöùc naêng
thöù ba cuûa moâi tröôøng laø löôïng
pheá thaûi taïo neân phaûi nhoû hôn khaû
naêng taùi söû duïng, taùi cheá, phaân huûy
töï nhieân.
Löôïng pheá thaûi < khaû naêng taùi söû
duïng, taùi cheá, phaân huûy thieân nhieân
hoaëc ít nhaát löôïng pheá thaûi < khaû
naêng taùi söû duïng, phaân huûy, choân
laáp
Nhöõng ñieàu neâu treân veà 3 chöùc
naêng moâi tröôøng laø ñieàu kieän caàn
vaø ñuû ñeå ñaûm baûo söï phaùt trieån
beàn vöõng veà maët moâi tröôøng cuûa
xaõ hoäi. Thieáu 1 trong 3 ñieàu kieän
thì moâi tröôøng seõ ñöùng tröôùc nguy
cô khoâng beàn vöõng. Cuõng nhö vaäy
söï nghieäp phaùt trieån kinh teá – xaõ
hoäi cuûa toaøn caàu, cuûa moät quoác
gia, moät ñòa phöông, hay moät coäng
ñoàng chæ coù theå coù luùc coù söï beàn
vöõng veà moâi tröôøng. Söï thieáu beàn
vöõng veà moät maët seõ phaù vôõ tính beàn
vöõng toång theå.
Thaùch thöùc veà phaùt trieån beàn
vöõng treân quy moâ toaøn caàu
Trong theá kyû XX, nhôø coù söï phaùt
trieån vöôït baäc cuûa khoa hoïc, kyõ
thuaät vaø coâng ngheä, con ngöôøi ñaõ
taïo ra moät löôïng cuûa caûi vaät chaát
khoång loà, baèng nhieàu theá kyû tröôùc
ñoù nhöng ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù con
ngöôøi ñaõ huûy hoaïi thieân nhieân, moâi
tröôøng soáng, do söû duïng thaùi quaù
maùy moùc, nguyeân lieäu hoùa thaïch,
ñoát phaù röøng... vaø moâi tröôøng xaõ
hoäi do söï phaân cöïc giaøu ngheøo,
baát coâng xaõ hoäi gia taêng...
Chính vì maâu thuaãn ñoù ngaøy
caøng trôû neân gay gaét vaø traàm troïng
maø ngaøy nay, khi tieán haønh coâng
nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa caùc quoác
gia ñaõ phaûi tính ñeán caùc yeáu toá
phaùt trieån beàn vöõng, coi ñaây laø moät
xu theá tieán boä vaø taát yeáu. Söï taêng
tröôûng kinh teá phaûi bao haøm söï caûi
thieän caùc chæ tieâu nhö: löôïng tieâu
duøng caùc saûn phaåm caàn thieát (nhu
yeáu phaåm) cuûa toaøn xaõ hoäi, möùc
bình quaân thu nhaäp, phaân phoái,
tyû leä ngöôøi bieát chöõ, trình ñoä söùc
khoûe, tình hình coâng aên vieäc laøm vaø
moâi tröôøng sinh thaùi. Noäi dung naøy
trôû thaønh yeâu caàu baét buoäc trong
chieán löôïc vaø keá hoaïch phaùt trieån
kinh teá – xaõ hoäi cuûa nhieàu quoác gia
treân theá giôùi.
Töø nhöõng naêm 60 cuûa theá kyû
XX, nhieàu nöôùc kinh teá keùm phaùt
trieån vaø ñang phaùt trieån, trong ñoù
chuû yeáu laø caùc nöôùc Chaâu AÙ, chaâu
luïc naêng ñoäng nhaát moät thôøi, coù toác
ñoä taêng tröôûng kinh teá nhanh nhaát,
nhöng ñoàng thôøi laø cuõng laø chaâu
luïc chöa ñaït tôùi söï phaùt trieån beàn
vöõng do vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng
vaø phaân hoùa giaøu ngheøo. Trong ñoù
Vieät Nam khoâng phaûi laø moät tröôøng
hôïp ngoaïi leä.
Ngöôøi ta ñaõ nhaän xeùt raèng, ñaùng
ra trong caùc chieán löôïc kinh teá vaán
ñeà moâi tröôøng phaûi trôû thaønh moät
trong caùc öu tieân haøng ñaàu, thì ôû
Chaâu AÙ döôøng nhö ngöôøi ta ñaõ hy
sinh noù ñeå ñoåi laáy söï taêng tröôûng
kinh teá nhanh. Vì vaäy neân nhieàu
nöôùc Chaâu AÙ ñaõ phaûi gaùnh laáy
nhöõng thaûm hoïa naëng neà do BVMT
yeáu keùm.
Moät baûn baùo caùo môùi ñaây cuûa
Toå chöùc Lieân Chính phuû veà bieán ñoåi
khí haäu toaøn caàu ñaõ caûnh baùo raèng,
neáu khí nhaø kính cöù tieáp tuïc taêng
nhö nhöõng thaäp nieân vöøa qua, thì
nhieät ñoä trung bình cuûa toaøn caàu seõ
taêng leân khoaûng töø 2,7 ñeán 11 0C
vaøo thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû XXI.
Khí haäu thay ñoåi keùo theo nhieàu
bieán ñoåi do khoâng coøn moâi tröôøng
soáng nhö tröôùc ñaây. Coù coâng trình
nghieân cöùu döï baùo trong vaøi thaäp
nieân tôùi coù theå 1/4 soá loaøi sinh vaät
treân haønh tinh chuùng ta (töông
ñöông moät trieäu chuûng loaïi) seõ
nguy cô bò tuyeät chuûng. Söùc khoûe
con ngöôøi cuõng coù theå bò aûnh höôûng
xaáu, nhieàu caên beänh kyø laï vaø nguy
hieåm seõ xuaát hieän. Muøa maøng seõ
thieät haïi do thôøi tieát thay ñoåi thaát
thöôøng.
Beân caïnh nhöõng hieän töôïng suy
thoaùi veà moâi tröôøng, söï phaân cöïc
giaøu ngheøo ñang ñe doïa söï oån ñònh
xaõ hoäi vaø traät töï kinh teá cuûa theá giôùi.
Neáu naêm 1960 cuûa caûi bình quaân
ñaàu ngöôøi cuûa nhoùm nöôùc giaøu
nhaát cao gaáp 20 laàn ôû caùc nhoùm
nöôùc ngheøo nhaát, thì naêm 1980 con
soá ñoù laø 46 laàn, vaøo cuoái theá kyû XX
laø hôn 70 laàn. Ñaàu theá kyû XXI theá
giôùi vaãn coøn 2/3 daân soá phaûi soáng
trong caûnh ngheøo ñoùi. Xeùt theo
löôïng calo bình quaân löông thöïc,
thöïc phaåm do con ngöôøi saûn xuaát
treân haønh tinh, thì theá giôùi khoâng coù

8. 6
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
6
tình traïng ñoùi. Nhöng vaán ñeà laïi laø
ôû phaân phoái söû duïng chuùng, 20%
daân soá giaøu nhaát tieâu duøng 87-89%
giaù trò saûn phaåm cuûa theá giôùi. Vôùi 40
trieäu taán nguõ coác qui ñoåi coù theå cöùu
ñoùi cho 730 trieäu ngöôøi, thì hieän nay
gaàn 600 trieäu taán nguõ coác, töông
ñöông vôùi 40% saûn löôïng theá giôùi,
laïi ñang duøng ñeå nuoâi gia suùc phuïc
vuï cho nhu caàu cuûa caùc nöôùc giaøu.
Ñieàu ñoù chöùng toû veà maët xaõ hoäi theá
giôùi ñang trong tình traïng thieáu caùc
yeáu toá phaùt trieån beàn vöõng. Bôûi vaäy
caùc yeáu toá beàn vöõng trôû thaønh ñoøi
hoûi böùc xuùc cho moãi quoác gia.
Veà noâng nghieäp ngöôøi daân ôû
nöôùc giaøu khoâng phaûi quan taâm
ñeán vaán ñeà löông thöïc. Ngöôøi daân
ôû nöôùc ngheøo luoân luoân thieáu aên,
nieàm hi voïng ñöôïc ñaày ñuû veà löông
thöïc nhö treo lô löûng tröôùc maét maø
khoâng vôùi tôùi ñöôïc. Nhöõng thaäp
nieân cuoái theá kyû 20, moãi naêm theá
giôùi coù ñeán 800 trieäu ngöôøi thieáu
ñoùi. ÔÛ Vieät Nam chuùng ta coâng cuoäc
xoùa ñoùi giaûm ngheøo ñaõ ñöôïc tieán
haønh tích cöïc, ñeán naêm 2000 tyû leä
hoä ngheøo coøn 11%. Tuy nhieân, tyû leä
naøy coøn tuøy theo söï phaùt trieån cuûa
caùc ñòa phöông, coù tænh coøn 15%
hoaëc cao hôn, coù tænh ít hôn so vôùi
tyû leä trung bình caû nöôùc.
Ñaõ töø laâu, cuïm töø noâng nghieäp
beàn vöõng luoân ñöôïc nhaéc laïi treân
caùc hoäi nghò khoa hoïc, caùc phöông
tieän thoâng tin quoác teá vaø ôû nhieàu
quoác gia treân theá giôùi.
Beàn vöõng coù nghóa laø oån ñònh
theo thôøi gian, ít nhaát cuõng trong
15-20 naêm, neáu xaûy ra bieán ñoäng
baát ngôø, phaûi ñieàu chænh ñeå trôû laïi
oån ñònh. Ví duï ôû Vieät Nam chuùng
ta, sau nhieàu naêm thieáu löông thöïc,
ñeán naêm 1989 ta töï caáp ñöôïc löông
thöïc vaø coù phaàn xuaát khaåu gaïo
tieáp tuïc ñeán nay, tính naêm ñöôïc 12
naêm. Nhö theá veà saûn xuaát löông
thöïc, chuû yeáu laø caây luùa, ta lieân tieáp
ñaït ñöôïc muïc tieâu, maëc duø coù nhieàu
naêm thieân tai nôi naøy, nôi kia, gaây
thieät haïi naëng neà.
Trong thôøi kyø kinh teá coâng
nghieäp hoùa, hoaït ñoäng cuûa con
ngöôøi ñaõ coù nhöõng aûnh höôûng tieâu
cöïc ñeán moâi tröôøng. Hieäu öùng nhaø
kính laøm taêng nhieät ñoä khí quyeån
moät caùch khaù roõ.
Töø naêm 1860 ñeán nay, loaïi chaát
ñoát coâng nghieäp vaø sinh hoaït cuûa
loaøi ngöôøi xaû vaøo khí quyeån 180
ngaøn tyû taán dioxit cacbon, haøng
naêm nhieät ñoä bình quaân treân traùi
ñaát taêng leân 0,3-0,6 0C, möïc nöôùc
bieån bình quaân taêng leân 10-25 cm.
Treân traùi ñaát, nhieät ñoä toái thaáp ban
ñeâm taêng nhieàu hôn so vôùi möùc
taêng cuûa nhieät ñoä ban ngaøy. Trong
1.000 naêm qua, theá kyû 20 laø theá kyû
aám noùng nhaát, 2 thaäp kyû cuoái cuûa
theá kyû naøy coù nhieät ñoä bình quaân
cao nhaát vaø naêm 1998 laø naêm noùng
nhaát keå töø naêm 1860.
Treân theá giôùi, gaïo ñöùng thöù 2 sau
luùa mì, ñöôïc hôn 50% daân soá theá
giôùi söû duïng laøm löông thöïc. Theo
tính toaùn cuûa nhaø khoa hoïc, haøng
naêm thöïc vaät cung caáp cho con
ngöôøi 80% toång soá proteine, trong
ñoù 70% nguõ coác. Theo thoáng keâ cuûa
Toå chöùc Noâng löông Lieân Hieäp Quoác
(FAO), coù tôùi 50% daân soá treân haønh
tinh bò ñoùi protein. Trong gaïo chæ
6-7% proteine, trong luùa mì 12-13%,
ñaïi maïch 10-11%, yeán maïch 9-10%,
ngoâ 9-10%, keâ 10-11%.
Giaûi quyeát löông thöïc cho con
ngöôøi trong töông lai coù hai phöông
höôùng: taêng naêng suaát bình quaân
vaø taêng chaát dinh döôõng cao hôn
hieän nay (ví duï taêng haøm löôïng
proteine vaø vitamin trong gaïo).
Gaàn ñaây, Vieän Nghieân cöùu Luùa
Quoác teá IRRI söû duïng phöông
phaùp coâng ngheä chuyeån gen, ñaõ
taïo ra gioáng luùa môùi coù haøm löôïng
vitamin A cao.
Tuy nhieân, naêng suaát bình
quaân cuûa caùc gioáng môùi trong maáy
chuïc naêm qua, cao nhaát cuõng chæ
ñaït bình quaân 5-6 taán/ha. Naêng
suaát naøy ñaõ ñöôïc Ban Chuû nhieäm
Chöông trình Quoác gia veà Löông
thöïc coi laø “ñuïng traàn”, töùc laø khoâng
theå naâng cao hôn nöõa treân dieän tích
roäng haøng trieäu ha. Nhaän ñònh naøy
cuõng thoáng nhaát vôùi nhaän ñònh cuûa
IRRI. Vì theá IRRI cuõng nhö ôû moät
vaøi vieän nghieân cöùu nöôùc ta (nhö
Vieän Caây löông thöïc vaø Caây thöïc
phaåm) ñaõ ñaët ra phöông höôùng
choïn taïo “sieâu luùa”, ñaït naêng suaát
bình quaân 7-8 taán/ha treân dieän tích
roäng lôùn.
Vaøo theá kyû 90, chöông trình
sieâu luùa cuûa IRRI ñaõ khoâng thaønh
coâng, neân ñaõ ñoåi thaønh chöông
trình “Daïng hình caây môùi”. Moâ hình
chung cuûa sieâu luùa laø caây cao hôn
100 cm, boâng daøi, haït nhieàu hôn,
kích thöôùc laù phaûi to hôn, cöùng caây
vaø naêng suaát vöôït troäi so vôùi caùc
gioáng thaâm canh hieän nay. Loaïi caây
nhö vaäy coøn ñang tieáp tuïc nghieân
cöùu choïn taïo gioáng ñeå trôû thaønh
hieän thöïc. Caùc phöông phaùp choïn
taïo ñöôïc ñöa ra bao goàm lai höõu
tính, gaây ñoät bieán nhaân taïo, lai giöõa
Indica vaø Japonica (giöõa luùa nhieät
ñôùi vaø luùa oân ñôùi) vaø coâng ngheä
chuyeån gen.
Ñoàng thôøi vôùi saûn xuaát luùa, caùc
caây coù haït khaùc nhö ngoâ, ñaäu töông
vaø caùc loaïi ñoã ñaäu, keâ, mì maïch,
caùc loaïi coù cuû nhö khoai lang, saén,
khoai taây vaø nhieàu loaïi cuû ñeàu ñöôïc
söû duïng laøm thöùc aên cho ngöôøi,
hoaëc thöùc aên chaên nuoâi. Saûn xuaát
ngoâ trong moät naêm gaàn ñaây ñaõ
phaùt trieån nhanh choùng, tröôùc heát
laø vieäc nhaäp gioáng ngoâ lai cuûa moät
soá coâng ty nöôùc ngoaøi, naêng suaát

9. 7
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
7
vöôït cao hôn nhieàu so vôùi gioáng
ngoâ lai ñòa phöông vaø gioáng ngoâ
môùi ñöôïc taïo ra trong nöôùc. Vieäc
taïo gioáng ngoâ lai vaø saûn xuaát haït
gioáng töø cô quan trong nöôùc maáy
naêm gaàn ñaây ñaõ phaùt trieån toát, caây
ngoâ ngaøy caøng coù vò trí quan troïng
hôn, tröôùc heát cho coâng ngheä cheá
bieán thöùc aên chaên nuoâi.
Trong thaäp kyû ñaàu theá kyû 21,
caây coù cuû daàn daàn coù moät vò trí quan
troïng hôn. Trong quaù trình coâng
nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc,
vieäc caûi tieán cô caáu böõa aên laø moät
taát yeáu khaùch quan. Coâng nghieäp
cheá bieán löông thöïc vaø thöïc phaåm
seõ ngaøy caøng phaùt trieån, caùc böõa
aên seõ daàn ñöôïc caûi tieán, giaøu dinh
döôõng hôn, ngon hôn, chuaån bò goïn
nheï hôn ñeå goùp phaàn giaûi phoùng
phuï nöõ khoûi coâng vieäc beáp nuùc.
Ngöôøi lao ñoäng trong xaõ hoäi
coâng nghieäp hoùa caàn coù nhöõng
böõa aên hôïp lyù, taêng söùc khoûe, coù
thôøi gian nghæ ngôi giaûi trí, sau thôøi
gian lao ñoäng ñoùng goùp cho xaõ hoäi.
Böõa aên trong töông lai seõ thay ñoåi
cô caáu: giaûm bôùt gaïo, boå sung moät
soá loaïi caây coù haït, hoaëc coù cuû ñaõ
cheá bieán toát taêng thòt, söõa, tröùng,
caù, caùc loaïi rau, quaû giaøu chaát dinh
döôõng vaø vitamin.
Nhieàu nöôùc treân theá giôùi luoân
luoân ôû tình traïng thieáu löông thöïc,
hoaëc khoâng oån ñònh, thieáu löông
thöïc moät thôøi gian. Theo soá lieäu
thoáng keâ, caùc nöôùc phía nam sa
maïc Sahara (Chaâu Phi) thieáu löông
thöïc trieàn mieân. Moät nöôùc gaàn ta
nhö Indonesia ñaõ töøng coù nhöõng
naêm töï caáp löông thöïc vaø coù phaàn
xuaát khaåu gaïo, nhöng nay thieáu
löông thöïc nghieâm troïng, ví duï
1997 phaûi nhaäp 5,9 trieäu taán gaïo,
tieáp theo laø caùc naêm sau ñeàu phaûi
nhaäp gaïo, naêm 2001 coøn nhaäp 2,1
trieäu taán gaïo. Ngay treân ñaát nöôùc
coù Vieän Nghieân cöùu Luùa Quoác teá,
Philippin haøng naêm phaûi nhaäp 1,2
ñeán 1,5 trieäu taán gaïo.
Heä thoáng khí haäu treân traùi ñaát
mang tính toång hôïp, quaù trình phaùt
trieån lòch söû ñaõ chöùng minh haønh
tinh chuùng ta ñaõ traûi qua raát nhieàu
giai ñoaïn bieán ñoåi khí haäu. Vì vaäy,
söï bieán ñoåi khí haäu laø khaùch quan,
trong ñoù coù moät phaàn taùc ñoäng cuûa
con ngöôøi cuûa theá giôùi hieän ñaïi maø
chuùng ta – söï lieân keát giöõa caùc quoác
gia ñeå ngaên chaën vaø giaûm thieåu
nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán moâi
tröôøng traùi ñaát, cuoäc soáng cuûa nhaân
loaïi vaø sinh vaät treân haønh tinh laø heát
söùc caàn thieát. Coù nhö vaäy, saûn xuaát
löông thöïc môùi coù theå beàn vöõng
trong moät thôøi gian daøi.
Tuy nhieân, tính beàn vöõng cuûa
khí haäu vaø moâi tröôøng chæ laø töông
ñoái. Trong theá giôùi töï nhieân cuõng
töøng coù nhöõng giai ñoaïn phaù vôõ
caân baèng sinh thaùi cuõ, hình thaønh
söï caân baèng sinh thaùi môùi.
Theá kyû 21 laø theá kyû kinh teá tri
thöùc, coâng ngheä cao, haøm löôïng
chaát xaùm cao trong caùc saûn phaåm
coâng nghieäp vaø noâng nghieäp seõ
taêng leân nhanh choùng. Vieäc naâng
cao daân trí, taêng cöôøng soá löôïng
vaø chaát löôïng ñoäi nguõ khoa hoïc vaø
coâng ngheä laø raát caàn thieát.
Nhìn moät caùch khaùi quaùt nhöõng
thaùch thöùc chính vaø phaùt trieån ôû qui
moâ toaøn caàu hieän nay laø:
Suy giaûm veà löôïng vaø chaát moät
soá taøi nguyeân thieân nhieân coù yù
nghóa cô baûn ñoái vôùi ñôøi soáng con
ngöôøi: ñaát, röøng, thuûy saûn, khoaùng
saûn, naêng löôïng, ña daïng sinh hoïc.
Moät soá nhaø nghieân cöùu cho ñaõ döï
baùo nguy cô thieáu huït traàm troïng
veà löông thöïc, vaø veà nguoàn naêng
löôïng phi thöông maïi taïi moät soá
quoác gia trong vaøi thaäp kyû tôùi.
OÂ nhieãm moâi tröôøng soáng ñang
taêng leân vôùi toác ñoä nhanh, phaïm vi
lôùn hôn tröôùc. Khoâng khí, ñaát, nöôùc,
taïi caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp
vaø caùc vuøng noâng thoân, vuøng saûn
xuaát noâng nghieäp, ven bieån vaø bieån
ñang ngaøy caøng bò oâ nhieãm, nhaát
laø taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån thu
nhaäp thaáp.
Traùi ñaát ñang noùng leân döôùi
taùc ñoäng cuûa khí nhaø kính, moät soá
baêng khoång loà taïi Nam Cöïc, Baéc
Cöïc seõ tan chaûy laøm cho nöôùc
bieån daâng leân ngaäp caùc vuøng ñaát
thaáp vaø thay ñoåi khí haäu toaøn caàu;
caùc khí CFC ñang laøm thuûng taàng
oâzoân laù chaén baûo veä con ngöôøi vaø
caùc sinh vaät khoûi caùc böùc xaï nguy
hieåm töø vuõ truï.
Caùc vaán ñeà xaõ hoäi caáp baùch:
ngheøo ñoùi, thaát nghieäp, caùch bieät
veà möùc soáng vaø thu nhaäp ngaøy
caøng gia taêng taïo neân nguyeân nhaân
saâu saéc veà baát oån kinh teá, chính trò
theá giôùi ñeå thu lôïi rieâng cuûa moät soá
cöôøng quoác.
Caùc maâu thuaãn ngaøy caøng saâu
saéc, giöõa caùc taäp ñoaøn lieân quoác
gia, giöõa caùc quoác gia treân theá giôùi,
nguy cô khuûng hoaûng kinh teá trong
phaïm vi khu vöïc vaø theá giôùi, tính
chaát hai maët cuûa xu theá toaøn caàu
hoùa ñang taêng leân nhanh choùng.
Vieäc giaûi quyeát nhöõng thaùch
thöùc naøy ñang ñoøi hoûi naâng cao
nhaän thöùc cuûa moïi ngöôøi veà phaùt
trieån beàn vöõng, noã löïc to lôùn veà
khoa hoïc, coâng ngheä, veà toå chöùc
quaûn lyù vaø hôïp taùc trong töøng ñòa
phöông, töøng quoác gia, töøng khu
vöïc vaø treân toaøn theá giôùi. Giaùo duïc,
tuyeân truyeàn, phoå bieán roäng raõi
thoâng tin veà nhöõng thaùch thöùc vaø
trieån voïng veà phaùt trieån beàn vöõng,
thuùc ñaåy nhöõng coá gaéng ñeå beàn
vöõng beàn hoùa söï nghieäp phaùt trieån
töø caáp cô sôû ñeán caáp quoác gia vaø
toaøn caàu laø vieäc laøm coù yù nghóa voâ
cuøng quan troïng vaø caáp baùch. w
Traàn Vaên Toaøn
(Sunday, 20 thaùng 3 naêm 2011)

10. 8
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
88
Chính saùch phaùt trieån cuûa moïi
quoác gia treân theá giôùi hieän nay ñeàu
höôùng ñeán söï phaùt trieån beàn vöõng.
Maëc duø thuaät ngöõ phaùt trieån beàn
vöõng ñaõ xuaát hieän vaøo ñaàu nhöõng
naêm 80 cuûa theá kyû tröôùc nhöng
hieän taïi ñang trôû thaønh moät vaán
ñeà mang tính toaøn caàu. (Thuaät
ngöõ naøy laàn ñaàu tieân ñöôïc söû duïng
trong Chieán löôïc baûo toàn theá giôùi
do Hieäp hoäi baûo toàn thieân nhieân
vaø taøi nguyeân thieân nhieân quoác
teá, Quyõ ñoäng vaät hoang daõ theá
giôùi vaø Chöông trình moâi tröôøng
do Lieân hieäp quoác ñeà xuaát vaøo
naêm 1980).
Tuy nhieân, baøi toaùn cuûa caùc
nhaø caáp quaûn lyù nhaø nöôùc hieän
nay laø laøm theá naøo ñeå phaùt trieån
beàn vöõng khoâng chæ laø nhieäm vuï
cuûa quoác gia maø laø nhieäm vuï cuûa
töøng ngöôøi daân thoâng qua haønh vi
tieâu duøng, öùng xöû cuûa mình cuõng
nhö cuûa caùc doanh nghieäp.
Chæ Tieâu ñaùnh giaù söï
phaùt trieån beàn vöõng
Taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm
gaàn ñaây, khía caïnh phaùt trieån
beàn vöõng trong hoaït ñoäng saûn
xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh
nghieäp ñaõ ñöôïc quan taâm nhieàu
hôn. Trong naêm naêm trôû laïi ñaây,
moãi naêm caùc tôø baùo ngoaïi ngöõ
cuûa nhoùm baùo Thôøi Baùo Kinh Teá
Saøi Goøn ñeàu tieán haønh trao giaûi
thöôûng “Doanh nghieäp vaø phaùt
trieån beàn vöõng” cho caùc doanh
nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi
taïi TPHCM vaø moät soá tænh mieàn
Ñoâng Nam Boä.
Nhaèm goùp phaàn ñaùnh giaù moät
caùch toaøn dieän hôn khía caïnh phaùt
trieån beàn vöõng trong hoaït ñoäng
saûn xuaát, kinh doanh cuûa caùc
doanh nghieäp, xin giôùi thieäu toùm
taét hai boä tieâu chí ñaùnh giaù caùc
hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp,
coâng ty veà khía caïnh ñaûm baûo cho
söï phaùt trieån beàn vöõng. Caùc boä
tieâu chí naøy ñang ñöôïc söû duïng
nhieàu treân theá giôùi, bao goàm boä
tieâu chí “Phaùt trieån beàn vöõng Dow
Jones’” (Dow Jones Sustainability
Indexes) vaø boä tieâu chí cuûa toå
chöùc Global Reporting Initiative
(GRI). Rieâng vôùi caùc quoác gia thì
coù boä tieâu chí do Lieân hieäp quoác
soaïn thaûo.
Boä chæ tieâu Dow Jones
Tröôùc heát laø boä tieâu chí Dow
Jones ñöôïc coâng boá vaøo naêm
1999. Ñaây laø boä tieâu chí ñaàu tieân
treân theá giôùi ñöôïc thieát laäp nhaèm
ñaùnh giaù thaønh tích treân ba chieàu
kích cuûa phaùt trieån beàn vöõng laø
kinh teá, moâi tröôøng vaø xaõ hoäi cuûa
caùc doanh nghieäp lôùn. Döôùi ñaây laø
noäi dung cuûa boä tieâu chí naøy:
Caùc chæ tieâu treân ñöôïc theå hieän
baèng caùc caâu hoûi cuï theå ñeå ño löôøng
vaø ngöôøi ñöùng ñaàu doanh nghieäp
seõ phaûi cung caáp caâu traû lôøi.
Chaúng haïn ñoái vôùi thaønh tích
veà moâi tröôøng, doanh nghieäp seõ
cho bieát trong naêm qua hoaït ñoäng
saûn xuaát vaø kinh doanh cuûa hoï
ñaõ thaûi bao nhieâu löôïng khí CO2,
löôïng nöôùc saïch ñaõ söû duïng, toång
löôïng caùc loaïi naêng löôïng (ñieän,
xaêng daàu…) ñaõ söû duïng, löôïng raùc
thaûi. Doanh nghieäp cuõng phaûi giaûi
trình veà chieán löôïc cuûa mình trong
töông lai xem coù giaûm thieåu caùc
chæ soá treân daàn daàn hay khoâng.
Veà khía caïnh xaõ hoäi, doanh
nghieäp seõ phaûi cho bieát coù söï
phaân bieät ñoái xöû veà giôùi tính trong
vaán ñeà löông boång hay khoâng
(löông trung bình cuûa lao ñoäng
nam vaø lao ñoäng nöõ), tyû leä nöõ
ñaûm traùch caùc traùch nhieäm laõnh
ñaïo, khaû naêng töï do laäp hoäi cuûa
ngöôøi lao ñoäng, vaán ñeà ñaûm baûo
söùc khoûe vaø an toaøn cho ngöôøi
ChætieâuÑaùnhgiaùPhaùttrieånbeànvöõngcuûaDoanhnghieäp
Caùc chieàu kích
cuûa phaùt trieån
beàn vöõng
Caùc chæ tieâu
Troïng soá cuûa caùc
chæ tieâu (%)
Kinh teá - Qui taéc öùng xöû/ tuaân theo luaät leä/ hoái loä-ñuùt loùt.
- Quaûn trò doanh nghieäp
- Quaûn tri ruûi ro vaø khuûng hoaûng
- Caùc chæ tieâu rieâng cuûa ngaønh ngheà
5.5
6.0
6.0
Tuøy theo ngaønh ngheà
Moâi tröôøng - Thaønh tích veà moâi tröôøng
- Coù baûn baùo caùo veà moâi tröôøng
- Caùc chæ tieâu rieâng cuûa ngaønh ngheà
7.0
3.0
Tuøy theo ngaønh ngheà
Xaõ hoäi - Hoaït ñoäng töø thieän
- ÖÙng duïng caùc qui taéc söû duïng lao ñoäng cuûa
quoác gia vaø quoác teá
- Vieäc phaùt trieån voán con ngöôøi
- Coù baùo caùo veà hoaït ñoäng xaõ hoäi
- Khaû naêng thu huùt
- Caùc chæ tieâu rieâng cuûa ngaønh ngheà
3.5
5.0
5.5
3.0
5.5
Tuøy theo ngaønh ngheà

11. 9
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
99
lao ñoäng, toång kinh phí maø doanh
nghieäp ñaõ duøng cho caùc hoaït
ñoäng töø thieän.
Boä chæ tieâu do GRI thieát laäp
Tuy nhieân cho ñeán nay, boä
tieâu chí do GRI thieát laäp vaøo naêm
2002 môùi ñöôïc xem laø boä tieâu chí
ñaày ñuû vaø roõ raøng nhaát duø noù vaãn
xoay quanh ba chieàu kích cuûa phaùt
trieån beàn vöõng gioáng nhö boä tieâu
chí Dow Jones. Cuï theå boä tieâu chí
naøy nhö baûng beân.
Caùc chæ baùo cuûa nhöõng boä tieâu
chí treân ñaây chuû yeáu mang yeáu
toá tham khaûo. Bôûi vì, ñoái vôùi Vieät
Nam, coù theå theâm caùc chæ baùo nhö
vieäc trao hoïc boång, xaây döïng nhaø
tình nghóa vaø ñoùng goùp cho caùc
chöông trình gaây quyõ töø thieän. w
Nguoàn: Thôøi baùo Kinh teá Saøi Goøn
Caùc chieàu kích Caùc khía caïnh
Kinh teá
- Nhöõng taùc ñoäng kinh teá tröïc tieáp cuûa doanh nghieäp
- Söï dieän dieän treân thò tröôøng
- Nhöõng taùc ñoäng kinh teá giaùn tieáp
Moâi tröôøng
Nguyeân vaät lieäu; Naêng löôïng; Nöôùc saïch; Ña daïng sinh hoïc;
Raùc thaûi; Saûn phaåm vaø dòch vuï; Vaän taûi
Lao ñoäng
Nhaân coâng; Quaûn lyù caùc moái quan heä lao ñoäng; Söùc khoûe vaø
an toaøn; Ñaøo taïo vaø giaùo duïc; Söï ña daïng vaø cô hoäi
Quyeàn con ngöôøi
Chieán löôïc vaø quaûn lyù; Khoâng phaân bieät ñoái xöû; Quyeàn töï do laäp
nhoùm; Lao ñoäng treû em; Lao ñoäng cöôõng böùc; Vieäc tuaân thuû caùc
qui taéc lao ñoäng vaø an toaøn; Tuaân thuû luaät leä ñòa phöông
Xaõ hoäi
Coäng ñoàng; Hoái loä vaø tham nhuõng; Caùc ñoùng goùp veà maët haønh
chính; Caïnh tranh vaø giaù caû
Saûn phaåm coù traùch
nhieäm
Söùc khoûe vaø an toaøn cuûa ngöôøi tieâu duøng; Saûn phaåm vaø caùc
dòch vuï; Quaûng caùo; Toân troïng söï rieâng tö
* Chò vöøa trôû veà sau chuyeán
tham quan khaûo saùt hoïc taäp kinh
nghieäm taïi Myõ veà traùch nhieäm
xaõ hoäi cuûa doanh nghieäp. Sau
chuyeán ñi naøy, nhaän thöùc cuûa chò
veà ñieàu naøy nhö theá naøo?
- Tröôùc ñaây khaùi nieäm traùch
nhieäm xaõ hoäi (CSR) ñoái vôùi toâi cuõng
khoâng ñöôïc roõ neùt. Toâi chæ ñôn giaûn
nghó, ñoù laø vieäc baûo veä moâi tröôøng,
laøm töø thieän giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi
ngheøo, nhöng sau chuyeán ñi naøy
toâi hoïc hoûi theâm ñöôïc raát nhieàu
ñieàu. Traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa doanh
nghieäp bao haøm nhieàu vaán ñeà. Thöù
nhaát, doanh nghieäp phaûi ñaûm baûo
hoaït ñoäng cuûa mình khoâng gaây ra
nhöõng taùc haïi ñoái vôùi moâi tröôøng
sinh thaùi, töùc laø phaûi theå hieän söï thaân
thieän vôùi moâi tröôøng trong quaù trình
saûn xuaát, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa
mình. Thöù hai, doanh nghieäp phaûi
bieát quan taâm ñeán ngöôøi lao ñoäng,
ngöôøi laøm coâng cho mình khoâng chæ
veà maët vaät chaát maø coøn veà maët tinh
thaàn. Thöù ba, doanh nghieäp phaûi
toân troïng quyeàn bình ñaúng nam
nöõ, khoâng ñöôïc phaân bieät ñoái xöû veà
maët giôùi tính trong tuyeån duïng lao
ñoäng vaø traû löông maø phaûi döïa treân
söï coâng baèng veà naêng löïc cuûa moãi
ngöôøi. Thöù tö, khoâng ñöôïc phaân bieät
ñoái xöû veà maët saéc toäc, khoâng ñöôïc
phaân bieät ñoái xöû giöõa ngöôøi bình
thöôøng vaø ngöôøi bò khieám khuyeát
veà maët cô theå hoaëc quaù khöù cuûa
hoï. Thöù naêm, phaûi cung caáp nhöõng
saûn phaåm coù chaát löôïng toát, khoâng
gaây toån haïi ñeán söùc khoûe ngöôøi tieâu
duøng. Thöù saùu, phaûi bieát daønh moät
phaàn lôïi nhuaän cuûa mình ñoùng goùp
cho caùc hoaït ñoäng trôï giuùp coäng
ñoàng, bôûi doanh nghieäp luoân toàn taïi
trong loøng moät coäng ñoàng naøo ñoù
neân khoâng theå chæ bieát coù baûn thaân
mình. Thöù baûy, phaûi tham gia kieán
taïo hoøa bình vaø an ninh cuûa quoác
gia cuõng nhö theá giôùi.
Baø Leâ Thanh Haèng: “Lôïi ích daøi haïn chuû yeáu cuûa CSR laø cho chính
noäi boä doanh nghieäp nhö caûi thieän quan heä trong coâng vieäc, giaûm bôùt
tai naïn, giaûm tyû leä nhaân vieân thoâi vieäc, taêng naêng suaát lao ñoäng”
Traùch nhieäm xaõ hoäi: Coâng cuï phaùt trieån
beàn vöõng cuûa doanh nghieäp
Vì sao traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa doanh nghieäp (Corporate
Social Responsibilitty – CSR) laïi ñöôïc coi laø moät coâng cuï
ñaéc löïc giuùp caùc doanh nghieäp phaùt trieån beàn vöõng? Phoù
TGÑ Taäp ñoaøn Thöông maïi ñaàu tö xaây döïng HACO Leâ
Thanh Haèng chia seû cuøng phoùng vieân veà vaán ñeà naøy.

12. 10
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
* Caùc doanh nghieäp nöôùc baïn
thöïc hieän traùch nhieäm xaõ hoäi nhö
theá naøo, thöa chò?
- Chuyeán khaûo saùt caùc doanh
nghieäp taïi Myõ vöøa qua mang laïi cho
chuùng toâi nhieàu ñieàu baát ngôø. Moãi
doanh nghieäp taäp trung vaøo moät
hoaëc moät vaøi hình thöùc trong 7 hình
thöùc traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa doanh
nghieäp maø toâi ñaõ neâu ôû treân, taát caû
ñeàu ñöôïc leân keá hoaïch vaø thöïc hieän
moät caùch cuï theå, hoaøn haûo. Traùch
nhieäm xaõ hoäi ñöôïc thoâng suoát töø ban
laõnh ñaïo ñeán töøng nhaân vieân. Ví duï
nhö Sable Inc - laø doanh nghieäp
chuyeân veà caùc giaûi phaùp du lòch, maùy
bay. Toøa nhaø truï sôû cuûa hoï ñöôïc caáp
chöùng nhaän LEED (Leadership in
Energy and Environmental Design
- chöùng nhaän veà thieát keá tieát kieäm
nhieân lieäu vaø thaân thieän moâi tröôøng).
Trong khu caêng-tin cuûa hoï, toaøn boä
dao, dóa ñöôïc laøm töø boät eùp khoai
taây, troâng hoaøn toaøn gioáng dao dóa
nhöïa bình thöôøng nhöng nhöõng chaát
naøy deã ñöôïc phaân huûy trong ñaát
v.v… Hieän nay caùc doanh nghieäp
Vieät Nam cuõng ñaõ quan taâm nhieàu
ñeán traùch nhieäm xaõ hoäi, tuy nhieân
cuõng vaãn coøn nhieàu doanh nghieäp
chæ quan taâm ñeán vaán ñeà lôïi nhuaän
maø queân ñi ñaïo ñöùc kinh doanh
cuõng nhö traùch nhieäm vôùi moâi tröôøng
vaø coäng ñoàng, ñieån hình nhö vuï xaû
tröïc tieáp chaát thaûi khoâng qua xöû lyù
ra soâng Thò Vaûi cuûa coâng ty Vedan
Vieät Nam.
* Traùch nhieäm xaõ hoäi vaãn coøn
laø moät khaùi nieäm môùi meû vôùi nhieàu
coâng ty saûn xuaát trong nöôùc.
Vôùi goùc nhìn töø doanh nghieäp
vaø ñöôïc tham gia khoùa ñaøo taïo
veà traùch nhieäm xaõ hoäi, chò nhaän
thöùc theá naøo veà vaán ñeà naøy cuõng
nhö vai troø vaø söï caàn thieát cuûa
traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa caùc doanh
nghieäp trong giai ñoaïn hoäi nhaäp
vaø phaùt trieån hieän nay?
- Tuïc ngöõ Trung Hoa coù caâu:
“Cho ngöôøi moät con caù, baïn nuoâi
ngöôøi ñoù moät ngaøy. Daïy ngöôøi ñoù
caâu caù, baïn nuoâi soáng anh ta moät
ñôøi”. Neáu chæ tính trong ngaén haïn,
lôïi ích maø CSR coù theå ñem laïi laø
caùc ñôn ñaët haøng töø nhöõng coâng ty
mua haøng ñoøi hoûi caùc tieâu chuaån veà
CSR. Tuy nhieân, chi phí ñeå aùp duïng
chöông trình CSR coù theå laøm aûnh
höôûng ñeán keát quaû kinh doanh cuûa
coâng ty. Theá nhöng, muïc tieâu hoaït
ñoäng cuûa doanh nghieäp khoâng chæ
giôùi haïn ôû lôïi nhuaän. Thöôùc ño thaønh
coâng cuûa doanh nghieäp laø nhöõng taùc
ñoäng maø doanh nghieäp taïo ra ñoái vôùi
xaõ hoäi. Beân caïnh ñoù, lôïi ích daøi haïn
chuû yeáu cuûa CSR laø cho chính noäi
boä doanh nghieäp nhö caûi thieän quan
heä trong coâng vieäc, giaûm bôùt tai naïn,
giaûm tyû leä nhaân vieân thoâi vieäc, taêng
naêng suaát lao ñoäng. Ngoaøi ra, CSR
coøn giuùp naâng cao uy tín cuûa doanh
nghieäp trong quan heä vôùi khaùch
haøng vaø caùc ñoái taùc, taïo ra öu theá
trong caïnh tranh vaø thuaän lôïi trong
vieäc keâu goïi ñaàu tö, ñaëc bieät laø ñaàu
tö nöôùc ngoaøi.
Traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa doanh
nghieäp laø cam keát cuûa doanh nghieäp
ñoái vôùi ñaïo ñöùc kinh doanh vaø ñoùng
goùp cho vieäc phaùt trieån kinh teá beàn
vöõng, thoâng qua vieäc tuaân thuû chuaån
möïc veà baûo veä moâi tröôøng, bình
ñaúng giôùi, an toaøn lao ñoäng, quyeàn
lôïi lao ñoäng, traû löông coâng baèng,
ñaøo taïo vaø phaùt trieån nhaân vieân, phaùt
trieån coäng ñoàng… theo caùch coù lôïi
cho caû coâng ty cuõng nhö phaùt trieån
chung cuûa xaõ hoäi.
Traùch nhieäm xaõ hoäi ñöôïc coi laø
moät yeáu toá quan troïng nhö nhöõng
yeáu toá truyeàn thoáng khaùc nhö chi
phí, chaát löôïng vaø tieán boä trong
kinh doanh. Traùch nhieäm xaõ hoäi
ñöôïc loàng gheùp vaøo chieán löôïc cuûa
doanh nghieäp vaø trôû thaønh ñieàu kieän
baét buoäc ñeå doanh nghieäp toàn taïi vaø
phaùt trieån.
Trong thôøi ñaïi toaøn caàu hoùa,
doanh nghieäp khoâng chæ laø ñaïi dieän
cho chính mình maø coøn laø boä maët
cuûa quoác gia treân toaøn theá giôùi.
Chính vì vaäy, traùch nhieäm xaõ hoäi
khoâng phaûi laø beà noåi, khoâng laø moät
khía caïnh “coäng theâm” maø laø baûn
chaát cuûa doanh nghieäp. Bôûi vì, chæ
coù ñaïo ñöùc toát thì môùi kinh doanh
toát ñöôïc, töùc doanh nghieäp caøng
coù traùch nhieäm xaõ hoäi bao nhieâu,
caøng coù khaû naêng sinh lôïi nhieàu
baáy nhieâu vaø ngöôïc laïi. Vaø vì traùch
nhieäm xaõ hoäi laø baûn chaát cuûa doanh
nghieäp neân doanh nghieäp phaûi theå
hieän traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa mình
moät caùch toaøn dieän chöù khoâng phaûi
chæ theå hieän ôû moät soá khía caïnh naøo
ñoù maø thoâi.
* HACO ñang thöïc hieän döï aùn
Kids Charity - Hoã trôï beänh nhaân
ngheøo ôû Vieän Nhi Trung öông (Haø
Noäi). Xin chò cho bieát cuï theå veà
döï aùn naøy? Thoâng qua döï aùn, chò
nhaän thaáy tính hieäu quaû ñoái vôùi
xaõ hoäi vaø baûn thaân doanh nghieäp
nhö theá naøo?
- Döï aùn naøy ra ñôøi ngaøy 1/12/2009
vôùi söï caûm thoâng saâu saéc vaø mong
muoán chia seû phaàn naøo caùc khoù
khaên cuûa beänh nhi taïi Vieän Nhi Haø
Noäi, duø chæ laø böõa côm, hoäp söõa, chi
phí thuoác men, vieän phí, chi phí ñieàu
trò hay chi phí phaãu thuaät … Taát caû
Thöôùc ño thaønh coâng
cuûa doanh nghieäp laø
nhöõng taùc ñoäng maø
doanh nghieäp taïo ra ñoái
vôùi xaõ hoäi

13. 11
PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG
cuõng chæ mong mang ñeán cho caùc
em nuï cöôøi vaø nieàm tin vaøo nhöõng
taám loøng nhaân aùi.
Kids Charity laø do caùc thaønh
vieân ban laõnh ñaïo HACO saùng laäp.
Beân caïnh vieäc taøi trôï cuûa ban laõnh
ñaïo vaø taäp theå nhaân vieân HACO,
döï aùn cuõng nhaän ñöôïc söï phaùt taâm
cuûa caùc nhaø taøi trôï laø nhöõng doanh
nghieäp nhö Coâng ty TNHH Deloitte
Vieät Nam, Hieäp hoäi nöõ doanh nhaân
Haø Noäi (HNEW) vaø cuûa nhieàu nhöõng
taám loøng vaøng khaùc.
Hieän nay moät hoøm töø thieän daønh
cho döï aùn ñang ñöôïc ñaët taïi HACO
vaø ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu söï uûng hoä
cuûa caùn boä nhaân vieân. Ñieàu naøy noùi
leân raèng, yù thöùc veà traùch nhieäm coäng
ñoàng töø ban laõnh ñaïo ñang ñöôïc lan
toûa xuoáng cho töøng nhaân vieân vaø töø
ñoù xaây döïng neân moät vaên hoùa HACO
keát hôïp vôùi nhöõng ñieåm maïnh cuûa
HACO laø söùc treû vaø söï nhieät tình seõ
taïo neân “tinh thaàn HACO” ngaøy caøng
toûa saùng.
* Coù moät nhaän xeùt raèng, caùc
doanh nghieäp Vieät Nam vaãn chuû
yeáu coi coâng taùc xaõ hoäi nhö moät
coâng cuï ñeå ñaùnh boùng vaø quaûng
baù thöông hieäu chöù chöa thöïc söï
vì xaõ hoäi gioáng nhö taïi caùc nöôùc
tieân tieán. Xin chò cho bieát yù kieán
veà vaán ñeà naøy?
- Ñieàu naøy coù theå ñuùng vôùi moät
soá coâng ty, nhöng theo toâi chöa haún
ñuùng vôùi haàu heát caùc coâng ty Vieät
Nam. Hieän nay nhieàu doanh nghieäp
Vieät Nam ñaõ coù yù thöùc roõ raøng veà
vieäc thöïc hieän CSR vaø traùch nhieäm
cuûa hoï ñoái vôùi coäng ñoàng.
Raát nhieàu coâng ty ñaõ boû ra nhieàu
tieàn ñeå laøm töø thieän hay tham gia
caùc chöông trình ñaáu giaù nhaèm uûng
hoä ngöôøi ngheøo, ñieàu naøy cuõng neân
ñöôïc ghi nhaän laø nhöõng ñoùng goùp
cuûa hoï ñoái vôùi coäng ñoàng. Trao
ñoåi vôùi nhöõng doanh nghieäp taïi Myõ
chuùng toâi cuõng nhaän thaáy raèng hoï
cuõng laøm truyeàn thoâng nhieàu vaø raát
toát cho chöông trình CSR cuûa hoï vì
hoï cho raèng, phaûi ñeå nhaân vieân hay
coäng ñoàng bieát veà nhöõng chöông
trình naøy ñeå thu huùt hoï tham gia,
qua ñoù giaùo duïc, naâng cao yù thöùc
veà traùch nhieäm coäng ñoàng trong baûn
thaân moãi nhaân vieân coâng ty hay cuûa
moãi ngöôøi daân.
* Theo chò, caùc doanh nghieäp
Vieät Nam caàn phaûi laøm gì ñeå ñaït
ñöôïc gioáng nhö caùc doanh nghieäp
ôû caùc nöôùc tieân tieán treân theá
giôùi?
- Khaùi nieäm traùch nhieäm xaõ hoäi
phaûi ñöôïc xaây döïng töø neàn taûng söù
meänh cuûa doanh nghieäp. Seõ deã
daøng hôn cho caùc doanh nghieäp neáu
hoï xaây döïng vaên hoùa traùch nhieäm xaõ
hoäi ngay töø khi môùi thaønh laäp hôn laø
thay ñoåi vaên hoùa doanh nghieäp sau
naøy. Chöông trình CSR thaønh coâng
phaûi ñöôïc döïa treân vieäc taïo döïng
nieàm tin vaø söï uûng hoä cuûa khaùch
haøng vaø coâng chuùng, taát caû caùn
boä coâng nhaân vieân, caùc nhaø cung
caáp vaø phaân phoái, caùc nhaø ñaàu tö
vaø ngaân haøng, vaø cuoái cuøng laø caùc
toå chöùc chính quyeàn. CSR phaûi baét
nguoàn töø ngöôøi laõnh ñaïo. Neáu nhöõng
nhaø quaûn lyù khoâng tin töôûng vaøo taàm
quan troïng cuûa CSR, neáu hoï khoâng
chuû ñoäng tieân phong hay hoã trôï caùc
hoaït ñoäng CSR taïi cô sôû, neáu hoï
khoâng theå hieän tính chính tröïc vaø
trung thöïc trong coâng vieäc cuõng nhö
trong cuoäc soáng caù nhaân thì CSR
khoâng theå thaønh coâng. CSR caàn
ñöôïc aùp duïng trong moïi khía caïnh
hoaït ñoäng cuûa coâng ty vaø taát caû caùc
nhoùm coù quyeàn lôïi lieân quan.
Maëc duø coøn nhieàu khoù khaên vaø
e ngaïi khi aùp duïng CSR ôû doanh
nghieäp vöøa vaø nhoû (DNVVN) taïi Vieät
Nam vì hoï cho raèng caùc nguoàn taøi
nguyeân cuûa hoï quaù haïn cheá, khoâng
theå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng chöông
trình CSR ñaét tieàn. Quan ñieåm naøy
hoaøn toaøn khoâng ñuùng, chöông trình
CSR khoâng nhaát thieát phaûi toán keùm.
CSR coù theå baét ñaàu töø nhöõng böôùc
nhoû nhö yù thöùc baûo veä moâi tröôøng
trong quaù trình saûn xuaát cuûa doanh
nghieäp, taïo moâi tröôøng laøm vieäc
thuaän lôïi cho caùn boä nhaân vieân,
chuù yù vaán ñeà an toaøn lao ñoäng cho
caùn boä nhaân vieân, cheá ñoä laøm vieäc,
löông thöôûng hôïp lyù v.v… Doanh
nghieäp khoâng theå thaønh coâng trong
vieäc aùp duïng CSR neáu khoâng coù
söï cam keát cuûa ban laõnh ñaïo, thöïc
söï hieåu roõ taàm quan troïng vaø lôïi ích
CSR seõ mang laïi trong daøi haïn vaø
bieán CSR thaønh moät phaàn vaên hoùa
doanh nghieäp.
Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø quaù
trình vöøa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh vaø
caïnh tranh, vöøa coù nhieàu cô hoäi vaø
khoâng ít thaùch thöùc. Khi lôïi theá veà giaù
nhaân coâng reû hay nguoàn taøi nguyeân
phong phuù khoâng coøn laø cuûa rieâng
Vieät Nam nöõa thì caùc doanh nghieäp
vöøa vaø nhoû muoán tham gia saân chôi
lôùn buoäc phaûi boå sung theâm cho
mình naêng löïc caïnh tranh môùi. Neáu
sôùm ñöôïc nhaän thöùc vaø aùp duïng,
CSR chính laø moät coâng cuï ñaéc löïc
giuùp cho doanh nghieäp noäi ñòa chieám
ñöôïc öu theá so vôùi caùc ñoái thuû caïnh
tranh trong khu vöïc.
* Xin caûm ôn chò! w
Nguyeãn Dieäp thöïc hieän,
theo http://dddn.com.vn

14. 12
XÖÛ LYÙ NÖÔÙC
12
Vôùi toác ñoä suït giaûm nguoàn caáp nöôùc
hoà chöùa Jatiluhur mieàn Taây Java, cö daân
Jakarta saép phaûi ñoái maët vôùi nhöõng côn
khaùt. ÔÛ nöôùc laùng gieàng Singapore, nôi
vaãn phaûi nhaäp khaåu nöôùc, ngöôøi ta ñang
duøng nöôùc thaûi ñeå laøm nguoàn caáp nöôùc
thay theá.
“Döøng lo khaùt nöôùc! Baïn coù theå uoáng
Nöôùc Môùi cuûa chuùng toâi,” moät höôùng daãn
vieân noùi vôùi caùc nhaø baùo vaø vieân chöùc
cuûa UN Habitat ñang tham quan trung
taâm NEWater taïi Singapore. Ñöôïc hoûi
veà yù nghóa cuûa töø NEWater, Henry Yap,
höôùng daãn vieân noùi treân giaûi thích raèng
ñoù laø loaïi “nöôùc moùi”, saïch, maùt vaø trong
nhö pha leâ.
“Nöôùc môùi” coù muøi vò chaû khaùc gì caùc
loaïi nöôùc ñoùng chai khaùc vaø laø thöông hieäu
cuûa loaïi nöôùc ñöôïc “cheá taïo” töø nhöõng coáng
thoaùt nöôùc cuûa Singapore. Cuï theå hôn,
NEWater – “oâNöôùcôùi” ñöôïc xöû lyù töø nguoàn
nöôùc thaûi sinh hoaït baèng 2 coâng ngheä tieân
tieán: maøng loïc UF vaø tia cöïc tím UV.
“Uoáng nöôùc môùi raát an toaøn vì ñöôïc
xöû lyù baèng coâng ngheä loïc tuyeät vôøi,” Yap
vöøa noùi vöøa phaân phaùt nhöõng chai “Nöôùc
Môùi” cho khaùch thaêm, trong ñoù coù raát nhieàu
phoùng vieân töø TQ, AÁn Ñoä, Indo, Malay, Laøo,
Nepal, Pakistan vaø Vieät Nam.
Theo nhö thaønh phaàn coâng boá treân
nhaõn maùc, NEWater coù caû carbohydrates,
protein vaø soda. Trung taâm giôùi thieäu Nöôùc
Môùi ñöôïc khai tröông töø thaùng 2 naêm 2003
gaàn Sungei Bedok, nhaèm cung caáp cho
ngöôøi daân nhöõng hieåu bieát veà taøi nguyeân
nöôùc vaø giôùi thieäu coâng ngheä cho sinh vieân
vaø du khaùch. NEWater laø moät trong boán
chieán löôïc nöôùc saïch cuûa Singapore, ñaûo
quoác nhoû vôùi 4,2 trieäu cö daân, voán khoâng
ñöôïc thieân nhieân ban taëng nguoàn nöôùc
ngoït töï nhieân nhö nhöõng quoác gia laùng
gieàng: Indonesia, Malaysia, Philippines
vaø Vieät Nam.
“NEWater laø moät kyø tích cuûa
Singapore,” - Nordin Mahmood, trôï lyù
quaûn trò thuoäc UÛy ban Cô sôû Haï taàng
Singapore (Public Utilities Board - PUB),
cô quan quaûn lyù nguoàn nöôùc quoác gia.
Haøng chuïc naêm nay Singapore phaûi nhaäp
khaåu nöôùc töø bang Johor - Malaysia.
Nhöng 2 hieäp öôùc mua baùn nöôùc caáp
quoác gia seõ heát haïn laàn löôït vaøo caùc naêm
2011 vaø 2061, vaø quan heä song phöông
thöôøng bò aûnh höôûng bôûi nhöõng baát ñoàng
veà giaù nöôùc thoâ.
“Chuùng ta ngaøy caøng ñoâng ñuùc, toác ñoä
ñoâ thò hoùa, coâng nghieäp hoùa laøm cho hoøn
ñaûo voán dó ñaõ nhoû caøng theâm chaät choäi,
khoâng coøn ñuû choã ñeå tích tröõ nöôùc nöõa,”
OÂng Tan Gee Paw, chuû tòch UÛy ban PUB
phaùt bieåu. “Daân soá vaø kinh teá taêng ñoàng
nghóa vôùi nguoàn nöôùc seõ thieáu,” OÂng Paw
noùi theâm. Ñeå ñaùp öùng nguoàn nöôùc cho
Singapore, naêm 2002 chính phuû ñaõ quyeát
ñònh phaùt trieån NEWater thaønh moät nguoàn
caáp nöôùc tin caäy, khoâng phuï thuoäc vaøo
thieân nhieân
Muoán taùi söû duïng nöôùc thaûi, NEWater
ñaõ pha troän nöôùc thaûi trong caùc hoà tröõ
vôùi nguoàn nöôùc thoâ ñeå chuaån bò cho caùc
coâng ñoaïn tieáp theo. Maëc duø chi phí ñaàu
tö khoâng nhoû nhöng chính phuû vaãn quyeát
ñònh duøng caû 3 caáp xöû lyù: Loïc Ultra (UF),
loïc thaåm thaáu ngöôïc (RO) vaø thanh truøng
baèng tia cöïc tím (UV), ñaûm baûo ñoä tinh
khieát toái ña cuûa thaønh phaåm NEWater.
Nöôùc sau khi qua maøng UF ñaûm baûo chæ
coøn caùc ion muoái khoaùng hoøa tan, moät soá
phaân töû höõu cô, tuyeät ñoái khoâng coøn caùc
loaïi caën, vi khuaån, taûo, naám vaø virus.
Coâng ñoaïn tieáp theo laø Thaåm thaáu
ngöôïc, söû duïng maøng baùn thaám vôùi nhöõng
loã loïc chæ cho phaân töû nöôùc ñi qua. Caùc taïp
chaát, vi khuaån, virus vaø ion kim loaïi, thuoác
tröø saâu khoâng theå qua noåi maøng loïc naøy.
Thaåm thaáu ngöôïc laø coâng ngheä ñaõ ñöôïc
öùng duïng töø laâu trong ngaønh saûn xuaát nöôùc
tinhkhieát,sieâutinhkhieáttrongcoângnghieäp,
y teá vaø caû treân vuõ truï. Qua coâng ñoaïn naøy
nöôùc thaûi nay ñaõ thöïc söï tinh khieát nhöng
vaãn ñöôïc xöû lyù theâm moät laàn nöõa baèng
tia cöïc tím, ñaûm baûo dieät khuaån tuyeät ñoái
100%. Luùc naøy, Nöôùc môùi NEWater ñaõ an
toaøn cho aên uoáng, sinh hoaït vaø söû duïng
vaøo caùc muïc ñích khaùc.
“NEWater trong nhö pha leâ vaø saïch
hôn baát cöù moät loaïi nöôùc naøo coù trong töï
nhieân,” OÂng Tan Ban Thong, giaùm ñoác
Water Hub, trung taâm haøng ñaàu nghieân
cöùu vaø phaùt trieån coâng ngheä môùi cuûa
Singapore nhaän xeùt. OÂng coøn ñuøa theâm
raèng: “Bieán Nöôùc môùi NEWater thaønh röôïu
vang laø böôùc tieáp theo cuûa chuùng toâi,” Tuy
nhieân cho ñeán nay, NEWater vaãn chæ duøng
ñeå quaûng baù chöù chöa ñöôïc baùn treân thò
tröôøng. Lyù do: Singapore laø moät trong
nhöõng nôi hieám hoi treân theá giôùi ngöôøi ta
coù theå uoáng nöôùc tröïc tieáp töø voøi.
Khoâng gioáng vôùi Singapore, nöôùc
maùy ôû haàu heát caùc nöôùc trong khu vöïc
nhö Indonesia, Malaysia, Philipine vaø Vieät
Nam... ñeàu khoâng theå uoáng tröïc tieáp vì
nguy cô nhieãm khuaån ColiForm vaø caùc loaïi
taïp chaát (coù theå do heä thoáng ñöôøng oáng cuõ
kyõ xaây döïng töø 80 naêm veà tröôùc, khi nhöõng
nôi naøy coøn laø thuoäc ñòa). ÔÛ Singapore,
nöôùc ñoùng chai chæ chieám 0.03 % toång
löôïng nöôùc uoáng So vôùi nhieàu quoác gia
khaùc nhö Phaùp, Myõ, Italia vaø caû Indonesia,
Singapore laø nôi coù chæ soá nöôùc tinh khieát
bình quaân treân ñaàu ngöôøi quaù thaáp.
Hieän taïi, NEWater môùi chæ ñöôïc söû
duïng trong coâng nghieäp vaø caùc khu thöông
maïi. Töø naêm 2003, NEWater ñöôïc duøng
chuû yeáu trong caùc nhaø maùy coâng nghieäp:
saûn xuaát, laøm maùt, noài hôi... Baèng caùch
naøy, moät löôïng lôùn nöôùc thoâ nhaäp khaåu
ñöôïc taäp trung cho sinh hoaït. w
Thietbiloc.com
Xöû lyù nöôùc thaûi thaønh nöôùc uoáng

15. 13
XÖÛ LYÙ NÖÔÙC
13
Vôùi tình traïng nöôùc ngoït ngaøy caøng
thieáu ôû khaép nôi treân theá giôùi, caùc nhaø
khoa hoïc vôùi söï taøi trôï cuûa caùc coâng ty
thöông maïi vaãn khoâng ngöøng nghieân cöùu
ñeå caûi tieán vaø phaùt trieån coâng ngheä thaåm
thaáu ngöôïc, hoaøn thieän coâng ngheä laáy
nöôùc ngoït töø bieån.
Lòch söû Thaåm thaáu ngöôïc ñöôïc chính
thöùc khôûi nguoàn töø theá kyû 18. Nhieàu baèng
chöùng ghi nhaän nhaø vaät lyù thöïc haønh ngöôøi
Phaùp, thaønh vieân Vieän Haøn laâm Paris,
Jean-Antoine Noilett laø nhaân vaät ñaàu tieân
nghieân cöùu vaø söû duïng thuaät ngöõ Thaåm
thaáu ngöôïc vaøo naêm 1748.
Phaùt hieän cuûa oâng veà hieän töôïng nöôùc
thaåm thaáu ra ngoaøi baøng quang ñaõ ñaët neàn
moùng cho moät coâng ngheä môùi. Thuaät ngöõ
“maøng loïc” laø moät töø coù ggoocs Latinh:
“membrane” coù nghóa laø da.
Löôïc ñoà thôøi gian cuûa coâng ngheä thaåm
thaáu ngöôïc coù theå toùm taét nhö sau:
1748 Abbe Noilett phaùt hieän ra hieän
töôïng thaåm thaáu trong töï nhieân
1855 - Adolph Fick, moät nhaø khoa hoïc
Ñöùc laàn ñaàu cheá taïo ñöôïc maøng loïc baèng
vaät lieäu cellulose nitrate (nitrocellulose) ñeå
laøm “da” nhaân taïo.
1866 - Thomas Graham, nhaø vaät lyù
hoïc, nhaø hoùa hoïc ngöôøi Anh laàn ñaàu duøng
töø “thaän nhaân taïo”.
1869 - Schoenbein.nghieân cöùu vaø cheá
taïo thaønh coâng loaïi polymer nhaân taïo
1907 - Bechold laàn ñaàu giôùi thieäu
thuaät ngöõ Sieâu loïc - ultrafiltration.
1927 – Coâng ty Sartorius saûn xuaát ñaïi
traø maøng loïc thaåm thaáu ngöôïc.
1934 - G. R. Elder nghieân cöùu veà loïc
thaän nhaân taïo.
1950 - Gerald Hassler giôùi thieäu maøng
thaåm thaáu ngöôïc loïc nöôùc bieån.
1958 - C. E. Reid vaø E. J. Breton
chöùng minh cellulose acetate laø loaïi vaät
lieäu hieäu quaû nhaát ñeå cheá taïo maøng loïc
nöôùc bieån.
1960 - Sidney Loeb vaø Srinivasa
Sourirajan cheá taïo thaønh coâng maøng loïc
nöôùc bieån vôùi quy moâ coâng nghieäp.
1960 - H. K. Londsdale phaùt trieån loaïi
maøng duøng taám composite sieâu moûng.
1963 - H. I. Mahon phaùt trieån loaïi
maøng hình oáng (Hollow Fiber).
1965 – Nhaø maùy loïc nöôùc coâng ngheä
thaåm thaáu ngöôïc ñaàu tieân ñöôïc khaùnh
thaønh taïi in Coalinga, California.
1977 - John Cadotte ñöôïc chính phuû
caáp baèng saùng cheá ra maøng loïc sieâu
moûng
Thôøi kyø buøng noå Thaåm thaáu
ngöôïc - Reverse Osmosis
Vaøo nhöõng naêm cuoái thaäp kyû 40 cuûa
theá kyû 20, caùc nhaø nghieân cöùu baét ñaàu thöû
nghieäm taùch nöôùc ngoït töø dung dòch muoái.
Döôùi thôøi toång thoáng Kennedy, coâng ngheä
naøy ñöôïc ñaëc bieät öu tieân nghieân cöùu ñeå
phuïc vuï muïc tieâu “chinh phuïc maët traêng
vaø baét sa maïc nôû hoa” vaø caùc nhaø khoa
hoïc ñaõ nhanh choùng hoaøn thieän coâng
ngheä laáy nöôùc ngoït töø bieån. Nhöng maõi
ñeán naêm 1959, UCLA môùi laø cô quan ñaàu
tieân trình laøng moät daây chuyeàn coù theå öùng
duïng treân thöïc teá.
Thôøi ñieåm naøy, Samuel Yuster vaø
2 sinh vieân cuûa oâng - Sidney Loeb vaø
Srinivasa Sourirajan, ñaõ cheá taïo ñöôïc
maøng RO membrane töø vaät lieäu cellulose
acetate polymer. Loaïi maøng môùi naøy coù
theå loaïi boû muoái vaø cho nöôùc chaûy qua vôùi
moät löu löôïng lyù töôûng. Maøng loïc naøy coù
ñoä beàn cao vaø coù theå ñöôïc cheá taïo phuø
hôïp vôùi nöôùc bieån ôû caùc vuøng ñòa lyù khaùc
nhau.. Phaùt minh naøy laäp töùc ñöôïc öùng
duïng roäng raõi, töø trong gia ñình tôùi nhöõng
“doøng soâng nöôùc ngoït” cho Trung Ñoâng
vaø Baéc Phi.cung caáp haøng trieäu lít nöôùc
ngoït moãi ngaøy. Hieän coù khoaûng 60% caùc
nhaø maùy nöôùc kieåu naøy cuûa theá giôùi toïa
laïc taïi caùc nöôùc AÛ Raäp.
Naêm 1960, trong cöông vò ngöôøi
ñöùng ñaâu Phoøng thí nghieäm chuyeån ñoåi
nöôùc bieån (Saline Water Conversion
Laboratory),JosephW.McCutchanñaõdaãn
daétmoätnhoùmcaùcnhaømaùynöôùcduøngcoâng
ngheä maøng RO cuûa UCLA. Moät phaàn raát
thaønh coâng cuûa döï aùn naøy laø xaây döïng nhaø
maùynöôùcROtaïiCoalinga,California,Naêm
1965,nhaømaùyñöôïcñöavaøosöûduïngvaøñaõ
thu huùt ñöôïc söï quan taâm ñaëc bieät cuûa caû
theágiôùi.TrongkhinhaømaùytaïiCoalingataïo
nöôùc ngoït töø nguoàn nöôùc lôï vôùi coâng suaát
6,000 gallons moãi ngaøy (töông ñöông vôùi
1 maùy loïc RO loaïi nhoû ngaøy nay), nhaø maùy
RO thöù 2 taïi La Jolla ñaõ phaûi vöôït qua vaán
ñeà hoùc buùa hôn khi duøng nguoàn nöôùc bieån
coù haøm löôïng muoái cao. Ngoaøi ra, do xaây
döïng ôû vuøng noâng thoân neân nguoàn nöôùc
bieån ôû ñaây coøn bò nhieãm caùc chaát thaûi töø
hoaït ñoäng noâng nghieäp.
Sau naøy, maøng loïc RO coøn ñöôïc caûi
tieán theâm nhieàu laàn, vôùi nhieàu chaát lieäu
vöôït troäi. Haøng loaït ngaønh coâng nghieäp
ñaõ höôûng lôïi töø coâng ngheä naøy. Ngöôøi ta
öùng duïng maøng loïc RO töø ngaønh saûn xuaát
thöïc phaåm, döôïc phaåm, cho tôùi thu hoài kim
loaïi quyù vaø taùi cheá nöôùc thaûi.
Vôùi tình traïng nöôùc ngoït ngaøy caøng
thieáu ôû khaép nôi treân theá giôùi, caùc nhaø
khoa hoïc vôùi söï taøi trôï cuûa caùc coâng ty
thöông maïi vaãn khoâng ngöøng nghieân cöùu
ñeå caûi tieán vaø phaùt trieån coâng ngheä thaåm
thaáu ngöôïc. w
Thietbiloc.com toång hôïp
Lòch söû Thaåm thaáu ngöôïc
Heä thoáng
loïc thaåm
thaáu ngöôïc
di ñoäng
trong con-
tainer (aûnh)

16. 14
XÖÛ LYÙ NÖÔÙC
141414
TS. Leâ Thöôïng Maõn
Hoäi Hoùa Hoïc Tp. Hoà Chí Minh
Thaønh phaàn cuûa nöôùc thaûi
ngaønh coâng nghieäp nhuoäm
Song song vôùi vieäc phaùt trieån kinh
teá, hình thaønh nhieàu nhaø maùy vaø khu
coâng nghieäp thì löôïng nöôùc thaûi coâng
nghieäp phaùt sinh ngaøy moät nhieàu. Theo
baùo caùo chính thöùc cuûa cô quan chöùc
naêng thì hieän nay moãi ngaøy coù gaàn
caû trieäu m3 nöôùc thaûi coâng nghieäp
chöa ñöôïc xöû lyù ñöôïc thaûi tröïc tieáp ra
moâi tröôøng, vôùi caùc chæ tieâu coliform,
amoniac, kim loaïi naëng,... ñeàu vöôït
tieâu chuaån cho pheùp
Rieâng caùc cô sôû vaø xí nghieäp
nhuoäm vaûi thöôøng thaûi ra moâi tröôøng
khoaûng 80 - 200 m3
nöôùc thaûi/taán saûn
phaåm. Coâng ngheä nhuoäm raát ña daïng,
coù theå theo phöông thöùc coå truyeàn
hoaëc söû duïng caùc thieát bò hieän ñaïi. H2
O2
thöôøng ñöôïc söû duïng laøm hoùa chaát taåy
traéng vôùi öu ñieåm laø phaùt sinh ít nöôùc
thaûi vaø haøm löôïng chaát raén coù trong
nöôùc thaûi khoâng nhieàu. Quaù trình caàm
maøu cuûa sôïi/vaûi ñöôïc oån ñònh nhôø söï
coù maët cuûa NaCl vaø Na2
SO4
vôùi haøm
löôïng cao (25-75 kg/m3
). Nöôùc thaûi
nhuoäm vaø nöôùc xaû röûa ñöôïc thu gom
ñoàng thôøi hoaëc rieâng bieät, vaø ñöôïc taùi
söû duïng ñeå tieát kieäm nöôùc.
Thaønh phaàn nöôùc thaûi ngaønh coâng
nghieäp nhuoäm raát ña daïng vaø phöùc
taïp. Coù haøng traêm loaïi hoùa chaát söû
duïng nhö: thuoác nhuoäm, chaát hoaït
ñoäng beà maët, chaát ñieän ly, chaát ngaäm,
chaát taïo moâi tröôøng, tinh boät, men, chaát
oxy hoùa,... hoøa tan döôùi daïng ion vaø
Taùi söû duïng nöôùc thaûi ngaønh coâng nghieäp nhuoäm
Baûng 1: Tính chaát nöôùc thaûi cuûa moät soá nhaø maùy nhuoäm vôùi nguyeân lieäu khaùc nhau
Quaù trình vaø coâng ñoaïn pH SS,
mg/l
BOD,
mg/l
COD,
mg/l
Ñoä maøu,
Pt-Co
Taåy vaø nhuoäm vaûi len 4,5 120 360 1920 8.000
Saûn xuaát vaø nhuoäm vaûi
polyeste toång hôïp
- - 3.070 5.280 2.000
Nhuoäm vaø hoaøn taát vaûi 6,4 96 292 634 -
Deät kim vaø nhuoäm vaûi sôïi - - 800 3.500 800
Deät taåy, nhuoäm vaø hoaøn
taát sôïi polyme toång hôïp
11,7 75 380 810 1.900
caùc chaát kim loaïi naëng. Haøm löôïng
COD vaø BOD töông ñoái cao, do noàng
ñoä caùc hoùa chaát trong thaønh phaàn
thuoác nhuoäm, chaát phaân taùn, chaát hoaït
ñoäng beà maët,..., trong ñoù coù raát nhieàu
hôïp chaát beàn veà maët hoùa hoïc, khoù bò
phaân huûy sinh hoïc vaø coù khaû naêng gaây
taùc haïi lôùn ñeán moâi tröôøng sinh thaùi
neáu khoâng ñöôïc xöû lyù trieät ñeå.
Chaáp haønh caùc quy ñònh veà baûo
veä moâi tröôøng, ña soá caùc nhaø maùy
nhuoäm ñaõ trang bò heä thoáng xöû lyù nöôùc
thaûi. Nöôùc thaûi sau xöû lyù ñaït QCVN
13:2008/BTNMT, coät B, ñöôïc thaûi vaøo
heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung cuûa
KCN hoaëc heä thoáng coáng chung cuûa
thaønh phoá.
Quy chuaån kyõ thuaät quoác
gia veà nöôùc thaûi coâng
nghieäp deät may QCVN
13:2008/BTNMT
Nhö vaäy, neáu muoán taùi söû duïng
nöôùc thaûi ñeå phuïc vuï muïc ñích
saûn xuaát vaø sinh hoaït thì nöôùc thaûi
phaûi ñöôïc xöû lyù ñaït QCVN 13:2008/
BTNMT coät A, ñoàng thôøi phaûi ñaït
quy chuaån kyõ thuaät quoác gia veà chaát
löôïng nöôùc maët QCVN 08: 2008/
BTNMT coät A.
Thöïc nghieäm
1 Moâ hình
Moâ hình bao goàm: boàn chöùa nöôùc
thaûi tröôùc vaø sau xöû lyù, PE, V = 10
lít; bôm ly taâm Q = 30 lít/giôø, H = 40
m; coät loïc caùt, thuûy tinh höõu cô, # 60
x H 1.200 - mm, beân trong chöùa lôùp
caùt thaïch anh 1,5 mm vôùi chieàu cao
lôùp loïc 800 mm; loïc nano Q = 20 lít/
giôø, KLM, Haøn Quoác; heä thoáng ñöôøng
oáng daãn.
Nöôùc thaûi thí nghieäm ñöôïc laáy
töø hoá ga cuoái cuûa Coâng ty Hieáu Haûo
sau khi ñaõ xöû lyù qua heä thoáng xöû lyù
nöôùc thaûi.
2 Trình töï thí nghieäm
Cho nöôùc thaûi vaøo boàn chöùa nöôùc
thaûi tröôùc xöû lyù.
Môû bôm ñeå ñöa nöôùc thaûi qua coät
loïc caùt vaø loïc nano
Phaân tích caùc chæ tieâu pH, BOD,
COD, TSS, Cr6+
, Cr3+
cuûa nöôùc thaûi
sau loïc
Hieäu suaát loaïi boû toång chaát raén lô
löûng (TSS) = 96,87%, nhu caàu oxy
sinh hoïc (BOD) = 85,42%, nhu caàu
oxy hoùa hoïc (COD) = 87,60%
* Quy trình xöû lyù taùi söû duïng nöôùc
thaûi ñöôïc ñeà xuaát nhö sau:
Nöôùc thaûi töø hoá ga cuoái cuûa heä
thoáng xöû lyù nöôùc thaûi ñöôïc bôm qua
thieát bò loïc caùt vaø loïc nano (NF) vaø
ñöôïc söû duïng laïi cho quaù trình nhuoäm.
Doøng ñaäm ñaëc thaûi boû khoaûng 20%
ñöôïc ñöa ñeán saân phôi (heä xöû lyù nöôùc
thaûi ñaõ xaây döïng coâng ñoaïn naøy) ñeå
boác hôi töï nhieân baèng naêng löôïng
maët trôøi.
Tính toaùn kinh teá cho heä
thoáng 100 m3/ngaøy
* Chi phí haøng naêm (VNÑ):
Khaáu hao thieát bò 10%
30.500.000
Ñieän naêng: 103.000.000
Nhaân coâng (kieâm nhieäm):
12.000.000
Coäng 145.500.000
Löôïng nöôùc thaûi trung bình haøng
naêm = 36.000 m3
, chi phí xöû lyù 1m3
nöôùc thaûi: 4.042 ñ.
Boàn chöùa nöôùc thaûi
tröôùc xöû lyù
Bôm Coät loïc caùt Boàn chöùa nöôùc thaûi
sau xöû lyù
Loïc nano
Hình 1: Moâ hình thí nghieäm
Nöôùc thaûi
ñaõ ñaït coät B
Taùi söû duïng
Hình 2: Quy trình xöû lyù taùi söû duïng nöôùc thaûi

17. 15
XÖÛ LYÙ NÖÔÙC
Keát luaän
Vieäc xöû lyù ñeå taùi söû duïng nöôùc thaûi
nhuoäm baèng coâng ngheä loïc aùp löïc keát
loïc nano (NF) laø coù hieäu quaû kinh teá.
Nöôùc sau xöû lyù coù ñôn giaù 4.042 ñ
thaáp hôn ñôn giaù nöôùc sinh hoaït maø
nhaø maùy phaûi mua cuûa coâng ty caáp
nöôùc hoaëc cuûa khu coâng nghieäp (#
7.500 ñ).
Chaát löôïng nöôùc sau xöû lyù cô
baûn ñaït quy chuaån QCVN 13: 2008/
BTNMT vaø QCVN 08: 2008/BTNMT
coät A.
Ngoaøi nhöõng thoâng soá ñaõ khaûo saùt
(pH, BOD, COD, TSS, Cr6+
, Cr3+
), caàn
tieáp tuïc theo doõi caùc thoâng soá khaùc
nhö NH4
+
, NO2
-
, NO3
-
, PO4
3-
,... ñeå chaát
löôïng nöôùc sau xöû lyù hoaøn toaøn ñaùp
öùng theo ñuùng quy chuaån.
Caàn nghieân cöùu öùng duïng theâm
nhöõng phöông phaùp xöû lyù khaùc ñeå
giaûm giaù thaønh.w
151515
Baûng 2: Quy chuaån kyõ thuaät quoác gia QCVN 13:2008/BTNMT
TT Thoâng soá Ñôn vò
Giaù trò C
A B
1 Nhieät ñoä O
C 40 40
2 pH - 6 – 9 5,5 – 9
3 Muøi
Khoâng
khoù chòu
Khoâng
khoù chòu
4 Maøu (pH = 7) Pt-Co 50 150
5 BOD5
(20o
C) mg/l 30 50
6 COD mg/l 50 150
7 Toång chaát raén lô löûng (TSS) mg/l 50 100
8 Daàu môõ khoaùng mg/l 5 5
9 Crom VI (Cr6+
) mg/l 0,05 0,10
10 Crom VI (Cr3+
) mg/l 0,20 1
11 Saét (Fe) mg/l 1 5
12 Ñoàng (Cu) mg/l 2 2
13 Clo dö mg/l 1 2
Ghi chuù:
- Coät A quy ñònh giaù trò C cuûa caùc thoâng soá oâ
nhieãm laøm cô sôû tính toaùn giaù trò toái ña cho pheùp
trong nöôùc thaûi coâng nghieäp deät may khi thaûi vaøo
caùc nguoàn nöôùc ñöôïc duøng cho muïc ñích caáp
nöôùc sinh hoaït (coù chaát löôïng nöôùc töông ñöông
coät A1 vaø A2 cuûa Quy chuaån kyõ thuaät quoác gia veà
chaát löôïng nöôùc maët).
- Coät B quy ñònh giaù trò C cuûa caùc thoâng soá oâ nhieãm
laøm cô sôû tính toaùn giaù trò toái ña cho pheùp trong
nöôùc thaûi coâng nghieäp deät may khi thaûi vaøo caùc
nguoàn nöôùc khoâng duøng cho muïc ñích caáp nöôùc
sinh hoaït (coù chaát löôïng nöôùc töông ñöông coät B1
vaø B2 cuûa Quy chuaån kyõ thuaät quoác gia veà chaát
löôïng nöôùc maët hoaëc vuøng nöôùc bieån ven bôø).
Keát quaû
Baûng 3: Caùc chæ tieâu cuûa nöôùc thaûi sau caùc coâng ñoaïn xöû lyù
S
TT
Teân chæ tieâu Chöa xöû lyù
Sau
loïc caùt
Sau loïc
NF
pH 8,0 8,0 6,1
BOD5
(mg/l) 48 41 4,1
COD (mg/l) 139 103 10
TSS (mg/l) 96 20 2
Nhieät ñoä (o
C) 36 - -
Cr6+
(mg/l) 0,07 0,07 0,008
Cr3+
(mg/l) 0,75 0,75 0,08
Hình 3: Minh hoïa
thieát bò loïc nano
5.000 lít/giôø
Baûng 4: Tính toaùn kinh teá
tt Teân haïng muïc Ñaëc tính kyõ thuaät Soá löôïng Ñôn giaù (VNÑ) Thaønh tieàn (VNÑ)
1 Bôm nguoàn 2 Hp 01 7.000.000 7.000.000
2 Thieát bò loïc aùp löïc 5.000 lít/giôø, composite, vaät lieäu loïc
caùt thaïch anh vaø than hoaït tính
01 25.000.000 25.000.000
3 Thieát bò loïc nano (NF) 5.000 lít/giôø, 12 caáu töû 4040 NF 01 260.000.000 260.000.000
4 Tuû ñieän ñieàu khieån
trung taâm + daây ñieän
Ñieàu khieån töï ñoäng toaøn heä thoáng 01 8.000.000
5 Ñöôøng oáng trong heä
thoáng xöû lyù
PVC, van, co, T,... 5.000.000
Toång chi phí ñaàu tö = 305.000.000

18. 16
LEAN 6 SIGMALEAN 6 SIGMA
TS. Ñaëng minh Trang
Heä thoáng thoâng tin phaûn hoài veà
chaát löôïng trong moät moâi tröôøng
saûn xuaát Lean giuùp cho moãi ngöôøi
thôï ñeàu coù moät yù töôûng roõ raøng veà
quaù trình saûn xuaát maø mình ñang
tham gia. Caùc coâng nhaân ñöôïc
ñaøo taïo caùch giaûi quyeát vaán ñeà
phaùt sinh trong quaù trình. Chöông
naøy ñöa ra nhieàu khía caïnh veà moät
heä thoáng thoáng tin phaûn hoài chaát
löôïng ñöôïc duøng trong caùc phöông
tieän yeåm trôï Lean. Neáu hoaøn thieän
ñöôïc heä thoáng thoâng tin phaûn hoài,
caùc nhaø quaûn lyù döï aùn phaûi taïo ra
moät heä thoáng toå chöùc nhaèm caûi
tieán chaát löôïng baèng vieäc cung caáp
thoâng tin cho nguoàn gaây ra vaàn ñeà.
Nhaèm truyeàn ñaït ñuùng vaø hieåu roõ
nguyeân nhaân phaùt sinh vaán ñeà,
ngöôøi ta duøng caùc thoâng soá quaù
trình (thí duï phaân xöôûng hieån thò/
kieåm soaùt hieån thò, ñöa chaát löôïng
vaøo quaù trình vaø kieåm tra ñònh kyø)
vaø caùc muïc tieâu chaát löôïng.
Neáu caùc tieâu chuaån chaát löôïng
khoâng ñöôïc xaùc ñònh chính xaùc thì
nhöõng hoaït ñoäng tieáp theo khoâng
cho ta keát quaû mong muoán. Giaûi
phaùp seõ khoâng cho ta nguyeân do
goác cuûa vaán ñeà, vaán ñeà coù theå
laïi taùi xaûy ra nöõa. Quaù trình taïo
ra moät heä thoáng thoâng tin phaûn
hoài veà chaát löôïng laø söï tieáp noái
töø vieäc nhaän daïng vaán ñeà vôùi caùc
bieän phaùp ngaén vaø daøi haïn nhaèm
coù haønh ñoäng theo doõi trong
töông lai.
XAÙC ÑÒNH KHAÙCH HAØNG
Trong moät hoaït ñoäng cuûa Lean,
vai troø khaùch haøng beân trong laãn
beân ngoaøi phaûi ñöôïc xaùc ñònh roõ
raøng ñeå ta coù ñöôïc moät cô sôû vöõng
chaéc cho vieäc phaùt trieån Lean. Neáu
muoán khaùch haøng cuoái cuøng (beân
ngoaøi) nhaän moät saûn phaåm coù chaát
löôïng thì nhöõng nhaø quaûn lyù heä
Thoâng tin phaûn hoài veà chaát löôïng
thoáng phaûi aùp duïng moät heä thoáng
khoâng sai hoûng. Nhôø ñoù laøm cho
khaùch haøng tröôùc ñoù (beân trong)
trong quaù trình Lean taïo gía trò
gia taêng cho saûn phaåm maø khoâng
vöôùng phaûi moät vaán ñeà chaát löôïng
naøo heát.
Khaùch haøng beân trong laø ngöôøi
thôï sau mình treân ñöôøng daây taïo
saûn phaåm trong nhaø maùy. Coù raát
nhieàu khaùch haøng beân trong khi
saûn phaåm ñi töø vaät lieäu cho ñeán khi
trôû thaønh saûn phaåm hoaøn taát. Ñònh
nghóa naøy cuõng bao goàm caû nhöõng
ngöôøi beân trong nhaø maùy coù traùch
nhieäm yeåm trôï vaø quaûn lyù quaù
trình cheá taïo. Qua vieäc nhaän daïng
khaùch haøng beân trong, ta giaû ñònh
taïo ñöôïc moät möùc traùch nhieäm
trong vieäc giao saûn phaåm khoâng
sai hoûng. Traùch nhieäm sau cuøng
nhaèm ñaûm baûo chaát löôïng naèm ôû
moãi thaønh vieân trong coâng ty.
Khaùch haøng beân ngoaøi laø
ngöôøi nhaän saûn phaåm hoaøn taát.
Hoï coù theå laø moät nhaø cung caáp
khaùc,ngöôøi baùn leû hoaëc ngöôøi tieâu
thuï cuoái cuøng. Ngöôøi chòu traû tieàn
ñeå coù ñöôïc saûn phaåm hoaëc dòch vuï
cuoái cuøng laø khaùch haøng beân ngoaøi
cuoái cuøng. Nhöõng thí duï veà khaùch
haøng beân ngoaøi trong tröôøng hôïp
naøy laø nhaø maùy laép raùp cuoái cuøng
ñang nhaän ñoäng cô ñöôïc cheá taïo ôû
nhaø maùy saûn xuaát, hoaëc moät khaùch
haøng ñang mua moät chieác xe hôi
töø moät ñaïi lyù baùn leû.
Chaát löôïng toaøn dieän (keát quaû
mong ñôïi) khoâng theå coù ñeå giao
cho khaùch haøng cuoái cuøng neáu
khoâng coù chaát löôïng cho taát caû caùc
quaù trình. Chaát löôïng phaûi ñöôïc
taïo ra trong töøng quaù trình moät. Ñeå
laøm ñöôïc vieäc naøy moät heä thoáng
phaûi taïo ñieàu kieän ñeå caùc nhaân
vieân phaân xöôûng kieåm soaùt vaø loaïi
tröø caùc vaán ñeà, nhôø ñoù baûo ñaûm
ñöôïc chaát löôïng vaø laøm cho caùc
khaùch haøng thoûa maõn qua toaøn
boä quaù trình saûn xuaát.
CAÙC TIEÂU CHUAÅN KIEÅM
TRA
Neáu moãi khaùch haøng beân trong
vaø beân ngoaøi ñöôïc cung caáp moät
saûn phaåm coù chaát löôïng, ta
phaûi aùp duïng nhieàu luaät leä nhaèm
baûo ñaûm laø moãi boä phaän ñeàu
coù yeâu caàu kyõ thuaät. Trong moãi
moät toå chöùc Lean, baûo ñaûm chaát
löôïng laø traùch nhieäm cuûa moãi
thaønh vieân trong nhoùm vaø thôï
vaän haønh. Khi khoâng ñaït caùc tieâu
chuaån chaát löôïng, ta phaûi laäp töùc
ngöng quaù trình. Ñoù laø moät phaàn
quan troïng trong baát kyø heä thoáng
saûn xuaát Lean naøo. Saûn xuaát coù
chaát löôïng thaáp hôn tieâu chuaån laø
laõng phí. Quaù trình saûn xuaát phaûi
bao goàm moät cô caáu nhaèm baûo
ñaûm chaát löôïng cho töøng boä phaän
hoaëc saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát.
Caùc tieâu chuaån chaát löôïng ñöôïc
ñaët laøm sao giuùp ta coù theå kieåm
soaùt ñöôïc chaát löôïng ngay treân
ñöôøng daây. Vieäc ñaùnh giaù caùc
quaù trình vaø tieâu chuaån phaûi taïo
ñieàu kieän hoã trôï khaû naêng duy trì
caàn thieát trong moät moâi tröôøng
Lean. Phaàn lôùn caùc quaù trình ñeàu
coù qui ñònh tieâu chuaån coâng vieäc
kieåm tra, neân töøng boä phaän ñöôïc

19. LEAN 6 SIGMA
17
LEAN 6 SIGMA
saûn xuaát hoaëc laép raùp ñeàu ñöôïc
töøng ngöôøi kieåm tra theo moät tieâu
chuaån chaát löôïng. Ngoaøi ra, phaàn
lôùn caùc nhaø maùy laøm Lean ñeàu
coù moät nhoùm ñaùnh giaù (kieåm tra),
nhaèm baûo ñaûm saûn phaåm phuø hôïp
veà hình daùng, phuø hôïp yeâu caàu vaø
ñuùng chöùc naêng. Nhaèm taïo ñieàu
kieän giaûi quyeát nhanh vaán ñeà, vai
troø vaø traùch nhieäm phaûi ñöôïc qui
ñònh roõ raøng. Ta caàn ñöa ra nhieàu
vaán ñeà khaùc nhau vaø nhaän daïng
caùch giaûi quyeát toát nhaát naèm ôû ñaâu.
Thoâng thöôøng caùch giaûi quyeát toát
nhaát laø töø nguoàn, noùi vaäy nhöng
khoâng phaûi luùc naøo cuõng laøm ñöôïc.
Baûng 1 laø moät thí duï veà moät bieåu
ñoà tieâu chuaån kieåm tra ñöôïc duøng
ñeå baûo ñaûm chaát löôïng phuø hôïp
vôùi tieâu chuaån. Trong bieåu ñoà coù
xaùc ñònh nhoùm hoaëc phoøng chöùc
naêng coù traùch nhieäm kieåm tra. Chöõ
“X” laø daáu hieäu qui ñònh moät nhoùm
hoaëc moät phoøng coù traùch nhieäm
chính trong vieäc xaùc nhaän chi tieát
hoaëc saûn phaåm. Chöõ “O” coù nghóa
laø moät nhoùm hoaëc moät phoøng coù
traùch nhieäm xaùc nhaän quaù trình ñaõ
ñöôïc tuaân thuû. Caùc heä thoáng saûn
xuaát raát quan troïng vì noù kieåm soaùt
söï bieán thieân beân trong quaù trình
saûn xuaát. Chaát löôïng phaûi ñöôïc
duy trì ôû nhöõng nôi taïo giaù trò gia
taêng cho saûn phaåm. Caùc thoâng soá
tieâu chuaån quaù trình ñöôïc duøng ñeå
quaûn lyù sao cho duy trì ñöôïc chaát
löôïng moät boä phaän hoaëc dòch vuï.
Baûng 2 moâ taû ai laø ngöôøi chòu traùch
nhieäm kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng ôû
töøng khu vöïc trong moät quaù trình
cho tröôùc.
CHAÁT LÖÔÏNG TÖÏ COÙ
(JIDOKA)
Jidoka laø chöõ Nhaät duøng ñeå ñeà
caäp ñeán khaû naêng cuûa moät maùy coù
theå xeùt ñoaùn nhö con ngöôøi. Nhieàu
khi töø naøy coøn ñöôïc goïi laø töï quaûn
hoùa. Trong moät moâi tröôøng Lean,
baét buoäc ta phaûi duøng Jidoka
ñeå nhaän daïng vaø ngöng vaán ñeà
voán phaùt sinh laõng phí. Caùc nhaø
quaûn lyù phaûi taäp trung vaøo caùc
nhoùm cuûa mình ñeå noã löïc taïo
giaù trò gia taêng cho moät boä phaän
hoaëc dòch vuï nhaèm ñaùp öùng ñöôïc
yeâu caàu khaùch haøng maø khoâng
phaûi lo laéng gì vaøo chaát löôïng.
Hieäu löïc caên baûn nhaát cuûa Jidoka
laø noù laøm thay ñoåi baûn chaát cuûa
quaûn lyù quaù trình. Noù giuùp cho
thôï ñöùng maùy ñôõ phaûi luùc naøo
cuõng chaêm chuù vaøo maùy vì maùy
seõ töï ñoäng döøng laïi khi coù vaán ñeà
xaûy ra, qua ñoù taêng cöôøng ñöôïc
quaûn lyù quaù trình taêng naêng suaát.
Thôï vaän haønh bò baét buoäc phaûi
giaûi quyeát vaán ñeà töø nguoàn, haàu
nhö loaïi hoaøn toaøn laõng phí do
phaûi laøm laïi hoaëc vöùt boû. Thí duï ta
coù theå duøng Jidoka baèng caùch söû
duïng caûm bieán trong moät khuoân
daäp ñeå xaùc ñònh khuoân ñaõ ñöôïc
ñònh vuï ñuùng choã. Maùy daäp seõ
döøng vaø baùo ñoäng ngöôøi thôï neáu
caûm bieán bò vaáp ra khoûi vò trí cuûa
taám gheùp nhaèm ñeà phoøng chi tieát
bò laép ngöôïc (xem hình 1 a-d).
Khi Jidoka ñöôïc noái vôùi baûng
Andon (Baûng phaùt tín hieäu baèng
aùnh saùng), ta seõ kieåm soaùt baèng
hieån thò qua tieáng keâu baùo ñoäng vaø
chôùp ñeøn ôû nôi coù vaán ñeà. Nhöõng
lyù do khieán Andon phaùt baùo ñoäng
bao goàm: thay ñoåi duïng cuï, kieåm
tra chaát löôïng, loãi hoaëc hö hoûng,
hoaëc maùy döøng vì nhöõng lyù do cô
khí. Ngöôøi thôï coù theå ñöùng nhieàu
maùy cuøng moät luùc trong moät thôøi
gian naøo ñoù, neân Andon seõ baùo
ñoäng ngöôøi thôï ñeå bieát maùy naøo coù
vaàn ñeà caàn ñeán giaûi quyeát ngay.
KIEÅM TRA ÑÒNH KYØ
Kieåm tra ñaùnh giaù ñònh kyø moät
saûn phaåm hoaëc moät quaù trình
ñöôïc duøng trong tröôøng hôïp vieäc
kieåm tra ñaùnh giaù töøng chi tieát
khoâng theå laøm ñöôïc. Caùch naøy
thöôøng ñöôïc aùp duïng cho phoøng
cheá taïo hay saûn xuaát tieán haønh
döïa vaøo thôøi gian (moãi giôø, moãi
hai giôø, v.v…) hoaëc soá löôïng
chi tieát saûn xuaát (moãi 30 chi tieát
chaúng haïn). Noùi chung phoøng
chaát löôïng seõ thöïc hieän vieäc kieåm
tra ñònh kyø cuûa toaøn boä quaù trình
saûn xuaát döïa vaøo thôøi gian (haøng
giôø, haøng ngaøy hoaëc haøng thaùng).
Nhôø coù ñònh kyø kieåm tra saûn phaåm
theo tieán ñoä neân baûo ñaûm chaát
löôïng saûn phaåm ñaït tieâu chuaån.
Chaát löôïng ñöôïc kieåm tra theo tieâu
chuaån, keát quaû ñöôïc ghi vaøo hoà sô
vaø boå sung döõ lieäu. Caùc döõ lieäu naøy
ñöôïc xaùc nhaän moät caùch hieån thò
khi hoaøn taát kieåm tra vaø trôû thaønh
thoâng tin giöõa caùc ca vaø caùc nhoùm
yeåm trôï, veà coâng ngheä vaø chaát
löôïng. Maùy moùc coù khaû naêng coù
Tieâu chuaån
Cung caáp
vaät lieäu
Laép raùp
boä phaän
Laép raùp
cuoái cuøng
Kieåm tra
chaát löôïng
Nhaän vaät lieäu
Kích thöôùc VL
Löu tröõ vaät lieäu
Söû duïng vaät lieäu
X
X
X
X
O
KT ñaàu chuyeàn
KT boä phaän ñaàu tieân
KT treân chuyeàn
KT ñaëc tính kyõ thuaät
KT khaû naêng quaù trình
X
X
X
O
X
X
X
X
O
O
O
X
X
Boä phaän hoûng / thieáu
Kieåm tra chöùc naêng
KT cuoái cuøng
X
O
X
O
X
O
X
X