Geleneksel Maliye ve Yeni Maliye

1. GELENEKSEL
MALİYE
ve
YENİ MALİYE
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. • Geleneksel maliye: Keynezyen
iktisat okulunun ve fonksiyonel
maliye yaklaşımının mali
alandaki görüş ve önerileridir.
• Yeni maliye: Yeni iktisat
okullarının maliye teorisi ve
maliye politikasına ilişkin görüş
ve önerileridir.

3. GELENEKSEL MALİYE
 Geleneksel kamu maliyesi 1929 Buhranı sonrasında
John M. Keynes’in Genel Teori çerçevesinde
oluşturulmuş fikirler bütünüdür.
 Genel Teori çerçevesinde oluşturulan Keynezyen
maliye ve fonksiyonel maliye anlayışları, devlete
ekonomik hayatı yönlendirme açısından önemli
fonksiyonlar yüklemiştir.
 Devletin asli fonksiyonları:
 Ekonomik büyüme ve kalkınmanın sağlanması
 Ekonomide istikrarın temini
 Adil gelir dağılımının sağlanması vs.

4. FONKSİYONEL MALİYE
• Keynezyen iktisadın mali alandaki görüş ve önerileri
daha sonra ‘fonksiyonel maliye’ olarak adlandırılan
bir ekol içerisinde gelişme göstermiştir.
• Abba Lerner ve Alvin Hansen fonksiyonel maliye
teorisini geliştiren iktisatçıların başında gelmektedir.

5. Lerner’e göre;
• İç borçlanmanın önemsiz olduğu kabul edilmelidir
• Ancak dış borçlar özel borçlara benzerler ve milleti fakirleştirmeleri
bahis konusu olabilir
• Vergilemenin amacı devlete para sağlamak değil halkın elinde
daha az para bırakmak ve özel tüketimi kısmaktır
• Devlet borçlanmasının amacı da devlete para temin etmek değil,
halkın elinde daha fazla bono, tahvil, daha az para bulunmasını
sağlamaktır
• Borçlanma ve vergi alma ters yönde de kullanılabilir
• Fonksiyonel maliyenin amacı ve araçları:
o Satma-satın alma
o Vergi alma-vergi indirimi (ve harcama)
o Borçlanma-borç verme (ve borç ödeme)

6. Devri Bütçe Teorisi’ne göre;
• Bütçe yıllık olarak açık verebilir.
• Önemli olan konjonktüre paralel bir bütçe politikası
izlemektedir.
• Konjonktürün depresyon dönemlerinde açık bütçe
uygulaması sakıncalı değil, aksine ekonomik denge
için yararlıdır.
• Depresyondan ekonomik dengeye ulaşıldığında
bütçe denkliği sağlanmalı ve eğer bütçe fazlası
oluşursa bu fazlalıklar bazı fonlar oluşturularak kriz ya
da savaş,doğal afet gibi dönemlerde kullanılmalıdır.

7. GELENEKSEL MALİYE’NİN
ELEŞTİRİSİ
• Keynezyenler ve fonksiyonalistler paranın ekonomideki rolü
ve önemini ihmal etmişlerdir.
• Keynezyenler ve fonksiyonalistler maliye politikası araçlarını
ekonomide temel belirleyici olarak görmüşlerdir.
• Keynezyenler ve fonksiyonalistler stagflasyon olgusunu
öngörmemişlerdir.
• Keynezyenler ve fonksiyonalistler açık finansmana süreklilik
kazandırmışlardır.
• Keynezyen iktisatçılar ve fonksiyonel maliyeciler mali
denge’nin önemini ihmal ederek sadece ekonomik denge
kavramına önem vermişlerdir.

8. • Keynezyen iktisatçılar ve fonksiyonel maliyeciler açık
bütçenin meydana getireceği sorunları yeterince
dikkate almamışlardır.
• Keynezyen iktisatçılar ve fonksiyonel maliyeciler, tam
istihdam’ı devletin temel görevi ve fonksiyonu olarak
ele almışlardır.
• Keynezyen iktisatçılar ve fonksiyonel maliyeciler mali
aldanma adı verilen psikolojik etkiyi dikkate
almamışlardır.
• Keynezyen iktisatçılar ve fonksiyonel maliyeciler mali
asimetri adı verilen olguyu dikkate almamışlardır.
• Keynezyenler ve fonksiyonalistler kamu borçlanmasının
sınırlarının tespit edilmesi halinde bunun ekonomi için
oldukça tahripkar sonuçlar ortaya çıkaracağını
öngörmemişlerdir.

9. • Keynezyenler, iktisat literatüründe Olivera-Tanzi Etkisi
olarak adlandırılan etkiyi dikkate almamışlardır.
• Keynezyenler ve fonksiyonalistler ekonomide ince ayar
yapılarak, ekonominin her zaman politikacıların iradi
politikaları ile düzlüğe çıkılacağı inancını
yerleştirmişlerdir.
• Keynezyenlerin geliştirdikleri makro-ekonomik denge
modeli ve varsayımları eleştiriye açıktır.

10. YENİ MALİYE
• Yeni iktisat okullarının maliye teorisi ve maliye
politikasına ilişkin görüşleri ve önerileri yeni maliye
olarak adlandırılır.
• Yeni maliye anlayışına göre;
o Para Politikasının Etkinligi
o Arz yönlü iktisat
o Kamu tercihi yaklaşımı
• Yeni maliye görüşlerinin yaygınlaşmasında etkili olan
gelişmeler:
o Globalleşme
o Piyasa ekonomisi ağırlıklı ekonomik sistemlerin hakimiyeti
o Piyasa ekonomisine uygun maliye politikalarının gündeme
gelmesi
o Özelleştirme

11. GELENEKSEL MALİYE
Keynezyen İktisat Fonksiyonel Maliye
YENİ MALİYE
Yeni İktisat Okulları
Monetarizm
Arz Yönlü İktisat
Kamu Tercihi İktisadı vs.

12. II. GELENEKSEL MALİYE’NİN ELEŞTİRİSİ
1. Paranın ekonomideki rolü ve önemini ihmal
etmişlerdir.
2. Maliye politikası araçlarını ekonomide temel belirleyici
olarak görmüşlerdir.(İradi- Müdahaleci)
3. Stagflasyon olgusunu öngörmemişlerdir.
4. Açık finansmana süreklilik kazandırmışlardır.
5. Mali denge’yi ihmal ederek sadece ekonomik denge
kavramına önem vermişlerdir.

13. 6. “Açık Bütçe” sorunlarını yeterince
dikkate almamışlardır.
7. “Tam istihdam” devletin temel
görevi ve fonksiyonu!!
8. “Mali Aldanma” etkisini dikkate
almamışlardır.(Buchanan)

14. 9. “Mali asimetri” adı verilen olguyu
dikkate almamışlardır.
10. Kamu borçlanmasının olumsuz
etkilerini dikkate almamışlardır.
11. Olivera-Tanzi Etkisi dikkate
alınmamıştır.

15. IV. GELENEKSEL MALİYE İLE YENİ MALİYENİN
KARŞILAŞTIRILMASI
o Kamu ekonomisinin rolü ve fonksiyonları
o Kamu harcamaları
o Vergileme
o Bütçe
o Borçlanma

16. Tablo 1: Kamu Ekonomisinin Rolü ve Fonksiyonları
Geleneksel maliye Mali konular Yeni maliye
Müdahaleci Makro ekonomik amaçların
gerçekleşmesinde mali araçların
kullanılması
tarafsız
Üretici Devlet Devletin ekonomideki rolü Sınırlı Devlet
merkeziyetçi Devletin idari yapılanması Adem-i merkeziyetçi
yapı
Devletin aktif
müdahalesi
Piyasa başarısızlıkların giderilmesi piyasa
başarısızlıklarının
mümkün olduğu kadar
piyasa şartları
içerisinde çözülmesi
öngörülür

17. Geleneksel mali. mali konu Yeni maliye
Tam rekabeti
gerçekleştirmek devletin
esas görevlerindendir.
tam rekabetin sağlanması Devlet, rekabeti sağlayıcı yasal ve kurumsal
düzenlemeleri yapar.
Dışsallıklarla müdahalede
devlet aktif görev üstlenir.
Dışsallık sorununun çözümü Devlet dışsallıklarla müdahaleye yönelik yasal
düzenlemeleri yapar
Devlet özel tekelin söz
konusu olduğu üretim
alanlarındaki mal ve
hizmetlerin sunumunu
üstlenir
DOĞAL TEKEL
SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ
Devlet, ölçek ekonomilerinin söz konusu
olduğu alanları rekabete açar ve özel tekellerin
oluşumunu engelleyici ve tüketicileri koruyucu
yasal önlemleri alır.
Devlet, tam kurumsal mal ve
hizmetlerin yanında yarı
kamusal, doğal tekel ve özel
mal ve hizmetleri de üretir.
Kamusal malların üretimi Devlet temel nitelikteki kamusal malların
dışındaki mal ve hizmetlerin üretimini mümkün
olduğunca özel sektöre ve üçüncü sektöre
bırakır.
Tablo 1: Kamu Ekonomisinin Rolü ve Fonksiyonları

18. Geleneksel maliye Mali konu Yeni maliye
Piyasa ekonomisinde eksik
enformasyon sorunu olduğu
alanlardaki mal ve hizmetlerin
üretimini devlet üstlenir.
Eksik enformasyon sorunu Devlet, piyasadaki eksik
enformasyon sorununu tüketiciyi
koruyucu yasal düzenlemelerde
bulunarak gidermeye çalışır.
Eğitim ve sağlık hizmetlerini
merkezi yönetim sunar.
Eğitim ve sağlık hizmetlerinin
sunumu
Temel eğitim (ilköğretim) ve temel
sağlık hizmetleri devlet tarafından
sunulur. Diğer eğitim ve sağlık
hizmetleri mümkün olduğunca özel
sektöre devredilir.
Tam istihdamın sağlanması
devletin temel görevlerinden
biridir.
Tam istihdam sorunu İş gücü piyasasında
Esneklik sağlanmalı
dır.
Devletin temel görevleri
arasındadır
Ekonomik büyüme ve
kalkınma amacı
Devlet özel sektörü teşvik ederek
piyasa mekanizması aracılığıyla
ekonomik büyüme ve kalkınmayı
sağlar.
Tablo 1: Kamu Ekonomisinin Rolü ve Fonksiyonları

19. Tablo 2 kamu harcamaları yönünden karşılaştırma:
Geleneksel maliye Mali konular Yeni maliye
Çarpan ve hızlandıran
etkisinin milli geliri artırıcı
özelliği vardır.
Kamu harcamalarının
beklenen etkileri
Çarpan ve hızlandıran mekanizmalarının milli
geliri artırıcı etkilerinin çok güçlü olduğu
görüşü benimsenmemektedir
Konjonktürle mücadelede
kamu harcamaları etkin bir
şekilde uygulanır.
Kamu harcamalarının
sınırları
Kamu harcamalarına yönelik anayasal ve
yasal sınırlamalar konulması söz konusudur.
Kamu harcamalarının
ekonomiyi yönlendirici
boyutlarda olması gerekir.
Kamu harcamalarının
boyutları
Kamu harcamalarının hacimce küçük olması
gerekir.
Piyasanın
yönlendirilmesinde kamu
harcamaları etkin şekilde
kullanılmalıdır.
Kamu harcamalarının
piyasayı yönlendirme gücü
Piyasanın yönlendirilmesinde kamu
harcamalarının kullanımı sınırlı tutulmalıdır.

20. Tablo 2 devamı:
Geleneksel maliye Mali konular Yeni maliye
Adalet, güvenlik ve savunma
gibi kamu hizmetleri yanında
kamu teşebbüsü kurulması,
sübvansiyon verilmesi, vs
gibi ekonomiyi yönlendirmek
için kamu harcamaları etkin
şekilde kullanılmalıdır.
Kamu harcamalarının hangi
kamu hizmetleri için
kullanılması gerektiği
Kamu harcamaları sadece adalet ve güvenlik
gibi temel devlet fonksiyonları için
kullanılmalıdır.
Önce giderlerin yapılması,
sonra bu giderleri
karşılayacak gelir
kaynaklarının bulunması
esastır
Gelir-gider önceliği sorunu Giderlerin eldeki gelir miktarına uygun olarak
gerçekleştirilmesi daha uygundur.
Sürdürülebilir kamu maliyesi ilkeleri
belirlenmelidir.

21. Tablo-3 Vergileme yönünden karşılaştırma:
Geleneksel maliye Mali konular Yeni maliye
Artan oranlı vergi tarifesi
savunulmaktadır.
Vergi tarifelerindeki değişim Düz oranlı vergi tarifesi savunulmaktadır
Adem-i Tahsis İlkesi ( Belirli
kamu gelirlerinin belirli kamu
hizmetlerine kullanılmaması)
Kamu gelirlerinin kamu
hizmetlerine yönelik
kullanılması
Tahsis İlkesi (Belirli kamu gelirlerinin
belirli kamu hizmetlerine kullanılması)

22. Tablo 3: vergileme devam
Geleneksel maliye Mali konu Yeni maliye
Sınırsız vergileme gücü Devletin vergileme gücü
kullanımı
Sınırlı vergileme gücü (anayasal ve yasal
kısıtlamalar)
Ödeme gücü yaklaşımı Vergilemede adaletin
sağlaması için kullanılan
yöntem
Ödeme gücü yaklaşımı+ fayda yaklaşımı.
Klasik vergileme ilkeleri yanı
sıra vergilemede esneklik ve
yeterlilik ilkeleri üzerinde
durulmaktadır.
Vergileme ilkesi Vergilemede istikrar ve öngörülebilirlik
ilkeleri üzerinde durulmaktadır
Esneklik ilkesi Vergilemede taktir sorunu Bağlayıcılık ilkesi

23. Geleneksel maliye Mali konular Yeni maliye
Vergilemede yasallık ilkesi
genel kabul görmektedir.
Vergilerin temel dayanakları Vergilerin yasal olması yetmez, meşruiyeti
de önem taşır.
Yasama organı, vergi ile ilgili
yasa çıkarma hakkına ve
yetkilerine sahiptir. Yasama
organı kararlarını basit
çoğunluk kuralına göre alır.
Vergileme ile ilgili kurallar Anayasal kurallara dayalı vergileme
esastır.
Vergi ile ilgili genel kurallar anayasada yer
almalıdır.
Yasama organı kaliteli çoğunluk kuralına
dayalı olarak anayasal vergileme
kurallarında değişiklik yapabilmelidir.
Adalet ilkesine ağırlık vermesi Vergileme ilkeleri açısından Etkinlik ilkesinin öneminin artması
Tablo-3 Vergileme yönünden karşılaştırma:

24. Geleneksel maliye Mali konu Yeni maliye
İstisna ve muafiyetlerin
yoğun şekilde kullanımı
(Vergilemede özellik ilkesi)
Vergilemede muafiyet ve
istisnaların kapsamı
İstisna ve muafiyetlerin sınırlı şekilde
kullanımı (Vergilemede genellik ilkesi)
Geniş kapsamlı vergiler Vergilerin kapsamı Dar kapsamlı vergiler
Teşvik edici vergi politikası Vergilerin ekonomiyi
yönlendirme fonksiyonu
Tarafsız vergi politikası
Ulusal vergilemenin önemli
olması
Vergilemenin ulusal- UA
boyutu
UA vergilemenin öneminin artması
Tablo-3 Vergileme yönünden karşılaştırma:

25. Geleneksel maliye Mali konular Yeni maliye
Vergi oranlarındaki indirimin
vergi gelirlerini artıracağı
hipotezi (Laffer etkisi)
savunulmaktadır.
Vergi oranları-vergi gelirleri
ilişkisi
Vergi oranlarının artırılmasının vergi gelirlerini
artırcağı hipotezi (Laffer etkisi)
savunulmaktadır. Öte yandan, her vergi artışı
vergi gelirlerinin artması anlamına gelmez.
Vergi kurallarının istikrarı sağlanmadığı
sürece Laffer etkisi gerçekleşmeyebilir.
Gelir üzerinden alınan
vergilerin ağırlık kazanması
Vergi konusunun tercihi Gelir yanında tüketim üzerinden alınan
vergilerin de önem kazanması
Piyasanın etkinliğini bozucu
vergileme
Vergilerin piyasa üzerindeki
etkisi
Piyasada sapmalara yol açmayan vergileme
Tablo-3 Vergileme yönünden karşılaştırma:

26. Bütçe Politikaları Yönünden Karşılaştırma:
Geleneksel maliye Mali konu Yeni maliye
Esnek bütçe politikası/Açık
bütçe politikası/İhtiyari bütçe
politikası
Bütçe politikasının nasıl
kullanılması gerektiği
Kurala dayalı bütçe politikası/
Denk bütçe politikası
Telafi edici bütçe Ekonomik konjonktür
dönemlerine göre uygulanacak
bütçe
Denk bütçe veya sürdürülebilir
bütçe açığının anayasal ve veya
yasal kurallara bağlanması
Açık finansman politikasının
uygulanması
Bütçe anlayışındaki değişim Mali disiplinin önem kazanması
Vergi / vergi dışı finansman
(ağırlıklı olarak borçlanma)
Bütçenin finansmanı Vergi ağırlıklı finansman
Ekonomik denge Ekonomide istikrarın sağlanması Bütçe dengesi
Geleneksel bütçe politikası
sonucunda temel bütçe
ilkelerinden taviz verilmesi
Bütçeleme ilkeleri yönünden Mali disiplinin sağlanmasında
bütçe ilkelerine (bütçede şeffaflık
vb. ) daha fazla önem verilmesi.

27. Geleneksel maliye Mali konu Yeni maliye
Borçlanma ekonomik istikrarı
sağlamak için kullanılmalıdır.
Konjonktürle mücadelede
borçlanmanın kullanılması
Borçlanma mümkün olduğunca
kullanılmamalı veya sınırlı
ölçülerde kullanılmalıdır.
Borç yükü, bu gelirden faydalanan
nesil üzerinde kalmaktadır.
Borçlanmanın toplum üzerindeki
etkisi
Borç yükü, gelecek nesiller üzerine
kalmaktadır.
İhtiyari borçlanma yetkisi Hükümetin borçlana gücünü
kullanımı
Kurala dayalı ve sınırlı borçlanma
yetkisi
Borçlanma, ekonomik büyüme ve
kalkınmayı sağlamada etkilidir
Kamu borçlanmasının, ekonomik
büyüme ve kalkınmayı sağlama
yönünden etkisi
Borçlanma, ekonomik büyüme ve
kalkınmayı sağlamada etkin
değildir.
Borçlanma olağan gelir kaynağıdır. Borçlanmanın nasıl bir kamu geliri
olarak değerlendirildiği
Borçlanma olağanüstü gelir
kaynağıdır.
Borçlanma Politikaları Yönünden Karşılaştırma:

28. Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
http://www.sobiad.org
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF
http://www.canaktan.org