‘’Yabancı dildeki karşılıkları olan bu terimlerin kökenleri itibariyle, ortaçağda mali işlerinin yapılabilmesi için ‘’Finare’’ ve ‘’Finatio’’ kelimelerine dayanabilir. Günümüzde maliye, finans kelimesi ile aynı anlamda kullanılmaktadır. Dilimize Tanzimat döneminde giren finans, ‘’maliye’’ şeklinde tercüme edilmiş ve okullarımızda ‘’İlm-i Mali’’ adı ile okutulmuştur...’’

1. T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
İKTİSADİ VE İDARİ BİLİM FAKÜLTESİ
Maliye Biliminin Tanımı ve Konusu
Yunus Emre ÜLKÜ
Ankara, Mart 2018.
İletişim:
E-posta: yunus.ulku@gazi.edu.tr. & ynsulku@hotmail.com
Sosyal Platform: Facebook: www.facebook.com/yunus.ulkuu
LinkedIn: www.linkedin.com/in/yunus-emre-ülkü-200005126/

2. 1
ᴥ Finans kelimesi bir muamelenin sonu, ödeme safhası anlamına gelen ‘’Finis’’ kökünden
gelmektedir.
Finances Publiques
Public Finance
Staat Finanzen
Finanza Publica

3. 2
ᴥ Yabancı dildeki karşılıkları olan bu terimlerin kökenleri itibariyle, ortaçağda mali
işlerinin yapılabilmesi için ‘’Finare’’ ve ‘’Finatio’’ kelimelerine dayanabilir.
ᴥ Günümüzde maliye, finans kelimesi ile aynı anlamda kullanılmaktadır. Dilimize
Tanzimat döneminde giren finans, ‘’maliye’’ şeklinde tercüme edilmiş ve
okullarımızda ‘’İlm-i Mali’’ adı ile okutulmuştur (Eker ve Aytaç, 1995:5).
ᴥ Her toplumda temel amaç, insan ihtiyaçlarının mümkün olduğu ölçüde tatminini
sağlamaktır. Çeşitli iktisadi sistemler de bu amacın en iyi şekilde
gerçekleştirilmesini hedef alır.
ᴥ Bununla beraber, hiçbir toplum, insanların tüm ihtiyaçlarını gidermek üzere
yeterli ölçüde mal ve hizmete sahip olamamıştır.
ᴥ Bu, zaman içinde ihtiyaçların çeşitlenerek artmasına karşılık, bu ihtiyaçları
gidermeye elverişli kaynakların kıt olmasından ileri gelen iktisadi bir sorundur.

4. 3
ᴥ Her iktisadi sistem, sınırsız ihtiyaçlarla sınırlı kaynaklar arasındaki dengeyi
toplum yararına kurmaya çalışır.
ᴥ Bu nedenle, her iktisadi sistem hangi mal ve hizmetlerden, ne miktarda, hangi
metotlarla, kimler için üretileceğine; bunlar için mevcut kaynakların en iyi şekilde
nasıl kullanılacağına ve üretilen mal ve hizmetlerin nasıl bölüşüleceğine karar
vermek durumundadır (Eker ve Aytaç, 1995:1-2).
ᴥ Maliye kelimesi anlam itibariyle ekonomik bir süreci ifade etmektedir. Bu sürecin
dört farklı uğraşı alanı ya da dört aşaması bulunmaktadır
ᴥ Genel hatları itibariyle düşündüğümüzde, öncelikle toplumsal ihtiyaçlardan yola
çıkmak gerekecektir. Buna göre maliyenin ilk uğraşı alanı toplumsal ihtiyaçlar
olacaktır.

5. 4
ᴥ Yani, toplum tarafından talep edilen bu ihtiyaçların karşılanması maliyenin asıl
konusudur. Ancak, bu ihtiyaçların tümünün aynı anda karşılanması mümkün
değildir. O halde, hangi ihtiyaçların öncelikle karşılanacağı sorunu ortaya
çıkmaktadır.
ᴥ Toplumsal ihtiyaçların kamusal otorite tarafından karşılanması, kamu kesiminin
bizzat mal ve hizmet arz etmesi ile mümkün olmaktadır.
ᴥ Dolayısıyla iktisadi anlamda toplumsal ihtiyaçların karşılanması sorunu, maliye
literatürüne hangi kamu hizmetlerinin üretilmesi gerektiği şeklinde
yansımaktadır.
ᴥ Yani, iktisat bireyi hedef alır ve bireye yönelik değerlendirmeler yaparken, maliye
öncelikle devleti ele almakta ve konuya devlet açısından yaklaşmaktadır.

6. 5
ᴥ Maliyenin bir diğer uğraşı alanı ise, sunulacak olan kamu hizmetlerinin
maliyetinin karşılanmasıdır.
ᴥ Toplum tarafından karşılanması istenen ihtiyaçların yerine getirilmesi, devlete
önemli bir malı yük getirmiştir.
ᴥ Bu ihtiyaçların bedeli diyebileceğimiz bu yükün finansmanının nasıl olacağı da ayrı
bir mali sorundur.
ᴥ Maliyenin bu çalışma alanına ise kamu gelirleri adı verilmektedir.
ᵹ Kamu gelirlerinin çeşitlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Vergiler, Harçlar, Resimler, Şerefiyeler, Parafiskal Gelirler, Para ve Vergi Cezaları,
Mülk, Teşebbüs ve Özelleştirme Gelirleri, Borçlanma Gelirleri, Fonlar, Para
Basmaktan Doğan Gelirler, Diğer Kamu Gelirleri.

7. 6
ᴥ Elde edilen gelirlerin, önceden belirlenmiş hizmetlere aktarılması ise hukuki bir
süreci ifade etmektedir.
ᴥ Gelirlerin bir havuzda toplanması ve bu havuzdan kamu hizmetlerine pay
verilmesi şeklinde ifade edebileceğimiz bu sürece ise, maliye literatüründe,
bütçeleme süreci denilmektedir.
ᴥ Bu süreç maliyenin üçüncü uğraşı alanını oluşturmaktadır. Söz konusu sürecin
hukuki yönü ön plandadır.
ᴥ Çünkü, kamu otoritesinin keyfi gelir elde etme ve keyfi harcama yapma diye bir
yetkisi bulunmamaktadır.
ᴥ Elde edilen gelirlerin hangi koşullarda kamu hizmetlerine aktarılacağı kanunlarla
belirlenmiştir.

8. 7
ᴥ Maliyenin dördüncü ve son uğraşı alanı ise kamu harcamalarıdır. Yani
gerçekleştirilecek kamu hizmetlerinin yerine getirilmesidir.
ᴥ Devlet, bir kamu hizmetini yerine getirirken elde edilen gelirleri harcayabileceği
gibi, daha gelir tahakkuk etmeden de kamu harcamaları yapabilmektedir.
ᴥ Bunu belirleyen kamu hizmetinin niteliğidir.
ᴥ Eğer, o hizmetin acil olarak görülmesi gerekiyor ise, olağanüstü gelir elde etme
yollarına başvurularak, örneğin borçlanılarak ya da emisyona başvurularak
kaynak sağlanır ve hizmet yerine getirilir.
ᵹ Emisyon kavramı ise, devletçe para, senet ve tahvil çıkarma, piyasaya sürme
şeklinde açıklanabilir.

9. 8
ᴥ Mali olaylar, kısaca, kamu ihtiyaçlarını karşılamak üzere devlet ve diğer kamu
kuruluşlarının ekonomik değerler elde etmesi ve bunları kamu hizmetleri için
harcamasıdır.
ᴥ Bu tanım çerçevesinde maliye biliminin konusu, kamu ihtiyaçlarından doğan kamu
hizmetlerini görmek üzere gelir elde etmek ve bunları harcamak yoluyla toplumun
siyasal kuruluşu olan devlet ve diğer kamu kuruluşlarının (belediyeler, il özel
idareleri, köyler vb.) yaptıkları başlıca ekonomik işlemlerdi (Erginay, 1990:7).
ᴥ Maliyenin ve mali olayların tanımı bu şekilde yapılırken, maliyenin sınırlarını
çizmek oldukça güçtür.
ᴥ Daha önce de belirtildiği gibi, maliyenin gelişimi devlet anlayışındaki değişime
paralel bir seyir izlemiştir.

10. 9
ᴥ Tarafsız devlet anlayışının benimsendiği dönemlerde (Klasik Yaklaşım), maliyenin
etki alanı daralmış, müdahaleci devlet anlayışının kabul edildiği dönemlerde ise
maliyenin etki alanı genişlemiştir (Yereli, 2001: 297).
ᵹ Klasik Maliye Yaklaşımı varsayımlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
⁍ Devletin ekonomiye müdahalesi olmaması,
⁍ Vergi ve kamu harcamaları tarafsız olmalı,
⁍ Devlet bütçesi yıllık, denk (yahut mali denge sağlanmalı) ve küçük olmalı,
⁍ Jandarma devlet anlayışı geçerli,
⁍ Devlet yalnızca adalet, diplomasi, savunma gibi geleneksel görevleri yerine
getirmeli,
⁍ Özel sektörün yerine getiremediği hizmetleri (örneğin bayındırlık
hizmetlerini) yerine getirmeli,
⁍ Vergiler en önemli kamu geliri,
⁍ Zorunlu tüketim maddeleri üzerine ağır vergiler konulmamalı…

11. 10
⁍ Eker, Aytaç ve Tügen Kamil. (1995), Kamu Maliyesine Giriş, 6. Baskı, Takav
Matbaası, Ankara.
⁍ Erginay, Akif. (1990), Kamu Maliyesi [Bu kitapta Kamu Gelirleri. Kamu Giderleri,
Devlet Bütçesi, Kamu Borçları, Maliye Politikası. Gözden Geçirilmiş ve
incelenmiştir]., 13. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara.
⁍ Yereli, Ahmet Burçin. (2001), Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Maliye Biliminde
Yaşanan Gelişmeler, Atatürk’ün Ölümünün 62. Yılında Cumhuriyet Dönemi
Türkiye’sinde Bilimsel Gelişmeler Sempozyumu, Editör: Bahaeddin Yediyıldız,
Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 8-10 Kasım
2000, Ankara – 2001, s. 293-312.