1. Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох, EDI системийг нэвтэрүүлэх нь
ШУТИС, МИС Тээврийн Удирдлагын Менежментийн салбар
Удирдагч багш Л.Чулуунцэцэг
О.Анхцэцэг anhaa_0216@yahoo.com
Хураангуй:
Дэлхий ертөнц даяарчлагдаж байгаа XXI – р зуунд логистик
менежментийн системийг
үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбаруудын үйл
ажиллагаанд үр ашигтайгаар оновчтой ашигласнаар тухайн салбар нь
дотооддоо төдийгүй дэлхийд тэргүүлэх байр суурийг олж авч чадсан байдаг.
Ямарваа нэгэн бизнесийн байгууллага нь өөрийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг зах
зээл дээр гарган борлуулахад, тухайн бүтээгдэхүүнийг худалдан авах
хүсэлтэй хэрэглэгчдийн захиалга нэн чухал үүрэгтэй байдаг. Захиалга хүлээн
авсан цаг хугацаанаас эхлээд, эцсийн хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнийг хүргэж
өгөхөд зарцуулах бүхий л цаг хугацааг захиалгын мөчлгийн хугацаа гэж үздэг.
Захиалгын мөчлөгийн хугацаанд нөлөөлөж буй пассив нэгжүүдийн нэг хэсэг
болох агуулах доторх бүртгэлийн хугацааг түргэн шуурхай болгоход
захиалгын мэдээллийн системд EDI системийг үйлдвэрлэл, үйлчилгээний
газрууд хэргэлж, эхэлсэнээр захиалгын нийт хугацааг бууруулж чадах болно
гэсэн арга замаар илтгэлээ бичлээ.
Түлхүүр үг: Үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, хэрэглэгч, мэдээллийн систем

2. Оршил:
Улиран одсон XX–р зуун нь дэлхий дахинд эдийн засаг, нийгэм, улс төр
шинжлэх ухааны амьдралд олон олон өөрчлөлт, шинэчлэлт, алдаа оноог
харуулсан он жилүүд нь бидэнд нэгийг өгүүлдэг. Дэлхий хэмээх нэгэн дээврийн
дор амьдран буй ард түмний хөгжил, цэцэглэлт нь тухайн улсын бизнесийн үйл
ажиллагаа, тээвэрлэлт, мэдээлэл харилцаа холбооны хөгжил дэвшлээс мөн
ихээхэн хамаарна. Монголчууд бидний үед эдгээр он жилүүд нь ороо бусгаа цаг
байсан хэдий ч монгол хүний эрч хүчтэй, урагшаа тэмүүлэх зан чанар нь
бизнесийн байгууллагын хөгжилд ихээхэн нөлөөлж чадна. Энэ их эрч хүчийг
дэлхийн зах зээл дээр бизнесийн салбарт болж буй шинжлэх ухаан технологийн
дэвшил, мэдээлэл харилцаа холбоо, шинэ шинэ тоног төхөөрөмжийн
туслалцаатай хослуулан магадгуй бид монголын хөгжлийг дэлхийд таниулж
чадна гэдэгтээ итгэлтэй байна. Хэрэглэгч гэдэг компани хувьд санхүүгийн
хөрөнгө оруулагч учир компани зүгээс хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээг
тодорхойлдог. Хэрэглэгчдэд үзүүлэх захиалгын цаг хугацааг оновчилж чадвал
компаний хувьд зах зээлд эзлэх байр сууриа бэхжүүлэх боломж нээгдэж байна
гэсэн үг юм. Нэг хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийн ард 9 – 10-н хүн байдаг гэсэн
судалгаа гарсан байдаг.
Шинэчлэлт өөрчлөлтгүй бол хөгжил удааширч
Шинжлэх ухаангүй бол дэвжихгүй
Хөгжие гэвэл мэдлэгээ өргөжүүлэн
Хөгжие гэвэл үйлдвэрлэцгээе.
1.1 Бэлэн бүтээгдэхүүний агуулах
Үйлдвэрлэлд түшиглэсэн агуулахын нэгэн төрөл
Зураг 1.1 ачаа төвлөрүүлэлт хийхэд
CL or TL
CL or TL
Үйлдвэр
А
Үйлдвэр В
Хэрэглэгч 1
АБВ
CL or TL
Ачааг төвлөрүүлэх
агуулах
Үйлдвэр
С
CL or TL
CL or TL
Хэрэглэгч 2
АБВ
Хэрэглэгч 3
АБВ

3. 1.1
- зурагт бараа таваарыг ангилан, захиалгад иж бүрдүүлэлт хийн ачааг
төвлөрүүлж,
хэрэглэгчийн хэрэгцээгээр жижиг илгээмж болгон түгээх. Үйлдвэрлэлд агуулахыг
ойр байгуулах нь бэлэн бүтээгдэхүүний төвлөрүүлэлтийг нэг агуулахад нэгтгэн
хуваарилалт хийх, түргэн шуурхай цаг хугацааг багасгаж, тээврийн зардал
хэмнэнэ.
1.2 Захиалга
Захиалгын менежер нь хамгийн эхэнд хэрэглэгчидтэй харилцах ба тухайн
цаг үед бүтээгдэхүүний талаарх мэдээллийг цуглуулж захиалгыг байршуулах
удирдлагын систем. Захиалгын систем нь агуулахын нөөцлөлт бүтээгдэхүүний
байршил, тоо хэмжээний бэлэн байдал болон хүргэж өгөх цаг хугацааны талаарх
мэдээллээр хангана. Захиалгын мөчлөгийн хугацаа нь захиалга дамжуулалтын
хугацаа, захиалгын хугацаа, нөөцийн бэлэн байдал, үйлдвэрлэлийн хугацаа
болон хүргэж өгөлтийн хугацаа гэсэн элементүүд агуулж байна.
Захиалгыг биелүүлэх нь захиалгыг хүлээн авсны дараа шаардлагатай бараа
материалыг бэлтгэх, агуулах болон тээврийн хэрэгслүүдэд зориулсан захиалгын
мэдээллийг бэлэн болгох зэрэг үйл ажиллагаагаар хэрэгждэг. Агуулахаас
захиалгатай зүйлийг гаргахад бэлтгэх, шаардлагатай бол хайрцаглалт болон
бусад жижиг засвар боловсруулалтыг хийх, ижил чиглэлээр тээвэрлэгдэх бусад
захиалгатай нэгтгэх зэрэг үйл ажиллагааг багтаана. Хэрэглэгчдэд үзүүлэх
үйлчилгээний бодлогод захиалгын мөчлөгийн хугацааны загварыг сөргүүлэн
тавьдаг. Иймээс захиалгын дэс дараалал, захиалгын нөхцөл, захиалгын
хэмжээний хязгаарлалт зэрэгтэй холбоотой зарим нэг асуудлыг үзье.
Захиалгын дамжуулалт Захиалгын мөчлөг дэх бэлтгэл үйл ажиллагааны
дараагийн үе шат нь захиалгын мэдээлэл дамжуулалт юм. Энэ нь захиалгын
хуудас авч байгаа эхний цэгээс захиалгын талаарх мэдээллийг удирдах газар
руу дамжуулах үйл ажиллагаа бөгөөд захиалга дамжуулалтыг гар болон
электрон гэсэн 2 үндсэн аргаар хэрэгжүүлдэг. Гар аргаар дамжуулах үед
захиалгын бүртгэлийн цэг рүү захиалгыг шуудангаар илгээх эсвэл борлуулалтын
ажилтанд биеэр хүргэж өгөх зэрэг ажиллагаа хамрагдана. Мэдээллийн түргэн
шуурхай үйлчилгээнд зардал гаргасанаар үйл ажиллагаанд тодорхой хэмжээний
зардал гаргахын хирээр өндөр хурд, найдвартай, нягт нямбай байдлыг
компаниуд олж авдаг. Энэ арга нь захиалгын мэдээллийг хормын төдийд өндөр
нарийвчлалтай дамжуулахын зэрэгцээ аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлж, зардлыг
бууруулах гэх мэтийн олон давуу талтай.EDI болон интернет ашигладаг
дэвшилтэд аргуудыг үйл ажиллагаандаа нэвтэрүүлэх болжээ. Худалдагч,
худалдан авагчийн хооронд электрон сүлжээгээр хийгдэж байгаа борлуулалтын
захиалга юм.EDI нь интернетийг бодвол мэдээллийг дамжуулах бүх цэгүүдэд
стандартаар ажилладаг, /мэдээлэл дамжуулахад баталгаатай, хугацааны хувьд
хурдан/ Интернет харьцангуй хямд ч яваандаа интернетийн техологи улам бүр
боловсронгуй болж аюулгүй байдал нь нэмэгдэхийн хэрээр EDI болон интернет
нэгдэн нийлж хоорондоо ялгарахгүй болох талтай. Ерөнхийдөө захиалгын

4. мэдээллийг гар аргаас электрон хэлбэрт шилжүүлсэнээр захиалга авах, бүртгэх
гэх мэтчилэн захиалгын процессуудыг хөнгөвчилж байна..
Захиалга хангалт
Байгууллага захиалга хангалтын эхний үе шатанд ямар захиалгыг нь эхэлж
хангах талаар боловсруулсан ямар нэгэн дүрэм журам байдаггүй. Зарим нэг
тохиолдолд ачаалал их
үедээ төвөг багатай захиалгуудыг эхэлж хангах
байдлаар чухал хэрэглэгчдийнхээ захиалгыг хойшлуулах тохиолдол байдаг.
Аливаа нэг байгууллага нь бүх захиалгыг нэгэн зэрэг хангах уу эсвэл чухал ач
холбогдолтой захиалгыг эхэлж хангах уу гэсэн дарааллын асуудлыг зөв
шийдвэрлэх хэрэгтэй.
Захиалгын дарааллын дараах хувилбарууд байдаг.
 Эхэлж ирсэн захиалгыг нь хангах
 Хамгийн богино хугацаа шаардагдах захиалгыг хангах
 Давуу тоо хэмжээтэйг нь онцлох
 Бага хэмжээтэй, төвөг багатай захиалгыг эхэлж хангах
 Хүргэж өгөлтийн товлосон хугацааны дарааллаар нь захиалгыг хангах
 Захиалгын нийлүүлэлтийн хугацаа хамгийн бага захиалгыг нь хангах
Захиалгын дэс дараалал: Захиалга хуримтлагдсан, захиалгыг хугацаанд нь
хангахад асуудал тулгарсан тохиолдолд хэрэглэгчдийг ялгаварлан үзэх
шаардлагатай болдог. Бага хүндрэл учруулах жижиг захиалгуудыг хангаж
эхэлсэн ба харин том илүү үнэ цэнэтэй хэрэглэгчдийн захиалгыг хэвийн болсон
үедээ хангахаар хойшлуулсан. Үүнээс харàхад захиалгын дэс дарааллын
зарчмаа оновчтой тодорхойлж чадаагүйгээс тус компани том хэрэглэгчдийн
захиалгын мөчлөгийн хугацааг дур зоргоороо өөрчилсний үр дүнд том хэмжээний
захиалгуудад дарагдаж захиалгыг удирдаж чадахгүй болно.
1. 3 Захиалгын мөчлөгийн нийт хугацаа
Схем 1.1 захиалгын мөчлөгийн нийт хугацаа

5. Захиалгын мөчлөгийн нийт хугацаа
дамжуулалт
Боловсруулалт
Нэмэлт нөөц олох
Хүргэж өгөлт
Захиалгыг
нэгтгэх
Захиалгыг
агуулах руу
дамжуулах
Бичиг баримт
бүрдүүлэлт
Зээлийн
зөвшөөрөл
Агуулах дах
захиалгын
боловсруулалт
Нөөцгүй бол
үйлдвэрээс нөөц
ирэх нэмэлт
хугацаа
Агуулахаас
тээвэрлэх хугацаа
Үйлдвэрээс
тээвэрлэх хугацаа
Хэрэглэгчийн
тээвэрлэлтийн
процесс
Хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээний талаар судлаачид олон жилийн турш
судлаад, нийлүүлэгч хэрэглэгчдийн хоорондын харьцаан дах үйлчилгээний
элементүүдийг дараах байдлаар авч үзжээ.
Захиалгын хугацаанд нөлөөлөх хүчин зүйл :Захиалгын системд олон хүчин
зүйлс нөлөөлж байдаг. Үүнд: хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээний бодлого,
болон тээвэрлэлт гэх мэтчилэн үйл ажиллагаанууд багтдаг.
Зэрэгцээ болон цуваа дараалал: Зарим тохиолдолд захиалгын дарааллыг зөв
оновчтой зохион байгуулснаар захиалгын хугацааг бууруулах боломжтой
болно. Захиалгын бүх үйл ажиллагааг цуваа байдлаар дарааллуулан
хэрэгжүүлэх үед хугацаа их болж болно. Түүний оронд зарим нэг боломжтой
үйл ажиллагаануудыг зэрэгцүүлэн хэрэгжүүлсэнээр хугацааг бууруулах
боломжтой.
Зураг 1.3.1 хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээний элементүүд

6. Хэрэглэгчид үзүүлэх үйлчилгээ
Үйлчилгээ
үзүүлхээс өмнөх үешат:
Үйлчилгээ үзүүлж байх үеийн
элементүүд:
Үйлчилгээ үзүүлсний
дараах элементүүд:
Бодлого тодорхойлсон
Баримт бичиг
Хэрэглэгчийн гар дээр
очих мэдээлэл
Зохион байгуулалтын
бүтэц
Техникийн үйлчилгээ
Системийн уян хатан
байдал
Нөөцийн түвшин
Буцах захиалгын боломж
Захиалгын мөчлөгийн
элемент
Хугацаа
Дамжуулан тээвэрлэлт
Захиалгын таатай байдал
Бүтээгдэхүүний орлуулалт
Суурилуулалт, баталгаа
,сонголт , засвар ажил
үйлчилгээ
Бүтээгдэхүүний мөрдөлт
Хэрэглэгчийн нэхэмжлэл,
гомдол
Бүтээгдэхүүний баглаа,
боодол
Бүтээгдэхүүнийг засварлах
Хэрэглэгчдэд үзүүлэх үэлчилгээний бодлогыг тодорхойлохдоо захиалга авсны
дараах хэзээ бүтээгдэхүүнийг хүргэж өгөх, бүтээгдэхүүний буцах болон дахин
захиалах асуудал, тээвэрлэлтийн арга гэх мэтчилэн чмар үйлчилгээ үзүүлж байгаагаа
хэрэглэгчдэд таниулах зорилоготой. / захиалгын мэдээллийн суваг / Үйлчилгээ үзүүлж
байх үеийн элементүүд нь хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнийг хүргэж өгөхтэй шууд
хамааралтай байдаг. Нөөцийн түвшин, тээвэрлэлтийн төрөл, захиалга гэх мэт эдгээр
элементүүд нь хүргэж өгөлтийн хугацаа, захиалгын нарийн нямбай хангах байдал,
хүлээн авах баримтан дээрх бүтээгдэхүүний тээвэрлэлтийн нөхцөл, нөөцийн бэлэн
байдал зэрэгт эргээд нөлөөлнө. Үйлчилгээ үзүүлсний дараах элементүүд нь
бүтээгдэхүүнийг дэмжих зорилготой үйлчилгээний нэмэлт нөхцлүүд юм. Гологдол
бүтээгдэхүүн худалдан авхаас хэрэглэгчдийг хамгаалах, ахин хэрэглэх боломжтой
сав, баглаа, хайрцгийг / шил, лааз / гэх мэтийг буцаан авах, хэрэглэгчдийн гомдол
хүсэлтийг барагдуулах гэх мэт.Хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээний 6 элемент нь
логистик шинж чанарыг агуулдаг гэж эрдэмтэд олж тогтоожээ. Үүнд: захиалга
хангалтын түвшин, захиалга хүргэж өгөлтийн давтамж, бараа материалын нөөцийн
мэдээлэл, тээвэрлэлтийн төгсãºлийн хугацаа, болон төслийн хүргэж өгөх өдөр зэрэг
үзүүлэлтүүд юм. Үүнээс гадна захиалгын мөчлөгийн хугацаа
тээвэрлэх,
боловсруулахад шаардагдах захиалгын гүйцэтгэлийн хугацаа.
1.3.2 Хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээг мөн логистикийн үйл ажиллагааны
хугацаагаар хэмжих боломжтой дараах хэмжүүрүүдээс дурьдвал.





Захиалгын бүртгэл
Захиалгын баримтжуулалт
Бараа материалын нөөц болон бүтээгдэхүүний бэлэн байдал
Бүтээгдэхүүний эвдрэл гэмтэл
Үйлдвэрлэл, агуулахын хугацаа

7. Жмшээ: Судалгаагаар хэрэглэгчэд үзүүлэх логистикийн үйлчилгээнд
бүтээгдэхүүнийг хүргэж өгөх хугацааны хоцролт гэсэн үзүүлэлт үйлчилгээний
зөрчлийн бараг тал хувь, дараа нь бүтээгдэхүүний чанарын алдаа 1/3 õóâèéã
эзэлж байна.
График 1.3.1 хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээ
хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээнд
тохиолддог нийтлэг тохиолддог гомдлууд
7%
12%
хугацаа хоцорч
хүргэж өгөх
6%
44%
бүтээгдэхүүн болон
чанарын алдаа
эвдэрч гэмтсэн
бүтээгдэхүүн
31%
бусад
бүтээгдэхүүний нэр
төрлийг бууруулах
Жишээ нь: нэг захиалгаар нөөцтэй байх магадлал бүтээгдэхүүний тус бүрд
0,90 байдаг 5 төрлийн бүтээгдэхүүний захиалга орж ирхэд захиалгыг хангах
магадлал нь / FR – дүүргэлтийн түвшин /
FR = ( 0.90 )( 0.90 )( 0.90 )( 0.90 )( 0.90 ) = 0.59 буюу 59% байна.
(1.1)
Агуулахад үйлдвэрээс бүтээгдэхүүн ирээгүй нөөцгүй болсон үед захиалга түр
хугацаагаар саатдаг ба энэ нь хүргэж өгөлтийн хугацааг саатуулахаас гадна
нэмэлт захиалгын үйл явцын хугацаагаар захиалгын мөчлөгийн хугацааг
нэмэгдүүлдэг. Захиалгын мөчлөгийн хугацааг багасгах замаар хэрэглэгчид
үзүүлэх үйлчилгээг өндөр түвшинд хүргэх боломжтой.
2. Судалгааны хэсэг: Архи, пиво, ундаа үйлдвэрлэдэг “А” компани дээр
судлгаагаа хийхдээ Агуулах, захиалга,үйлдвэрлэл хооронд EDI системийг
ашиглаж, яг цаг хугацаанд хүссэн хэмжээгээр, хамгийн бага өртгөөр, хамгийн
богино хугацаанд бараа бүтээгдэхүүнийхээ захиалгыг хүргэж өгч чадвал тухайн
байгууллагын үйлчилгээний давуу тал нэгээр нэмэгдэх болно. Агуулах дотор үйл
ажиллагааг судалж таньж мэдхийн тулд 7 – 14 хонгийн ажлын үйл ажиллагаатай
танилцан, мэдээллээ цуглуулан, агуулахад хугацаа алдаж байгаа үйл
ажиллагаан дээр нь жишээ татан судалсан болно.
Агуулахын, захиалга хангалтын нэг өдрийн ажлын процесс
Хүснэгт 2.1
/ минутаар
/

8. түгээлтийн
машины
тоо
По - ачигч
нэг
машинд
хэдэн удаа
очих
тоогоор
нийт
хүлээгдэх
хугацаа
нярвад
падан өгөх
хугацаа
ачааг
хүлээх
үеийн сул
хугацаа
тоологчийн
хугацаа
гар ачигч
барааг
машинд
ачих
хугацаа
По
агуулахад
байх
хугацаа

9. 1
4
40
10
2
4
30
8
3
2
26
4
4
5
50
12
5
2
20
3
6
2
20
3
7
4
22
2
8
2
44
10
9
4
54
12
10
3
45
8
11
1
60
16
12
3
23
2
13
3
24
4
14
4
50
12
15
6
45
8
16
1
75
20
17
2
45
8
18
4
50
11
19
4
68
18
20
4
70
22
21
2
25
6
22
4
72
20
23
2
34
12
24
4
115
20
25
5
150
25
25
4 по
1257
276
дундаж
50.28
11.04
хугацаа
По ачааг түгээлтийн машинд авчрах хугацаа 1 минут
нийт 15 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн
12
12
8
15
8
8
9
14
20
14
22
4
3
11
10
28
8
12
28
18
2
31
3
64
95
459
3
2
1
2
1
1
1
3
3
2
3
1
1
2
1.5
3.5
1.5
2
2
3.5
1
3.5
2
4
5
55.5
4
2
3
4
2
2
2
3
6
4
4
2
1.5
3
2.5
4
3
3
2.5
2.5
2
2.5
1.5
8
8
82
3
3
8
9
3
3
4
11
15
12
13
11
10.5
17
15
19.5
24.5
18
26
16.5
3
7.5
18.5
19
12
302
18.36
2.22
3.28
12.08
Энэ хүснэгтээс үзхэд: Түгээлтийн машин агуулахаас гарах дундаж хугацаа 50,28
минутыг, 25 – 30 минутад агуулах дотор явагдаж байгаа захиалга хангалтын хугацааг
богиносгож болно. Погрузик агуулахад байх хугацаа болон агуулахын нярвын падан
авалтыг EDI системээр мэдээллээ дамжуулсанаар нярвын дундаж хугацааг 11,04
минутыг 50 – 60% бууралж, по агуулахад байх хугацаа нярваас ихээхэн хамааралтай
учир 12,08 минутыг мөн няравын хугацаа буурхад дагаад буурна.
График 2.1 “А” Компани борлуулалтын хэмжээг, долоо хонгоор харуулав.

10. борлуулалтын хэмжээг хувиар
0.25%
0.20%
0.15%
0.10%
0.05%
0.00%
борлуулалтын хэмжээг
хувиар
1
2
3
4
5
6
7
0.08% 0.09% 0.18% 0.22% 0.24% 0.11% 0.08%
Долоо хонгийн ачаалал
Долоо хоногийн борлуулалтын хэмжээ нь 3 – 5 дэх өдөр их ачаалалтай, 1,2,6,7
–ны өдрүүдэд захиалга гайгүй байх ба энэ үед бүтээгдэхүүний нөөцлөлт хийх
боломжтой.
График 2.2 “А” Компани борлуулалтын
Хэмжээг,нэг өдрийн ажлын цагаар
/ хувиар /
Нэг өдрийн ажлын цагаар
20:00
19:00
18:00
17:00
16:00
15:00
14:00
13:00
12:00
11:00
10:00
9:00
0.02%
0.03%
0.02%
0.04%
0.02%
0.01%
0.08%
График 2.3 “А” Компани борлуулалтын
Хэмжээг,EDI системийг хэргэлсэн тохиолдолд
/ хувиар /
EDI системээр мэдээлэл дамжуулах үед
Нэг өдрийн ажлын
цагаар
0.19%
0.18%
0.16%
0.13%
0.12%
20:00
0.02%
19:00
0.03%
18:00
0.03%
17:00
0.06%
16:00
EDI системээр
0.06%
15:00
0.06%
мэдээлэл
14:00
0.03%
дамжуулах үед
13:00
0.08%
12:00
0.19%
11:00
0.18%
10:00
0.16%
9:00
0.10%
борлуулалтын хэмжээг / хувиар /,
ажлын нэг өдрөөр
2.2 гарикаас хархад Өглөө ажлын цаг 09:00 цагт эхэлдэг орой 20:00 гэхэд
тардаг. 09:00 – 13:30 минут хүртэл түгээлт маш их байдаг. Энэ ачаалалыг EDI систем
ашиглсанаар 12:30 өглөөний захиалгын 60 гаруй хувийг нэг дор түргэн шуурхай
агуулахын талбайгаас түгээлтийн машинд ачиж гаргах бүрэн боломжтой.
80: 20 зарчимаар
Нийт орлогын ойролцоогоор 80% нь борлуулалтын орлогод хамгийн их хувь эзэлж буй
бүтээгдэхүүний төрлийн 20%гэсэн зарчимийг бизнест өргөнөөр ашигладаг. Доорх
хүснэгтэнд 15 төрлийн бүтээгдэхүүний бүтээгдэхүүний борлуулалтын хэмжээг / хувиар
илэрхийлж жагсаасан. EDI системийг ашигласанаар дараах ач холбогдолтой.

11. 1. хэрэглэгч EDI ашиглан ямар төрлийн бүтээгдэхүүнийг хэдий хэмжээгээр,
хаана хүлээн авах шаардлагатай байгаагаа дистрибютерийн төвд
мэдэгдэнэ.
2. Дистрибютерийн EDI ашиглан ямар төрлийн бүтээгдэхүүнийг хэдий
хэмжээгээр тээвэрлэх боломжтойг нийлүүлэгчид мэдэгдэнэ.
3. Дистрибютерийн EDI ашиглан хэдий хэмжээний бүтээгдэхүүн хаанаас
авах, ямар төрлийн бүтээгдэхүүнийг хэдий хэмжээгээр, хаана, хэзээ
хүргэж өгөх шаардлагатай байгааг логистикийн албанд мэдэгдэнэ.
4. Нийлүүлэгч бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэхэд бэлтгэх
5. Логистикийн алба бүтээгдэхүүнийг аваад дистрибютерийн мэдээлэлсний
дагуу ангилан ялгана.
6. Логистикийн алба бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчид хүргэж өгөх
Хүснгэт 2.1
“ А” Компани 15 бүтээгдэхүүний АВС ангилал
/ хувиар /
Бүтээгдэхүүний
нэр төрөл
сарын
борлуулат
%
дэс
дугаар
нийт
борлуулалтын
хувь %, өсгөн
нэмэгдүүлэх
дарааллаар
нийт
бүтээгдэхүүний
төрлийн хувь %,
өсөн нэмэглдэх
дарааллаар
D - 2L - 1
1
17
0.9
6.6
D - 0.5 - 1
2
25
2.7
13.3
D - 0.75 - 2
D - 0.5 - 2
D - 0.75 - 3
D - 0.5 - 4
3
4
5
6
8
14
3.5
2
4.7
7
9.3
12.5
20
26.6
33.3
40
АВС
ангилал
А
В
D - 1.5L - 5
7
2.3
16
46.6
D - 0.5 - 5
8
3.6
19.6
53.3
D - 2L - 6
9
5.2
23.8
60
D - 0.5 - 6
10
3.2
29
66.6
D - 0.5 - 8
11
1.8
36
73.3
D - 0.5 - 9
12
4.2
44
80
D - 0.75 - 10
13
0.9
58
86.6
D - 0.75 - 11
14
7
75
93.3 С
D - 1L - 12
15
2.3
100
100
1. борлуулалтын хэмжээгээр дугааралсан байдаг
2. сарын борлуулалтын хэмжээний хувийг/ нийт борлуулалт хувь ( 17+ 3.25 ) / 1100 = 0.42
3. бүтээгдэхүүний дугаар / бүтээгдэхүүний нийт төрөлд 6/14 = 0.429
А – хамгийн их хэмжээтэй борлуулалтын 20%
В – хамгийн их борлуулалтын 30%

12. С – хамгийн их борлуулалтын төрөл нь үлдсэнийг нь,Энэ бүтээгдэхүүний
борлуулалтын хэмжээгээр бүтээгдэхүүнийг ангилсанаар агуулах доторх
нөөцлөлт бий болгох ба захиалгын үйл ажиллагаанд хялбар болно.
Нэг захиалгаар нөөцтэй байх магадлал бүтээгдэхүүний тус бүрд 0,90 байдаг 15
төрлийн бүтээгдэхүүний захиалга орж ирхэд захиалгыг хангах магадлал нь / FR –
дүүргэлтийн түвшин /
FR = ( 0.90)
15
= 0.205 буюу 20,5
(1.2)
Энэ нь 15 бүтээгдэхүүний төрлөөс нэг захиалгаар гарах бүтээгдэхүүнийг эргээд
нөөцлөх хэмжээ 1 – бүтээгдэхүүнд нөөцтэй байх 0,90 хувьтай байна гэж үзээд
нийт 15-н бүтээгдэхүүний захиалга орж ирхэд бүгдийг нь хангах магадлал 0,205
хувьтай байна гэсэн үг юм.
Дүгнэлт
Дэлхийн улс орны нийгэм эдийн засагт үйлдвэр, үйлчилгээний газруудын зах
зээлд эзлэх байр суурь, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнээс олсон ашиг нь тухайн
улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүнийг нэмэгдүүлдэг. Хэрэглэгчийн бүтээгдэүүн,
үйлчилгээний үнэ болон чанараас гадна мөн захиалга хүргэлтийн хугацаа
багасах тусам хэрэглэгч тухайн бүтээгдэхүүнийг худалдаж авах хүсэл өөрийн
эрхгүй дотороос нь захиалга өгөх хүсэлд хүргэдэг. Орчин үед логистикийн
мэдээллийн урсгалыг дамжуулахад электрон системийг ашиглах, үйл
ажиллагаагаа хөнгөвчилөх, хэмнэлт гаргах замаар тодорхой хэмжээний зардал
гаргаснаар ирээдүйн орлогод нь нөлөөлөж чадна. Компани захиалгыг удирдахад
EDI болон интернет ашиглан дэвшилтэд аргуудыг үйл ажиллагаандаа
нэвтэрүүлсэнээр хамгийн богино цаг хугацаанд хэрэглэгчдэд нарийн нямбай,
түргэн шуурхай захиалгыг хүргэж өгөх асуудал шийдэгдэх юм.
Дэлхийн
хөгжилийг монголд нэвтрүүлж монгол хүний ухаан мэдлэгээр улс эх орноо
хөгжүүлнэ.

13. Ашигласан материал
1. Асралт Б., Ариунбаяр С., “ Логистикийн менежмент ” шинжлэх ухаан
технологийн их сургууль механик инженерийн сургууль, УБ. Хот 2009 он
134 – 152 хуудас
2. Мөнхбол Д., Бадарч Д., “ Логистик ” шинжлэх ухаан технологийн их
сургууль систем судалгааны хүрээлэн, УБ. Хот 2002 он 133 – 178хуудас,
206 хуудас
3. Статистик бюллетинь. УБ., 2008он
4. Неруш.Ю.М “ Логистика ”
5. www.warehouse.net
6. www.google.mn
7. www.transcn.com
Зохиогчийн тухай: Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох, EDI системийг
нэвтрүүлэх нь гэсэн сэдвээр Очирхуяг овогтой Анхцэцэг нь Шинжлэх ухаан
технологийн их сургууль, механик инженерийн сургуулийн “ Олон улсын
тээврийн удирдлага” чиглэлээр 4-р курст суралцдаг. О.Анхцэцэг нь Сэлэнгэ
аймагт төрсөн. Илтгэлийг удирдагч багш Л.Чулуунцэцэг . Энэхүү сэдвийг сонгон
авсан шалтгаан нь монголын үндэсний үйлдвэрлэл, бизнесийн салбарыг
хөгжүүлэхэд захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгосоноор хэрэглэгчид тухайн
компаний талаар үйлчилгээнд сэтгэл ханамж нь нэмэгдэж, захиалгын хэмжээ
мөн дагаад нэмэгдэнэ.