1. ЭТҮГЭН ДЭЭД СУРГУУЛЬ
ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ОНОЛ
Лекц №6
Багш О.Норовсамбуу

2. ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ОНОЛ
 Зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцооны
микро түвшин дэх зүй тогтлыг
үйлдвэрлэлийн талаас нь пүүсийн
онолоор судалдаг бол хэрэглээний
үүднээс хэрэглэгчийн онолоор судлана.
 Бүтээгдэхүүний зах зээлд хэрэглэгчийн
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ худалдан авах
сонголтын шийдвэр гаргалтыг судалдаг
онолыг хэрэглэгчийн онол гэнэ.

3. ХЭРЭГЛЭГЧИЙН СОНГОЛТОНД
НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС
Орлогын эх үүсвэр
Худалдан авах чадвар
Хэрэгцээ
Хэрэглэгчийн таашаал

4. ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ТААШААЛ
Хэрэглэгч 1, 2 гэсэн 2 бүтээгдэхүүн
худалдан авах хэмжээ
 гэсэн 2 хослол
байна гэе.
3 ба 3-аас дээш бүтээгдэхүүнтэй
бол хэрэглэгчийн сагс гэнэ.

5. ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ТААШААЛ
 Хэрэглэгч хэрэглээний сагсуудыг нэг нь
нөгөөгөөсөө илүү таашаагдаж байна, бага
таашаагдаж байна эсвэл ижилхэн таашаагдаж
байна гэж мэддэг гэж үзье
 Тэгвэл таашаалын тэмдэг нь:
 эрс таашаагддаг
 ялаагүй буюу адилхан
 дор хаяж, ядаж адилхан
таалагддаг

6. РАЦИОНАЛЬ ХЭРЭГЛЭГЧ
 Дараах шинжүүдийг хангасан байх ѐстой, энэ
шинжүүдийн таашаалын тухай аксиомууд
гэнэ.
1. Төгс байх чанар (Complete): Дурын хоѐр х, у
хэрэглээний сагсууд нь таашаагдах
байдлаараа эрэмблэгдэх ѐстой
x ; x  
 1 2 y ; y    ;    ; 

x1 ; x2   y ; y  x x y y
1 2
1 2 1 2
 1 2

7. ТАШААЛЫН АКСИОМУУД
2. Тусах чанар : x ; x  гэсэн хосло-лоос авах
1 2
таашаал өөрчлөгдөхгүй байх ѐстой. Тухайн
таашаал ямагт өөртэйгээ ижил таашаагддаг
байх ѐстой.
x1 ; x2   x1 ; x2 
 x ; x   x ; x 
x1 ; x2   x1 ; x2 
 1 2 1 2
3. Шилжих чанар: Дурын хослолуудын хувьд
таашаалын эрэмбэ хадгалагддаг байх ѐстой

x ; x   y ; y
 1 2  x ; x   z ; z 

 
 y1 ; y 2  z1 ; z 2 

1 2
1 2 1 2


8. ЯЛГААГҮЙН МУРУЙ
 x ; x  хэрэглээний хослолын хувьд түүнтэй
1 2
ижил таашаагддаг байх бүх хэрэглээний
сагсуудын олонлог нь түүнийг багтаасан
ялгаагүйн муруй харуулна.

9. ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ХАНАМЖ
 Баялагын ханамж гэдэг нь эдийн
засгийн баялагын хүний нэг буюу хэд
хэдэн хэрэгцээг хангах чадвар юм.
Өөрөөр хэлбэл ямар нэгэн
бүтээгдэхүүнийг хэрэглэснээр
хэрэглэгчид үүсэх таашаалыг ханамж
гэдэг. Ямар нэгэн баялагыг тодорхой
цаг хугацаанд давтан хэрэглэхэд
түүнээс авах хэрэглэгчийн ханамж нь
буурч байдаг

10. АХИУ ХАНАМЖ
 Нэмэлт нэгж бүтээгдэхүүнээс авч
байгаа ханамжийг ахиу ханамж гэнэ.
 Ханамжийг Utility, ахиуц ханамжийг
Marginal Utility гэнэ.
 Хэрэглэгч тухайн барааны нэмэлт нэгж
бүрийг хэрэглэх тутам түүний нэмэлт
ханамж буурах зүй тогтлыг ахиу
ханамж буурах хууль гэнэ.

11. АХИУЦ ХАНАМЖ БУУРАХ
ХУУЛЬ
Тоо хэмжээ Нийт ханамж Ахиу ханамж
Q U MU
0 0 0
1 21 21
2 41 20
3 58 17
4 70 12
5 78 8
6 82 4
7 82 0
8 78 -4
9 70 -8
10 58 -12

12. АХИУ ХАНАМЖ БУУРАХ ХУУЛЬ

13. ХАНАМЖИЙГ ХАМГИЙН ИХ
БАЙЛГАХ ЖУРАМ
Бараа тус бүрийг худалдан авахад
зарцуулсан зардлын сүүлчийн төгрөг тутам
нь ижил хэмжээний ахиуц ханамж өгөхөөр
төсөв хуваарилагдсан үед хэрэгцээ дээд
зэргээр хангагддаг. Үүнийг ханамжийг
хамгийн их байлгах нөхцөл гэнэ.
MU1 MU2 MUn
= = ………=
P1 P2 Pn

14. ТӨСВИЙН ШУЛУУНЫ ТЭГШИТГЭЛ 2
БҮТЭЭГДЭХҮҮН ХЭРЭГЛЭДЭГ ҮЕД
m  x  Px  y  P y

15. ТӨСВИЙН ШУЛУУН
 Тогтмол хэмжээний мөнгөн орлогоор
хэрэглэгчийн худалдан авч чадах хоѐр барааны янз
бүрийн хослолыг харуулсан шугамыг төсвийн
шулуун гэнэ.

16. ТӨСВИЙН ШУЛУУН БА ОРЛОГЫН
ӨӨРЧЛӨЛТ (ҮРГЭЛЖЛЭЛ)

17. ÒºÑÂÈÉÍ ØÓÃÀÌ ÁÀ ¿ÍÈÉÍ ººÐ÷˺ËÒ

18. ЯЛГААГҮЙН МУРУЙ
Хэрэглэгчид ижил хэмжээний ханамж өгөх
тухайн хоѐр төрлийн барааны боломжит бүх
хослолыг харуулсан муруйг ялгаагүйн муруй
гэнэ.

19. ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ОНОВЧТОЙ
СОНГОЛТ
Ялгаагүйн муруй, төсвийн шугам хоѐр
шүргэлцэх цэгт тухайн төсвөөр хамгийн их
ханамж авах 2 барааны оновчтой хослол
тогтоогдоно.

20. ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ОНОВЧТОЙ
СОНГОЛТ
m  x  Px  y  P y
MUх MUу
=
Pх P2у
MU  U x x
' MU  Uy y
'