1. МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ
Оюутан Б.Одзаяа
ШУТИС, КтМС-ийнХүний нөөцийн менежментийн мэргэжлийн оюутан
И-мэйл: odzaya_93@yahoo.com
Хураангуй
Манлайлал нь манлайлагч болоод түүний араас дагагчдын мотиваци, хэрэгцээ, хүсэл, итгэл найдвар,
сэтгэл ханамжтай байдал хүсэн хүлээж буй бүхэн зэргийг төлөөлсөн зорилтуудыг хангахын тулд
манлайллагчийн зүгээс дагагчдын үйл ажиллагаанд нөлөөлөх хүний нийтлэг үйлдэл юм. Манлайллыг
хүмүүст нөлөөлөх үйл явц, нөлөөлөх урлаг гэж нийтлэг тодорхойлох болжээ. XXI зуунд манлайллыг
удирдахуйн ухааны үүднээс хувь хүмүүс өөртөө бий болгон эзэмшиж болно гэж үзэх болсон. Тийм учраас
манлайллыг зөвхөн удирдагч гэдэг хүнээс нь биш, хувь хүнд байх шинж чанар талаас нь авч үздэг байна.
Иймд байгууллага үр дүнтэй ажилан гэдэг бол байгууллагын ажиллагчдын манлайлалтай холбон үзэж,
манлайллыг үнэлэх нь чухалд тавигдан онол практик талаас нь судлаж байна.
Энэ илтгэлд манлайллыг хэмждэг орчин үеийн хандлага, арга байгаа бөгөөд үүнээс DQ(Diamond collar
quotien) Даймонд Калла хүний бүх талын чадварыг тусгай тестээр хэмжин Номин Холдингийн нэгж
хэсгүүд болох Хоум Стайл, Электроникс, Костракшин, Холдингийн ажилтануудад хэмжилт хийж үзсэн
юм.
Түлхүүр үг: манлайлал, шинж чанар, DQ (Diamond collar quotient) тест
Уламжлалт болон орчин үеийн манлайлал
Удирдагч гэдэг нэр томьѐо манай он тооллын 1300-гаад оны үед, удирдлагын онол нь 1800-гаад оны
үеээс Англи хэлэнд орж ирсэн гэж тэмдэглэжээ. Энэ нь анх далайн тээвэр, цэргийн зохион байгуулалтын
үйл ажиллагаатай холбоотой ойлголтууд байсан бололтой гэж үздэг байна. Харин газар нутаг, шашин
шүтлэгээ хамгаалах үйлсэд ард олныг уриалан тэднийг дагуулан тэмцэх буюу түүхэн бодит шаардлагаар
манлайлагч гарч иржээ. Ингэснээр манлайлал нь удирдлагын шинжлэх ухаанд тодорхой судлагдахуун
болж онол арга зүйн хувьд хөгжиж ирсэн байна. [1]

2. Иймд манлайллын олон онол байдгийг судалж үзэхэд: [2]
Зураг 1.1. Манлайллын шинж
Зураг 1.2. Хувийн шинж, арга барилын онолууд
Удирдагчийн арга барил (Надлер&Тишмен)
Удирдлагын мотиваци (МсКлелланд)
Удирдлагын мотиваци (Майнер)
Менежерийн шинж (МсCall&Ломбардо)
Менежерийн компетенци (Боуатзис)
Сонирхол ба үнэлэмж (Гордон)
Хувь хүний шинж, арга барил (Стогдил)
Хүчин зүтгэгч манлайлагчийн онол (Роберт Греенлийф)
Хэрэгцээний шаталбар (Маслоу)
Хувь хүний шинж, арга барил (Стогдил)
1948 1970 1970 1974 1975 1982 1983 1985 1985 1990 он

3. Зураг 1.3. Харилцааны онолууд
Удирдагчийн чиг үүрэг (Юкл)
Удирдагчийн чиг үүрэг (Пейк)
Манлайлагчийн үүрэг (Мизуми &Петерсон)
Удирдагчийн чиг үүрэг (Лютханс &Лосквүүд)
Удирдагчийн чиг үүрэг (Юкл &ХНемерофф)
Удирдагчийн чиг үүрэг (Морсе &Вагнер)
Манлайлагчийн санаа бодлыг тодорхойлох асуулга (Стогдил бусад)
Удирдагчийн чиг үүрэг (Минцберг)
Манлайлагчийн 3 хэлбэр (Лейкерт)
Удирдагчийн чиг үүрэг (Стогдил)
Манлайлагчийн харилцааг тодорхойлох асуулга (Хемпхил &Конс)
Манлайлагчийн харилцааг тодорхойлох асуулга (Халлин &Винер)
Менежерийн тор (Блейк &Мутон)
Манлайлагчийн харилцааг тодорхойлох асуулга (Флейшмен)
1953 1954 1957 1957 1963 1967 1973 1975 1978 1979 1984 1985 1985 1988 он
Зураг 1.4. Ситуацийн онолууд
Стратегич манлайлагч (Нахаванди &Малерзадех)
Вруумын онол (Вруум &Жаго)
Манлайлагчийн ситуацийн онол (Херси &Бланшард)
Манлайлагчийн үүргийн онол (Керр &Жермиер)
Зам зорилго онол (Хауз)
1970 1978 1982 1988 1993 он

4. Зураг 1.5. Ситуаци ба харилцааны онолууд
Үүргийн онол (Мертон)
Сонголтын загвар (Стеварт)
Дасан зохицох онол (Осборне &Хант)
Танин мэдэхүйн онол (Небескер &Митечилл)
Үүргийн онол (Мертон)
1957 1974 1975 1982 1997 он
Зураг 1.6. Ситуаци, арга барилын онолууд
Танин мэдэхүйн онол (Фидлер &Carcia)
Нөхцөл байдлын загвар (Фидлер)
1967 1987 он
Зураг 1.7. Харизмын онолууд
Уламжлалт ба орчин үеийн манлайлагч (Хауз)
Харист манлайлагчийн онол (Надлер &Тюшмен)
Харист манлайлагчийн онол (Конгор &Канюнго)
Харист шинж (Деванна)
Харист шинж (Басс)
Манлайлагчийн онол (Бюрн &Басс)
Манлайлагчийн онол (Бюрн)
Харист манлайлагчийн онол (Хауз)
1977 1978 1985 1985 1986 1987 1990 1991 он

5. Орчин үеийн манлайллын хандлага
Манлайлах тухай эрдэмтдийн онол нь түүний мөн чанарыг олж мэдэх гэсэн оролдлогыг илтгэдэг. [3]
Зураг 1.8. Манлайллын хөгжлийн чиг хандлагуудыг
Нөхцөл байдлын мэдрэмжтэй
Зан байдлын хандлага
Хандлагын харилцаа, зан үйлийн
Бие хүний хувь хүний шинж чанар
1930-1940 1950 1960-1970 1980-хойш он
Хүн төрөлхтний түүхээс үзэхэд тухайн нийгмийг манлайлагчид нь янз бүрийн давхаргын хүмүүс байсан.
Аж үйлдвэрийн хувьсгалын дараахан биеийн хүчний хөдөлмөрөөр амьжиргаагаа баталгаажуулж байсан
ажилчин тариачид тухайн нийгмийг манлайлах гол хүч нь болж байсан. Тэд хөх хантааз өмсдөг байсан
учир түүхэнд “Хөх хантаазтан” (Blue collar) гэж нэрлэгдэх болсон.
Харин ХХ зууны эхэн үеэс оюуны хөдөлмөрийг үнэлэх болсноор тухайн нийгмийг оюуны хөдөлмөр
эрхлэгч хүмүүс манлайлах болов. Тэд цагаан цамц өмсөн, зангиа зүүж алба хашдаг байсан учир түүхэнд
“Цагаан цамцтан” (White collar) гэж нэрлэсэн.
ХХI зууны босгон дээр ирээд байгаа өнөө үед ирээдүйн нийгмийг манлайлагчид нь, өндөр мэдлэг
боловсролтой байгаад зогсохгүй сэтгэлийн тэнхээ, тэсвэр хатуужилаар шалгарсан “Шаргал цамцтан ”
(Алтны өнгөтэй зүйрлүүлж хэлж байна) гэж үзэж байна. Ийнхүү өөрийгөө бүхий л талаас нь хөгжүүлж
чадсан, аливаад голч мэргэн ханддаг, зөв сэтгэлтэй, бусдын төлөө үйлчлэн амьдарч чаддаг хүмүүс XXI
зууны түүхийг үргэлжлүүлэгчид байх болно.[4]
Хувь хүний манлайллын шинжүүд
Пенсильванийн Их Сургуулийн Вартон Менежментийн Сургууль дэлхий даяарх байгууллагуудын
манлайллын асуудлыг 10 жилийн хугацаатай судлах ажлыг 1993 онд эхэлжээ. Судлаачид дэлхийн 62
орны 800 байгууллагад ажиллаж буй 17500 дунд түвшний менежерүүдтэй ярилцжээ. Улс орон болоод
байгууллагын хооронд ялгаатай зүйлс их байсан ч судлаачид нийтээрээ эерэг хэмээн хүлээн зөвшөөрсөн
манлайллын 14 шинж чанарыг илрүүлсэн байна. [5]
Зураг 1.9 Манлайллын шинж чанар
Манлайллын эерэг шинж Манлайллын эерэг шинж
Нийтэч Зожиг
Мэдээлэл сайтай Нийтэч бус
Зорилготойгоор шийдэр гаргадаг Уурламтгай
Өөдрөг үзэл бодолтой Дарангуйлагч
Итгэл даахуйц Балмад
Шударга Хамтран ажиллах чадваргүй
Үнэнч Хувиа хичээгч

6. Найдаж болохуйц
Баг бүрдүүлэх чадвартай
Урамшуулан зоригжуулагч
Эрч хүчтэй
Оюунлаг
Асуудлыг ялалт-ялалт шийдэлт хүргэн шийдвэрлэх
чадвартай
Төлөвлөгч
Зураг 1.10 Манлайллын онцлог шинж чанарууд
Жеймс Заузис, Бэрри Познер нар манайллагчаас ямар чанар чухал хүлээдэг болохыг судалсан.[6]
Манлайлагчийг бүх талаар нь хэмжих шалгуур (DQ)
DQ (Diamond collar quotien) Дайманд Калла хүний бүх талын чадварыг тусгай тестээр хэмжиж ерөнхий
түвшинг тогтоож болно. Мэдээж энэ шалгуур хүнийг бүх талаар нь бүрэн гүйцэд хэмжиж үзэх
боломжгүй ч хүний зан чанар, авьяас чадварыг ихэвчлэн бодитойгоор гаргаж чаддаг болох нь
судалгаагаар нотлогдсон юм. “Бүх талын боловсрол олгох сургалтын 5 талт зарчим” болох оюуны
чадамж, сэтгэлийн тэнхээ, бие бялдар, амьдралаа авч явах чадвар, бусадтай харилцах гэсэн 5 зүйлийг
хэмжиж тогтоодог тест боловсруулж хэрэгжүүлэх юм.
Манлайллын хэмжилт
Монголын томоохон бизнесийн байгууллага Номин Холдингийн нэгж хэсгүүд болох Хоум Стайл,
Электроникс, Костракшингийн удирдах ажилтанууд хамрагдсан.
1 Ñý ò ã ý ë è é í ò ý í õ ý ý
Манлайллын онцлог шинж чанарууд
Үнэнч
шударга
Алсын
хараатай
Ухаантай
бүтээлч
Гярхай Дэмжмж
тусалдаг
Өөрийгөө
хянадаг
Ажлаа сайн
мэддэг
Идэвхижүүлж
чаддаг
Бүтээлч Сэтгэн бодох
чадвар
Зоригтой Амбицтай

7. 1. Õî ó ì Ñò à é ë 0.5599
2. Ýë å ê ò ð î í è ê ñ 0.6133
3. Êî ñ ò ð à ê ø í 0.7333
Òå ñ ò è é í à ñ ó ó ë ò à í ä õ à ð è ó ë ñ à í á à é äë à à ñ ¿ ç ý õ ý ä õ à ì ã è é í á à ã à ¿ í ý ë ã ý ý
à â ñ à í à ñ ó ó ë ò ó ó ä í ü:
Õî ó ì Ñò à é ë
- Ү ү р э г д а а л г а в р а а б и е л ү ү л ж ч а д а а г ү й д ñ ý ò ã ý ë ò ¿ ã ø äý ã
- Áó ñ à ä õ ¿ ì ¿ ¿ ñ í à äà ä ó ó ð ë à ñ à í ø à ë ò ã à à í û ã ì ý äý õ è é ã õ è ÷ ý ý äý ã
- Õè é õ ¸ ñ ò î é à æè ë á ó ñ äà ä ò à à ë à ã äà õ ã ¿ é á à é ñ à í ÷ ç à à â à ë õ è é õ è é ã
õ è ÷ ý ý äý ã ã ¿ é
- Сý ò ã ý ë õ º äº ë ã º ñ º í ç ¿ é ë ¿ ¿ äý ý à ì üäð à ë äà à õ ý ð ý ã æ¿ ¿ ë æ ¿ ç ý õ
Êî ñ ò ð à ê ø í
- Ажи л л а х а а с ã à äí à õ º ã æè ì äº õ , äó ó ë à õ , ç ó ð à õ ç ý ð ý ã à â ú ÿ à ñ ò à é
á à é õ
- Ү ү р э г д а а л г а в р а а б и е л ү ү л ж ч а д а а г ү й д ñ ý ò ã ý ë ò ¿ ã ø äý ã
- Ур а мын ү г ñ ý ò ã ý ë õ à í ã à ë ó ó í á î ë äî ã á à é õ .
Ýë å ê ò ð î í è ê ñ
- Ñà é õ à í ç ¿ é ë è é ã ñ à à ò à í õ à ð äà ã á à é õ
- Сý ò ã ý ë õ º äº ë ã º ñ º í ç ¿ é ë ¿ ¿ äý ý à ì üäð à ë äà à õ ý ð ý ã æ¿ ¿ ë æ ¿ ç ý õ
- Ү ү р э г д а а л г а в р а а б и е л ү ү л ж ч а д а а г ү й д ñ ý ò ã ý ë ò ¿ ã ø äý ã
Ýäã ý ý ð ò á à ë ë û í ¿ í ý ë ã ý ý º ã ÷ ä¿ ã í ý ë ò õ è é õ ý ä :
- Ү ү р э г д а а л г а в р а а б и е л ү ү л ж ч а д а а г ү й д ñ ý ò ã ý ë ò ¿ ã ø äý ã
- Сý ò ã ý ë õ º äº ë ã º ñ º í ç ¿ é ë ¿ ¿ äý ý à ì üäð à ë äà à õ ý ð ý ã æ¿ ¿ ë æ ¿ ç ý õ
- Õº ã æè ì äº õ , äó ó ë à õ , ç ó ð à ã î ë î í à â ú ÿ à ñ ò à é á à é õ
- Õè é õ ¸ ñ ò î é à æè ë á ó ñ äà ä ò à à ë à ã äà õ ã ¿ é á à é ñ à í ÷ ç à à â à ë õ è é õ è é ã
õ è ÷ ý ý õ ø è í æ¿ ¿ ä õ à ì ã è é í á à ã à î í î î ò î é á à é ñ à í á à é í à .
2 Áè å á ÿ ë äà ð
1. Ýë å ê ò ð î í è ê ñ 0.3733

8. 2. Êî ñ ò ð à ê ø í 0.4266
3. Õî ó ì Ñò à é ë 0.4666
Ýë å ê ò ð î í è ê ñ
- Áà é í ã à öý õ ç º â ñ ó ó äà ã á à é õ
- ª äº ð ò í ý ã ý ý ñ äý ý ø ó äà à ã ý äý ñ í è é á ó ë ÷ è í ã è é í äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª äº ð ò 1-ñ äý ý ø ó äà à á ¿ ñ ý ë õ è é í äý à ñ ã à ë õ è é äý ã á à é õ
- Óñ à í ñ ý ë ý ë ò ý ý ð à ì üñ ã à ë ç à äë à õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª äº ð á ¿ ð ñ ó í è à ë ò á î ë î í á è å è é í õ ¿ ÷ í è é äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª äº ð á ¿ ð õ º ë í è é äà ñ ã à ë õ è é õ
- 2-3 õ î í î ã ò í ý ã ó äà à à ì üñ ã à ë û í äà ñ ã à ë á à õ º ë ñ ã à ð ã à õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- Ñà ð ä 1 ó äà à º í äº ð ó ó ë à í ä à â ÷ ð à õ ç ý ð ý ã õ ¿ í äõ ý í äà ñ ã à ë õ è é äý ã
- 2-3 õ î í î ã ò 1-ñ äý ý ø õ º ë ñ º º ã à ð ò à ë ã ¿ é äý ã á à é õ
- Óí ò à õ û í õ à à º ì í º õ ý â ò ð è é í á à é äà ë ä ã ý äý ñ õ ý â ë è é ã ý ý è ë ý õ
- ª ã ë º º á î ñ î í ã ó ó ò á è å öý õ á î ë î õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- Àé ì ø ã è é í ê è í î õ à à ÿ à ¿ ç ý õ
Êî ñ ò ð à ê ø í
- ª äº ð ò í ý ã ý ý ñ äý ý ø ó äà à ã ý äý ñ í è é á ó ë ÷ è í ã è é í äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª äº ð ò í ý ã ý ý ñ äý ý ø ó äà à á ¿ ñ ý ë õ è é í á ó ë ÷ è í ã è é í äà ñ ã à ë õ è é õ
- Óñ à í ñ ý ë ý ë ò ý ý ð à ì üñ ã à ë ç à äë à õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª äº ð á ¿ ð ñ ó í è à ë ò á î ë î í á è å í è é õ ¿ ÷ í è é äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª äº ð á ¿ ð õ º ë í è é äà ñ ã à ë õ è é õ
- 2-3 õ î í î ã ò 1 ó äà à à ì üñ ã à ë û í äà ñ ã à ë á à õ º ë ñ ã à ð ã à õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- 7 õ î í î ã ò 1-ñ äî î ø ã ¿ é ó äà à ã à ð á º ì á º ã , õ º ë á º ì á º ã ø è ð ý ý í è é
ò å í í è ñ í è é à ë ü í ý ã ý ý ð õ è ÷ ý ý ë ë ý õ
- Ñà ð ä 1 ó äà à º í äº ð ó ó ë à í ä à â и ð à õ
- 2-3 õ î í î ã ò 1-ñ äý ý ø ó äà à õ º ë ñ º º ã à ð ò à ë ã ¿ é õ
- Óí ò à õ û í º ì í º õ ý â ë è é è ë ý õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- Óí ò à õ û í º ì í º ã ¿ í ç ã è é à ì üñ ã à à à â ÷ º º ð è é ã º º ò à é â ø ð ó ó ë à õ
- ª ã ë º º á î ñ î í ã ó ó ò á è å ó ÿ í á î ë ã î õ äà ñ ã à ë õ è é õ
Õî ó ì Ñò à é ë
- Óñ à í ä ñ ý ë ý ë ò ý ý ð à ì üñ ã à ë ç à äë à õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª äº ð á ¿ ð ñ ó í ã à ë ò á î ë î í á è å í è é õ ¿ ÷ í è é äà ñ ã à ë õ è é õ

9. - 7 õ î í î ã ò 1-ñ äî î ø ã ¿ é ó äà à ñ à ã ñ à í á º ì á º ã , ã à ð á º ì á º ã à ë ü í ý ã ý ý ð
õ è ÷ ý ý ë ë ý õ
- Ñà ð ä í ý ã º í äº ð ó ó ë à í ä à â и ð à õ
- ª ã ë º º á î ñ î í ã ó ó ò á è å ó ÿ í á î ë ã î õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- 2-3 õ î í î ã ò 1-ñ äý ý ø ó äà à õ º ë ñ º º ã à ð ò à ë ã ¿ é õ
Ýäã ý ý ð ò á à ë ë û í ¿ í ý ë ã ý ý º ã ÷ ä¿ ã í ý ë ò õ è é õ ý ä :
- ª äº ð ò 1-ñ äî î ø ã ¿ é ó äà à á ¿ ñ ý ë õ è é í äà ñ ã à ë õ è é õ
- 2-3 õ î í î ã ò 1 ó äà à à ì üñ ã à ë û í äà ñ ã à ë á à õ º ë ñ ã à ð ã à õ äà ñ ã à ë õ è é õ
- ª ã ë º º á î ñ î í ã ó ó ò á è å ó ÿ í á î ë î õ äà ñ ã à ë õ è é äý ã á à é õ
- ª äº ð ò í ý ã ý ý ñ äý ý ø ó äà à ã ý äý ñ í è é á ó ë ÷ è í ã è é í äà ñ ã à ë õ è é õ
- 7 õ î í î ã ò 1-ý ý ñ äî î ø ã ¿ é ó äà à ñ à ã ñ à í , ã à ð , õ º ë á º ì á º ã , ø è ð ý ý í è é
ò å í í è ñ í è é à ë ü í ý ã ý ý ð õ è ÷ ý ý ë ë ý õ ¿ ç ¿ ¿ ë ý ò ¿ ¿ ä õ à ì ã è é í á à ã à
ã à ð ÷ ý ý .
3 Àì üäð à ë à à à â ÷ ÿ â à õ
1. Ýë å ê ò ð î í è ê ñ 0.7000
2. Êî ñ ò ð à ê ø í 0.7199
3. Õî ó ì Ñò à é ë 0.7273
Ýë å ê ò ð î í è ê ñ
- Ажи л а а х и й х и й н º ì í º ý õ ë ý ý ä å ð º í õ è é ä í ü ã ¿ é ë ã ý æ õ à ð à õ
- Á¿ õ è é ë à ì üäð à ë à à õ à ð à à ä ò º ë º â ë º ã º º ç î õ è î õ
Êî ñ ò ð à ê ø í
- Í î ì ó í ø è õ û í õ à à º ì í º ã ¿ é ë ã ý æ õ à ð
- Òº ë º â ë º ñ º í à æë à à õ è é õ è é í ò ó ë ä ò ¿ ð õ ó ã à öà à í û à ø è ã õ î í æî î ,
ñ à é í ñ à é õ à í ç ¿ é ë ý ý ñ ò à ò ã à ç äà ã .
- Á¿ õ è é ë à ì üäð à ë äà à ò º ë º â ë º ã º º ç î õ è î д о г
- ª º ð è é í õ º º à â ú ÿ à ñ ÷ à äâ à ð û ã õ º ã æ¿ ¿ ë ý õ è é í ò ó ë ä á ¿ õ è é ë
à ð ã û ã õ ý ð ý ã ë ý õ
Õî ó ì Ñò à é ë
- ª äº ð ò à ø è ã ã ¿ é º í ã º ð º º æ á à é ã à à öà ã è é ã õ ÿ í à æ ¿ ç ý õ
- Ажи л а а х и й х и й н º ì í º ý õ ë ý ý ä å ð º í õ è é ä í ü ã ¿ é ë ã ý æ õ à ð à õ
- Çî ð è ë ã î äî î ò î äî ð õ î é à ð ã à ç à ì à à ð õ ¿ ð .

10. - Ажл ын ò º ë º â ë º ã º º ã º º á î ë î â ñ ð ó ó ë а х
- ª º ð è é í õ º º à â ú ÿ à ñ ÷ à º äâ à ð à à õ º ã æ¿ ¿ ë ý õ è é í ò ó ë ä ÿ í ç á ¿ ð è é í
à ð ã à õ ý ð ý ã ë ý
Ýäã ý ý ð ò á à ë ë û í ¿ í ý ë ã ý ý º ã ÷ ä¿ ã í ý ë ò õ è é õ ý ä:
- а жи л а а х и й х и й н º ì í º ý õ ë ý ý ä å ð º í õ è é ä í ü ã ¿ é ë ã ý æ õ à ð äà ã
- Õè é õ à æè ë äà à õ ý äý í öà ã ç à ð öó ó ë à õ à à ò î î öî î ë äî ã .
- ª äº ð ò à ø è ã ã ¿ é º í ã º ð º º æ á à é ã à à öà ã è é ã õ ÿ í à æ ò î î öî õ .
- ª º ð è é í õ º º à â ú ÿ à ñ ÷ à äâ à ð û ã õ º ã æ¿ ¿ ë ý õ è é í ò ó ë ä ÿ í ç á ¿ ð é è í
à ð ã à õ ý ð ý ã ë ý õ
- Ажл ын ò º ë º â ë º ã º º á î ë î â ñ ð ó ó ë ñ à í á à é õ
- Çî ð è ë ã î äî î ò î äî ð õ î é à ð ã à ç à ì à à ð õ ¿ ð ý õ ¿ ç ¿ ¿ ë ý ë ò ¿ ¿ ä
õ à ì ã è é í á à ã à á à é í à .
4 Î þ ó í û ÷ à äà ì æ
1. Ýë å ê ò ð î í è ê ñ 0.3999
2. Êî ñ ò ð à ê ø í 0.6799
3. Õî ó ì Ñò à é ë 0.5733
Ýë å ê ò ð î í è ê ñ
- Í î ì û ã í ý ã ó äà à ó í ø à à ä î é ë ã î äî ã á î ë î õ
- Í î ì ó í ø è õ õ ó ð äû ã ñ à é æð ó ó ë à õ
- À í ã ë è õ ý ë ý ý ð ó í ø à à ä ã î ë à ã ó ó ë ã û ã î é ë ã î äî ã á î ë î õ
- Í ý ã ó äà à ã è é í ó í ø è ë ò à à ð í î ì û í ó ò ã à à ã ó ó ë ã û ã î é ë ã î äî ã
á î ë î õ
- Í î ì ó í ø à à ä õ ý ð ý ã ò ý é ã ý ñ ý í ç ¿ é ë è é í äî î ã ó ó ð ç ó ð æ á à é
- À í ã ë è à ð þ ì ó í ø à à ä î é ë ã î õ ã ¿ é þ ì à à ò î ë ü á è ÷ è ã
õ ý ð ý ã ë ý õ è é ã ó ð üò à ë á è ò ã è é á î ë ã î
- À í ã ë è à ð ç î õ è î í á è ÷ ë ý ã õ è é õ ý ä äà äë à ã à æ
- À í ã ë è à ð ó í ø è õ äà à à ì à ð õ à í à à ñ í ü ý õ ý ë
Õî ó ì Ñò à é ë
- À í ã ë è à ð ó í ø à à äà ã ó ó ë ã û ã î é ë ã î õ î ä à í õ à à ð
- À í ã ë è à ð ó í ø õ à ä º ã ¿ ¿ ë á ý ð è é ã î é ë ã î õ

11. - À í ã ë è à ð ó í ø è õ à ä ì ý äý õ ã ¿ é þ ì ã à ð â à ë ò î ë ü á è ÷ è ã
à ø è ã ë à õ û ã ó ð üò à ë á è ò ã è é á î ë ã î .
- À í ã ë è à ð ó í ø è õ äà à ý õ ë ý ý ä à ì à ð õ à í õ ý ñ ã ý ý ñ í ü ó í ø
Êî ñ ò ð à ê ø í
- Ñ ó ð ÷ î é ë ã î ñ î í ç ¿ é ë ý ý º º ð è é í ¿ ã ý ý ð á è ÷ è æ ò ý ì äý ã ë ý ý ä
öý ý æë ý õ
- À í ã ë è õ ý ë è é ã º ã ¿ ¿ ë á ý ð è é í ý õ í ý ý ñ î é ë ã î õ
- À í ã ë è õ ý ë ý ý ð ç î õ è î í á è ÷ ë ý ã õ è é õ ý ä à í õ à à ð à õ
- Õº äº º ò º º ð ë º º ã ý õ ý ä ç ¿ ã ÷ è ã ë ý ë ý ý ò î äî ð õ î é ë æ ñ ó ð à õ
Ýäã ý ý ð ò á à ë ë û í ¿ í ý ë ã ý ý º ã ÷ ä¿ ã í ý ë ò õ è é õ ý ä:
- À í ã ë è õ ý ë è é ã º ã ¿ ¿ ë á ý ð è é í ý õ í ý ý ñ í ü ý õ ý ë æ î é ë ã î õ
- À í ã ë è õ ý ë ý ý ð í î ì ó í ø è æ á à é õ äà à ì ý äý õ ã ¿ é ¿ ã ã à ð â à ë
ò î ë ü á è ÷ ã ý ý ñ
- õ à é õ û ã ó ð üò à ë á î ë ã î õ ã ¿ é ó ð ä õ î é ä ¿ ã á à º ã ¿ ¿ ë á ý ð ¿ ¿ äè é ã
ó í ø à à ä ò ó õ à é í ¿ ã í è é ó ò ã û ã î é ë ã î õ
- À í ã ë è õ ý ë ý ý ð õ è ÷ ý ý ë ó í ø è õ äà à à ì à ð õ à í à à ñ í ü ý õ ý ë æ
ó í ø è õ
- À í ã ë è õ ý ë ý ý ð ç î õ è î í á è ÷ ë ý ã õ è é æ á à é õ ¿ å ä º ã ¿ ¿ ë á ý ð ¿ ¿ ä
ø ó ó ä à í ã ë è à ð ñ à í à à í ä î ð äî ã á à é õ ÷ à äâ à ð õ à ì ã è é í á à ã à
á à é í à .
5 Áó ñ à äò à é õ à ð üöà õ
1. Ýë å ê ò ð î í è ê ñ 0.5893
2. Êî ñ ò ð à ê ø í 0.6719
3. Õî ó ì Ñò à é ë 0.6281
Êî ñ ò ð à ê ø í
- Ý ð ¿ ¿ ë á à é õ û í ò ó ë ä ¿ ð ã ý ë æ äà ñ ã à ë õ è é õ
Õî ó ì Ñò à é ë
- Ã à äà à äû í õ ¿ í ä º º ð è é í õ º º ñ à í à à ã ÿ ì à ð ÷ ò º â º ã ã ¿ é
î é ë ã ó ó ë æ ÷ à ääà ã á à é õ

12. - Î é ë ã î õ ã ¿ é ç ¿ é ë äý ý è õ öà ã ç à ð öó ó ë õ à ä à í õ à à ð à õ
Ýë å ê ò ð î í è ê ñ
- Ý ð ¿ ¿ ë á à é õ û í ò ó ë ä ¿ ð ã ý ë æ äà ñ ã à ë õ è é
- ª º ð è é ã º º ý ð õ ý ì ä ¿ ç ý õ
Ýäã ý ý ð ò á à ë ë û í ¿ í ý ë ã ý ý º ã ÷ ä¿ ã í ý ë ò õ è é õ ý ä:
- Т а а та й у у р а м ь с г а л та й г а з а р а ж и л л а ж á à é ã à à ã à à
ì ý äý ð äý ã
- È õ ý í õ öà ã à à а ж и л д а а з а р ц у у л д а г
- Ý ð ¿ ¿ ë á à é õ û í ò ó ë ä ¿ ð ã ý ë æ äà ñ ã à ë õ è é
- Í à ì à é ã ¿ ã ¿ é ñ ã ý í äî î ð ¿ ç äý ã õ ¿ í í ý ã ÷ á à é õ ã ¿ é ã ý æ
á î äæý ý
- ª º ð è é ã º º ý ð õ ý м ä ¿ ç ý õ ¿ ç ¿ ¿ ë ý ë ò õ à ì ã è é í á à ã à
á à й н а .
Хэмжилтийн дүнгийн нэгтгэл
Ñý ò ã ý ë è é
í ò ý í õ ý ý
Áè å
á ÿ ë äà
ð
Àì üäð à
ë à â ÷
ÿ â à õ
ó õ à à í
Î þ ó í û
÷ à äà ì
æ
Áó ñ à äò à
é
õ à ð üöà õ
Äó í äà
æ
Ýë å ê ò ð î í è ê
ñ
0.6133333 0.3733332 0.7866666 0.3999999 0.7733333 0.589333
2
Õî ó ì Ñò à é ë
0.5599999 0.4666666 0.7273332 0.573333
3
0.8133333 0.628100
0
Êî ñ ò ð à ê ø í
0.7333332 0.426666
6
0.7199999 0.6799999 0.7999999 0.671900
0

13. Дүгнэлт
Уламжлан ирсэн манлайллыг XXI зуунд манлайллын чадварыг эзэмшсэн байх зайлшгүй шаардлагатай. Хүн
манлайлагч болж төрдөггүй харин манлайлах чадвартай байдаг нь хувь хүний манлайллыг түвшинг
тодорхойлох боломжтой юм. Иймд дараах дүгнэлтэнд хүрлээ:
1. Манлайллын орчин үеийн шинж чанарыг XXI зуунд менежер хүн байгууллагын зорилгыг
биелүүлэхийн тулд ажиллагчдын манлайллаар хэмжигддэг.
2. Манлайлал нь зөвхөн удирдах түвшинд байх хэрэгтэй зүйл биш бөгөөд хувь хүний түвшинд чухал
зүйл юм.
3. Орчин үед үнэлэх, хөгжүүлэх янз бүрийн онолуудын урсгал байдгаас сүүлийн үед Азид нилээд
дэлгэрч байгаа XXI зууны хүн буюу “Даймонд Калла ” шинжийн хүний онцлогийг харуулсан.
4. Бизнесийн байгууллагын удирдах ажилтнуудын өөрийгөө үнэлэх, хөгжүүлэх чадварын судалгааг
тестүүдээр авч боловсруулалтыг хийж гаргасан. Уг дүгнэлтээр удирдах ажилтнуудын бие бялдрын
болон оюуны чадвар бусдаасаа харьцангуй доогуур үзүүлэлттэй гарсан нь энэ тал дээр түлхүү
ажиллах шаардлагатай юм.
5. Байгууллага бүр өөрийн нөөц боломжинд тохируулан ажиллагчдын манлайллын түвшинг хүний
нөөцийн бодлоготой оруулах хэрэгтэй.
6. Манлайлагчид байгууллагад маш олон зүйлээр нөлөөлдөг хувийн шинж чанаруудтай учир
манлайлагчдыг маш зөв сонгох нь зүйтэй.
7. Менежер манлайлагч байх нь нөөцийг үр өгөөжтэй зарцуулах, ажиллагчдын ур чадварыг бүрэн
дүүрэн ашиглах нөхцөлийг бий болгодог.
8. Менежер бүр манлайлагч байгаад зогсохгүй ажиллагч бүр өөрийн ажилд манлайлагч байх хэрэгтэй.
Ашигласан ном хэвлэл
[1] Strogile, Manager’s Handbook, 1974
[2] USGBC: Leadership in Energy and Environmental Design
[3] Н.Отгонбаатар, Менежент, Улаанбаатар хот 2007, Хуудас-77
[4] Вонь Дун Ёнь, Бүх талын боловсрол олгох сургалтын 5 талт зарчим, Улаанбаатар хот 1999, Хуудас-3
[5] Бэнгт Карлссон, Д.Зүмбэрэллхам, Том Тюннел, Төрийн албан дахь манлайллын ѐс зүй, Улаанбаатар хот
2010, Хуудас-33
[6] https://www.google.mn/# note.blog.banjig.net/post.php?post_id=36177