Th s33.005 bản sắc dân tộc trong văn xuôi triều ân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
HOÀNG THỊ VI
BẢN SẮC DÂN TỘC
TRONG VĂN XUÔI TRIỀU ÂN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
THÁI NGUYÊN - 2009

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
HOÀNG THỊ VI
BẢN SẮC DÂN TỘC
Chuyên ngành : Văn học Việt Nam
Mã số : 60 22 34
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS - TS NGUYỄN BÍCH THU
THÁI NGUYÊN - 2009

LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS - TS Nguyễn Bích Thu, nhà văn
Triều Ân đã tận tình giúp đỡ em trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành
luận văn.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo và nghiên cứu
khoa học – Quan hệ quốc tế, các thầy cô giáo khoa Ngữ văn trường Đại học
Sư phạm Thái Nguyên, các thầy cô giáo Viện Văn học, Trường Trung học
phổ thông Cao Bình cùng bạn bè và những người thân trong gia đình đã tạo
mọi điều kiện tốt đẹp để giúp đỡ, động viên tôi trong thời gian học tập và
nghiên cứu.
Thái Nguyên, ngày 30 tháng 9 năm 2009
Tác giả
Hoàng Thị Vi

MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài............................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ................................................................................... 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.................................................... 5
3.1. Đối tượng nghiên cứu: ............................................................... 5
3.2. Phạm vi nghiên cứu: .................................................................. 5
4. Mục đích nghiên cứu ........................................................................ 5
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................. 5
6. Cấu trúc luận văn ............................................................................. 6
PHẦN NỘI DUNG ............................................................................................7
Chƣơng 1: VÀI NÉT VỀ BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC VÀ SỰ NGHIỆP
SÁNGTÁC CỦA NHÀ VĂN TRIỀU ÂN ............................................................7
1.1. Bản sắc văn hóa dân tộc ................................................................ 7
1.1.1. Văn hóa và bản sắc văn hóa Việt Nam.................................. 7
1.1.2. Đặc điểm văn hóa dân tộc (Tày, Dao)................................. 10
1.2. Sáng tác của Triều Ân trong dòng chảy của văn học các dân
tộc thiểu số Việt Nam hiện đại ........................................................... 22
1.2.1. Đôi nét về văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam hiện
đại ................................................................................................ 22
1.2.2. Sáng tác của Triều Ân......................................................... 23
Chƣơng 2: NHỮNG BIỂU HIỆN CỦA BẢN SẮC DÂN TỘC TRONG
VĂN XUÔI TRIỀU ÂN................................................................................... 34
2.1. Phƣơng diện phong tục tập quán................................................ 34
2.1.1. Văn hoá Tày, Dao qua lễ hội, chợ phiên ............................. 35
2.1.2. Văn hóa Tày, Dao qua hôn nhân......................................... 39

2.1.3. Tập quán sinh nở và lễ đầy tháng tuổi của đồng bào Tày,
Dao............................................................................................... 44
2.1.4. Văn hoá Tày, Dao trong tổ chức đời sống cộng đồng.......... 47
2.2. Phƣơng diện nghề thủ công và trang phục................................ 54
2.2.1. Nghề thủ công..................................................................... 54
2.2.2. Vẻ đẹp trang phục............................................................... 58
2.3. Văn hóa Tày, Dao qua y học dân tộc ......................................... 63
2.4. Dấu ấn văn hóa Tày, Dao ở phƣơng diện đời sống văn nghệ,
tín ngƣỡng và tâm hồn ....................................................................... 70
2.4.1. Đời sống văn nghệ .............................................................. 70
2.4.2. Đời sống tín ngưỡng ........................................................... 80
2.4.3. Đời sống tâm hồn................................................................ 80
Chƣơng 3: MỘT SỐ PHƢƠNG DIỆN NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN BẢN
SẮC DÂN TỘC TRONG VĂN XUÔI TRIỀU ÂN........................................ 85
3.1. Nghệ thuật tổ chức cốt truyện..................................................... 85
3.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật.................................................... 97
3.2.1. Đặc tả ngoại hình nhân vật................................................. 97
3.2.2. Xây đựng nhân vật đa diện................................................ 101
3.3. Nghệ thuật sử dụng ngôn từ...................................................... 106
3.3.1. Ngôn ngữ mang đậm dấu ấn miền núi............................... 107
3.3.2. Ngôn ngữ đậm chất thơ..................................................... 111
PHẦN KẾT LUẬN........................................................................................ 115

1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Từ những năm 50, 60 của thế kỷ XX, lớp nhà văn là người dân tộc thiểu
số đã xuất hiện và trưởng thành với nhiều tác phẩm phản ánh hiện thực
cuộc sống ở vùng quê của họ. Một trong các tác giả tiêu biểu đó là nhà văn
Triều Ân. Ông là một trong mười sáu nhà văn dân tộc thiểu số đầu tiên có
mặt trong cuốn Nhà văn các dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại (Nxb Văn
hóa dân tộc – 1988). Gần 50 năm cầm bút, sáng tác và nghiên cứu trên
nhiều lĩnh vực và ở lĩnh vực nào Triều Ân cũng có những tác phẩm để lại
dấu ấn rõ nét trong đời sống văn học và văn hóa dân tộc ở các giai đoạn
lịch sử khác nhau. Ông bắt đầu con đường văn học của mình bằng thơ và
đoạt giải nhì cuộc thi thơ 1960 – 1961 do Tạp chí Văn nghệ tổ chức với bài
thơ Quê ta anh biết chăng?. Bên cạnh thơ, Triều Ân còn viết văn xuôi.
Truyện ngắn Bên bờ suối tiên của ông đã được giải nhì cuộc thi truyện
ngắn của Tạp chí Văn nghệ Việt Bắc (1962). Đến nay, ngoài 8 tập thơ tiếng
Việt và 1 tập thơ tiếng Tày, Triều Ân đã xuất bản năm tập truyện ngắn:
Tiếng hát rừng xa (Nxb Văn học – H.1969), Tiếng khèn A Pá (Nxb Tác
phẩm mới – H.1980), Như cánh chim trời (Nxb Kim Đồng – 1982),
Đường qua đèo mây (Nxb Văn nghệ Cao Bằng – 1988) và Xứ sương mù
(Nxb Văn học – H.2000). Vào thập niên chín mươi của thế kỉ XX, Triều
Ân lại tìm đến thể loại tiểu thuyết, và chỉ trong vòng mười năm ông đã cho
ra mắt ba cuốn tiểu thuyết: Nắng vàng bản Dao (1992), Nơi ấy biên thùy
(1994), Dặm ngàn rong ruổi (2000). Những sáng tác tiêu biểu của ông đã
được tập hợp trong cuốn Tuyển tập thơ văn Triều Ân (Nxb Văn học –
H.2006). Với những hoạt động sáng tạo và nghiên cứu văn học phong phú
trên nhiều phương diện, có thể nói Triều Ân là một trí thức, một nhà nghiên

2
cứu, một văn nghệ sỹ tiêu biểu của văn học hiện đại các dân tộc thiểu số
nói riêng và văn học Việt Nam hiện đại nói chung.
Trong quá trình nghiên cứu văn học Việt Nam hiện đại, một số nhà
nghiên cứu, phê bình văn học đã quan tâm đến mảng văn học dân tộc và
miền núi. Song các nhà nghiên cứu, phê bình văn học chủ yếu tập trung vào
sáng tác của những nhà văn người Kinh mà tên tuổi đã nổi tiếng, quen
thuộc trong đời sống văn học viết về đề tài miền núi. Trong khi đó, một bộ
phận không nhỏ các nhà văn người dân tộc thiểu số với những thành tựu và
cống hiến xứng đáng cho nền văn học nước nhà, đặc biệt với văn học thiểu
số, lại ít được nghiên cứu, giới thiệu rộng rãi. Do vậy việc tìm hiểu nghiên
cứu về văn học miền núi, nhất là với những sáng tác do chính các tác giả
người miền núi viết trong bối cảnh giao lưu, hội nhập quốc gia và quốc tế
hiện nay là việc làm có ý nghĩa cấp thiết. Đó là lí do chúng tôi chọn đề tài:
Bản sắc dân tộc trong văn xuôi Triều Ân.
2. Lịch sử vấn đề
Trong những năm gần đây, văn học dân tộc và miền núi đã được giới
nghiên cứu, phê bình quan tâm chú ý. Nhiều nhà nghiên cứu, phê bình văn
học đã có những ý kiến nhận xét, đánh giá về các tác giả văn học hiện đại
người dân tộc thiểu số và mảng văn học miền núi. Trong đó, có khá nhiều
công trình, bài viết đề cập đến sự nghiệp sáng tác cùng những đóng góp của
nhà văn Triều Ân với văn học dân tộc và miền núi nói riêng và văn học
đương đại nói chung. Đặc biệt ở cuộc Hội thảo khoa học về nhà văn
Hoàng Triều Ân được tổ chức tại Cao Bằng ngày 12 tháng 11 năm 2007,
giới nghiên cứu, phê bình văn học đã có những bản tham luận đánh giá xác
đáng về sự nghiệp sáng tác của ông. PGS – TS Đỗ Thị Hảo đã viết: “Thật
khó có thể xếp Hoàng Triều Ân hay gọi ông là “nhà” gì? Vì tác phẩm của
ông quá nhiều; lại cực kỳ phong phú về thể loại” [50, tr.171]. PGS – TS Lã

3
Nhâm Thìn lại xác định cụ thể: “Nói đến Hoàng Triều Ân là nói đến “ba
nhà” trong một nhà: nhà văn, nhà thơ, nhà sưu tầm, nghiên cứu văn học. Ở
“nhà” nào Hoàng Triều Ân cũng có những đóng góp, làm phong phú, làm
giàu có thêm nền văn học các dân tộc ít người nói riêng, nền văn học nước
nhà nói chung” [50, tr.104 ]. PGS – TS Mai Hương khẳng định: “Triều Ân
đến với bạn đọc trước hết bằng những trang thơ, và trong tình cảm của độc
giả, anh trước hết là một nhà thơ miền núi ít nhiều có phong cách riêng
(...). Triều Ân đã khẳng định được vị trí của mình trong nền thơ chung của
dân tộc” [50, tr.44 ].
“Nhưng Triều Ân không chỉ làm thơ – ông còn là một người viết văn
xuôi có hạng” [37]. PGS – TS Nguyễn Văn Long khi nghiên cứu về văn
xuôi Triều Ân đã đưa ra nhận xét: “Trong lĩnh vực văn xuôi, có thể nói cây
bút Hoàng Triều Ân đã có những đóng góp thật đáng kể, làm đầy đặn và
phong phú hơn cho sáng tác văn xuôi của các dân tộc thiểu số. Đóng góp
ấy càng đáng quý trong tình hình văn học các dân tộc thiểu số vẫn thường
mạnh về thơ mà đội ngũ viết văn xuôi còn chưa đông đảo, nếu không nói là
còn khá thưa thớt” [50, tr.40].
Bên cạnh sáng tác thơ văn, Triều Ân còn làm công tác nghiên cứu, sưu
tầm văn học, văn hóa. Đánh giá về công việc này của Triều Ân, nhà văn
Dương Thuấn từng khẳng định: “Có thể nói Triều Ân là một người có công
đối với lĩnh vực sưu tầm gìn giữ vốn văn học dân gian của người Tày (...).
Muốn nhận định về ông một cách hoàn hảo thì phải đánh giá đúng cả hai
mặt sáng tác và sưu tầm nghiên cứu của ông, nếu không sẽ nhìn nhận về
Triều Ân một cách phiến diện, không đánh giá xác đáng một con người có
nhiều cống hiến như ông” [50, tr.183].
Bên cạnh việc khẳng định vị thế sự nghiệp sáng tác và nghiên cứu của
Triều Ân, giới học thuật còn đánh giá cao tính dân tộc và bản sắc văn hoá

4
trong các sáng tác của ông. Nhà văn Lâm Tiến khi bàn về bản sắc văn hóa
dân tộc trong sáng tác của Triều Ân khẳng định ông là người “hiểu biết sâu
rộng và phong phú về văn hóa dân gian, về phong tục tập quán và sinh
hoạt đồng bào miền núi”, và “sống trong dân tộc, đồng hành với dân tộc
nên con người và cuộc sống đồng bào miền núi được thể hiện trên trang
viết thật gần gũi, thân mật” [50, tr.92,93]. Còn PGS – TS Mai Hương đã
phát hiện: “dù ở thể loại nào: thơ, truyện ngắn hay tiểu thuyết, đọc trang
viết của Triều Ân người đọc đều có cảm giác được khám phá những điều
mới mẻ và thú vị (...). Có thể nói sự xuất hiện khá đậm đặc những phong
tục, tập tục, những nét quen thuộc trong đời sống sinh hoạt trong tác phẩm
cuả Triều Ân, cho thấy công phu đi sâu tìm hiểu và sự thuộc hiểu đời sống,
truyền thống văn hóa lâu đời của cộng đồng các dân tộc vùng cao của
Triều Ân. Chính những điều đó đã mang đến sự sinh sắc cho trang viết của
nhà văn” [50, tr.217,218]. PGS – TS Bích Thu cũng đã ghi nhận: “qua các
trang tiểu thuyết của Triều Ân, miền nước non Cao Bằng đã hiển hiện ngày
càng rõ nét với cảnh sắc, con người, phong tục tập quán, với những buồn
vui, may rủi, tốt xấu, hay dở đan xen trong cộng đồng dân cư, thôn bản các
dân tộc ít người mà suy cho cùng, đó cũng là bức tranh thu nhỏ của xã hội
Việt Nam đương đại” [50, tr.56]. Có thể tổng kết, đánh giá về bản sắc văn
hóa trong sáng tác của Triều Ân bằng ý kiến của GS – TS Mai Quốc Liên:
“đó là những cống hiến vô giá không những cho văn hóa dân tộc ông mà
cho cả văn hóa dân tộc nước nhà. Ông xứng đáng là nhà văn hóa, người
đại diện có thẩm quyền cho văn hóa dân tộc Tày anh em” [22, tr.5,6].
Thế nhưng do nhiều yếu tố khách quan cho đến nay vẫn chưa có một
công trình nghiên cứu khoa học chuyên sâu về sáng tác văn học của Triều
Ân, đặc biệt là ở góc độ bản sắc văn hóa. Do vậy chúng tôi tìm được
khoảng trống để thực hiện đề tài. Các ý kiến của người đi trước về sáng tác
của Triều Ân nói chung và văn xuôi nói riêng là những gợi dẫn bổ ích và
quý báu giúp chúng tôi trong quá trình tiếp cận và triển khai đề tài.

5
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Luận văn lựa chọn một số truyện ngắn, tiểu thuyết của Triều Ân in trong
tập truyện ngắn Xứ sương mù (Nhà xuất bản Văn học, H.2000) và Tuyển
tập thơ văn Triều Ân (Nhà xuất bản Văn học, H.2006) làm đối tượng
nghiên cứu cho đề tài
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Luận văn đi sâu vào nghiên cứu: Bản sắc dân tộc Tày, Dao trong văn
xuôi Triều Ân trên các khía cạnh: Phong tục tập quán; nghề thủ công và
trang phục; khả năng y học dân tộc; đời sống văn nghệ, tín ngưỡng và đời
sống tâm hồn.
4. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu đề tài này, chúng tôi nhằm đạt được các mục đích sau:
- Có cái nhìn tổng thể và khái quát về bản sắc của dân tộc thiểu số Tày,
Dao. Từ đó thấy bản sắc dân tộc được phản ánh trong các tác phẩm văn học
viết về đề tài miền núi nói chung và trong văn xuôi của Triều Ân nói riêng.
- Chỉ ra những biểu hiện cụ thể bản sắc dân tộc Tày, Dao trong văn
xuôi Triều Ân trên phương diện nội dung cũng như nghệ thuật. Qua đó
khẳng định thành tựu, đóng góp của Triều Ân với văn học các dân tộc thiểu
số Việt Nam hiện đại nói riêng và văn học đương đại nói chung.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên
cứu sau:
- Vận dụng phương pháp nghiên cứu tác gia văn học
- Phương pháp thống kê hệ thống
- Phương pháp so sánh đối chiếu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.

6
6. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và phần thư mục tài liệu tham khảo,
luận văn gồm ba chương:
Chƣơng một: Vài nét về bản sắc văn hóa dân tộc và sự nghiệp sáng tác
của nhà văn Triều Ân.
Chƣơng hai: Những biểu hiện của bản sắc dân tộc trong văn xuôi Triều Ân
Chƣơng ba: Một số phương diện nghệ thuật thể hiện bản sắc dân tộc
trong văn xuôi Triều Ân.

7
PHẦN NỘI DUNG
Chƣơng 1:
VÀI NÉT VỀ BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC VÀ SỰ NGHIỆP
SÁNG TÁC CỦA NHÀ VĂN TRIỀU ÂN
1.1. Bản sắc văn hóa dân tộc
1.1.1. Văn hóa và bản sắc văn hóa Việt Nam
Ở Việt Nam và trên thế giới có nhiều cách định nghĩa khác nhau về
khái niệm “Văn hóa”. Nhà nghiên cứu văn hóa Phan Ngọc cho rằng: “Văn
hóa là mối quan hệ giữa thế giới biểu tượng trong óc một cá nhân hay một
tộc người với cái thế giới thực tại ít nhiều đã bị cá nhân này hay tộc người
này mô hình hóa theo cái mô hình tồn tại trong biểu tượng. Điều biểu hiện
rõ nhất chứng tỏ mối quan hệ này, đó là văn hóa dưới hình thức dễ thấy
nhất, biểu hiện thành một kiến thức lựa chọn riêng của cá nhân hay tộc
người, khác các kiểu lựa chọn của cá nhân hay các tộc người khác” [46,
tr17]. Giáo sư - Tiến sĩ Trần Ngọc Thêm xác định cụ thể: “Văn hóa là một
hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và
tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con
người với môi trường tự nhiên và xã hội” [52, tr10]. Nhà nhân loại học
phương Tây E.B.Taylo lại định nghĩa: “Văn hóa là toàn bộ phức thể bao
gồm hiểu biết, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, pháp luật, phong tục,
những khả năng và tập quán khác mà con người có được với tư cách là một
thành viên của xã hội” [61, tr8].
Tuy có nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm văn hóa nhưng các
định nghĩa đó vẫn xoay quanh vấn đề tương đối thống nhất: Văn hóa là một
trong những giá trị đặc trưng về vật chất, tinh thần được con người sáng tạo
ra trong sự phát triển của dân tộc. Trong luận văn “Dấu ấn văn hóa người

8
Mông trong tác phẩm “Đồng bạc trắng hoa xòe” và “Vùng biên ải” của
Ma Văn Kháng”, tác giả Ma Thị Hiên đã phân tích sâu sắc định nghĩa của
Taylo, chúng tôi tán thành và sử dụng định nghĩa này cho luận văn của
mình. Bởi đây quả là một khái niệm tóm lược được hầu hết các thành tố,
các nội dung tạo thành văn hóa đó là tri thức hiểu biết, là tín ngưỡng, nghệ
thuật, đạo đức, phong tục tập quán, pháp luật … mà con người có được khi
sống trong cộng đồng xã hội, và trong mối quan hệ xã hội mang tính tổng
hòa. Hơn nữa, như chúng ta đã biết: “Văn hóa và văn học có mối quan hệ
mật thiết bởi trước hết văn học có thể coi là một bộ phận nằm trong chỉnh
thể của nó là văn hóa, mỗi nhà văn khi sáng tạo tác phẩm của mình đều
phải dựa trên một nền tảng rộng lớn là văn hóa dân tộc và văn hóa nhân
loại. Có thể coi văn học là một tấm gương vừa phản chiếu, vừa thu nhỏ bộ
mặt văn hóa của từng thời đại vào trong đó. Đặc biệt văn học sẽ kết tinh
toàn bộ các phương diện của văn hóa vào trong thế giới nghệ thuật của
mình. Sự kết tinh cao độ nhất nằm trong các hình tượng nhân vật và số
phận của chúng” [29, tr20].
Như vậy, mỗi quốc gia sẽ có nền văn hóa riêng và mỗi dân tộc cũng
sẽ có bản sắc văn hóa của riêng mình. Trên đất nước Việt Nam có hơn 50
dân tộc anh em cùng chung sống, trong nền văn hóa đa dân tộc đó, mỗi dân
tộc anh em đều lưu giữ những nét bản sắc văn hóa của riêng dân tộc mình.
Vậy bản sắc dân tộc là gì? “Bản sắc là sự lan tỏa tự nhiên trong sắc thái tư
duy, ngôn ngữ, trong tâm hồn, trí tuệ, trong phong tục, cung cách, hành vi,
ứng xử, trong lề thói, tập tục, trong văn chương, nghệ thuật, và trong toàn
bộ các giá trị văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần của con người. Bản sắc
dân tộc trong mọi sắc thái là sự lan tỏa một cách tự nhiên không ai gò ép
được, nhưng nó phải gắn liền với ý thức dân tộc và tự khẳng định qua thử
thách của thời gian, nếu không qua giao lưu và mở rộng văn hóa, bản sắc

9
sẽ bị biến đổi, mất đi những gì tinh túy nhất của dân tộc. Do đó các nhà
nghiên cứu trên thế giới đã từng đưa ra những ý kiến thống nhất gọi bản
sắc văn hóa dân tộc là một thứ căn cước, một chứng minh thư của riêng
một dân tộc” [60, tr78]. Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng đã từng khẳng
định: “Bản sắc là những nét riêng biệt, độc đáo của một dân tộc thể hiện
trong nền văn hóa, nghệ thuật trong phong tục tập quán, trong đời sống
muôn màu của dân tộc ” [26, tr.11]. Chính bởi xác định được vị trí, vai trò
và tầm quan trọng của văn hóa, bản sắc dân tộc nên chủ trương, đường lối
lãnh đạo của Đảng và Nhà nước ta hiện nay là “Xây dựng một nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Việc đề cao bản sắc dân tộc là một hành động thiết thực trong công
cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước Việt Nam trong thời đại hiện
nay. Bản sắc dân tộc vừa có nét chung của cộng đồng vừa có nét riêng của
từng dân tộc. Tất cả sẽ góp lại để tạo thành nền văn hóa Việt Nam đa dân
tộc, đa màu sắc, nằm trong tổng hòa của nền văn hóa khu vực Đông Nam Á
và văn hóa nhân loại. Đúng như nhà thơ Nông Quốc Chấn đã nhận định:
“Bản sắc văn hóa Việt Nam bao gồm nhiều nét đặc trưng. Có những nét
chung trong văn hóa người Việt (còn gọi là người Kinh) có những nét riêng
trong văn hóa các dân tộc thiểu số. Những nét ấy biểu hiện trong cách lao
động, cách sống, cách kiến trúc nhà cửa, cách ứng xử giữa người với
người …Những nét riêng ấy không mâu thuẫn với nét chung: Nó đang có
sự hài hòa” [35, tr52].
Dân tộc Việt Nam có lịch sử hơn bốn nghìn năm dựng nước và giữ
nước. Cùng với chiều dài lịch sử của dân tộc là chiều dài và bề sâu của
truyền thống văn hóa. Nền văn hóa Việt Nam được cấu thành bởi bốn thành
tố cơ bản là: văn hóa nhận thức, văn hóa tổ chức cộng đồng, văn hóa ứng
xử với môi trường tự nhiên, văn hóa ứng xử với môi trường xã hội. Các

10
thành tố văn hóa đó không phải là đứng im mà luôn có sự vận động, tích
lũy, bổ sung để ngày càng hoàn thiện. Nó được gìn giữ, bảo tồn và phát huy
trên nhiều lĩnh vực, trong đời sống của từng dân tộc khác nhau và với nhiều
khía cạnh biểu hiện riêng biệt. “Bản sắc dân tộc trong văn học cũng không
phải là cái gì nhất thành bất biến, mà nó luôn luôn phát triển. Trong sự
phát triển đó văn học các dân tộc thiểu số không thể không tiếp nhận
những giá trị mới, những giá trị của văn học Kinh, văn học phương tây và
văn học thế giới hiện đại. Đó cũng là hình thức tích cực bảo vệ bản sắc dân
tộc của nhà văn, góp phần phát huy và làm giàu bản sắc dân tộc trong văn
học” [55, tr73]. Đặc biệt, “Bản sắc dân tộc của văn học là toàn bộ những
giá trị tốt đẹp mà một nền văn học đạt được. Nó có tác dụng tích cực để
nuôi dưỡng tâm hồn văn học của nhân dân đó và có những nét phân biệt
với văn học dân tộc khác” [62]
1.1.2. Đặc điểm văn hóa dân tộc (Tày, Dao)
1.1.2.1. Khái quát về văn hóa dân tộc Tày
Dân tộc Tày thuộc nhóm ngôn ngữ Tày - Thái, là cư dân đông nhất ở
vùng miền núi phía Bắc và chiếm tỷ lệ cao so với các dân tộc thiểu số khác.
Theo số liệu điều tra dân số công bố năm 2001 của Tổng cục Thống kê dân
tộc Tày có 1.477.514 người, “cư trú trên một địa bàn rộng lớn miền thượng
du Việt Bắc, Đông Bắc … Vùng người Tày cư trú thường xen kẽ các dân
tộc Mông, Dao, Nùng, Sán Chay, Giáy” [25, tr. 284].
Đồng bào Tày vốn có lòng yêu nước. Sử sách còn ghi rõ ngay từ
buổi bình minh của lịch sử, thế ký thứ III trước công nguyên,liên minh bộ
lạc Âu Việt (Tày, Nùng) đã cùng với liên minh bộ lạc Lạc Việt (Việt,
Mường) dưới sự chỉ huy của thủ lĩnh An Dương Vương Thục Phán, đã có
đủ sức mạnh đánh bại quân Tần xâm lược và thành lập Vương quốc Âu
Lạc. Âu Lạc chính là nhà nước đầu tiên xuất hiện trên vũ đài lịch sử Việt

11
Nam. Với tiến trình lịch sử lâu đời của mình, dân tộc Tày chẳng những góp
phần quan trọng vào sự nghiệp dựng nước và giữ nước mà còn sớm hình
thành một nền văn hóa, làm phong phú thêm nền văn hóa truyền thống của
các dân tộc Việt Nam.
* Văn hóa sản xuất
Từ rất lâu đời người Tày đã sống chủ yếu bằng nghề trồng lúa nước.
Do có mặt sớm hơn các dân tộc khác nên người Tày đã khai phá và làm chủ
được những vùng thung lũng bằng phẳng. Việc trồng lúa nước của người
Tày đã được ghi dấu trong truyền thuyết Phú Lương Quân của dân tộc
mình. Truyện kể rằng Sao Cải vợ của Báo Luông thấy bên bờ suối có thứ
cỏ màu xanh, hạt có nhân ăn được nên đêm về trồng. Còn Báo Luông lại
nghĩ cách khuấy đất với nước cho nát, sau đó gieo mạ, rồi cấy.
Vì địa hình đồi núi cao, hệ thống sông, suối thường thấp hơn các
cánh đồng, đám ruộng, nên từ xa xưa người dân đã biết đào mương, đắp
phai, bắc máng, làm cọn lấy nước lên ruộng và lợi dụng sức nước để
giã gạo.
Ngoài lúa nước người Tày còn trồng lúa nương, hoa màu, cây ăn
quả... Nói đến vùng dân tộc Tày không thể không nhớ đến các loại quả đã
trở thành đặc sản nổi tiếng như lê, táo, mận, quýt, hồng , hạt dẻ … Các loại
cây công nghiệp cũng được người dân chú trọng phát triển như thuốc lá,
trẩu, hồi, chè, tre, trúc …
Nhân dân Tày cũng rất chú trọng và phát triển về chăn nuôi. Bởi
ngoài trồng trọt, chăn nuôi cũng đem lại nguồn thu lợi đáng kể cho kinh tế
hộ gia đình. Từ bao đời nay, dân tộc Tày đã có quan niệm “tu mò nhò pỏ
khỏ” (con bò giúp đỡ người nghèo). Cư dân Tày cổ cũng đã biết thuần
dưỡng trâu để phục vụ sản xuất. Chính vì vậy con trâu được chọn làm vật
tế lễ trong lễ hội “Lồng Tôồng”, hình đầu trâu được treo trong nhà ở

12
những chỗ trang trọng nhất. Điều này thể hiện tín ngưỡng của dân tộc đối
với con vật sống gần gũi và có ích trong đời sống của người dân.
Săn bắn, hái lượm cũng là một nét phong tục quen thuộc của dân tộc
Tày , đặc biệt là nghề đánh bắt cá ở sông, suối. Họ đánh bắt cá bằng chài,
lưới, vó, đơm … Hầu như gia đình người Tày nào cũng có dụng cụ để đánh
bắt cá. Một số người còn chủ yếu sống dựa vào nghề này.
Dân tộc Tày rất nổi tiếng với các nghề thủ công như đan lát các vật
dụng gia đình bằng tre, trúc, mây; đục đẽo đá làm thành cối giã, cối xay;
rèn sắt ... Để phục vụ cuộc sống, họ đã biết trồng cây bông, làm sa quay,
khung cửi để dệt vải, và với kỹ thuật nhuộm đã tạo ra loại vải màu đen rất
đặc trưng (màu chàm) dùng để may quần áo, làm màn, mặt chăn. Đặc biệt
là những tấm thổ cẩm được dệt với nhiều hoa văn đẹp, độc đáo làm mặt
chăn, mặt địu …
Do nông lâm thổ sản và tiểu thủ công nghiệp phong phú, cộng thêm
nhu cầu trao đổi, buôn bán của mọi người dân, ở vùng người Tày cư trú từ
rất lâu đời đã mở chợ ở nhiều nơi. Chợ họp theo chu kỳ năm ngày một
phiên. Các chợ bày bán sản phẩm phục vụ nhu cầu thiết yếu của người dân.
Trong ngày chợ phiên, nhiều hình thức văn hóa đặc sắc mang đậm dấu ấn
địa phương đã tạo nên văn hóa chợ của các dân tộc vùng cao.
* Văn hóa tổ chức đời sống
Tục ngữ Tày có câu “vỉ noọng tam tó bấu táy vỉ noọng sỏ rườn” (anh
em ruột ở xa không bằng người dưng ở ngay bên cạnh) để nói lên sự cố kết
dân bản. Họ cố kết với nhau trong một chòm xóm để hợp sức nhau trong
lao động sản xuất, chống trộm cướp. Hơn thế nữa, họ luôn quan tâm, giúp
đỡ, chia ngọt sẻ bùi lẫn nhau mỗi khi gia đình nào đó có việc, theo kiểu
làng xóm tắt lửa tối đèn có nhau của các dân tộc khác. Trong quan hệ với
các dân tộc anh em, đồng bào có tập quán kết nghĩa anh em gọi là “lạo

13
tồng”, thương yêu, giúp đỡ nhau như anh em ruột thịt. Đồng bào Tày rất
mến khách. “Khách đến nhà bao giờ cũng được tiếp đãi chu đáo. Khách
đến làng, tuy không quen biết, nhưng cũng được đồng bào chào hỏi thân
mật” [39, tr.8].
* Văn hóa vật chất
Người Tày ăn cơm tẻ là chính. Mỗi ngày ăn ba bữa gồm ăn sáng, ăn
trưa và tối. Những ngày lễ tết (dù là tết to hay nhỏ), cưới hỏi đồng bào
thường mổ gà, vịt, ngan, lợn và chế biến thành những món ăn mang đậm
phong vị miền núi. Các loại bánh làm trong ngày tết lễ như bánh chưng,
bánh gai, bánh dợm, bánh gio, bánh khảo, chè lam, bánh trứng kiến, bánh
cuốn … cũng đã trở thành nét riêng trong văn hóa ẩm thực của dân tộc Tày.
Nước uống chủ yếu của người Tày là nước chè được đun bằng các
loại lá cây rừng có tác dụng y học nhất định do đồng bào hái trên rừng. Từ
lâu người Tày đã biết cất rượu bằng ngô, gạo, sắn ủ với men lá tự chế.
Rượu được uống trong sinh hoạt ngày thường, khi khách đến nhà chơi thể
hiện lòng hiếu khách và những ngày lễ tết.
Từ lâu đời người Tày đã cư trú tập trung thành bản, tên bản thường
gọi theo tên cánh đồng, khúc sông suối hay dốc núi. Ở những nơi đất rộng,
ruộng nhiều có bản tập trung tới hàng trăm nóc nhà, nơi ruộng ít thì cũng
dăm chục nóc nhà. Bản làng thường dựa lưng vào núi, trước mặt trông ra
cánh đồng. Nhà ở của dân tộc Tày thường là nhà sàn và nhà đất, lợp bằng
ngói âm – dương hoặc lá cọ, gianh.
Người Tày có câu nói “Chiêm slao, chiêm tin slửa” (kén gái nhìn tà
áo) để nói về tài nghệ của người phụ nữ Tày trong việc trồng bông, kéo sợi
vải, nhuộm chàm cắt quần áo cho cả gia đình; đồng thời nó cũng nói lên
bản sắc văn hóa dân tộc qua trang phục.

14
Trong trang phục truyền thống của dân tộc, “cả nam lẫn nữ đều mặc
quần áo màu chàm và hầu như cùng một kiểu, không thêu trang trí” [25,
tr.290]. Riêng chiếc áo của phụ nữ thường may vừa vặn cơ thể : hơi nhấn
thêm eo, ống tay nhỏ để sao cho tôn những đường nét của cơ thể. Khi mặc
áo bao giờ người phụ nữ cũng thắt ra ngoài một chiếc thắt lưng bằng vải
chàm để xõa mối ra phía sau tạo nên sự mềm mại, nhún nhảy trong từng
bước đi. Những điều đó đã tạo nên bản sắc riêng của người Tày qua y phục.
Bởi người phụ nữ Tày cũng mặc áo dài năm thân, cài khuy áo bên nách
phải như nhiều dân tộc khác nhưng vẫn tạo ra dáng vẻ riêng của mình, nhờ
thân áo dài chấm gót, tay áo hẹp bó sát giống như áo dài của phụ nữ Kinh,
cổ áo không ôm khít vòng cổ như áo dài Kinh, mà vẫn để hở một khoảng
tạo cảm giác như chiếc áo “mềm mại” hơn. Độc đáo hơn cả có lẽ là màu
sắc của áo dài người Tày. Đó là màu vải chàm sậm đen ánh sắc tím hay
màu tím hồng. Để tôn thêm sự duyên dáng, phụ nữ Tày còn vấn tóc, chít
khăn vuông màu chàm theo kiểu chít vuông trước trán, các góc khăn
thường đính tua chỉ màu. Họ cũng hay đeo vòng cổ, vòng tay, chân và dây
xà tích bằng bạc.
Do địa hình không bằng phẳng, nhiều núi đồi, khe suối nên họ
thường đi lại, vận chuyển sản phẩm nông nghiệp bằng ngựa. Ngoài ra còn
vận chuyển bằng việc gánh đôi dậu, đôi xỏng và đôi cuôi. Tất cả những vật
dụng này đều do bàn tay người dân đan lát mà tạo thành. Dùng trâu kéo và
bè, mảng để chuyên chở cũng là một nét đặc sắc riêng của dân tộc Tày.
* Văn hóa tinh thần
Thanh niên nam nữ Tày được tự do tìm hiểu qua các cuộc hội hè, hát
lượn. Nhưng để đi đến hôn lễ hay không lại do hai gia đình quyết định.
Người Tày có phong tục “Khai lục nhình” (bán con gái) nên lễ vật và tiền
cưới nhà trai phải mang đến nhà gái rất hậu hĩnh. Việc tiến hành hôn nhân

15
phải qua rất nhiều khâu: đánh tiếng (đi hỏi), lễ ăn hỏi, lễ cưới, lễ lại mặt. Lễ
cưới thể hiện rõ nhất nét đẹp văn hóa của người Tày qua việc hát đối đáp
sli lượn trong đám cưới. Đó là tiếng hát của ông quan lang (người chủ đón
dâu) và đại diện nhà gái để được lên nhà gái làm lễ tổ tiên và đón dâu, đưa
dâu về nhà chồng. Tiếng hát “quan lang” mang ý nghĩa cao quý bởi nó thể
hiện tình cảm trân trọng của nhà trai đối với nhà gái và ngược lại; đồng thời
nó cũng thể hiện văn hóa ứng xử của cả gia tộc nói riêng, tộc người nói
chung thông qua đại diện của hai gia đình. Đó còn là tiếng lượn của những
người đến dự đám cưới cất lên để mừng cho cô dâu chú rể, mừng cho gia
chủ có được con dâu, con rể thảo hiền, mừng cho cuộc sống mới … Tất cả
các điệu si lượn đó đã tạo nên một phần quan trọng trong đời sống văn
nghệ của dân tộc Tày.
Người Tày là dân tộc theo tín ngưỡng đa thần. Các thần đều được gọi
là ma (phi), gồm phi phạ ở trên trời, phi đông ở trong rừng, phi pú pẩu là tổ
tiên … Bên cạnh quan niệm về các loại ma như trên, trong tâm thức của
dân tộc này còn có loại ma gà (phi cáy) ngự trị ở một số người. Đây là một
loại ma ác, thường làm hại nên người Tày rất ghét, sợ những ai bị mang
tiếng là ma gà. Mỗi khi gia đình có việc vui, buồn, ốm đau, bệnh tật … dân
tộc Tày đều hay mời thầy mo, thầy tào, bà bụt (pựt) về để hành lễ.
Trong một năm, người Tày có nhiều ngày tết với những ý nghĩa khác
nhau. Những dịp tết dù nhỏ hay to, người Tày đều làm những thứ bánh theo
từng thời điểm. Các loại bánh trái đó luôn biểu hiện cho bản sắc dân tộc
của dân tộc. Ví như mùng 3 tháng 3 là ngày tết ăn xôi ngũ vị, bánh trứng
kiến; rằm tháng bảy là tết bánh gai, bánh dợm và ăn thịt vịt quay … Đặc
biệt nhất là những ngày hội “Lồng Tôồng” ( xuống ruộng) tổ chức vào dịp
đầu xuân ở nhiều địa phương trong vùng với nhiều hình thức văn hóa và

16
tín ngưỡng dân gian mang đậm bản sắc dân tộc càng làm phong phú hơn
đời sống văn nghệ, đời sống tín ngưỡng của người dân.
Người Tày có kho tàng truyện thần thoại, truyền thuyết, cổ tích, tục
ngữ, truyện thơ phong phú, tiêu biểu là truyện Quả bầu, Thạch Sanh, Cẩu
Khây, Phú Lương Quân, Báo Luông – Sao Cải, Khảm hải (Vượt biển) …
Ngoài ra, dân tộc Tày còn có dân ca với các làn điệu đặc trưng như hát sli,
lượn, phong slư, phuối pác, puối rọi, vén eng … Các làn điệu dân ca này
phục vụ trong đời sống sinh hoạt tinh thần, tín ngưỡng của người Tày.
Cũng giống như một số dân tộc thiểu số ở vùng cao khác, người Tày
còn có một nền y học nhân dân khá phong phú. “Hầu như gia đình nào
cũng biết nhiều cây thuốc chữa bệnh, thuốc bổ” [25,tr.303] cho con người
và gia súc, gia cầm để tự phục vụ nhu cầu cuộc sống.
1.1.2.2. Khái quát về văn hóa dân tộc Dao
Dân tộc Dao thuộc nhóm ngôn ngữ Mông – Dao. “Người Dao có
nguồn gốc từ Trung Quốc, việc chuyển cư sang Việt Nam kéo dài suốt từ
thế kỷ XII, XIII cho đến nửa đầu thế kỷ XX. Họ tự nhận mình là con cháu
của Bàn Hồ (Bàn vương), một nhân vật huyền thoại rất phổ biến và thiêng
liêng ở người Dao” [33, tr.49]. Với số dân 620.538 người, cư trú trên địa
bàn rộng lớn và phân chia thành nhiều nhóm địa phương ( hầu hết các tỉnh
Đông Bắc đều có mặt). Dân tộc Dao có mặt ở cả ba vùng: vùng thấp, vùng
giữa và vùng cao.
Như vậy, xét về nguồn gốc và số dân của dân tộc Dao không có bề
dày lịch sử và số lượng cư dân đông như dân tộc Tày nhưng với tiến trình
lịch sử, văn hóa – xã hội của tộc người, họ đã tạo nên bản sắc dân tộc mang
đậm những nét riêng đặc sắc, góp phần tạo nên tính phong phú và đa dạng
của bức tranh văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam với đầy đủ bốn thành
tố cơ bản.

17
Trước hết là văn hóa sản xuất. Tùy theo mỗi địa bàn cư trú mà đặc
điểm canh tác có khác nhau. “Ở vùng cao, người Dao định canh định cư
luân canh hoặc du canh du cư nương rẫy trên những thửa nương hẹp có
nhiều tảng đá rải rác gọi là nương thổ canh hốc đá… Đây là lối canh tác
của người Dao Đỏ, Dao Quần chẹt.
Người Dao ở vùng giữa có nhiều núi đất xen lẫn núi đá chủ yếu canh
tác du canh du cư. Nương rẫy làm được vài vụ lại bỏ hoang để đi khai thác
nơi khác … Lối canh tác này gắn với người Dao Tiền, Dao Lô Giang.
Người Dao ở vùng thấp canh tác lúa nước ruộng bậc thang kết hợp
với định canh nương bằng phẳng…Về kĩ thuật canh tác, đồng bào đã biết
bón phân, làm thủy lợi mương phai, cọn. Nhóm Dao Quần trắng, Dao Áo
dài, Dao Thanh Y làm ruộng nước” [25, tr.329, 330].
Địa bàn cư trú của người Dao thường sẵn đồi cỏ, thung lũng, khe
suối nên việc chăn nuôi phát triển. “Mỗi gia đình nuôi hàng chục trâu, bò;
gia đình nào nuôi nhiều thì 20 – 30 lợn, ít cũng vài ba con. Gà cũng được
nuôi rất nhiều; sau đó đến vịt, ngỗng … ”[ 25, tr.331].
Dân tộc Dao cũng rất thành thạo trong các nghề thủ công như đan
các đồ đựng trong gia đình bằng tre nứa, giang, mây. Nghề làm đồ trang
sức bằng bạc, bằng đồng là nghề lâu đời gia truyền những người thợ
chuyên môn - người thợ bạc. Họ làm ra các sản phẩm: vòng cổ, vòng tay,
vòng chân, khuyên tai, nhẫn, xây xà tích và các đồ gắn trên váy áo. Các đồ
bạc được chạm chìm nổi các hình hoa văn, hoa lá khá khéo léo, được các
dân tộc Tày, Nùng, Mông ưa thích. Nhóm Dao Đỏ, Dao Tiền còn nổi tiếng
vì có nghề làm ra giấy bản (loại giấy dùng để chép sách cúng, sách truyện,
sách hát, hay dùng để viết sớ, làm tiền ma trong các lễ cúng). Dân tộc Tày,
Nùng rất ưa dùng loại giấy này của người Dao.

18
Người Dao cũng rất nổi tiếng trong nghề săn bắn. Việc săn bắn chủ
yếu là để bảo vệ mùa màng và tránh những nguy hại cho con người. Hái
lượm cũng là nghề khá phổ biến đối với dân tộc này. Họ lên rừng hái lượm
củ nâu, củ ấu, bột nhúc, củ mài, nấm hương, mộc nhĩ, cánh kiến, các loại
hạt có dầu, các loại măng rừng, rau rừng, thảo quả là dược liệu … Người
Dao cũng biết tự trồng bông, dệt vải như người Tày. Đồng bào ưa dùng vải
nhuộm chàm. Kỹ thuật nhuộm và trang trí vải của họ rất đặc biệt.
Cách tổ chức đời sống của cộng đồng dân cư Dao cũng có những nét
văn hóa độc đáo. Vai trò thầy cúng luôn có mặt và theo sát mọi hoạt động
đời sống của người Dao. Người Dao cũng “rất mến khách, đến nhà người
Dao không lo đói, dù đi xa hay gần đến nhà người Dao đều được mời ăn
uống chu đáo” [25, tr.333].
Người Dao ăn cơm là chính, ở một số nơi lại ăn ngô nhiều hơn ăn
cơm hoặc ăn cháo. Họ thích ăn thịt luộc, các món thịt sấy khô, ướp chua,
canh măng chua. Người Dao phổ biến uống rượu cất từ ngô, gạo, một số
nơi uống rượu hoẵng (rượu không cất) có vị chua ít cay. Nước uống hàng
ngày là nước chè, nước vối. Riêng nước lá rừng có tác dụng như một vị
thuốc bổ, phụ nữ Dao uống thứ nước này lúc nào má cũng đỏ hây.
Làng bản của người Dao có hai loại: loại làng phân tán gắn với
người Dao Quần chẹt, Dao Đỏ, Dao Thanh Y, mỗi điểm tụ cư chỉ mươi nóc
nhà, đó là lối ở chạy theo du canh nương rẫy; loại bản làng cư trú tập trung,
thường ở nhóm Dao Tiền, sống quây quần bên nhau vài ba chục nóc nhà,
cách cư trú này gắn với định canh ruộng nước, định canh hoặc luân canh
nương rẫy.
Từ lâu việc trồng bông, kéo sợi, dệt vải, nhuộm chàm đã là công
việc phổ biến của người Dao… “Người phụ nữ Dao cắt may, khâu vá, thêu
thùa, in hoa (bằng việc bôi sáp ong trên áo quần) của cả gia đình. Họ làm

19
không thường xuyên, chỉ tranh thủ những ngày không đi nương, những
ngày mưa hoặc những lúc rảnh rỗi. Người con gái Dao từ 9 – 10 tuổi đã
học dệt vải, may vá, thêu thùa cho đến khi lấy chồng, đến già mới ngừng
công việc may vá” [25, tr.332]. Trang phục của đàn ông Dao ở tất cả các
nhóm đều tương tự giống nhau. Họ thường mặc hai loại áo: áo ngắn mặc
hàng ngày may xẻ bụng cài khuy, ống tay hẹp áo có hai túi ở hai vạt trước;
loại áo dài may kiểu năm thân cài khuy cổ, vai, nách, sườn phải mặc khi đi
chợ, đi chơi xa, đi hội, đi đám. Quần là vải để trắng hoặc nhuộm chàm,
may theo kiểu chân què, cạp lá tọa, mặc thắt lưng dây rút bên ngoài. Họ ít
khi để đầu trần mà thường quấn khăn vải chàm theo kiểu đầu rìu. “Phụ nữ
Dao mặc rất đa dạng, thường mặc áo dài, yếm, váy hoặc quần. Y phục thêu
rất sặc sỡ. Họ không thêu theo mẫu vẽ sẵn trên vải mà hoàn toàn dựa vào
trí nhớ, thêu ở mặt trái của vải để hình mẫu nổi lên mặt phải. Nhiều loại
hoa văn như chữ vạn, cây thông, hình chim, người, động vật, lá cây. Cách
in hoa văn trên vải bằng sáp ong ở người Dao rất độc đáo. Muốn hình gì
người ta dùng bút vẽ hay nhúng khuôn in vào sáp ong nóng chảy rồi in lên
vải. Vải sau khi nhuộm chàm sẽ hiện lên hoa văn màu xanh lơ do phủ lớp
sáp ong không bị thấm chàm” [33, tr.50].
Về phương tiện vận chuyển thì nhóm người Dao ở vùng cao quen
dùng gùi đan bằng tre, giang, hai quai đeo hai vai. Nhóm người Dao ở vùng
thấp gánh bằng đôi dậu. Còn các nhóm người Dao khác ưa đeo túi vải hay
túi lưới, ba lô.
Hôn nhân người Dao là do nam nữ tự do tìm hiểu. Nhưng trai gái
muốn lấy được nhau phải so tuổi, bói chân gà xem có hợp nhau. Hôn lễ sẽ
trải qua các bước cơ bản: lễ đánh tiếng (chạm ngõ), lễ ăn hỏi chính thức.
Trong lễ này nhà gái đưa ra một bản hôn thư. Đó là tờ giấy đỏ ghi lễ vật mà
nhà trai phải nộp cho nhà gái gồm: bạc trắng, thịt rượu, gạo, vải, đồ phục

20
sức cô dâu, số người đi đón dâu. Nhà trai chấp nhận sẽ định ngày cưới. Ở
nhóm Dao Tiền, trước khi lễ ăn hỏi chính thức người con trai phải sang nhà
gái làm chẩu công (làm công), thời gian kéo dài tùy ý cho đến khi nhà gái
đã chấp nhận. Trong thời gian làm công, người con trai có thể gần gũi
chuyện trò với cô gái. Nếu chàng rể tương lai làm ăn tốt, có thể nhà gái đối
xử tốt, cho quần áo. Nhưng không ít trường hợp người con trai đi làm công
hai ba đám mà vẫn không lấy được vợ vì nhà gái không ưng anh ta. Khi bỏ
về người con trai không được trả công. Trong đám cưới thường “có tục
chăng dây, hát đối đáp giữa nhà trai và nhà gái trước khi vào nhà, hát
trong đám cưới” [33, tr. 51]. Hôm sau hai vợ chồng đem hai con gà và
chai rượu trở lại nhà gái làm lễ lại mặt. Chàng trai phải ở lại nhà gái làm rể
từ 3 – 5 năm mới trở lại nhà mình.
Người Dao sinh sống tản mạn theo các nhóm lâu ngày lại ở xen kẽ
với các dân tộc khác nên tang ma giữa các nhóm Dao đôi nét khác nhau do
tiếp thu của các dân tộc khác, nhưng cơ bản là giống nhau trong việc lau
rửa, khâm liệm thi hài, nhập quan, đặt thi hài chân thẳng trước cửa nhà …
Thầy tào có vị trí quan trọng trong việc ma và làm chay. Thầy tào làm
phép, thực hiện mọi nghi lễ đám tang.
Người Dao vừa tin theo các tín ngưỡng nguyên thủy, các nghi lễ
nông nghiệp vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của Khổng giáo, Phật giáo và nhất
là Đạo giáo. Họ luôn tin rằng vạn vật hữu linh hay bái vật giáo, mọi vật đều
có linh hồn. Khi một thực thể bị hủy diệt, chết đi thì hồn lìa khỏi vật (xác)
biến thành ma. Có ma dữ và ma lành, ma lành ban phúc, ma dữ gây họa.
Bàn vương, tổ tiên, ma đất, ma bếp, ma nương rẫy, Ngọc hoàng, Thượng đế
Tam thanh (Những thần linh Đạo giáo) đều là ma lành. Từ quan niệm trên
ứng vào con người thì con người có 12 hồn. Vì thế người đau ở bộ phận
nào hay ốm là thiếu hồn, phải mời thầy tào cúng tìm hồn.

21
Cũng từ quan niệm hồn ma trên đây mà người Dao giống người Tày
tin rằng một số người có ma Ngũ hải (năm bể) như ma gà, ma kì lân. Người
có ma gà có thể làm hại người và gia súc. Để tránh các loại ma làm hại kết
hợp với Đạo giáo phù thủy, người Dao đã gây ra các loại ma thuật (ma thuật
phòng thủ, ma thuật trả thù, ma thuật chữa bệnh, đeo bùa thần chú trừ ma).
Đời sống văn nghệ của người Dao cũng rất phong phú. Mặc dù chưa
có chữ viết riêng nhưng hệ thống văn học truyền miệng của dân tộc này rất
tiêu biểu. Các truyện kể như: Sự tích Bàn vương, Hai chị em, Con quạ và
cái trống, Yêu tinh, Quả bầu với nạn hồng thủy … Đồng thời người Dao
cũng có nhiều bài thơ ca truyền miệng, như thơ ca phản ánh cuộc sống du
canh du cư, cuộc sống nghèo nàn, thú rừng phá hoại mùa màng … Hệ
thống câu đố, tục ngữ của họ cũng vô cùng phong phú, hàm súc. Đặc biệt là
các điệu hát dân ca mà người Dao gọi là “páo dung”, “tồ dung”.
Từ những điều vừa tìm hiểu về đặc điểm văn hóa của dân tộc Tày,
Dao như trên, chúng ta có thể nhận ra rằng: mỗi một dân tộc đều mang
trong mình những dấu ấn văn hóa riêng hòa trong những nét văn hóa chung
của nhiều dân tộc. Chính cái riêng tạo nên đặc sắc của dân tộc đó. Còn
những nét chung đã tạo nên nét hài hòa giao lưu giữa các dân tộc anh em.
Bản sắc văn hóa hay truyền thống dân tộc là quá trình chọn lọc, tích lũy
qua nhiều thế hệ. Nếu một dân tộc không có bản sắc, không tiếp thu truyền
thống thì văn hóa dân tộc đó chỉ là hư vô. Do đó việc phát hiện, gìn giữ và
phát huy truyền thống văn hóa của từng dân tộc theo hướng ngày càng hiện
đại nhưng vẫn giữ được dấu ấn riêng là vấn đề ý nghĩa, mang tính thời sự,
cập nhật.

22
1.2. Sáng tác của Triều Ân trong dòng chảy của văn học các dân tộc
thiểu số Việt Nam hiện đại
1.2.1. Đôi nét về văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại
Lịch sử hình thành và phát triển của nền văn học hiện đại Việt Nam
đã và đang tồn tại mảng văn học viết về đề tài miền núi. Thời kỳ trước cách
mạng tháng Tám 1945, đề tài miền núi đã thấp thoáng xuất hiện trong văn
học với một vẻ đẹp gợi chất hoang dại, kỳ ảo và bí ẩn của chốn rừng thiêng
nước độc: Truyện đường rừng (Lan Khai), Vàng và máu, Một đêm trăng
(Thế Lữ). Song đề tài này chỉ có được vị trí thực sự và có được tiếng nói
riêng kể từ sau cách mạng tháng Tám, với những sáng tác mở đầu hết sức
tiêu biểu của các tác giả là người Kinh như Nam Cao, Tô Hoài, Nguyên
Ngọc, Nguyễn Huy Tưởng, Ma Văn Kháng … Các sáng tác của họ có ý
nghĩa như “những con dao phát đường rừng giúp đỡ anh chị em viết văn
miền núi” (Nông Minh Châu). Bởi “Những tác phẩm văn xuôi của dân tộc
Kinh, được những trí thức dân tộc làm quen trước và sau cách mạng tháng
Tám, nhất là những tác phẩm “Ở rừng” của Nam Cao, “Truyện Tây Bắc”
của Tô Hoài, “Đất nước đứng lên” của Nguyên Ngọc ảnh hưởng không
nhỏ tới cảm hứng sáng tác văn xuôi của các tác giả dân tộc” [55, tr.191].
Từ Đại hội I thành lập Hội nhà văn Việt Nam (diễn ra từ ngày 01 –
04/04/1957) trở đi đã có sự tham dự và xuất hiện các tác giả là người dân
tộc trưởng thành từ miền núi đồng thời bám trụ ở miền núi để sáng tác. Đó
là Nông Quốc Chấn, Cầm Biêu, Bàn Tài Đoàn, Hoàng Nó, Nông Minh
Châu, Nông Viết Toại, Vi Hồng, Triều Ân, Vi Thị Kim Bình … Lực lượng
sáng tác này đã tạo nên bộ phận văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam
hiện đại.
Nhìn chung văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại ra đời từ
sau cách mạng tháng Tám 1945, với một đội ngũ khá hùng hậu trên các thể

23
loại: từ những sáng tác thơ của Nông Quốc Chấn, Bàn Tài Đoàn …, truyện
ngắn, tiểu thuyết của Nông Minh Châu, Nông Viết Toại, Vi Hồng, Triều
Ân … đến kịch của Nông Ích Đạt, Bế Dôn, Bế Sỹ Uông ... Sáng tác của các
cây bút kể trên có thể chưa phải là những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao
nhưng do sự thôi thúc của trái tim, do ý thức trách nhiệm của người nghệ
sỹ trước dân tộc và thời đại đã phản ánh được một bức tranh rộng lớn với
những hình ảnh sinh động và thuyết phục về một cuộc đổi đời vĩ đại của
dân tộc, trong đó cuộc sống hiện thực miền núi nổi lên với những mảng
màu tươi tắn và mới lạ.
Như vậy, bên cạnh những nhà văn người Kinh viết về mảng đề tài
miền núi còn có một đội ngũ sáng tác văn học là người dân tộc thiểu số. So
với các tác giả người Kinh thì các nhà văn người dân tộc có lợi thế ở chỗ
họ là những người bám sát cuộc sống của dân tộc mình, chứng kiến từng
giai đoạn cách mạng, những đổi thay từng ngày, từng giờ của dân tộc, vùng
quê họ. Hơn thế nữa, họ vừa thông thạo tiếng Kinh, vừa sử dụng tiếng mẹ
đẻ, được nuôi dưỡng trong một kho tàng văn hóa đặc sắc của từng dân tộc.
Tất cả những điểm mạnh trên cộng với ý thức luôn học hỏi, phấn đấu đã
giúp các nhà văn người dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại có được những
tác phẩm thành công , thể hiện đậm nét bản sắc văn hóa dân tộc. Vì vậy
sáng tác của các tác giả người dân tộc thiểu số đã góp phần quan trọng
trong việc khẳng định một nền văn học dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại.
Nó đã trở thành một bộ phận đặc sắc, độc đáo làm nên tính đa dạng và
phong phú trong đời sống văn học các dân tộc Việt Nam hiện đại.
1.2.2. Sáng tác của Triều Ân
Triều Ân họ Hoàng, dân tộc Tày. Ông sinh năm 1931 tại Bản Nưa –
Lam Sơn, xã Hồng Việt, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. Xuất thân trong
một gia đình Nho học, giàu truyền thống yêu nước và văn chương. Ông

24
nội là Hoàng Đức Mỹ (1836 – 1919) đỗ cử nhân năm Giáp Tý – 1864, từng
làm Tri phủ Từ Sơn - Bắc Ninh, làm Tán tương quân trong đạo quân của
lãnh binh Lương Tuấn Tú đánh Pháp ở mặt trận Bắc Ninh (1883). Cụ là
nhà nho uyên thâm, để lại nhiều bài thơ chữ Hán. Thân sinh là Hoàng Đức
Triều, bí danh An Định (1899 – 1986), là đảng viên Đảng cộng sản Việt
Nam từ 1932, Huyện ủy viên Thạch Lâm (1936 – 1937), bị đế quốc bắt đi
đầy ở Sơn La (1940 – 1943) … Trước ngày nghỉ hưu là Phó chủ tịch Ủy
ban hành chính huyện Hòa An – Cao Bằng, được công nhận là Cán bộ lão
thành cách mạng. Cụ nổi tiếng thơ phú chữ Việt, chữ Hán từ năm 1925. Cụ
cùng lớp nhà thơ cao tuổi làm thơ xây dựng nếp sống văn hóa mới, ca ngợi
chế độ, quê hương … Hai anh trai của Triều Ân là Hoàng Đức Quyết và
Hoàng Tuấn Nam cũng đều được công nhận là Cán bộ lão thành cách mạng
và thường xuyên sáng tác, nghiên cứu, sưu tầm văn học, văn hóa dân tộc.
Ngay từ nhỏ Triều Ân đã được học chữ nho tại nhà. Sau đó theo học
6 năm tại Trường Pháp Việt. Năm 1943 khi mới 12 tuổi ông đã tham gia
hoạt động cách mạng với nhiệm vụ liên lạc tại cơ quan Tỉnh ủy và hoàn
thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Từ năm 1953 ông được đảng gửi sang
Trung Quốc học tại Trường Dục Tài – Nam Ninh tỉnh Quảng Tây. Tháng
6/1956 tốt nghiệp ông về nước làm giáo viên Trường phổ thông cấp II,
tham gia nghiên cứu ngôn ngữ văn tự dân tộc Tày (thuộc Ủy ban hành
chính khu Việt Bắc), sau đó ông lại được cử đi học Trường đại học Sư
phạm Hà Nội, khóa 1960 – 1963. Ông vào Đảng năm 1963 ở Đại học Sư
phạm. Tốt nghiệp đại học, ông trở về Cao Bằng dạy học (Trường phổ thông
trung học, Trường Trung cấp Sư phạm tỉnh). Năm 1985 ông được tổ chức
điều động về xây dựng, thành lập và lãnh đạo Hội Văn học nghệ thuật tỉnh
Cao Bằng cho đến khi về hưu.

25
Triều Ân bắt đầu con đường văn học của mình bằng sáng tác thơ,
như một lẽ tự nhiên của nguồn mạch văn học dân tộc và từ truyền thống gia
đình. Với lời khuyên chí tình của cha: “Phải nhập tâm được “Thi thiên phú
bách” mới mong vỡ vạc dần nghề thơ” và sự giảng giải cặn kẽ của ông về
truyền thống văn chương của cả gia đình đã khiến Triều Ân say mê chép
thơ, đọc thơ, suy nghĩ về thơ và mạnh dạn làm thơ. Ông khai bút bằng
những bài thơ đường luật - thể thơ mà đồng bào dân tộc Tày ở Cao Bằng
quen dùng, yêu thích. Triều Ân gắn bó với thơ suốt mấy chục năm qua và
đã cho in tám tập thơ tiếng Việt cùng một tập thơ tiếng Tày. Độc giả có thể
dễ nhận ra phong cách thơ Triều Ân cũng như dấu ấn văn hóa dân tộc trong
thơ ông.
Với tấm lòng nồng hậu, Triều Ân ca ngợi say sưa cuộc sống mới trên
miền quê Việt Bắc, mà theo ông, đó thực sự là cuộc đổi đời lần thứ hai của
các dân tộc vùng cao sau Cách mạng tháng Tám. Và “hình ảnh quê hương
đổi mới trở thành một chủ đề lớn trong thơ của nhà thơ Triều Ân” (Trịnh
Phương) [50, tr.131]
Điểm qua những bài thơ của Triều Ân, ta gặp những tên núi, tên
sông, tên làng, tên người cụ thể, và đó cũng là những cái tên giản dị của
những bài thơ: Thác Bản Giốc, Hồ Núi Cốc, Người mẹ biên giới, Tô Thị
Rỉnh, Cầu treo sông Máng, Suối Khuổi Sao, Hang Pác Bó, Phúc Sen
mùa ngô, Cây ổi Cốc Bó … tất cả đã dệt nên “bức tranh quê” miền núi
sống động. Đặc biệt, với bài thơ Giữa mùa cốm Triều Ân đã làm hiện rõ
nét đặc trưng nổi bật của con người miền núi. Bởi đọc bài thơ ta như được
hòa vào sinh hoạt đầm ấm, hồn hậu của bản làng Việt Bắc:
Tắm ánh trăng xanh
Bản Ngà giã cốm
Chày ba chày bốn

26
Lay động giọt sương trên cành
Bay bổng tiếng sli, trầm lan tiếng lượn
Hương sen, hương lúa, trăng thanh …
Nhan đề nhiều tập thơ cũng biểu hiện hình ảnh quê hương và thấm
đẫm phong vị Tày, phong vị miền núi: Tung còn và suối đàn (1963), Nắng
ngàn (1974), Kin mác (1975), Hoa vông (1994), Hoa và nắng (2000). Mới
chỉ qua nhan đề các tập thơ đã có thể thấy tư duy thơ Triều Ân là tư duy
bằng hình ảnh, cảm xúc thơ Triều Ân là cảm xúc bằng hình ảnh. Đây cũng
là cái chất Tày, chất miền núi thấm vào ngòi bút tác giả.
Hình ảnh trong thơ Triều Ân là hình ảnh của thiên nhiên, cuộc sống,
con người, văn hóa Tày, làm thành cả một hệ thống gây ấn tượng với người
đọc. Ta thường bắt gặp trong thơ ông các hình ảnh như: si, lượn, then, kèn
lá, kèn môi, đàn tính, hoa – ong, ngựa hý, ngựa phi, ngựa thắng yên cương,
nhạc ngựa rung, suối đèo, ghềnh thác, cánh chim rừng …Sống trong thế
giới hình ảnh của thơ Triều Ân là sống cùng thiên nhiên Tày, văn hóa Tày,
con người Tày. Hệ thống hình ảnh là sự phản ánh cách cảm nhận thế giới
của người nghệ sỹ. Do đó qua hệ thống hình ảnh quen thuộc này ta có thể
thấy được sự lựa chọn hình ảnh trong thơ Triều Ân là sự lựa chọn mang
đậm bản sắc dân tộc, bản sắc văn hoá của non nước Cao Bằng.
Ở lĩnh vực sưu tầm, nghiên cứu, Triều Ân để lại nhiều dấu ấn trong
sự nghiệp của ông, đó là những đóng góp đáng kể cho dân tộc và cho xã
hội. Nhiều tác phẩm, nhiều đề tài, nhiều công trình của ông về lĩnh vực này
mang nhiều ý nghĩa đối với văn hóa truyền thống các dân tộc Cao Bằng nói
riêng và với cộng đồng dân tộc Tày nói chung. Những tác phẩm điển hình
như: Ca dao Tày – Nùng (sưu tầm – nghiên cứu, 1994), Truyện thơ Nôm
Tày (sưu tầm – nghiên cứu, 1994), Tục cưới xin của người Tày (nghiên
cứu 1995), Từ điển văn hóa cổ truyền dân tộc Tày (nghiên cứu, 1995),

27
Then Tày - những khúc hát (sưu tầm – nghiên cứu, 2000), Chữ Nôm Tày
và truyện thơ (sưu tầm – nghiên cứu, 2003), Ba áng thơ Nôm Tày và thể
loại (nghiên cứu, 2004) … đã nói lên điều đó. Thông qua sưu tầm những
vấn đề thuộc về văn nghệ dân gian, Triều Ân đã đóng góp công sức của
mình vào việc bảo tồn gìn giữ, phát huy những giá trị nền tảng văn hóa
truyền thống. Những tác phẩm của ông đã góp phần bảo tồn những nét tinh
tuý của văn hóa truyền thống, của dân tộc. Nó xứng đáng được coi là tài
sản quý báu của dân tộc Tày nói riêng và cũng là của chung của nền văn
học đa dân tộc Việt Nam. Với thành quả lao động cần mẫn đó,
Triều Ân đã được tôn vinh là “người mải mê tìm kiếm những giá trị văn
hóa dân tộc” (Đỗ Thị Hảo) [50, tr. 170].
Trở lên trên chúng ta vừa ghi nhận bản sắc dân tộc trong các sáng tác
của Triều Ân qua thơ ca, sưu tầm, nghiên cứu văn học, văn hóa dân tộc.
Bên cạnh đó, Triều Ân còn sáng tác văn xuôi. Nhà văn Lê Lâm đã từng
nhận định: “Văn xuôi của Triều Ân có thể nói là sự bổ sung và hoàn thiện
sự nghiệp sáng tác của ông” [37]. Điều đặc biệt hơn là trong lĩnh vực văn
xuôi, bản sắc dân tộc càng được thể hiện đậm nét hơn. Lời đầu cuốn Triều
Ân văn tuyển, tác giả Hà Lý đã giới thiệu: “có dịp xem lại phần sáng tạo
văn xuôi của Triều Ân, ta thấy ba phần: truyện ngắn, tiểu thuyết, nghiên
cứu văn học … đều đậm đà màu sắc dân tộc” [23, tr. 9,10].
Là người con của dân tộc Tày suốt đời hoạt động, công tác gắn bó
với mảnh đất Cao Bằng, Triều Ân có điều kiện am hiểu sâu sắc cuộc sống,
con người và thiên nhiên nơi đây. Đó là một thuận lợi cơ bản cho cây bút
văn xuôi Triều Ân và cũng là điều kiện đầu tiên tạo nên sức hút trong
những trang viết của ông. Truyện của Triều Ân đưa người đọc đến với cuộc
sống của các dân tộc ở nhiều địa bàn tỉnh Cao Bằng và rộng ra ở Việt Bắc,
từ những bản làng, thị trấn của người Tày nơi vùng thấp đến những làng

28
người Dao, người Mông trên những triền núi cao ở “xứ sương mù”, từ thị
xã Cao Bằng xinh đẹp đến vùng biên thùy xa xôi …
Triều Ân viết truỵện ngắn từ năm 1959 khi quê hương ông đang rầm
rộ xây dựng hợp tác xã nông nghiệp. Đề tài bao trùm lên những tác phẩm
của ông là thiên nhiên, cuộc sống và con người của quê hương. Dựng
truyện, Triều Ân luôn chú ý đặt con người vào một “phông nền” chung: đó
là sinh hoạt và phong cảnh miền núi. Với tác phẩm: Câu chuyện cuộc đời
(1959) nhà văn đã say sưa ca ngợi cuộc sống mới và sự đổi đời của người
dân. Bên cạnh mặt sáng đẹp của cuộc sống, nhà văn còn cho thấy cả những
gian khổ, phức tạp của công cuộc xây dựng ở vùng cao. Những khó khăn
này mang dấu ấn riêng của miền núi, đó là cuộc đấu tranh chống những hủ
tục, mê tín dị đoan đã bao đời đè nặng kìm trói người dân trong vòng tăm
tối, ngu muội (Chặt cổ rồng – 1962); đó là sự hiềm khích, chia rẽ giữa các
dân tộc, làng bản, hậu quả chính sách “chia để trị” của phong kiến thực dân
(Bên bờ suối tiên – 1962); đó còn là sự phản ánh công cuộc hợp tác hóa
nông nghiệp kết hợp cuộc vận động đồng bào Mông, Dao Tiền, Dao Đỏ
định canh định cư. Đây thực sự là cuộc đổi đời, thay đổi nếp nghĩ, tập quán
bao đời nay của đồng bào (Mây tan – 1976).
Truyện của Triều Ân còn nêu lên ý thức, tình cảm và trách nhiệm
của con người miền núi đối với nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc. Trong truyện
ngắn Tiếng khèn A Pá, nhà văn đã để nhân vật bộc bạch suy nghĩ rất chân
thành trước hành động trốn trường để đi nhập ngũ: “A Pá phải đi đánh
Mỹ… A Pá phải tranh thủ đi đánh chúng để lấy bằng tốt nghiệp đánh Mỹ,
nếu chậm sẽ mất cái bằng này; còn cái bằng ở nhà trường sau này trở về
học lại thi lấy cũng chưa muộn” [4, tr.114].
Qua truyện ngắn của Triều Ân, những con người miền núi hiền lành,
chất phác rất đỗi trung thành với đường lối cách mạng của Đảng đều phải

29
tự vượt lên để đến với cuộc sống mới tốt đẹp, làm tròn trách nhiệm của
người công dân nước Việt trong công cuộc xây đựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chính bởi vậy mà những nhân vật dân tộc thiểu số với cách cảm cách nghĩ
chân thành, mộc mạc đã giành được sự thiện cảm của độc giả. Bên cạnh
truyện ngắn, Triều Ân còn viết tiểu thuyết. Đến với thể loại này, ngòi bút
Triều Ân như được tung hoành ở cảm hứng và bút pháp sáng tạo.
Nhan đề các tiểu thuyết: Nắng vàng bản Dao (1992), Nơi ấy biên
thùy (1994) và Dặm ngàn rong ruổi (2000) đã cho thấy sự hiểu biết, gắn
bó của người viết đối với cuộc sống của đồng bào Tày, Nùng, Mông, Dao.
Với cảm hứng thế sự, đời tư, ngòi bút của Triều Ân cũng như của các cây
bút văn xuôi khác đã có ý thức khai thác các mối quan hệ xã hội phức tạp
giữa con người với con người, khám phá vào từng cuộc đời, số phận với cái
nhìn tỉnh táo, sâu sắc nhưng cũng đầy nhân ái. Các câu chuyện trong tiểu
thuyết của Triều Ân đều xoay quanh những mối quan hệ trong gia đình và
xa hơn là ứng xử của mỗi thành viên trong gia đình với xã hội. Đó là cô
giáo Ngọc Lan người Tày xinh đẹp vượt qua sự ác cảm của bà mẹ chồng
người Dao mê tín dị đoan để làm chủ cuộc đời mình (Nắng vàng bản
Dao); là cô Niêm không những chỉ tìm thấy hạnh phúc với người yêu cũ
của mình mà còn tìm thấy mẹ đẻ ở bên kia biên giới; cho dù Niêm (tên
Trung Quốc là Dị Xuỳn) đã nhận về mình hạnh phúc nhân đôi thì cô cũng
không quên người mẹ nuôi Việt Nam đã bế bồng chăm sóc cô từ tấm bé
(Nơi ấy biên thùy); là thầy lang Thuần giỏi giang tay nghề và tốt bụng mà
lận đận đường vợ con, qua những thăng trầm của cuộc đời và số phận, cuối
cùng cũng đã tìm được bến đỗ cho đời mình (Dặm ngàn rong ruổi).
Bên cạnh cảm hứng thế sự, đời tư, tiểu thuyết của Triều Ân đã khai
thác hiệu quả vốn sống miền núi trong ông. Từ những nét sinh hoạt thường
nhật nho nhỏ: trai gái đặt cành ổi trước cửa để hẹn hò, trò trơi trốn Dả Dỉn

30
gắn với câu chuyện cổ về nữ quái Dả Dỉn, cách nhuộm vải và trang trí
truyền thống trên vải của người Dao, cách ăn mặc của người Dao, chuyện
vợ chồng người Mông xuống núi đi chợ, tục không được ai khóc trong nhà
của người Tày, gà gáy nhầm canh là điềm báo gở, tục vợ chồng người Dao
không được ngủ chung giường, quần áo vợ chồng Dao không được phơi
chung sào hay mắc chung một mắc áo, lễ bắc cầu xin hoa để mau có con
của người Tày, lễ nối số của người Dao. Từ trang phục của đồng bào Dao
Tiền với tấm khăn xì miên trắng trên đầu các cô gái và những vòng hạt
cườm nhiều màu sắc nơi cổ các chàng trai đến những bộ quần áo mới
nhuộm còn thơm phức mùi chàm của các chàng trai, cô gái Tày, Nùng, Dao
trong ngày lễ hội, cưới hỏi. Rồi còn bao tập tục sinh hoạt, phong tục tín
ngưỡng đã được miêu tả sinh động. Nào là lễ cưới của người Tày, người
Dao, lễ cúng đầy tháng cho con trẻ mà cha mẹ phải địu chúng đi “bán xúi”
để lấy may. Nào là những điều kiêng kỵ: quét nhà không được hất rác ra
phía ngoài, khách mặc áo trắng không được đi vào cửa giữa (người Dao).
Trong tiểu thuyết Nắng vàng bản Dao, Triều Ân còn cho thấy sự chi phối
dai dẳng của những tục lệ dị đoan cùng với vai trò của thầy mo, bà then
(tục kin chai, gọi hồn …).
Triều Ân cũng khá thành công trong việc dựng người, dựng cảnh,
dựng không khí của đời sống. Nhờ thế con người, cảnh sắc, cuộc sống sinh
hoạt vùng cao hiện lên trong tác phẩm thật sinh động, rõ nét. Tất cả đều thể
hiện công phu lao động nghệ thuật của nhà văn. Trong Dặm ngàn rong
ruổi, để viết được những đoạn tả cảnh săn bắn, nhà văn phải có sự “hòa
nhập, cùng đi săn, cùng uống rượu say với đoàn săn người Dao Tiền mới
có thể hiểu biết phong tục và dựng được cảnh đi săn của đồng bào Dao
Tiền và đoạn vĩ thanh - cảnh mọi người chung vui trong lễ chiến thắng theo
tục lệ đầy “không khí” và hấp dẫn như vậy”. Và cũng phải chịu khó thâm

31
nhập quan sát đời sống thực tế của người Dao, Triều Ân “mới tạo được cho
người đọc sự hấp dẫn với những trang mô tả chân thật cảnh ma gà nhập và
cảnh giết lợn giải ma gà” [50, tr.219]. Triều Ân cũng thành công khi mô tả
sinh động một đám cưới vùng cao theo phong tục của người Dao, một lễ
cúng “đuổi ma” (Nắng vàng bản Dao) hay một màn xem bói của thầy tào
(Nơi ấy biên thùy) …
Một trong yếu tố văn hóa dân gian có thể tìm thấy dấu vết trong
truyện của Triều Ân, đó là việc sử dụng những mô típ trong truyện dân gian
một cách sáng tạo. Chẳng hạn, trong tiểu thuyết Nắng vàng bản Dao có chi
tiết bà Đô (mẹ chồng) thử thách Ngọc Lan (con dâu mới) bằng việc bỏ
chiếc kim vào thùng gánh nước, đến khi Ngọc Lan gánh nước về trong
thùng còn nguyên chiếc kim (cô dâu đã không rửa thùng trước khi lấy
nước). Bà Đô đã có lí do để trách mắng con trai (Piao) trong việc chọn vợ.
Trong một số truyện ta cũng thường gặp những nhân vật có dáng dấp kiểu
nhân vật người mồ côi trong truyện cổ dân gian, mô típ mẹ chồng – nàng
dâu (Nắng vàng bản Dao), chị em cùng cha khác mẹ hay cùng mẹ khác
cha, mô típ đứa con đi tìm cha, mẹ cũng tức là con người muốn tìm về gốc
rễ, nguồn cội của mình (Dặm ngàn rong ruổi, Nơi ấy biên thùy) … Cố
nhiên những mô típ đó đã được nhà văn nhào năn cho phù hợp với hoàn
cảnh xã hội hiện đại.
Lưu giữ dấu ấn dân tộc trong văn xuôi của Triều Ân còn là những
đoạn văn, trang văn miêu tả thiên nhiên miền núi. Ta có thể bắt gặp trong
các tác phẩm của ông những đoạn miêu tả khung cảnh thiên nhiên mang
đậm hồn dân tộc. Đó là bức tranh thủy mặc miền núi, qua vài nét phác họa:
“Nơi ấy thường bốn mùa mây phủ. Nhưng hằng ngày lúc sáng ra, mặt trời
treo ngang ngọn núi, trời trong, nắng dọi sân nhà, hoa đua nở, chim đua
hót” [5, tr.13]. Chất dân tộc càng ấn tượng hơn với khung cảnh của bản

32
Hoa Đào khi mùa xuân đến: “Suốt dọc hai bên đường cái chạy qua trước
bản, những cành đào đơm đầy bông đã nở. Những cây đào ở vườn vươn
cành đầy nụ, gác lên cả sàn nhà. Khắp nơi, rừng hoa khoe sắc trong nắng
nhạt, hầu như chỉ còn một màu hồng thắm. Những nếp nhà sàn lấp ló sau
những rặng đào” [7, tr.144]. Đó còn là thiên nhiên đầy ắp sự sống: “Bình
minh đã hé. Những tia nắng ấm áp. Những chùm lá đỏ và hoa vẫn nở rực
rỡ trên rặng nhạn lai hồng càng tô điểm thêm cho ngày xuân tươi vui”
[13, tr583].
Điệu hồn dân tộc không chỉ được biểu hiện qua nội dung phản ánh
trong tác phẩm mà còn được tạo dựng nên bởi nghệ thuật sử dụng ngôn từ.
Triều Ân đã rất thành công ở phương diện này. Tính dân tộc trước hết được
thể hiện ở cánh diễn đạt, những hình thức ví von, miêu tả đầy hình ảnh và
sinh động: “Đêm hát cứ kéo dài. Câu hát sắp hết, câu hát lại không hết.
Khác nào nước suối giặt xà cạp lại qua chỗ nước suối giặt giày” [5, tr.15],
“Thương thấy đôi lông mày kẻ chỉ trên diện mạo Cắm Và rướn lên cong vút
như cái bẫy … Hai làn môi tô son đỏ chót như đít chào mào” [10, tr.65].
Những câu văn như thế đã được Triều Ân chắt lọc từ cuộc sống đời thường
vào văn chương trở nên độc đáo, giàu hình ảnh, vừa gợi vào tâm trí người
đọc những khuôn hình đẹp đẽ giàu sức tưởng tượng, vừa tạo được sự gần
gũi, rất tự nhiên và đầy màu sắc dân tộc. Kiểu diễn đạt đó có lúc còn tạo
nên giá trị biểu đạt cao. Chẳng hạn trong câu văn: “Bảy cười hờ hờ như con
ngựa đực nhập đàn” [8, tr.187] bộc lộ một sự quan sát, sự so sánh tinh
quái. Chỉ một câu thôi mà tác giả đã làm nổi bật hẳn tính cách, gương mặt
nhân vật, và đó là nhân vật lái xe, không thể là ai khác.
Như vậy dù ở thể loại nào, thơ, truyện ngắn hay tiểu thuyết của
Triều Ân người đọc đều có thể thấy “sự xuất hiện khá đậm đặc những
phong tục, tập tục, những nét quen thuộc trong đời sống sinh hoạt trong tác

33
phẩm của Triều Ân” [50, tr.218]. Về phương diện này,có thể coi Triều Ân
là người kế tục và làm phong phú thêm dòng văn chương phong tục đã có
bề dày truyền thống từ trước năm 1945 với nhiều tên tuổi như Tô Hoài, Bùi
Hiển, Kim Lân … và gần đây lại được phục sinh với những hướng tìm tòi
mới. Để có được những trang viết đậm đà màu sắc dân tộc, Triều Ân đã
phải trải qua một hành trình lao động nghệ thuật miệt mài và cả đời người
“mải mê tìm kiếm những giá trị văn hóa dân tộc”. Nhờ sự am hiểu văn hóa
dân tộc cùng với khổ công trong sáng tạo nghệ thuật mà Triều Ân đã để lại
cho đời một khối lượng tác phẩm khá bề thế. Thành công trong sáng tạo
nghệ thuật của ông đã được nhà nghiên cứu Mai Hương khẳng định: “Đến
với trang viết của Triều Ân người đọc (đặc biệt bạn đọc người Kinh) luôn
có cơ hội được tiếp cận và khám phá một trường văn hóa đặc sắc, hấp dẫn
của người vùng cao mà “con ong” cần mẫn Triều Ân đã công phu sưu tầm
gom nhặt, công phu tái tạo từng trang văn cho người đọc được tận hưởng
một mùa mật ngọt” [50, tr.220].

34
Chƣơng 2:
NHỮNG BIỂU HIỆN CỦA BẢN SẮC DÂN TỘC
“Bản sắc dân tộc trong văn học là do chính những nhà văn dân tộc
sáng tạo ra … Nó là sự thể hiện tâm hồn, tính cách dân tộc qua cách cảm,
cách nghĩ, cách nói riêng của nhà văn, là sự thể hiện một cách đẹp đẽ,
sáng tạo những truyền thống văn hóa của dân tộc” [55, tr.76]. Trên tinh
thần, quan điểm chung này, văn xuôi Triều Ân đã thể hiện sâu sắc bản sắc
các dân tộc thiểu số Tày, Nùng, Dao, Mông ở vùng cực bắc của tổ quốc.
Bản sắc dân tộc trong văn chương thường được các nhà văn khai thác ở
nhiều khía cạnh và với nhiều biểu hiện nhưng với khuôn khổ của luận văn
này, chúng tôi chỉ tập trung đi sâu vào tìm hiểu bản sắc dân tộc trong văn
xuôi Triều Ân qua việc thể hiện những giá trị văn hóa truyền thống của hai
dân tộc Tày, Dao trên các phương diện cụ thể như sau:
2.1. Phƣơng diện phong tục tập quán
Khi nói đến những biểu hiện của bản sắc văn hoá dân tộc không thể
không nói tới những phong tục tập quán đã được lưu truyền từ lâu đời của
dân tộc đó. Phong tục “là những thói quen ăn sâu vào đời sống xã hội từ
lâu đời, được đại đa số mọi người thừa nhận và làm theo” [52, tr.143].
Cùng với thời gian, các phong tục tập quán đã thấm sâu vào máu thịt, vào
đời sống sinh hoạt của họ và tạo nên giá trị văn hoá tinh thần khá ổn định.
Nó quy định và chi phối mọi hành vi ứng xử của con người đối với tự
nhiên, xã hội và nó đã làm nên bản sắc văn hoá đặc sắc mỗi dân tộc.
Là nhà văn dân tộc Tày, suốt đời gắn bó với quê hương Cao Bằng,
Triều Ân đã dày công sưu tầm, nghiên cứu các phong tục tập quán của các
dân tộc thiểu số ở vùng cao Việt Bắc. Bởi vậy trong văn xuôi của ông các

35
phong tục tập quán của đồng bào dân tộc thiểu số đã được phản ánh một
cách sống động và phong phú.
Trong bài viết “Triều Ân cây bút văn xuôi đặc sắc dân tộc Tày”,
Phó giáo sư Nguyễn Văn Long đã khẳng định: “ có thể tìm thấy trong
truyện của Triều Ân vô số những nét phong tục, văn hoá sống động và cụ
thể của nhiều dân tộc” [50, tr.33].
Ở bài viết “Bản sắc dân tộc trong tiểu thuyết của Triều Ân” nhà
nghiên cứu Bích Thu cũng đã nhấn mạnh: “tiểu thuyết của Triều Ân đã khai
thác khá hiệu quả vốn sống miền núi trong ông. Bản sắc văn hóa dân tộc,
phong tục tập quán của người miền núi hòa quyện trong các trang viết. Nó
hiện hữu trong tác phẩm như muốn tăng thêm sức sống của con người, nó
là quá khứ, là kỷ niệm và cũng là hiện tại làm phong phú thêm bản năng
sống cũng như thế giới tinh thần của con người” [50, tr. 62].
Bản sắc dân tộc ở phương diện phong tục tập quán trong văn xuôi
không phải là cái mới mẻ, riêng biệt. Tô Hoài, Ma Văn Kháng đã rất
thành công với những trang viết về phong tục tập quán đồng bào Tày,
Mông, Thái ở Tây Bắc. Nông Minh Châu, Vi Hồng cũng rất tinh tế trong
việc khai thác và phản ánh những phong tục tập quán của đồng bào Tày
Việt Bắc. Theo dòng chảy văn chương đó, văn xuôi của Triều Ân cũng đã
ghi dấu bản sắc dân tộc Tày, Dao với những nét phong tục tập quán độc
đáo, đặc sắc.
2.1.1. Văn hoá Tày, Dao qua lễ hội, chợ phiên
2.1.1.1. Lễ hội là hình thức văn hoá truyền thống, có quy mô lớn của mỗi
dân tộc. Phần “lễ” mang ý nghĩa tạ ơn và cầu xin thần linh bảo trợ cho cuộc
sống của mình. Phần “hội” gồm các trò vui chơi giải trí hết sức phong phú.
Vùng Việt Bắc có hội “Lồng tôồng” (xuống đồng), hội “thi cấy” liên quan
đến cuộc sống trong quan hệ với môi trường tự nhiên, thường được tổ chức

36
vào dịp đầu xuân năm mới. Bên cạnh đó còn có những lễ hội liên quan đến
đời sống cộng đồng như hội ăn mừng của cả bản mỗi khi săn bắn được thú
rừng. Nhà văn Triều Ân đã hoà mình vào không khí ngày hội để quan sát,
lắng nghe và diễn tả không khí của các lễ hội đó. Trong tiểu thuyết Dặm
ngàn rong ruổi, Triều Ân đã đưa người đọc đến với ngày hội xuân ở vùng
cao. “Hội được mở trên bãi đất rộng trước ngôi chùa cổ kính ở thung lũng.
Đủ các màu áo dân tộc ở vùng này kéo nhau về tấp nập” [17, tr.607]. Đối
với cư dân miền núi, lễ hội là dịp để mọi người gặp gỡ, làm quen, dốc bầu
tâm sự. Trong ngày hội xuân không thể thiếu các trò chơi dân gian. Người
dân tộc vùng cao thường có các trò chơi như tung còn, hát giao duyên,
đánh cờ tiên, đánh sảng, kéo co, đẩy gậy … Mỗi lứa tuổi có một thú vui
riêng. “Thanh niên say nhất vẫn là gieo đúm (tung còn) và hát giao duyên”.
Theo tục lệ, “người có vợ, có chồng nhưng ở lứa tuổi thanh niên vẫn cứ
đắm say vào cuộc chơi với bạn như chưa vợ chưa chồng” [17, tr.607]. Giữa
các dân tộc thiểu số cũng không có ranh giới. Cuộc vui kéo dài trong khung
cảnh bình yên, thân thiện và lành mạnh.
Bên cạnh lễ hội mùa xuân còn có hội ăn mừng mỗi khi săn bắn được
thú rừng của người dân tộc. Người Dao sinh sống bằng hoạt động săn bắn.
Cá nhân săn thú nhỏ như cầy, chồn, cáo, sóc cũng là để bảo vệ mùa màng.
Thú lớn thì săn tập thể, có lưới săn và chó dữ hỗ trợ, gồm: lợn rừng, gấu,
hươu, nai. Theo tục lệ nếu trong cuộc săn bắt tập thể đó con mồi trúng đạn
của tay súng nào thì đêm đó sẽ làm lễ ăn mừng tại nhà người ấy. Vì vậy
“đêm ấy mọi người mang theo một cút rượu, gọi theo chó, kéo về nhà
Lương. Dưỡng cùng Hoàn kiêu hãnh đứng trước con mồi làm lễ chiến
thắng. Hoàn tuyên bố:
- Hôm nay khẩu súng này hạ sát con hươu phá lúa. Đây là chiến
công thứ ba của khẩu súng này. Ta hãy bôi chút máu lên thân súng làm

37
dấu. Còn chiến công là của mọi người, mọi nhà, của cả đàn chó làng Dao
… Chúng ta xả thịt, xào nấu, nhắm rượu. Dành riêng cho mỗi nhà đưa về
một cân cho người giữ bản lúc này không có mặt” [17, tr.825].
Trong bữa tiệc, người được bạn bè chúc mừng phải là thiện xạ đã hạ
thủ con vật. Một lời chúc là trăm chén rượu đi theo. Chén rượu nâng lên đặt
xuống không ngớt. Vui liên hoan họ hát các bài dân ca về tình yêu, về đi
săn, về lên nương. Tiếng nói tiếng cười triền miên kéo dài suốt đêm.
Thông qua các lễ hội truyền thống của dân tộc, nhà văn đã cho người
đọc nhận thấy tinh thần đoàn kết, gắn bó của từng tộc người, giữa các dân
tộc anh em, để từ đây các dân tộc sẽ cùng giúp đỡ nhau trên đà phát triển
kinh tế, văn hoá, xã hội.
2.1.1.2. Tạo nên dấu ấn dân tộc của người miền núi còn là hình thức tổ
chức chợ phiên (họp chợ theo phiên, cứ năm ngày là một phiên). Ai đã từng
đặt chân lên mảnh đất biên giới phía Bắc chắc sẽ không thể không ấn tượng
với những phiên chợ vùng cao. Chợ không chỉ là trung tâm trao đổi hàng
hoá mà còn là trung tâm giao lưu tình cảm, sinh hoạt văn hoá rất đặc sắc.
Các phiên chợ vùng cao đã đi vào các sáng tác của Tô Hoài, Ma Văn
Kháng, Cao Duy Sơn với chợ Bắc Hà, Phiềng Sa … Nếu Tô Hoài nhìn
phiên chợ vùng cao như một cảnh quan sinh hoạt mang đặc thù ý nghĩa xã
hội thì Triều Ân lại đi vào khai thác, nhìn nhận, miêu tả nó như một nét văn
hoá đặc sắc của các dân tộc thiểu số.
Ở vùng người Tày – Nùng, chợ ngày mồng tám tết là chợ “khai
xuân”. Trong phiên chợ này, hàng bày bán chủ yếu là các đồ ăn, đồ chơi
của trẻ em. “Những chiếc bánh đang sôi trong chảo mỡ thơm lừng: su sê,
áp chảo, dê vàng, chim én, quai chảo … Nhiều em cầm trên tay những quả
trứng nhuộm màu, phẩm đỏ giây đầy tay, bôi nhọ nhem cả má, mặt vênh
lên như rất đỗi tự hào. Em thì khua giòn giã trống bỏi, em thì cầm từng

38
chùm bóng nhựa màu sặc sỡ. Nhiều cháu đi chợ chỉ để vui, nhảy tung tăng
trong nắng xuân, thật là vui mắt. Đằng xa kia có đám gieo đúm, chơi cờ
…” [7, tr.153]. Theo quan niệm dân gian của dân tộc, buổi chợ này giành
cho trẻ em đến vui xuân nên bánh trái, đồ ăn đều mang ý nghĩa gắn liền với
các em. Các loại bánh làm bằng bột gạo nếp đem chao mỡ được nặn thành
hình cái kéo, chim én, con ngựa gắn với ước mơ, khát vọng về con đường
học hành tấn tới của trẻ nhỏ. Trứng vịt, trứng gà luộc bên ngoài tẩm màu
xanh đỏ tượng trưng cho sự may mắn, sức khoẻ … Mọi người đến chơi chợ
sẽ nhận được sự may mắn, sức khoẻ trong cả năm.
Những phiên chợ đầu xuân cũng là dịp trai làng gái bản gặp gỡ hẹn
hò, cùng nhau hát đúm (dân ca giao duyên). Hát dân ca, làn điệu khi thì tài
si khi lượn, lúc hà lều lúc vàng dà là một nét văn hoá đặc sắc của người
Tày. Thông qua các làn điệu này người dân có thể bày tỏ được tâm tư, tình
cảm, ước nguyện của mình. Triều Ân đã đưa chúng ta đến chợ phiên Cô
Sầu vào một ngày “mưa xuân lất phất bay như rắc bụi. Phấn nước li ti thoa
nhẹ lên má, lên vai mọi người đang trên đường đi chợ vùng thung lũng núi
đá” [17, tr.679]. Khi các chị em đã bán hàng xong, quẩy lồ không trên vai
đi ra đầu chợ thì các chàng trai dắt ngựa theo sau. “Đi một quãng không xa
lắm, các chàng đứng lại, còn các cô gái đi đoạn nữa. Khi hai bên có chỗ
ngồi đàng hoàng rồi, họ bắt đầu hát. Họ chào mời, đối đáp, thách đố. Làn
điệu khi thì tài si khi lượn, lúc hà lều lúc vàng dà … Các đường chợ khác,
từng tốp bảy, tốp ba các chàng trai và các cô gái cũng đang say hát; lời
hát vọng đi vọng lại bay bổng, quyến luyến không muốn rời nhau tuy rằng
đã hát đi hát lại những đoạn si kết” [17, tr.680,681]. Cuộc hát kéo dài đến
tận khi mặt trời gác núi. Đến lúc đó, các chàng trai mỗi người tiễn một bạn
gái ra về, để tâm sự riêng với nhau những điều thầm kín. Đây quả là một
nét đẹp trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Tày.

39
Như đã giới thiệu, người vùng cao tổ chức họp chợ theo phiên định
kỳ, cứ năm ngày một phiên. Hầu hết chợ huyện đều họp theo phiên. Triều
Ân đã đưa chúng ta đến với phiên chợ huyện Nguyên Bình. Buổi sáng ngày
chợ, “Người, ngựa, xe đạp, ôtô … từ các ngả đường kéo về” [12, tr.348].
Họ đến chợ để để mua, bán các mặt hàng như “da thú”, “những bàn tay,
bàn chân gấu to mập” [12, tr.349] hay nông lâm sản. Cánh đàn ông đến
chợ còn để gặp gỡ bạn cũ, kết giao bạn mới bằng việc “chuyền tay nhau bát
tô rượu” [12, tr.348] …
Bằng sự quan sát tỉ mỉ, như hoà mình vào không khí của các ngày
hội, các phiên chợ; với cách miêu tả không rườm rà, Triều Ân đã làm sống
dậy những nét đẹp văn hoá của các dân tộc Tày, Dao. Qua đó, chúng ta
càng hiểu rõ, hiểu sâu sắc hơn đời sống tinh thần phong phú, lành mạnh của
đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng cao, đồng thời kích thích hứng thú
khám phá các giá trị văn hoá của mọi miền, mọi dân tộc.
2.1.2. Văn hóa Tày, Dao qua hôn nhân
Theo truyền thống hôn nhân của người Tày và Dao nam nữ tự do tìm
hiểu thông qua những lần gặp gỡ ở chợ phiên, các cuộc hội hè, hát lượn
nhưng có đi đến hôn lễ được hay không lại do hai gia đình quyết định. Hôn
lễ của dân tộc Tày, Dao là một nét văn hoá độc đáo, mang đậm bản sắc dân
tộc. Để chuẩn bị cho một lễ cưới, người ta phải tiến hành từng bước, từng
khâu và từng nghi lễ theo phong tục tập quán cổ truyền. Tuy hôn lễ có dạm
hỏi, cưới xin đàng hoàng nhưng cốt lõi của nó vẫn là hôn nhân mua bán,
thịt, gạo, tiền, bạc trắng là vật định giá gả bán người con gái.
Theo phong tục, người Tày không nói “gả” con gái như người Kinh
mà nói “bán con gái” (khai lục nhình). Lễ vật nhà trai dẫn sang nhà gái có
khi là hai tạ thịt lợn và gạo nếp, gạo tẻ, mỗi thứ vài chục cân, rượu hàng
trăm lít, trước đây nhất thiết phải có bạc trắng (nay thì 10 triệu trở lên), có

Th s33.005 bản sắc dân tộc trong văn xuôi triều ân

Th s33.005 bản sắc dân tộc trong văn xuôi triều ân

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (18)

Similar to Th s33.005 bản sắc dân tộc trong văn xuôi triều ân

Similar to Th s33.005 bản sắc dân tộc trong văn xuôi triều ân (20)

More from https://www.facebook.com/garmentspace

More from https://www.facebook.com/garmentspace (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Th s33.005 bản sắc dân tộc trong văn xuôi triều ân