Sự ra đời, vai trò của con người trong hệ sinh thái Dân số, lịch sử phát triển toàn cầu Tài nguyên thiên nhiên & hoạt động khai thác của con người Ô nhiễm môi trường Chiến lược phát triển bền vững

1. 4/20/2020
1
7.5. Sinh thái học
Nhân văn
CHƯƠNG 7:
SINH THÁI HỌC

2. 4/20/2020
2
Chủng người hiện đại Homo sapiens xuất hiện từ vùng trung
Phi cách chúng ta hơn 200.000 năm
SỰ RA ĐỜI VÀ VAI TRÒ CỦA CON NGƯỜI
TRONG HỆ SINH THÁI
- Con người tồn tại và phát triển được là nhờ vào thiên
nhiên, sinh giới
- Tiến hóa: Hoạt động tư duy và văn hóa-xã hội

3. 4/20/2020
3
DÂN SỐ VÀ LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN DÂN SỐ
TOÀN CẦU VÀ CỦA ViỆT NAM
Thomas Robert Malthus
(1766-1834)
Thuyết “nhân mãn”:
“Dân số không được kiểm soát sẽ tăng theo
cấp số nhân, trong khi nguồn sống tăng theo
cấp số cộng, do đó, dịch bệnh, nạn đói,
chiến tranh,… là yếu tố điều chỉnh số lượng
quần thể con người”.

4. 4/20/2020
4
DÂN SỐ VÀ LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN DÂN SỐ
TOÀN CẦU

5. 4/20/2020
5
0
20,000,000
40,000,000
60,000,000
80,000,000
100,000,000
120,000,000
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2016
2017
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
Dânsố(người)
Dân số Việt Nam
DÂN SỐ VÀ LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN DÂN SỐ
ViỆT NAM

6. 4/20/2020
6
• Không tái tạo: khoáng sản, than, dầu mỏ, khí đốt…
• Có khả năng tái tạo: rừng, đất, nước, nguồn lợi động thực
vật…
TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
• Tài nguyên không sinh vật: đất, nước, khoáng sản, năng
lượng...
• Tài nguyên sinh vật: rừng, hệ sinh thái ở nước và nguồn lợi
thủy sản, đa dạng sinh học...

7. 4/20/2020
7
Từ khi ra đời: sống hài hoà với thiên nhiên do
đất rộng, người thưa
Sau cách mạng công nghiệp: con người can
thiệp sâu vào các quá trình của thiên nhiên, gây
biến động mạnh, khó kiểm soát, khai thác cạn
kiệt, huỷ hoại nhiều hệ sinh thái, tiêu diệt nhiều
loài.
HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC TÀI NGUYÊN THIÊN
NHIÊN CỦA CON NGƯỜI

8. 4/20/2020
8
NHỮNG HẬU QUẢ SINH THÁI GÂY RA
DO CON NGƯỜI
TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG KINH TẾ

9. 4/20/2020
9
Sự suy giảm diện tích rừng và nạn hoang mạc hoá
www.hophap.org
RỪNG HOANG MẠC HÓA
Do mất rừng và khai thác rừng quá mức
Do chăn thả quá mức
Do đô thị hóa
Do hoạt động của nông nghiệp
Do hoạt động của công nghiệp

10. 4/20/2020
10
Sự suy giảm tài nguyên đất (hoang mạc hóa)
Do mất rừng và khai thác rừng quá mức
Do chăn thả quá mức
Do đô thị hóa
Do hoạt động của nông nghiệp
Do hoạt động của công nghiệp

11. 4/20/2020
11
Sự suy giảm tài nguyên khoáng sản
• Tốc độ khai khoáng ngày một gia tăng do nhu
cầu sử dụng của con người ngày một tăng.
• Đó là nguyên nhân chủ yếu làm khánh kiệt các
mỏ khoáng sản trên toàn hành tinh
• Hiện nay, trữ lượng của một số mỏ khoáng còn
rất nhỏ như barit, mica, thủy ngân, chì, kẽm..

12. 4/20/2020
12
Sự suy giảm các HST ở nước và nguồn lợi thủy sản
• Hoạt động của con người trong quá trình phát
triển đã gây ra những tổn thất lớn đối với các
HST đất ngập nước
• Việt Nam: do mở rộng đầm nuôi tôm,… diện tích
rừng ngập mặn ven biển bị triệt hạ.
• Biển và đại dương giàu tiềm năng nhưng đang
đứng trước hiểm hoạ

13. 4/20/2020
13
Sự suy giảm đa dạng sinh học
Hàng ngàn loài động vật, thực vật bị tiêu diệt hay
đe doạ tiêu diệt, nhiều loài khoa học chưa biết đến
đã bị diệt vong.
Nếu tốc độ hoạt động huỷ hoại tài nguyên vẫn tiếp
tục như hiện tại rất nhiều loài trên thế giới sẽ bị
tiêu diệt

14. 4/20/2020
14
Ô nhiễm môi trường
Chất ô nhiễm
Môi trường
(Đất, nước, không khí)
Sinh vật sống
(thực - động vật, người)
Con người
Sinh thái học
nhân văn

15. 4/20/2020
15
Ô nhiễm nước
- Sự có mặt của một/ nhiều chất lạ (có hại hay không)
trong môi trường nước
- Khi vượt ngưỡng chịu đựng thì chất đó trở nên độc
hại với sinh vật

16. 4/20/2020
16
Tự nhiên
Nguồn gốc
Nhân tạo
Vật lý (pH, nhiệt độ,...)
Hóa học (vô cơ, hữu cơ,…)
Sinh học (vi sinh vật,…)
Ô nhiễm nước
Mưa
Tuyết tan
Nước chảy
Nông nghiệp
Công nghiệp Giao
thông
Sinh hoạt
Y tế

17. 4/20/2020
17
 Đất là tổ hợp của không khí, khoáng, chất hữu cơ, nước và sinh vật
→ tích lũy hầu hết các chất độc
 Ô nhiễm đất là sự có mặt của các thành phần có hại trong môi
trường đất, ảnh hưởng tới sự sống của cộng đồng và sinh vật
Ô nhiễm đât

18. 4/20/2020
18
Tự nhiên
Nguồn gốc
Nhân tạo
Vật lý (pH, nhiệt độ,...)
Hóa học (thuốc trừ sâu,
phân bón,…)
Sinh học (VSV,…)
Ô nhiễm đất
Mưa axit
Công nghiệp
Giao
thông
Đất nhiễm
phèn
Nước biển
Đất nhiễm
mặn
Nông nghiệp
Sinh hoạt
Y tế

19. 4/20/2020
19
Ô nhiễm không khí
Không khí sạch bị thay đổi thành phần và tính chất do sự có
mặt của chất lạ, có nguy cơ gây hại cho HST

20. 4/20/2020
20
20
( Phạm Văn Thưởng và
Đặng Đinh Bạch, 2000)
Tự nhiên
Nguồn
Người
CO2, CO, H2S, CH4,
NOx, CFC, SOx, bụi,…
Núi lừa
Cháy rừng
Bão cát
Nông nghiệp
Công nghiệp
Giao thông
Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

21. 4/20/2020
21
Hậu quả ô nhiễm không khí:
 Bụi, khói, sương che tầm nhìn;
 Phá hủy tầng ôzôn;
 Mưa axit;
 Hiệu ứng nhà kính;
 Biến đổi khí hậu

22. 4/20/2020
22
Tại sao lại cần phải có
Chiến lược Phát triển bền vững?
Bão, Lũ lụt
Ô nhiễm môi trường khắp nơi
Suy giảm
tài nguyên thiên nhiên

23. 4/20/2020
23
SINH THÁI HỌC NHÂN VĂN
Chiến lược cho sự phát triển bền vững

24. 4/20/2020
24
Phát triển bền vững là gì?
“Thỏa mãn nhu cầu của thế hệ hiện tại,
không ảnh hưởng đến khả năng thỏa mãn
nhu cầu của các thế hệ tương lai”
Ủy ban Quốc tế về Môi trường và Phát triển

25. 4/20/2020
25
Cơ sở cho sự phát triển bền vững
1. Giảm đến mức thấp nhất sự khánh kiệt tài nguyên
2. Bảo tồn đa dạng sinh học trên cơ sở quản lý và sử
dụng hợp lý
3. Bảo vệ sự trong sạch và ổn định của môi trường

26. 4/20/2020
26
Đặc điểm của Phát triển bền vững
1. Sử dụng đúng cách nguồn tài nguyên thiên nhiên
2. Tạo ra các nguồn vật liệu và năng lượng sạch
3. Ứng dụng công nghệ sạch và phù hợp
4. Tăng sản lượng lương thực, thực phẩm
5. Cấu trúc và tổ chức lại các vùng sinh thái nhân văn theo
hướng tích cực

27. 4/20/2020
27
Các chỉ tiêu của PTBV được thể hiện
ở 2 nhóm, mang tính định hướng sau
 Chất lượng cuộc sống hay chỉ tiêu phát triển con
người: GDP, tuổi thọ, trình độ học vấn, sự tự do, chất
lượng môi trường
 Sự bền vững sinh thái: Bảo tồn HST và ĐDSH, sử
dụng và khai thác bền vững tài nguyên tái tạo và
không tái tạo

28. 4/20/2020
28
Tiếp cận đối với PTBV bao hàm 3 khía cạnh
về đạo đức, kinh tế và xã hội
 Đạo đức: bình đẳng quan hệ giữa người với người, người
với sinh vật
 Kinh tế: Đảm bảo phát triển kinh tế nhưng không gây tổn
hại đến môi trường
 Sinh thái: khi tác động vào tài nguyên tái tạo cần duy trì
khả năng tái tạo và tính bền vững của HST

29. 4/20/2020
29
Mục tiêu
kinh tế
PTBV
Mô hình về Phát triển bền vững
của Ngân Hàng Thế Giới
Mục tiêu
sinh thái
Mục tiêu
xã hội

30. 4/20/2020
30
Khai thác tài nguyên hợp lý
Sinhkhốirừng(mg/ha)
Thời gian
Khoảng thời
gian phục hồi
Thời điểm
khai thác

31. 4/20/2020
31
Giữ gìn vùng triều ven biển
ở trạng thái tự nhiên

32. 4/20/2020
32
Bảo vệ tốt rạn san hô
và thảm cỏ biển

33. 4/20/2020
33
Tạo thuận lợi cho phát triển
Đa dạng sinh học ở đồng ruộng

34. 4/20/2020
34
Sản xuất nông nghiệp theo kiểu VAC
(Vườn - Ao - Chuồng)

35. 4/20/2020
35
Canh tác kiểu bậc thang ở nơi đất dốc

36. 4/20/2020
36
Sản xuất Nông - Lâm - Ngư kết hợp ở
các vùng cửa sông ven biển

37. 4/20/2020
37
Sử dụng năng lượng sạch
Năng lượng mặt trời
Năng lượng gióThủy điện

38. 4/20/2020
38
HOẠT ĐỘNG KINH TẾ
SẢN XUẤT
TIÊU THỤ
NGUYÊN LIỆU PHẾ THẢI
TÁI SỬ DỤNG
NHIÊN LIỆU NĂNG LƯỢNG
MẶT
TRỜI
THẢI
NHIỆT
Mô hình hoạt động kinh tế PTBV

39. 4/20/2020
39
Tỷ lệ giữa chi phí và lợi nhuận mang lại
trong việc giảm thiểu ô nhiễm
20 40 60 80 100
TỶ LỆ Ô NHIỄM SUY GiẢM
GIÁTHÀNH
Lợi nhuận
mang lại
Chi phí cho giảm
thiểu ô nhiễm
Vùng
tối ưu

40. 4/20/2020
40
Hôm nay chúng ta khai thác cạn kiện Tài nguyên
thiên nhiên... ngày mai con cháu chúng ta sẽ chẳng
còn gì để khai thác!