Luận Văn: HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC

Luận Văn Group viết thuê luận văn thạc sĩ,chuyên đề,khóa luận tốt nghiệp, báo cáo thực tập,
Assignment, Essay
Liên Hệ: Zalo/Sdt 0967 538 624/ 0886 091 915 Website:lamluanvan.net
ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC VÀ NGÔN NGỮ
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC
Sinh viên thực hiện: THẠCH THỊ QUYỀN CƯƠNG
GVHD: TS. ĐÀO LÊ NA

Assignment, Essay
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC VÀ NGÔN NGỮ
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC
Sinh viên thực hiện: THẠCH THỊ QUYỀN CƯƠNG
GVHD: TS. ĐÀO LÊ NA

Assignment, Essay
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2016
LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến cô Đào Lê Na người đã trực tiếp hướng dẫn
tận tình và đã giúp đỡ em trong suốt thời gian thực hiện, đưa ra những nhận xét, góp ý để
em có thể hoàn thành bài khóa luận của mình.
Em xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô khoa Văn học và Ngôn ngữ, những người
đã tận tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức cho em trong suốt 4 năm học đại học, đã động
viên và giúp đỡ em hoàn thành khóa luận.
Cuối cùng con xin cảm ơn người thân và gia đình đã luôn ủng hộ sự lựa chọn của
con, động viên con trong suốt thời gian học và thực hiện khóa luận. Xin cảm ơn những
người bạn thân thiết đã luôn đồng hành, ủng hộ và động viên, giúp đỡ tôi để tôi có thể
chuyên tâm hoàn thành khóa luận.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 06 năm 2016
Người thực hiện
Thạch Thị Quyền Cương

Assignment, Essay
LỤC LỤC
MỞ ĐẦU..............................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài.........................................................................................................1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .........................................................................................2
3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu ..................................................................................7
4. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................7
5. Cấu trúc khóa luận .....................................................................................................8
CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÍ THUYẾT CẢI BIÊN.........................................10
1.1. Khái niệm cải biên................................................................................................10
1.2. Lí thuyết cải biên nhìn từ sự phức hợp của các lí thuyết......................................12
1.2.1. Lí thuyết về văn hóa học................................................................................13
1.2.2. Lí thuyết liên văn bản ....................................................................................15
1.3. Văn học và điện ảnh từ góc nhìn so sánh .............................................................18
1.4. Phim cải biên trong dòng chảy lịch sử điện ảnh ...............................................23
1.4.1. Phim cải biên trong lịch sử điện ảnh thế giới ................................................23
1.4.2. Phim cải biên trong lịch sử điện ảnh Việt Nam.............................................27
CHƯƠNG 2 HOÀNG TỬ BÉ - NHỮNG KHẢ NĂNG CẢI BIÊN.................................33
2.1. Nhà văn phi công Saint – Exupery ..........................................................................33
2.1.1. Cuộc đời ............................................................................................................33
2.1.2. Sự nghiệp văn học .............................................................................................36
2.2. Những thuận lợi trong việc cải biên tác phẩm Hoàng tử bé....................................39
2.2.1. Tính đại chúng của tác phẩm.............................................................................39
2.2.2. Thể loại..............................................................................................................42

Assignment, Essay
2.2.3. Nhân vật ............................................................................................................48
2.2.4. Tác phẩm có nhiều hình ảnh giàu sức gợi.........................................................49
2.3. Những khó khăn trong quá trình cải biên ................................................................50
2.3.1. Triết lí hiện sinh ................................................................................................50
2.3.2. Sức ép từ tầm đón đợi........................................................................................56
CHƯƠNG 3 PHIM CẢI BIÊN HOÀNG TỬ BÉ – TRƯỜNG HỢP NĂM 2015.............59
3.1. Đạo diễn Mark Osborne và bộ phim Hoàng tử bé ..................................................59
3.1.1. Đạo diễn Mark Osborne........................................................................................59
3.1.2. Phim Hoàng tử bé..............................................................................................60
3.2. Cải biên cấu trúc tự sự .............................................................................................61
3.3. Cải tác nhân vật .......................................................................................................64
3.4. Cải biên tình tiết.......................................................................................................75
KẾT LUẬN........................................................................................................................83
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................................86

Assignment, Essay
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong lịch sử của ngành điện ảnh, phim cải biên đã xuất hiện từ rất lâu luôn khẳng
định giá trị của mình trước khán giả và các nhà nghiên cứu phê bình. Trải qua nhiều thế kỉ
sức hấp dẫn của các bộ phim cải biên không hề suy giảm mà vẫn luôn được khán giả yêu
chuộng. Trong những năm gần đây, các bộ phim cải biên từ tác phẩm văn học lại gây nên
những làn sóng mới cho người xem. Các bộ phim cải biên bằng những kĩ thuật, kĩ xảo
điện ảnh ngày một tân tiến đã thu hút hàng triệu lượt người xem và tạo nên những hiệu
ứng nghệ thuật khác nhau. Đặc biệt những bộ phim cải biên từ tác phẩm văn học lại tiếp
tục dòng chảy của mình, dẫu bên cạnh vẫn có những ý kiến đánh giá về mức độ trung
thành với tác phẩm gốc là văn học.
Gần đây, có thể thấy xuất hiện không ít những bài báo đánh giá về chất lượng của
những bộ phim cải biên. Những công trình nghiên cứu về cải biên học cũng lần lượt ra
đời xuôi theo dòng chảy của các bộ phim cải biên. Tuy nhiên, số lượng các bài viết và
những công trình nghiên cứu vẫn còn chưa nhiều. Trên thế giới, có thể tìm thấy khá nhiều
công trình viết về phim cải biên, còn ở Việt Nam số lượng những bài viết, những công
trình nghiên cứu một cách khoa học về lí thuyết cải biên học thật sự vẫn còn hạn chế. Đa
phần những bài viết này phân tích sự giống và khác nhau của tác phẩm cải biên với tác
phẩm văn học. Vì thế các lí thuyết về cải biên học của thế giới vẫn chưa được giới thiệu
và áp dụng sâu rộng, mà phần lớn những bài nhận xét đều viết từ góc nhìn văn học.
Ngày nay, với sự phát triển rộng rãi của mạng internet, những lí thuyết về cải biên học
của nước ngoài có thể đến gần với người yêu điện ảnh. Những lí thuyết về kĩ thuật, kĩ
xảo, ngôn ngữ, hình ảnh, âm thanh, những quy luật của dàn cảnh,… có thể được giới
thiệu nhiều hơn. Và điều kiện để tiếp xúc với những bộ phim cải biên thành công trong
lịch sử điện ảnh cũng mở rộng hơn.

Assignment, Essay
Hoàng tử bé của tác giả Antoine de Saint Exupery được đánh giá là tác phẩm thích
hợp cho mọi độ tuổi chứ không đơn thuần là truyện thiếu nhi. Từ khi ra đời đến nay,
Hoàng tử bé đã thu hút sự đón nhận của độc giả khắp trên thế giới. Tác phẩm luôn là một
đề tài mới mẻ cho các nhà nghiên cứu, những dịch giả say mê lí giải. Ở Việt Nam, Hoàng
tử bé được yêu thích và tiến hành dịch từ năm 1966 và sau đó đã được dịch lại rất nhiều
lần với những tên gọi khác nhau như: Hoàng tử bé, Cậu hoàng con, Em bé con nhà trời,
Chú bé hoàng tử. Trong số đó, bản dịch của Bùi Giáng được đánh giá cao và tái bản nhiều
lần. Và gần đây, bộ phim Hoàng tử bé của đạo diễn Mark Osborne được cải biên từ tác
phẩm cùng tên đã được công chiếu rộng rãi thu hút người xem và nhiều nhận xét đánh giá
cũng từ đó xuất hiện. Chính vì thế, người viết mong muốn áp dụng những lí thuyết cải
biên học để áp dụng vào nghiên cứu trường hợp tác phẩm Hoàng tử bé. Từ những lí do đã
nêu trên, chúng tôi đã chọn thực hiện đề tài: Hoàng tử bé từ góc nhìn cải biên học.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
2.1. Cải biên từ văn học đến điện ảnh
Cải biên học là một vấn đề đã xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử điện ảnh thế giới. Tuy
nhiên, ở Việt Nam thì vấn đề này vẫn còn khá mới, mặc dù phim cải biên đã xuất hiện khá
lâu trong nền điện ảnh nước nhà. Qua quá trình tìm hiểu có phần còn hạn chế về tư liệu,
chúng tôi tạm thống kê lại những công trình nghiên cứu về cải biên học như sau:
Năm 2009, Trương Nữ Diệu Linh có công trình Từ tác phẩm văn học đến phim truyện
điện ảnh, Luận văn cao học Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn. Luận văn đã nêu các
yếu tố trong cấu trúc tác phẩm văn học qua góc nhìn điện ảnh như: ngôn từ, cốt truyện,
hình tượng nghệ thuật,… khái quát các đặc trưng của phim điện ảnh. Sự chuyển dịch kí
hiệu nghệ thuật từ thế giới trừu tượng của văn học đến thế giới hữu hình của điện ảnh.
Người viết đã phân tích nêu lên những vấn đề về tiếp nhận văn học và sự cảm thụ tác
phẩm phim cải biên.

Assignment, Essay
Năm 2010, Đỗ Thị Ngọc Điệp với luận văn thạc sĩ Vấn đề chuyển thể tác phẩm văn
học sang tác phẩm điện ảnh (từ góc nhìn tự sự) đã nêu lên một số vấn đề tự sự học trong
việc chuyển thể. Vấn đề về cốt truyện, nhân vật, kết cấu trong việc chuyển thể từ tác
phẩm văn học sang điện ảnh được phân tích rõ ràng. Đó là một quá trình tiếp thu các yếu
tố tự sự, sau đó bổ sung, cải biên để phù hợp với tác phẩm điện ảnh.
Năm 2012, Nguyễn Thị Hoa trong luận văn thạc sĩ Từ trang viết đến màn bạc: chuyển
thể điện ảnh và sự hội đáp của người xem/người đọc qua một số tác phẩn văn học Việt
Nam đương đại đã đưa ra những quan điểm về chuyển thể điện ảnh từ các tác phẩm văn
học. Luận văn đã khái quát những vấn đề cơ sở lí luận, giải thích các khái niệm chuyển
thể là gì và sự chuyển dịch nội dung hình thức từ tác phẩm văn học sang điện ảnh. Đứng
trên lí thuyết về tiếp nhận, người viết đã vận dụng khái niệm tầm đón đợi, cách tiếp nhận
đối với một tác phẩm chuyển thể. Từ việc vận dụng những lí thuyết về phim chuyển thể,
Nguyễn Thị Hoa đã phân tích những tác phẩm phim cụ thể để làm rõ hơn về lí thuyết tiếp
nhận.
Cũng trong năm 2012 Nguyễn Thị Ngọc Diễm có công trình nghiên cứu Vấn đề
chuyển thể tác phẩm Nguyễn Huy Thiệp sang điện ảnh. Người viết đã nêu ra một số vấn
đề lí thuyết về văn học và điện ảnh trong đó có thế giới ngôn ngữ và hình tượng, đồng
thời liệt kê những điểm chung của hai loại hình nghệ thuật này. Tác giả công trình đã thấy
được sự đồng điệu trong quan niệm nghệ thuật giữa văn học và điện ảnh, thế giới trừu
tượng và những biểu hiện cụ thể. Người viết cũng khẳng định rằng chuyển thể tác phẩm
văn học sang điện ảnh là một biện pháp nâng cao tính văn học trong phim. Thông qua đó,
tác giả công trình cũng đã đề xuất một số nguyên tắc khi chuyển thể tác phẩm văn học
sang điện ảnh. Tuy nhiên người viết vẫn còn có sự nhặp nhằn trong việc thấy được tính
độc lập của hai loại hình nghệ thuật nên mới dẫn đến kết luận ý nghĩa của việc chuyển thể
là nhằm nâng cao tính văn học cho tác phẩm điện ảnh.
Năm 2014, Hội điện ảnh Việt Nam cho xuất bản quyển Từ tác phẩm văn học đến tác
phẩm điện ảnh của Phan Bích Thủy. Đây có thể xem là công trình nghiên cứu khá hoàn

Assignment, Essay
chỉnh về cải biên học ở nước ta. Tác giả công trình đã chỉ ra và nêu bật được mối quan hệ
mật thiết hỗ trợ lẫn nhau giữa văn học và điện ảnh. Những yếu tố của văn học khi đi vào
điện ảnh được chú ý và cải biên như thế nào cùng những đặc trưng của quy trình sản xuất
phim chuyển thể đã được thể hiện trong công trình. Ngoài ra, Phan Bích Thủy còn thống
kê những tác phẩm điện ảnh được cải biên từ tác phẩm văn học trong điện ảnh Việt Nam,
những thành công và những hạn chế đi kèm trong quá trình dựng phim cải biên.
Cũng trong năm 2014, Nguyễn Thị Kim Yến đã thực hiện công trình Từ văn học đến
điện ảnh trong phim của của Đặng Nhật Minh. Tác giả đã trích dẫn những khái niệm
khoa học về văn học và điện ảnh đồng thời nêu bật điểm giống và khác nhau của hai loại
hình nghệ thuật này. Tuy là hai loại hình độc lập nhưng cả văn học và điện ảnh có chung
những đặc điểm như tính sáng tạo nghệ thuật, các chức năng chính (giải trí, nhận thức,
giáo dục, thẩm mĩ, giao tiếp, dự báo…), cùng có những phương pháp xây dựng nhân vật
và kết cấu tự sự bên cạnh đó cũng có những biện pháp nghệ thuật khác như so sánh, ẩn
dụ, hoán dụ, tượng trưng… Người viết cũng chỉ ra được những nét khác biệt giữa văn học
và điện ảnh đó là về chất liệu sáng tác, quá trình sáng tạo và sự tiếp nhận của người
đọc/người xem. Nguyễn Thị Kim Yến đã lựa chọn phân tích trường hợp đạo diễn Đặng
Nhật Minh để lí giải những nét độc đáo và khác biệt khi cải biên tác phẩm văn học thành
tác phẩm điện ảnh. Luận văn còn đưa ra một số đặc điểm về thực trạng điện ảnh nước nhà
và cũng phát hiện hướng đi mới của dòng phim nghệ thuật Việt Nam.
Lưu Thị Như Trang, Kẻ trộm sách của Markus Zusak – Từ văn học đến điện ảnh khóa
luận tốt nghiệp năm 2015, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn. Khóa luận đã giới thiệu
khái niệm cải biên học, tóm tắt về lịch sử hình thành và phá triển của điện ảnh, các trường
phái phim nghiên cứu điện ảnh một cách độc lập. Thông qua trường hợp cải biên tác
phẩm Kẻ trộm sách phân tích những thuận lợi và khó khăn trong quá trình cải biên tác
phẩm văn học thành phim.
Năm 2015, Đào Lê Na trong công trình nghiên cứu Lí thuyết cải biên học: từ tác phẩm
văn học đến tác phẩm điện ảnh - Trường hợp Kurosawa Akira đã có những thống kê về

Assignment, Essay
lịch sử cải biên học trên thế giới. Lí thuyết về cải biên học là sự phức hợp của các lí
thuyết liên văn bản, phiên dịch học, văn hóa học, giải kiến tạo đã được trình bày trong
luận án. Tác giả công trình còn nêu bật góc nhìn mới từ văn học đến điện ảnh, đó là một
hành trình tuy khác biệt nhưng vẫn có điểm giao nhau, phân tích tính cải biên khả thi và
sự hồi đáp của người tiếp nhận đối với tác phẩm phim cải biên. Tác giả nhận định rằng
văn học và điện ảnh là hai loại hình độc lập với nhau nên không thể phán xét tác phẩm
điện ảnh có trung thành với tác phẩm văn học đến từng chi tiết không. Việc cải biên tác
phẩm văn học chỉ là một cách đọc của nhà làm phim đối với tác phẩm ấy.
2.2. Lịch sử nghiên cứu tác phẩm Hoàng tử bé
Hoàng tử bé là một tác phẩm thú vị và thu hút sự đón nhận của độc giả, thế nên những
nghiên cứu dịch thuật về tác phẩm ngày càng tăng lên và trong phạm vi tư liệu tìm hiểu
được chúng tôi tạm thống kê những công trình, bài viết về tác phẩm này như sau.
Nguyễn Thị Như Lịch vào năm 1996 có công trình Không gian và thời gian nghệ
thuật trong “Cõi người ta” của Saint Exupery, Luận văn tốt nghiệp Đại học Khoa học xã
hội và Nhân văn TPHCM. Luận văn đã nêu lên những điểm chính về cuộc đời của nhà
văn phi công cùng những phân tích chi tiết về tác phẩm Cõi người ta. Trong thế giới nghệ
thuật của ông đó là những không gian rộng lớn: sa mạc, vũ trụ, lòng người và thời gian
phi tuyến tính. Luận văn nêu lại giả thuyết về sự mất tích kì lạ của nhà văn. Người viết đã
đưa ra hàng loạt giả thuyết và những suy luận về chuyến bay định mệnh ấy.
Năm 2005, Mai Kim Ngọc có bài viết Saint – Exupery và huyền thoại Hoàng tử bé.
Tác giả bài viết đã nêu một số nét nổi bật về ảnh hưởng của Saint – Exupery với nước
Pháp. Kể về sự du nhập quyển sách Hoàng tử bé đến nước ta trong thời kì Pháp thuộc,
nhờ đó mà người Việt có một cách nhìn khác hơn về người Pháp. Sự thích thú của sinh
viên bấy giờ đối với văn phong của nhà văn phi công này. Người viết đưa ra những phân
tích về các hình ảnh triết lí nhân sinh ẩn chứa trong Hoàng tử bé và khám phá chất thiền
trong tác phẩm.

Assignment, Essay
Trên báo zing.vn Tuyết Tùng có bài viết 10 bí mật thú vị về “Hoàng tử bé” đăng vào
ngày 12/8/2015. Nội dung bài viết nêu một cách tóm tắt sơ lược những đặc điểm về tác
phẩm Hoàng tử bé, điểm lại những thông tin xung quanh tác phẩm như: Saint- Exupery
từng rơi máy bay ở sa mạc Sahara, giả thuyết về câu chuyện nàng tiên cá đã gieo ý tưởng
cho nhà văn viết nên Hoàng tử bé, hình ảnh bông hồng chính là biểu tượng của vợ ông,
những ảnh minh hoạ là do ông tự vẽ, câu chuyện về bản thảo, sự phát hành tác phẩm.
Năm 2015, Nguyễn Thị Thanh An trong luận văn Đặc trưng tiểu thuyết Saint-Exupéry
đã có những phân tích đánh giá về tiểu thuyết của nhà văn phi công Saint – Exupéry. Nội
dung của các tiểu thuyết ấy chính là một sự phiêu lưu vào thế giới thực tiễn, để cho nhân
vật của mình tự mạo hiểm đối mặt với những hiểm nguy. Qua hành trình phiêu lưu ấy tác
giả để nhân vật tự cảm nhận về nội tại bản thân. Luận văn đã chỉ ra ba đặc trưng cơ bản
của con người: trống rỗng, tự lưu vong về tâm hồn, sự cứu cánh. Những triết lí và nét trữ
tình của các tiểu thuyết được làm rõ. Đồng thời những đặc trưng nghệ thuật trong phương
diện trần thuật của Sanit – Exupéry được phát hiện và nêu rõ trong công trình.
Năm 2016, Hà Thủy Nguyên có bài viết Hoàng tử bé-Vấn đề không phải trưởng thành
mà là lãng quên, đã nêu tóm tắt khá chi tiết những tình tiết trong cấu trúc tự sự của bộ
phim Hoàng tử bé vừa mới được công chiếu của đạo diễn Mark Osborne. Bài viết đã phân
tích những đặc điểm tính cách của nhân vật Hoàng tử bé, đó là một con người cô đơn đã
dũng cảm lên tiếng chống lại đám đông và sự kì quặc của người lớn.
Hiếu Chấy có bài viết Hoàng tử bé-Khi tuổi thơ mãi mãi là điều kì diệu đăng trên Trí
Thức trẻ năm 2016. Bài viết đã nêu lên những những chi tiết có liên quan đến tuổi thơ và
những chi tiết đó được thể hiện như thế nào trong bộ phim cải biên cùng tên của đạo diễn
Mark Osborne. Bối cảnh câu chuyện được đặt trong xã hội hiện tại nơi cô bé bị gò ép phải
thực hiện theo bản kế hoạch cuộc đời mà mẹ cô đã đặt ra. Nhưng rồi một biến cố xảy đến
khi cô quen biết với ông phi công hàng xóm và từ đó cuộc đời cô bé như mở ra một cánh
cửa khác, cô bé được sống đúng với bản chất của trẻ thơ và có được những kỉ niệm tươi

Assignment, Essay
đẹp. Người viết cho rằng bộ phim đã tạo nên được không gian ảo diệu và làm sống lại
những thông điệp ngọt ngào mà tác phẩm văn học đem lại.
3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu
Về phạm vi tư liệu, chúng tôi dựa vào hai bản dịch Hoàng tử bé, một bản của Bùi
Giáng và một bản của Trác Phong để thấy được sự thay đổi trong cách cảm nhận và ngôn
ngữ dịch tác phẩm. Tuy nhiên, người viết chọn bản dịch của Bùi Giáng để lấy những dẫn
chứng đưa vào trong bài nghiên cứu.
Song song đó, chúng tôi khảo sát bộ phim Hoàng tử bé được chuyển thể từ tác phẩm
văn học cùng tên của đạo diễn Mark Osborne năm 2015. Đây có thể xem là một cách đọc
tác phẩm mới của đạo diễn, chúng tôi muốn thông qua việc tìm hiểu những giá trị về văn
học và điện ảnh của Hoàng tử bé để thấy được sức hút và giá trị luôn mới mẻ của tác
phẩm.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là từ góc nhìn cải biên học để thấy được những thay
đổi và sự thích nghi của tác phẩm Hoàng tử bé từ văn học sang điện ảnh.
4. Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận nghiên cứu về tác phẩm Hoàng tử bé từ góc nhìn cải biên học trên cơ sở kế
thừa các nghiên cứu về tác phẩm Hoàng tử bé và các nghiên cứu về cải biên. Chúng tôi
nhận thấy rằng cần có sự kết hợp nhiều lí thuyết nghiên cứu khác nhau để áp dụng vào lí
giải đề tài, cụ thể như sau:
Phương pháp thi pháp học: nghiên cứu thi pháp của tác phẩm Hoàng tử bé để thử lí
giải nét đặc biệt thu hút độc giả mọi thời đại và không phân biệt biên giới. Chúng tôi áp
dụng lí thuyết này cũng để tiếp cận cách tạo nên thế giới nghệ thuật của truyện kể cùng
với những màu sắc cuộc sống của nhân vật trong truyện.
Phương pháp tự sự học: để thu hút được người nghe cũng như người đọc thì mỗi câu
chuyện luôn phải có người trần thuật xuất sắc, họ đóng vai trò kể lại câu chuyện. Người

Assignment, Essay
kể truyện trong tác phẩm Hoàng tử bé đã rất thành công với giọng kể cũng như phương
pháp tự sự kể chuyện của mình.
Phương pháp so sánh: phương pháp này được sử dụng để so sánh các bản dịch Hoàng
tử bé với nhau và với bản dịch tiếng Anh từ đó chọn một bản dịch phù hợp cho việc
nghiên cứu.
Phương pháp tiếp nhận văn học: áp dụng phương pháp này cho việc phân tích hiệu
ứng của tác phẩm đối với độc giả. Từ đó, chúng tôi có thể tiến hành lí giải các tình huống
truyện, mối quan hệ giữa các nhân vật, cốt truyện và mục đích sáng tác của các tác giả
cũng như sự yêu thích và sức sống lâu bền của Hoàng tử bé.
Phương pháp nghiên cứu loại hình: áp dụng lí thuyết này để nghiên cứu một cách độc
lập tương đối hai loại hình văn học và điện ảnh, để từ đó lí giải tác phẩm theo các đặc
trưng nghệ thuật của mỗi loại hình.
Phương pháp nghiên cứu liên văn bản: phương pháp này giúp chúng tôi lí giải những
văn bản nhỏ trong một chỉnh thể văn bản lớn là tác phẩm, từ đó soi rọi cho việc nghiên
cứu song song những biến chuyển từ văn học đến điện ảnh và sự tác động trở lại của điện
ảnh đối với văn học.
Phương pháp nghiên cứu liên ngành: văn học và điện ảnh là hai loại hình tồn tại độc
lập với nhau, áp dụng lí thuyết về cải biên học để tìm hiểu những yếu tố văn học và điện
ảnh có trong tác phẩm văn học và bộ phim chuyển thể.
5. Cấu trúc khóa luận
Khóa luận nghiên cứu tác phẩm Hoàng tử bé từ góc nhìn cải biên học có ba chương
gồm 87 trang, ngoài ra còn có phần mở đầu (8 trang), kết luận (3 trang) và tài liệu tham
khảo (70 đề mục).

Assignment, Essay
Chương 1: Một số vấn đề về lí thuyết cải biên (21 trang): trình bày các khái niệm về
cải biên học, các lí thuyết có ảnh hưởng đến cải biên, sự giao lưu giữa văn học và điện
ảnh.
Chương 2: Hoàng tử bé - những khả năng cải biên (27 trang): nêu khái quát về cuộc
đời và tư tưởng sáng tác của nhà văn Saint – Exupery, phân tích những thuận lợi và khó
khăn trong việc cải biên tác phẩm Hoàng tử bé thành phim.
Chương 3: Phim cải biên Hoàng tử bé – trường hợp năm 2015 (23 trang): tìm hiểu
những trường hợp cải biên tác phẩm văn học Hoàng tử bé thành tác phẩm điện ảnh, phân
tích những biểu hiện của cải biên và tư tưởng, diễn ngôn của đạo diễn Mark Osborne
thông qua bộ phim.

Assignment, Essay
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÍ THUYẾT CẢI BIÊN
Trong dòng chảy của các loại hình nghệ thuật, điện ảnh là loại hình sinh sau đẻ
muộn nhưng lại được sự đón nhận nồng nhiệt. Phim cải biên là một trong những hình
thức giải mã tác phẩm văn học của đạo diễn. Phim cải biên xuất hiện từ khá sớm với một
số lượng lớn tác phẩm đồng hành cùng các thể loại phim khác trong dòng chảy của lịch sử
điện ảnh. Những lí thuyết, những khái niệm về cải biên đã được đề ra và sự tiếp nhận tác
phẩm phim cải biên là một vấn đề đang rất được quan tâm. Văn học và điện ảnh, hai loại
hình nghệ thuật tồn tại có tính độc lập tương đối với nhau nhưng vẫn có những điểm
chung nhất định. Cải biên tác phẩm văn học thành tác phẩm điện ảnh chính là vấn đề gắn
kết hai loại hình nghệ thuật này lại với nhau.
1.1. Khái niệm cải biên
Ngày 22 tháng 3 năm 1895, xuất hiện những thước phim ngắn của anh em nhà
Lumiere với các hình ảnh chuyển động. Sau buổi công chiếu có thu tiền đầu tiên, 10 đoạn
phim ngắn của anh em nhà Lumiere đã được chính thức ra mắt, trở thành cột mốc quan
trọng trong lịch sử của ngành điện ảnh thế giới. Sau khi thấy được giá trị tiềm ẩn của điện
ảnh, hàng loạt người say mê, có năng lực đã bắt đầu thử thách với loại hình giải trí mới
này và cho ra đời những bộ phim đầu tiên. Nhiều trường phái điện ảnh ra đời kèm theo đó
chính là những khái niệm, những lí thuyết về điện ảnh cũng xuất hiện và cũng từ đó nảy
sinh ra nhiều vấn đề liên quan đến bộ môn nghệ thuật này. Những trường phái điện ảnh
phần lớn có điểm tựa lí thuyết vào những trường phái triết học và những trào lưu văn học.
Vì thế mối quan hệ giữa ba lĩnh vực này càng khó tách rời. Đó là, trường hợp trào lưu Làn
sóng mới trong điện ảnh Pháp. Xuất hiện từ những năm 1950, trào lưu Làn sóng mới đã
đem đến một cuộc cách mạng trong ngành điện ảnh Pháp, những ý tưởng đầy sáng tạo đã
hỗ trợ cho sự ra đời của loại máy quay phim có kích thước gọn nhẹ. Hai đạo diễn nổi bật
trong trào lưu Làn sóng mới có thể kể đến là François Truffaut và Jean-Luc Godard.

Assignment, Essay
Những tác phẩm điện ảnh nổi tiếng thuộc trào lưu Làn sóng mới là: Les Quatre Cents
Coups (1959) của đạo diễn Truffaut hay About de souffle (1960) của đạo diễn Godard.
Điện ảnh tiếp tục dòng chảy của mình cho ra đời những thước phim hết sức có giá
trị, trong số đó có không ít những bộ phim được cải biên từ tác phẩm văn học. Tuy nhiên,
trong lịch sử có không ít những phán xét tác phẩm điện ảnh dựa trên tác phẩm văn học,
chưa thấy được tính độc lập của điện ảnh trong dòng chảy nghệ thuật. Vì thế việc nhìn
nhận một tác phẩm cải biên trên quan điểm khách quan để thấy được giá trị điện ảnh cũng
như những tác động của tác phẩm văn học được cải biên đối với bộ phim là một việc làm
thiết thực. Việc tìm hiểu về lí thuyết và các bộ phim cải biên là một việc làm hết sức cần
thiết trong bối cảnh sự phát triển của phim cải biên hiện nay.
Nhà văn Nguyễn Khắc Phục đã từng có nhận xét về mối liên hệ mật thiết giữa văn
học và điện ảnh rằng: “Nói đến kịch bản là dính đến văn xuôi. Nền điện ảnh không thể
hùng mạnh được khi văn xuôi kém. Chính nền văn xuôi sẽ cung cấp cho điện ảnh từ hình
ảnh, ngôn ngữ, tạo dựng tâm lí, tính cách nhân vật, thúc đẩy hành động tình huống trong
phim ảnh. Kịch bản hay thì phim làm sẽ hay, sẽ có giá trị”. [26, tr.15].
Theo định nghĩa của từ điển Oxford: cải biên là làm (cái gì đó) phù hợp với việc sử
dụng hoặc mục đích mới, hay nói cách khác hơn, đó là biến đổi, thay đổi. [The Oxford
English Dictionary (2014), Oxford University Press, UK]. Như vậy, cải biên luôn mang
một giá trị hoặc mục đích nhất định vì thế không phải ngẫu nhiên mà một chi tiết, một nội
dung được cải biên mà đó còn có khả năng chính là cách lí giải vấn đề của người tiếp
nhận. Thuật ngữ cải biên thoạt đầu nghe có vẻ mới nhưng thực ra các hình thức của cải
biên học đã được áp dụng từ rất lâu. Mỗi một từ ngữ đều mang ý nghĩa nhất định của nó,
nhưng cũng không ít trường hợp ý nghĩa đó bị biến đổi tùy theo hoàn cảnh, lúc đó cũng
có thể xem là nghĩa của từ đó đã bị cải biên.
Đạo diễn Nguyễn Vĩnh Sơn một trong những người khá thành công trong việc làm
phim cải biên từng nhận xét: “Điện ảnh là loại hình nghệ thuật độc lập, nên nếu người

Assignment, Essay
xem tìm hiểu tác phẩm điện ảnh cải biên trung thành như thế nào so với nguyên tác thì sẽ
làm hỏng việc xem phim của họ. Đối với nhà làm phim, tác phẩm văn học như là một
chiếc bàn bày những món ăn ngon, những nhà làm phim sẽ lựa chọn những món ăn ấy tùy
theo khẩu vị chứ không bắt buộc phải lựa chọn tất cả. Do đó, vấn đề cốt lõi từ tác phẩm
văn học mà nhà làm phim đưa đến cho khán giả chính là sự hứng khởi. Để làm được điều
này đòi hỏi người làm phim phải là độc giả tốt, nắm được câu chuyện, nắm được tình
huống. Vì vậy, nhà làm phim cải biên phải đóng cả hai vai: người đọc thật tốt và nhà làm
phim thật tốt.” [19, tr.195].
Cải biên tác phẩm văn học thành một bộ phim cũng là chính là cách tiếp nhận tác
phẩm văn học bằng một hình thức mới lạ và thú vị. Cải biên học ra đời góp phần thúc đẩy
các đạo diễn mạnh dạng hơn trong việc lí giải các tác phẩm văn học và chuyển nó thành
những ngôn ngữ của điện ảnh. Điều này đã hiện thực hóa những tưởng tượng của người
đọc về nội dung của một tác phẩm văn học thành một thước phim cụ thể, có nhân vật, tình
tiết được trông thấy rõ ràng.
1.2. Lí thuyết cải biên nhìn từ sự phức hợp của các lí thuyết
Trong lịch sử điện ảnh tồn tại hàng loạt các trường phái khác nhau đã đóng góp
thêm sự phong phú vào kho tàng nghệ thuật thế giới. Để nghiên cứu những bộ phim cải
biên từ tác phẩm văn học cũng đã có nhiều ý kiến đề xuất xoay quanh và khó có thể thống
nhất được. Thực tế có thể thấy rằng khi những lí thuyết mới xuất hiện sẽ tác động không
ít đến điện ảnh. Vì thế có thể xem lí thuyết về cải biên học là một sự phức hợp của các lí
thuyết. Để lí giải được một bộ phim những hiểu biết về văn hóa và ngôn ngữ chính là yếu
tố không thể thiếu. Bên cạnh đó, những tác động của phiên dịch học khi một bộ phim ra
khỏi biên giới lãnh thổ của quốc gia cũng là một trong yếu tố không thể bỏ qua. Khi
những quan điểm hậu hiện đại xuất hiện đã tác động mạnh mẽ đến điện ảnh, những liên
văn bản được phát hiện và xem đó chính là sợi dây xâu chuỗi các tình tiết của nội dung bộ
phim, những kiến giải mới này đã góp phần mang đến một hướng tiếp cận mới cho người
nghiên cứu.

Assignment, Essay
1.2.1. Lí thuyết về văn hóa học
Văn hóa là một phạm trù bao gồm các nội dung như giá trị truyền thống, những
nhân tố về con người, những thăng trầm trong lịch sử, những yếu tố tác động đến đời sống
tinh thần của người dân trên một quốc gia. Văn hóa được khái niệm ngắn gọn là: “văn
hóa là những giá trị vật chất, tinh thần do con người sáng tạo ra trong lịch sử” [Đại từ
điển Tiếng Việt, 1998, Nguyễn Như Ý chủ biên, NXB Văn hóa thông tin].
Trần Ngọc Thêm định nghĩa: “văn hóa theo nghĩa hẹp thường được đồng nhất với
văn hóa tinh hoa. Văn hóa tinh hoa là một tiểu văn hóa chứa những giá trị đáp ứng các
nhu cầu bậc cao của con người. Quy luật chung là những giá trị đáp ứng các nhu cầu
càng xa những đòi hỏi vật chất, đòi hỏi đời thường, đòi hỏi nhất thời bao nhiêu thì tính
giá trị, tính người càng hiếm bấy nhiêu và do vậy càng mang tính tinh hoa về văn hóa.
Theo nghĩa này, văn hóa thường được đồng nhất với các loại hình nghệ thuật, văn
chương” [31].
Theo lí giải của Trần Ngọc Thêm thì văn hóa tinh hoa có sự tương đồng gần nhất
với nghệ thuật văn chương, vì thế để hiểu được một tác phẩm văn chương hay bất kì một
tác phẩm nghệ thuật nào, sự am hiểu về văn hóa là đặc biệt cần thiết và quan trọng. Lí
thuyết về văn hóa học đặt các vấn đề về văn hóa làm đối tượng trung tâm. Và khi áp dụng
lí thuyết này tiếp cận một vấn đề về văn hóa chúng ta nên hiểu về mặt bản chất của hiện
tượng chứ không phải chỉ mô tả ở bên ngoài. Hiểu được bản chất của các hiện tượng văn
hóa sẽ góp phần tạo những lí giải có chiều sâu hơn các hiện tượng văn học nghệ thuật ở
trên những vùng văn hóa lãnh thổ nào đó.
Điều quan trọng không kém đó là văn hóa luôn gắn với một quốc gia cố định nên
nhất định sẽ bị chi phối bởi nền chính trị của nước đó. Những nhà cầm quyền sẽ xây dựng

Assignment, Essay
nên một hệ thống những chuẩn mực văn hóa và quản lí nó theo những cách riêng của
mình. Các quy định về văn hóa được xây dựng đều có mục đích rõ ràng nhằm tô đậm tính
dân tộc và màu sắc của đất nước đó, nhằm tạo một dấu ấn khác biệt trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, những định nghĩa chung về văn hóa có thể được xem là những diễn ngôn mà
người đời sau đã lập nên để lí thuyết hóa một đặc điểm của phong tục, đời sống tinh thần
của dân tộc ấy.
Yếu tố diễn ngôn trong văn hóa chính là đặc điểm mà các nhà làm phim tựa vào để
dựng nên những thước phim nhằm thể hiện điều mà đạo diễn muốn truyền tải. Yếu tố văn
hóa trong cải biên học là một quy trình biến đổi những ảnh hưởng của văn hóa trong tác
phẩm văn học vào trong tác phẩm phim cải biên. Vì từ đọc hiểu chuyển sang nghe nhìn là
cả một quá trình biến đổi chuyển hóa đầy công phu của đạo diễn. Nhờ những nghiên cứu
về văn hóa chúng ta có thể phần nào trả lời cho câu hỏi tại sao đạo diễn lại chọn chi tiết
này, bỏ chi tiết kia trong tác phẩm văn học. Vì có thể trong văn học đó được xem là bình
thường nhưng nếu dựng thành hình ảnh thì những chi tiết đó có thể không phù hợp với
văn hóa hoặc không phục vụ tối đa cho hiệu quả nghệ thuật.
Một bộ phim ra đời đi kèm theo nó là một sản phẩm văn hóa cũng được ra đời. Thế
nên việc nghiên cứu lí giải bộ phim cũng đi kèm với việc tìm hiểu những nét văn hóa xuất
hiện trong phim. Nghiên cứu một bộ phim theo các lí thuyết về văn hóa học thì người
nghiên cứu cũng cần chú ý đến các yếu tố ngoại biên xung quanh bộ phim như: bối cảnh
chính của phim, địa điểm ra đời bộ phim, nhà làm phim là ai, đạo diễn của phim có phong
cách làm phim cố định nào không, đề tài của phim là gì… Những yếu tố này chính là
những nhân tố tác động không nhỏ đến bộ phim và những nét văn hóa trong phim.
Những diễn ngôn của đạo diễn khi tạo nên một bộ phim cũng giống như cách các
nhà văn hóa học khái quát một khái niệm, một hiện tượng nào đó thành một nền văn hóa.
Chính vì thế mà có những bộ phim dù được lấy nội dung cốt truyện từ các tác phẩm văn
học nước ngoài nhưng lại được các nhà đạo diễn trong nước dựng lên mang đậm màu sắc
quốc gia của nước sở tại. Như trường hợp bộ phim Loạn của đạo diễn Kurosawa Akira,

Assignment, Essay
ông đã vận dụng những chi tiết trong tác phẩm kịch của Shakespeare. Với khả năng cảm
thụ và bằng những diễn ngôn của mình ông đã mang những yếu tố của văn hóa phương
tây trong tác phẩm Shakespeare đặt vào trong bối cảnh văn hóa truyền thống Nhật Bản tạo
nên một màu sắc riêng biệt cho bộ phim.
Nghiên cứu một tác phẩm cải biên cần xem xét tổng hợp các yếu tố văn hóa trong
những hoàn cảnh xã hội cụ thể. Hay nói cách khác chúng ta không nên hiểu một chiều là
nghiên cứu văn hóa trong phim chính là tìm hiểu những nét văn hóa xuất hiện trong bộ
phim. Mà ở đây, văn hóa cũng chính là cách lí giải của đạo diễn về nội dung của một bộ
phim cải biên.
1.2.2. Lí thuyết liên văn bản
Giữa văn học và điện ảnh có một sợi dây kết nối, gắn kết những chi tiết, thủ pháp,
ý nghĩa hình tượng văn học chuyển hóa thành những hình ảnh sống động. Sự tương thông
ấy cũng một phần chịu tác động của tính liên văn bản. Liên văn bản chính là yếu tố góp
phần ghép nối những sự so sánh, những hướng lí giải của người xem trước một bộ phim
cải biên. Người xem sẽ luôn gắn những suy nghĩ, liên tưởng các chi tiết trong phim có
xuất hiện trong tác phẩm văn học không hoặc đã xuất hiện trong những bộ phim khác.
Mối liên kết này sẽ hỗ trợ tích cực cho việc tìm hiểu những bộ phim được cải biên từ tác
phẩm văn học. Vì thế, chúng tôi cho rằng liên văn bản là một lí thuyết có đóng góp quan
trọng trong việc tìm hiểu về phim cải biên.
Hiện tượng liên văn bản từ khi xuất hiện vẫn chưa có tên gọi xác định. Mãi đến sau
này, các nhà nghiên cứu mới định danh thủ pháp sáng tác này. Dưới sự tác động của chủ
nghĩa hậu hiện đại, liên văn bản dần trở thành một cụm từ quen thuộc và được ứng dụng
phổ biến trong sáng tác cũng như trong nghiên cứu văn học. Có nhiều cách hiểu khác
nhau về liên văn bản.
Theo từ điển Oxford Dictionary Terms, liên văn bản là “thuật ngữ do Julia
Kristeva đặt ra để chỉ những mối quan hệ khác nhau có thể có của một văn bản cho trước

Assignment, Essay
với những văn bản khác. Những quan hệ có tính chất liên văn bản này bao gồm sự nghịch
đảo (anagram), sự ám chỉ (allusion), sự phỏng thuật (adaptation), sự dịch
thuật (translation), sự biếm phỏng (parody), sự cắt dán (pastiche), sự mô
phỏng (imitation) và những kiểu biến đổi khác” [47].
Liên văn bản (intertextuality) là một phát hiện quan trọng trong tư duy văn học của
chủ nghĩa giải cấu trúc thế kỉ XX. Trong xu hướng giải cấu trúc những sự cấu trúc, sắp
đặt ý nghĩa trước đây dường như bị phá vỡ, những mạch liên kết tưởng chừng khá vững
chắc nhưng cũng trở nên rời rạc. Và liên văn bản xuất hiện như một cứu cánh để có thể lí
giải mọi văn bản đều có mối liên hệ gắn kết với những văn bản khác. Đó chính là cách mà
các nhà nghiên cứu cả phương Tây lẫn phương Đông đã tìm thấy ở thủ pháp này. Trong
các tác phẩm văn học nhất là vào thời văn học Trung đại, chúng ta thấy rất rõ hiện tượng
liên văn bản xuất hiện trong các bài thơ, đặc biệt là thơ ca đời nhà Đường - Trung Quốc.
Việc các tác giả xưa sử dụng hình thức liên văn bản cũng giống như một thi pháp sáng tác
văn học của thời đại đó. Còn ở phương Tây, những tác phẩm thời kì cổ điển, những vở
kịch, những truyện ngắn lấy chất liệu tích góp từ những câu chuyện thần thoại, những câu
chuyện truyền miệng trong dân gian… Mọi sự vật hiện tượng trên thế giới luôn có tác
động qua lại lẫn nhau, mâu thuẫn loại trừ nhau nhưng cũng đồng thời thúc đẩy sự phát
triển lẫn nhau. Trong văn học nghệ thuật cũng vậy, việc sử dụng liên văn bản cũng có thể
được xem là sự tiếp nối, kế thừa và tiếp tục sáng tạo ra các giá trị tinh thần.
“Thuật ngữ “liên văn bản” đã lần đầu tiên được đề cập trong công trình “Từ, đối
thoại và tiểu thuyết” (1967) của Julia Kristeva. Tại đây, J.Kristeva đã đi vào phân tích tư
tưởng của nhà nghiên cứu Mikhail Bakhtin, người vận dụng và phát triển một cách mới
mẻ lí thuyết ngôn ngữ của Ferdinand de Saussure trong việc tìm hiểu văn học. Theo đó,
cùng với sự phát hiện bản chất đối thoại của ngôn ngữ, Bakhtin đã đề xuất nên một
hướng nhìn nhận phổ quát về việc thực hành ngôn từ, cụ thể là cả trong văn học.
J.Kristeva ghi nhận điều này, đi vào xem xét nó và định danh nên một bản chất của văn
bản, vốn là kết quả của hành động tư duy ngôn ngữ, đó là tính liên văn bản” [47].

Assignment, Essay
Mỗi một khái niệm, một ý tưởng khi nảy sinh ra thì âu cũng là sự kết hợp của
những khái niệm phạm trù khác, sự kết nối liên hợp đó thúc đẩy sản sinh ra một khái niệm
mới. Liên văn bản trở thành một người bạn đồng hành với các tác giả trong quá trình sáng
tác, tạo ra động lực thúc đẩy những tư duy phức hợp và từ đó góp phần lí giải những cấu
trúc, những vấn đề chồng chéo tồn tại trong các mạch liên kết. Theo R.Barthes, văn bản
không phải đơn thuần là một tổ hợp ngôn ngữ cố định mà văn bản chính là một không
gian đa chiều chứa đựng vô số các văn bản kết tinh từ vô số các hiểu biết, kiến thức, niềm
tin, những nền văn hóa khác nhau. Chính vì cách hiểu này nên khi đọc một văn bản chúng
ta không nên đóng khung văn bản ấy lại mà cần có sự liên hệ với những văn bản khác.
Tuy nhiên cũng không nên sa đà vào việc tin rằng sẽ tìm được trong văn bản này những gì
từ văn bản khác mang đến.
“Liên văn bản là một trong những khái niệm có nội hàm và ngoại diên linh hoạt
nhất trong hệ thống lí thuyết văn học, và việc xác lập yếu tính của nó tùy thuộc vào
phương diện nghiên cứu mong muốn và lập trường triết học của người tiếp cận. Liên văn
bản như một hình ảnh thế giới và như một yếu tính của văn bản văn học và như một
phương pháp sáng tạo.” [47].
Liên văn bản giúp chúng ta phát hiện được những hiện tượng có liên quan, tương
tác với nhau trên những lĩnh vực tương đồng. Các tác giả dù vô tình hay cố ý cũng đã để
lại những chi tiết, yếu tố liên văn bản. Vì mọi văn bản đều có mối liên kết với nhau.
Trong văn học, liên văn bản thường gặp ở những câu chuyện có chất liệu từ văn học dân
gian, hay những bài thơ được lấy cảm hứng từ một câu chuyện sẵn có, một tác giả đọc và
cảm sâu sắc một tác phẩm rồi sáng tạo lại dưới ngòi bút của mình. Như trường hợp của
Nguyễn Du với Truyện Kiều, hay Moliere với Lão hà tiện,… Khi tiến hành khảo sát
chúng ta sẽ thấy có rất nhiều hình thức thực hành kĩ thuật liên văn bản, hình thức thường
bắt gặp nhất đó là mô phỏng, tiếp đến có thể kể đến một số hình thức khác như: phóng
tác, chuyển thể, dịch thuật, điển tích điển cố, cắt dán, ám chỉ, nghịch đảo,… Dù dưới bất
kì hình thức sáng tác nào thì việc áp dụng kĩ thuật liên văn bản vẫn xuất hiện trong các

Assignment, Essay
sáng tác một cách vô tình hay cố ý và đóng góp tích cực vào việc thể hiện nội dung mà
tác giả muốn truyền tải.
Thuật ngữ liên văn bản còn có thể hiểu dưới hàm ý là sự dịch chuyển những ý
nghĩa của sự vật hiện tượng này thành một ý nghĩa mới. Bởi vì, khi một tác phẩm văn học
hoàn thành lúc ấy vai trò tác động của tác giả đã không còn, sinh thể nghệ thuật sẽ tự thân
vận động. Liên văn bản sẽ góp phần tìm hiểu, lí giải chỉnh thể nghệ thuật ấy. Nhưng cũng
không phải vì vậy mà chúng ta cố gắng truy tìm nguồn gốc của một văn bản gốc ban đầu
đã tác động lên một tác phẩm văn học. Cách hiểu, phát hiện được yếu tố liên văn bản
cũng một phần chịu ảnh hưởng từ người đọc. Bởi vì khi người đọc có một trình độ nhận
thức nhất định, có sự tinh tế để phát hiện những hiện tượng liên văn bản thì từ đó mới
hình thành những quá trình lí giải các liên văn bản.
Trong cải biên học, liên văn bản có thể được hiểu đơn giản chính là sự kết nối lí
giải những hiện tượng, chi tiết trong văn học thành những hình ảnh biểu tượng để thể hiện
lên hình ảnh. Hay đó là những sự liên hệ giữa các chi tiết, tình tiết trong phim với những
những thước phim khác hoặc một nội dung tư tưởng nào khác.
1.3. Văn học và điện ảnh từ góc nhìn so sánh
Văn chương và điện ảnh là hai loại hình nghệ thuật độc lập nhưng lại tìm thấy
điểm chung trên hành trình biểu hiện cái đẹp của mình. Và trong lịch sử điện ảnh phim
cải biên đã tạo nên sự gắn kết giữa hai lĩnh vực nghệ thuật này.
“Văn chương là cái di sản tinh thần, bao gồm những tác phẩm văn, thơ, kịch đã
được sáng tác ra trong những giai đoạn lịch sử khác nhau. Văn học là khoa học về văn
chương, khoa nghiên cứu văn chương, cũng như ta nói về ngôn ngữ học, sử học, toán học,
sinh học… Khoa văn học là chiếc chòa khóa để mở cửa kho tàng nghệ thuật văn chương,
nhằm lí giải và thấu đạt thơ văn, cảm thụ một cách sâu sắc, đánh giá một cách đúng đắn,
hướng tới những phẩm chất nhất định trong con người” [17].

Assignment, Essay
“Điện ảnh là loại hình nghệ thuật tổng hợp thể hiện bằng hình ảnh động, kết hợp
với âm thanh, được ghi trên vật liệu phim nhựa, băng từ, đĩa từ và các vật liệu ghi hình
khác để phổ biến đến công chúng thông qua các phương tiện kĩ thuật. Tác phẩm điện
ảnh là sản phẩm nghệ thuật được biểu hiện bằng hình ảnh động kết hợp với âm thanh và
các phương tiện khác theo nguyên tắc của ngôn ngữ điện ảnh” [Điều 4 Luật điện ảnh].
Tuy tồn tại dưới hai hình thức khác biệt, nhưng giữa văn học và điện ảnh vẫn có
những sợi dây gắn kết tạo nên những điểm tương đồng. Trước tiên, chúng tôi nhận ra rằng
cả hai loại hình nghệ thuật này đều cần có cảm hứng sáng tạo. Sáng tạo trong nghệ thuật
chính là một trong những nhân tố quyết định sống còn của các tác phẩm văn học và điện
ảnh. Không một tác phẩm nào có thể đi theo những khuôn khổ sáo mòn và lặp lại những
gì người khác đã làm mà có thể tồn tại được trong thế giới nghệ thuật. Bởi sự bắt chước là
có thể chấp nhận được, nhưng sự lặp lại hoàn toàn thì chẳng mang một chút ý tưởng sáng
tạo nào sẽ nhanh chóng bị đào thải. Có thể cùng một chủ đề viết về tuổi trẻ, nhưng những
tác phẩm đoạt giải văn học tuổi 20 lại có những cảm hứng sáng tạo khác nhau. Trương
Anh Quốc lựa chọn viết về người trẻ trên biển khơi; Nguyễn Thị Mạnh Hà chọn viết về
tuổi trẻ của bản thân, những ngày tháng sinh viên và những trắc trở của người mới bước
ra ngoài xã hội; Thiên Di lại lựa chọn viết về những giao diện, hay những bản chất, nét
tính cách phức tạp của người trẻ khi mới chập chững bước vào đời…
Cả văn học lẫn điện ảnh đều lựa chọn cho riêng mình những phương pháp, thủ
pháp sáng tạo để tạo nên chỉnh thể nghệ thuật riêng. Đó là cách mà nhà văn, đạo diễn tạo
ra những nhân vật của mình, cách họ kể lại những câu chuyện, cách lựa chọn đề tài chủ
đề,… Chính cảm hứng sáng tạo nghệ thuật tạo sợi dây liên kết giữa nhà văn và đạo diễn.
Họ dễ tìm thấy sự tương đồng trong cảm xúc, nhà văn tìm thấy thế giới của những câu
chuyện thông qua những ngôn ngữ tạo hình. Còn đạo diễn cũng cùng câu chuyện ấy sẽ
cảm nhận theo những ý tưởng và các đọc hình ảnh thông qua ngôn từ.
Văn học mang chức năng thẩm mĩ, giao tiếp, nhận thức, giải trí, giáo dục,… và
điện ảnh cũng tương tự như vậy. Cùng là những loại hình nghệ thuật vì thế tính thẩm mỹ

Assignment, Essay
chính là yếu tố đầu tiên mà cả văn học lẫn điện ảnh đều cần phải có. Một tác phẩm văn
học, một bộ phim khi ra mắt đều phải có sự tương tác với người đọc, người xem và đây
cũng là nhân tố quyết định sự tồn tại của một tác phẩm. Vì không đơn thuần chỉ là kể
chuyện nên cả văn học lẫn điện ảnh đều có những chức năng về nhận thức và chúng ta
cũng cần xem xét chức năng giải trí của cả hai loại hình này.
Để tạo nên một chỉnh thể thì trong quá trình xây dựng tác phẩm của mình cả nhà
văn và đạo diễn đều áp dụng những biện pháp nghệ thuật khác nhau. Đó là những cấu trúc
tự sự, các phép tu từ như so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, tượng trưng… Việc này làm cho tác
phẩm trở nên sinh động và giàu hình ảnh hơn.
Dù có những điểm giống nhau, tuy nhiên xét cho cùng thì văn học và điện ảnh vẫn
là hai loại hình nghệ thuật khác nhau nên vốn dĩ sẽ có những điểm khác nhau cơ bản. Thứ
nhất, đó là về chất liệu sáng tác. Với văn học thì ngôn từ chính là chất liệu không thể
thiếu trong quá trình sáng tạo của nhà văn. Ngôn từ chính là yếu tố phi vật thể mang
những đặc trưng riêng của ngôn ngữ. Mà ngôn ngữ lại là tổng thể các đơn vị, phương tiện,
cách kết hợp các yếu tố như ngữ âm, ngữ pháp, từ vựng… nên rất phong phú và biến đổi
đa dạng. Ngôn từ trong văn học chính là những ngôn từ giàu tính hình tượng, biểu cảm và
đa nghĩa. Chính vì thế mà khi đọc một tác phẩm sẽ có những cách hiểu khác nhau. Ngôn
từ dùng trong sáng tác nhiều lúc cũng rất gần gũi với ngôn ngữ sinh hoạt hằng ngày. Tuy
nhiên khi đã được dùng trong sáng tác thì ngôn từ lúc này cũng mang một chức năng
thẩm mĩ nhất định.
Chất liệu sáng tác của điện ảnh phong phú hơn, bởi đây là nghệ thuật tổng hợp các
yếu tố như: hình ảnh, âm thanh, ánh sáng, diễn viên, bối cảnh, kĩ thuật… Tuy nhiên hình
ảnh vẫn giữ vai trò trung tâm và quan trọng nhất trong các yếu tố. Để có một bộ phim
hoàn chỉnh phải có sự góp sức của các yếu tố trên. Chính nhờ sự sinh động trong từng
thước phim mà điện ảnh như dễ dàng đến với công chúng hơn. Người xem dễ dàng hòa
mình vào trong bối cảnh của phim hơn, những cảnh núi non hùng vĩ, hay sa mạc bão táp
đều được hiện ra trước mắt. Kịch bản phim càng gần yếu tố hiện thực cuộc sống bao

Assignment, Essay
nhiêu thì việc khắc họa những điều đó lên màn ảnh sẽ càng đơn giản và chân thực hơn
bấy nhiêu.
Ngôn ngữ điện ảnh đến với công chúng cũng khá đơn giản hơn ngôn ngữ văn học.
Vì nếu một người không biết chữ thì sẽ không thể nào đọc được tác phẩm văn học, thế
nhưng họ lại có thể xem được bộ phim. Và đặc biệt là do đặc trưng của ngôn từ mà những
ai có sự am hiểu sâu về ngôn ngữ hơn sẽ cảm thụ tác phẩm văn học tốt hơn. Còn với tác
phẩm điện ảnh thì đạo diễn đã là người đầu tiên đọc nội dung của bộ phim đó và lúc này
ông đang cố gắng tái hiện những gì mình hiểu được thông qua hình ảnh để truyền đến
người xem. Điện ảnh cũng là cách đạo diễn gián tiếp thể hiện tư tưởng của mình và đang
góp một tay bóc tách lớp ngôn từ của văn chương để người tiếp nhận có thể thuận lợi hơn
khi tiếp cận nội dung ấy.
Chủ thể sáng tạo của tác phẩm văn học chính là nhà văn còn chủ thể sáng tạo của
tác phẩm điện ảnh lại chính là một tổ hợp nhà sản xuất bao gồm nhiều khâu khác nhau.
Tập thể sáng tạo đó bao gồm có: biên kịch, đạo diễn, diễn viên, quay phim, họa sĩ, nhạc
sĩ,… mà trong đó đạo diễn là người có vai trò chính chi phối các yếu tố còn lại.
Quy trình sáng tác một tác phẩm văn học có thể hình dung khá sơ lược là nhà văn
dùng chất liệu ngôn từ thông qua ngòi bút viết những nội dung ấy lên trang giấy. Và công
việc cứ như thế tiếp diễn cho đến khi tác phẩm hoàn thành. Việc sáng tác có thể diễn ra
trong một thời ngắn như làm một bài thơ hay viết một truyện ngắn nhưng cũng có những
tác phẩm phải hơn chục năm mới trở thành một chỉnh thể hoàn chỉnh được. Vì thế hoạt
động sáng tác của các nhà văn không ai giống với ai. Tùy kinh nghiệm sống và thủ pháp
sáng tác riêng mà quá trình sáng tác có thể liên tục một mạch hoặc đứt quãng mới có thể
cho ra đời một tác phẩm văn học.
Không giống với quá trình sáng tác của nhà văn, quá trình sáng tác ra một tác
phẩm điện ảnh chính là sự kết hợp của ngành nghệ thuật, kĩ thuật và kinh tế. Trong tập thể
sáng tạo ra bộ phim thì nhà biên kịch chính là người có những phẩm chất gần với nhà văn

Assignment, Essay
nhất. Nhà biên kịch chính là người viết nên kịch bản cho bộ phim, quá trình viết đó cũng
khá giống với công việc của nhà văn. Công việc của nhà biên kịch được xem bước đầu
tiên trong quá trình cho ra đời một sản phẩm điện ảnh. Sau khi đã chọn được kịch bản phù
hợp, đạo diễn sẽ là người chuyển kịch bản trên trang giấy thành hình ảnh. Lúc này đạo
diễn sẽ là người chịu trách nhiệm chính và chi phối công việc làm phim. Bằng sự rung
cảm về nội dung của kịch bản kết hợp với sức thẩm thấu kịch bản văn học, đạo diễn là
người chuyển tải ý tưởng của nhà biên kịch thành bộ phim. Mối quan hệ giữa nhà biên
kịch và đạo diễn gắn kết mật thiết với nhau, nếu cả hai có sự tương thông tốt thì nội dung
của bộ phim sẽ càng sáng rõ ý tưởng ban đầu của biên kịch hơn.
Quay phim cũng chính là một trong những nhân tố quan trọng trong quá trình sáng
tạo của tập thể đoàn làm phim. Bởi đây là kết tinh của quá trình lao động miệt mài, ghi lại
tất cả những hình ảnh, nội dung của toàn bộ phim. Người quay phim cũng phải có sự cảm
thụ nhất định về nội dung bộ phim mới có thể kết hợp với đạo diễn chọn được những góc
quay đắc làm cho tác phẩm điện ảnh càng tăng thêm giá trị nghệ thuật. Có nhiều cách
quay phim khác nhau, phổ biến thường gặp là quay cận cảnh, trung cảnh, toàn cảnh.
Diễn viên là nhân tố chính tạo dựng nên những hình tượng nhân vật và truyền tải
nội dung của bộ phim. Diễn viên thực chất là người hóa thân vào những nhân vật do nhà
biên kịch tạo ra, chứ họ không phải là người tạo ra vai diễn. Trong quá trình quay phim,
diễn viên sẽ thể hiện như mình chính là nhân vật trong câu chuyện và diễn xuất dưới sự
kiểm soát chi phối của đạo diễn. Thành công của một bộ phim trông cậy rất lớn vào diễn
xuất của người diễn viên. Vì vậy, khi chọn người hóa thân cho các nhân vật trong kịch
bản, đạo diễn phải hết sức cẩn thận và cân nhắc chọn được những người thật sự hợp với
nhân vật trong phim. Chọn người có thể lột tả được hết những nét đặc điểm tính cách và
cả thế giới nội tâm của nhân vật.
Trong phim điện ảnh, bối cảnh của phim rất quan trọng, nhiều khi đạo diễn phải
mất rất nhiều thời gian mới có thể chọn được khung cảnh phù hợp. Và cả việc tạo hình
chung cho các diễn viên lẫn bộ phim, cũng cần được thực hiện một cách nghiêm túc.

Assignment, Essay
Những người họa sĩ, sẽ phụ trách công việc này cho cả đoàn phim. Lúc này người họa sĩ
sẽ đóng vai trò là người thiết kế chính, nên cần có sự am hiểu về văn hóa và sự cảm nhận
tinh tế về nghệ thuật để có những tạo hình phù hợp cho bộ phim.
Ngoài những nhân tố kể trên, để ra đời một tác phẩm điện ảnh còn cần có sự phối
hợp nhiều nhân tố khác nữa như: nhạc sĩ chọn nhạc và sáng tác ca khúc chủ đề cho phim;
các chuyên viên về kĩ thuật như âm thanh, ánh sáng, xử lí hình ảnh, kĩ xảo… Tất cả mọi
người cùng lao động miệt mài để cho ra sản phẩm cuối cùng là một bộ phim hoàn chỉnh.
Và trong suốt quá trình sản xuất phim cũng không thể thiếu đi nhà đầu tư, người chịu
trách nhiệm chính về kinh tế cho việc sản xuất phim.
Văn học có khả năng miêu tả đối tượng một cách tự do, tinh tế và thỏa sức sáng tạo
của nhà văn trên từng câu từ. Đọc một tác phẩm văn học sẽ thúc đẩy tư duy cảm thụ và trí
tưởng tượng. Mỗi người đọc sẽ tự hình dung ra cho mình một thế giới khác biệt, dù thế
giới đó không có thực ở trong đời sống. Ngược lại, điện ảnh phản ánh đối tượng một cách
trực tiếp bằng những hình ảnh sinh động và trực quan. Người xem có thể trực tiếp nhìn
thấy thế giới trong câu chuyện chứ không cần phải thông qua trí tưởng tượng của mình.
Điện ảnh cũng có thể tái hiện những không gian trong quá khứ, hiện tại và cả tương lai
theo những gì mà nhà biên kịch đã viết ra.
1.4. Phim cải biên trong dòng chảy lịch sử điện ảnh
1.4.1. Phim cải biên trong lịch sử điện ảnh thế giới
Trong suốt lịch sử phát triển của ngành điện ảnh, đã có không ít những bộ phim
được cải biên từ tác phẩm văn học và có được những thành công vang dội. Tuy nhiên
không phải vì vậy mà không có những bộ phim cải biên thất bại. Khi một nhà biên kịch
hoặc đạo diễn đã quyết định cải biên tác phẩm văn học thành phim thì đó là cả một quá
trình cân nhắc và chọn lựa thật cẩn thận và kĩ càng. Việc cải biên một tác phẩm văn học
thành phim cũng không phải là một công việc dễ dàng mà đó là cả một quá trình công
phu. Người đạo diễn phải làm sao cân bằng yếu tố văn học và điện ảnh, chuyển tiếp được

Assignment, Essay
hồn của tác phẩm văn chương vào các hình ảnh cụ thể nhưng vẫn phải thể hiện được sự
sáng tạo của nhà làm phim.
Tác phẩm văn học có thể có nội dung lên đến hàng nghìn trang, thế nhưng một bộ
phim điện ảnh luôn có giới hạn về thời gian nhất định. Thế nên, việc khó khăn nhất với
đạo diễn là nên chọn cảnh nào và cắt cảnh nào, phải làm sao để đưa hết những cảnh đắt
vào trong phim và phục vụ mục đích nghệ thuật chứ không phải là những cảnh dư thừa.
Hơn nữa nhiều lúc tác phẩm văn học thật sự rất hay nhưng để chuyển những câu từ ấy
thành hình ảnh thì là việc vô cùng khó khăn. Nhiều khi bằng ngôn từ các nhà văn đã chạm
đến được những ý nghĩa triết lí sâu sa, thế nên khi cải biên thành phim thì công việc càng
khó gấp bội phần. Thế nhưng, những khó khăn đó cũng không cản trở được sự thành công
của những đạo diễn tài ba. Họ đã có những cảm thụ riêng về tác phẩm văn học và đã cải
biên thành công đưa chúng lên màn ảnh.
Đó là trường hợp đạo diễn người Mỹ David Grifit, người được xem là một trong
những nhân vật có công đặt nền móng cho điện ảnh Hollywood. Trong lịch sử phim cải
biên, ông đã rất thành công khi chỉ trong năm 1915 đã dàn dựng được đến 40 phim ngắn,
trong đó có nhiều phim được cải biên từ tác phẩm văn học. Và bộ phim nổi tiếng nhất của
ông chính là Sự ra đời của một quốc gia, phim được cải biên từ cuốn tiểu thuyết nổi tiếng
của nhà văn Charles Dickens có tên Người ở bộ lạc Clan. Cũng từ đó những cuốn tiểu
thuyết nổi tiếng khác cũng được cải biên thành phim và thành công rực rỡ.
Cùng với thời gian, khoa học kĩ thuật càng phát triển thì điện ảnh cũng từng bước
nâng cấp dần. Từ phim câm chuyển dần đến phim có tiếng, từ phim trắng đen đến phim
màu.. Những kĩ thuật dựng phim, quay phim ngày càng được cải tiến làm cho chất lượng
các bộ phim không ngừng được nâng cao. Hàng loạt các bộ phim điện ảnh được cải biên
từ tác phẩm văn học cũng lần lượt ra đời và từ đó các tiểu thuyết được dựng thành phim
nhiều vô kể. Chúng ta có thể nhắc đến những quyển như: Nhà thờ đức bà Paris, Những
người khốn khổ của nhà văn V. Hugo; Ana Karenina của Tolstoy, Không gia đình của
Hecto Malot, Hội chợ phù hoa của Thackeray… Đặc biệt quyển tiểu thuyết Ana Karenina

Assignment, Essay
là một trong những tác phẩm văn học thu hút các nhà làm phim của nhiều nước trên thế
giới. Mỗi một đạo diễn khai thác những khía cạnh khác nhau của tác phẩm để dựng nên
một bộ phim theo cách cảm của riêng mình. Từ năm 1905 đã có vở opera được cải biên từ
nội dung tiểu thuyết. Cho đến nay tác phẩm này đã đề chủ đề chính cho nhiều vở ballet và
được dựng phim hơn 10 lần. Tuy được dựng lại nhiều lần như thế, nhưng mỗi nhà đạo
diễn đều có một cách đọc Ana Karenina rất riêng, chính điều này làm cho nội dung của
bộ phim không gây nhàm chán mà ngược lại còn rất thu hút người xem qua từng thời kì.
Những người đã từng xem bộ phim cải biên Ana Karenina năm 2012 (bản mới nhất) sẽ
rất tòm mò muốn tìm xem các bản phim trước đây để có sự so sánh và thấy được những
khía cạnh khai thác khác nhau của đạo diễn. Mỗi lần cải biên đều có những ý kiến nhận
xét đánh giá khác nhau, có bản được xem là hay cũng có bản bị phê bình là kém. Thế
nhưng các đạo diễn ở từng thời kì vẫn háo hức dựng lại nội dung của quyển tiểu thuyết
nổi tiếng của đại văn hào Nga này.
Năm 1939, lịch sử phim cải biên được đánh dấu bởi thắng lợi của bộ phim Cuốn
theo chiều gió cải biên theo tác phẩm văn học cùng tên của nữ nhà văn Margaret Michell.
Bộ phim đã làm nên kỉ lục rất ấn tượng với 10 giải Oscar. Từ câu chuyện văn học miêu tả
bối cảnh cuộc nội chiến nam bắc, trong hoàn cảnh ác liệt ấy lại khơi dậy một tình yêu quê
hương đất nước và lòng dũng cảm, quyết tâm khắc phục khó khăn. Ẩn trong bức tranh xã
hội đầy khắc nghiệt ấy chính là tình yêu của hai nhân vật chín là Scarlett và Rhett Butler.
Sau những thất bại trong hôn nhân Scarlett lại một lần nữa tìm được bến đỗ hạnh phúc
bên cạnh Rhett Butler. Trải qua khoảng thời gian hạnh phúc, ai ngờ Rhett Butler lại một
lần nữa như những người trước đây bỏ Scarlett ra đi. Scarlett sống những tháng ngày vô
cùng đau đớn và nhận ra vết thương lòng quá lớn bởi cô yêu Rhett Butler vô cùng sâu
đậm. Thế rồi, Scarlett đã tìm ra cách để trấn an bản thân bằng niềm tin rằng tương lai tốt
đẹp rồi sẽ đến, và từ đó cô có thêm động lực đứng vững vàng hơn trong xã hội đầy chông
gai. Sự thành công của bộ phim ngoài lưu lại dấu ấn của nhà văn và đạo diễn còn làm nên
tên tuổi bất hủ cho hai diễn viên thủ vai chính. Đó là nữ diễn viên Vivien trong vai
Scarlett và nam diễn viên William Clark Gable trong vai Rhett Butler. Không chỉ dừng lại

Assignment, Essay
ở đó, bộ phim đã được đông đảo khán giả trên thế giới mong đợi và yêu thích. Cuốn tiểu
thuyết của nhà văn Margaret Michell được tái bản rất nhiều lần và dịch ra nhiều thứ tiếng
trên thế giới.
Tiếp theo thành công vang dội của bộ phim Cuốn theo chiều gió những bộ phim
cải biên khác cũng tiếp bước ghi dấu ấn. Đó là bộ phim Giai điệu hạnh phúc được cải
biên từ quyển tiểu thuyết Câu chuyện những người ca sĩ gia đình Trapp (The story of the
Trapp Family Singer). Đây được xem là bộ phim cải biên rất thành công ở thể loại phim
âm nhạc và có cốt truyện chân thực cảm động nhất. Maria là nhân vật chính, cô là một tu
sĩ rất yêu âm nhạc và thích ca hát. Được gia đình Von Trapp mời đến làm cô giáo cho
những đứa con yêu quý của họ. Bằng sự dịu dàng cùng giọng hát trời phú, cô đã chinh
phục những đứa trẻ tinh nghịch và truyền cảm hứng yêu âm nhạc đến chúng. Cả câu
chuyện được kể lại theo phong cách trình diễn của những bộ phim âm nhạc lúc bấy giờ.
Những bài hát chính trong phim đã khơi dậy sự đồng cảm và cái kết thúc có hậu làm
người xem vô cùng mãn nguyện.
Hay bộ phim bộ phim Chúa tể của những chiếc nhẫn được đạo diễn Peter Jackson
cải biên năm 1997. Chúa tể của những chiếc nhẫn là cuốn sách kết tinh quá trình lao động
miệt mài suốt 14 năm của nhà văn Anh JPP Tolkien. Cả tiểu thuyết và phim đều tái hiện
lại khung cảnh thần thoại đầy kì bí, nhưng đằng sau đó là cả những triết lí cho con người
ở thế giới hiện tại. Thành công của quyển sách đã khơi nguồn cảm hứng và quyết tâm làm
phim nơi đạo diễn Tolkien. Không dừng lại ở đó, hiệu ứng của bộ phim còn biến ngôi
làng được chọn làm bối cảnh chính trở thành một địa điểm du lịch vô cùng hấp dẫn, thu
hút hàng triệu du khác đến tham quan hằng năm.
Những bộ phim cải biên liên tiếp giành nhiều giải Oscar đã giúp khẳng định giá trị
và sức hút của thể loại phim này. Những bộ phim cải biên tiếp tục nhận giải Oscar sau đó
có thể kể đến là: Hamlet (năm 19480), Ben Hủ (năm 1959), Bố già (năm 1969),… Những
bộ phim cải biên nổi tiếng khác: Số phận con người từ tác phẩm cùng tên của nhà văn
Solokhov; Triệu phú khu ổ chuột; Tình yêu thời thổ tả; Chiến tranh và hòa bình của nhà

Assignment, Essay
văn Tolstoy; Hồng lâu mộng của Tàu Tuyết Cần; Cao lương đỏ; Tam quốc chí diễn nghĩa
của La Quán Trung, Tây du kí của Ngô Thừa Ân…
Những bộ phim cải biên đã đánh cột mốc quan trọng trong lịch sử điện ảnh thế
giới. Các nội dung từ tác phẩm văn học đã được những đạo diễn thẩm thấu và bằng thiên
hướng thẩm mĩ của mình đã chuyển đổi ngôn ngữ văn học thành ngôn ngữ điện ảnh đưa
lên màn hình. Tuy nhiên không phải tác phẩm văn học nào cũng có khả năng cải biên
thành công. Những tác phẩm văn học được chọn thường là những tác phẩm có sự tương
đồng lớn và có điểm hút lớn, có nút thắc hợp lí và cao trào được đưa đến đỉnh điểm. Khi
xây dựng kịch bản lấy cảm hứng từ tác phẩm văn học, nhà biên kịch cũng phải đắn đo
xem xét kĩ lưỡng và cần lọc ra được một cốt truyện cơ bản từ nội dung tác phẩm văn học.
Câu chuyện đó có thể được giữ nguyên như trong tác phẩm văn học cũng có thể biến đổi
chút ít cho phù hợp với ý đồ của nhà làm phim, tuy nhiên cũng phải tuân theo những
nguyên tắc nhất định của sáng tạo nghệ thuật trong ngành điện ảnh. Khi lựa chọn tạo hình
nhân vật đạo diễn cũng phải quan tâm đến tính chất điện ảnh của một nhân vật văn học có
thể đưa vào phim. Nhân vật của điện ảnh phải là những nhân vật hành động, họ phải
thông qua những hành động của mình để thể hiện ý đồ của đạo diễn, thể hiện những suy
nghĩ nét tính các của nhân vật đó. Nếu họ chỉ suy tư và có những đoạn hồi tưởng độc
thoại như trong văn học thì sẽ mất đi chất điện ảnh. Vì thế nhà biên kịch chính là người
cần phải biết cách chuyển đổi những dòng suy tư trăn trở đó thành những hành động cụ
thể. Tác phẩm văn chương có chứa nhiều chất điện ảnh cũng không hẳn sẽ là những điều
kiện để tác phẩm đó được chọn dựng thành phim, mà ở đây còn phụ thuộc rất lớn vào nhà
biên kịch và đạo diễn. Để có được thành công nhất định, bộ phim cải biên khi ra đời cũng
cần chọn đúng thời điểm công chiếu và phù hợp với bối cảnh xã hội lúc ấy.
1.4.2. Phim cải biên trong lịch sử điện ảnh Việt Nam
Điện ảnh Việt Nam chính thức được khai sinh được đánh dấu mốc bởi sắc lệnh
thành lập “Doanh nghiệp quốc doanh chiếu bóng và chụp ảnh” của chủ tịch Hồ Chí Minh.

Assignment, Essay
Tiếp sau đó, những bộ phim điện ảnh lần lượt được ra đời. Trong thời chiến, những bộ
phim về đề tài yêu nước rất được khuyến khích.
Năm 1959, hai đạo diễn Nguyễn Hồng Nghi và Phạm Hiếu Dân đã cho ra đời bộ
phim Chung một dòng sông, đánh một cột mốc quan trọng trong điện ảnh nước nhà. Bộ
phim đã tái hiện được thành công tình hình chính trị lúc bấy giờ của đất nước, đồng thời
đặt nền móng cho hướng đi của những bộ phim cách mạng về sau. Chính vì thế mà vào
năm 1973, bộ phim đã được trao giải Bông sen vàng tại liên hoan phim Việt Nam lần thứ
2. Sau thành công của Chung một dòng sông hai đạo diễn lại tiếp tục hợp tác và cải biên
truyện ngắn Vật kỉ niệm của người đã mất thành bộ phim Vật kỉ niệm vào năm 1960.
Hưởng ứng điều đó năm 1962 bộ phim Vợ chồng A Phủ được đạo diễn Mai Lộc và
Hoàng Thái cải biên từ tác phẩm cùng tên của nhà Tô Hoài. Sau đó một năm bộ phim Con
chim vành khuyên được cải biển từ tác phẩm Câu chuyện về một bài ca của nhà Nguyễn
Văn Thông đã giành được nhiều lời khen ngợi của giới chuyên môn cũng như khán giả.
Năm 1963, đạo diễn Phạm Kỳ Nam đã dựa trên nội dung của truyện dài Một
chuyện chép ở bệnh viện của nhà văn Bùi Đức Ái dựng thành bộ phim Chị Tư Hậu. Bộ
phim cải biên này có nội dung nói về cuộc đời của một người phụ nữ miền Nam trong
thời kháng Pháp. Bộ phim đã thành công vang dội và nhận được nhiều giải thưởng điện
ảnh danh giá. Chị Tư Hậu đã nhận được giải Bông sen vàng tại liên hoan phim Việt Nam
lần thứ 2, huy chương bạc tại liên hoan phim quốc tế Moskvo năm 1963, riêng nghệ sĩ Trà
Giang cũng nhận được giấy khen cho vai diễn chị Tư Hậu.
Năm 1966, đạo diễn Bùi Đình Hạt đã cải biên tác phẩm Sống như anh của nhà văn
Trần Đình Vân thành bộ phim Nguyễn Văn Trỗi. Bộ phim đã khắc họa thành công hình
ảnh người anh hùng Nguyễn Văn Trỗi với khí thế hiêng ngang, dũng cảm, không khuất
phục quân thù đã truyền cảm hứng yêu nước khắp các đồng bào chiến sĩ. Bộ phim đã
nhận được giải Bông sen vàng tại liên hoan phim Việt Nam lần thứ 1.

Assignment, Essay
Năm 1975, tiểu thuyết Vùng trời của Hữu Mai được đạo diễn Huy Thành cải biên
thành bộ phim cùng tên.
Năm 1997, là thời điểm xuất hiện nhiều bộ phim cải biên trong đó có thể kể đến
các bộ phim: Chị Nhàn của đạo diễn Huy Thành, Ngày lễ thánh của đạo diễn Bạch Diệp,
Những đứa con của đạo diễn Khánh Dư.
Những tác phẩm của nhà văn Nguyên Ngọc cũng lần lượt được dựng thành phim.
Đó là bộ phim Rừng xà nu của đạo diễn Nguyễn Văn Thông, phim Đất nước đứng lên của
đạo diễn Lê Đức Tiến. Nội dung của những bộ phim xoay quanh sự anh hùng dũng cảm
của những người dân núi rừng Tây Nguyên.
Nguyễn Quang Sáng là một trong những nhà văn có các tác phẩm tạo cảm hứng
cho nhiều đạo diễn cải biên thành phim. Năm 1970, đạo diễn Đặng Nhật Minh và Nguyễn
Đức Hinh đã cải biên truyện ngắn Chị Nhung thành bộ phim cùng tên và phim đã nhận
được bằng khen tại liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2. Tiếp tục là bộ phim Mùa gió
chướng và Cánh đồng hoang do chính Nguyễn Quang Sáng viết kịch bản và đạo diễn
Hồng Sến dàn dựng. Cả hai bộ phim đều thành công vang dội và được đón nhận rộng rãi.
Đến nay, Cánh đồng hoang vẫn được xem là một trong những bộ phim về đề tài chiến
tranh hay nhất của Việt Nam.
Các truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã tạo cảm hứng cho nhiều đạo
diễn. Tướng về hưu được đạo diễn Nguyễn Khắc Lợi dàn dựng năm 1988 và nhận được
giải Bông sen bạc tại liên hoan phim Việt Nam năm 1990. Truyện ngắn Thương nhớ đồng
quê và Những bài học nông thôn tiếp tục được cải biên thành bộ phim Thương nhớ đồng
quê của đạo diễn Đặng Nhật Minh. Những người thợ xẻng được đạo diễn Vương Đức cải
biên thành bộ phim cùng tên. Các phim đều giành được những giải thưởng danh giá tại
liên hoan phim Việt.
Hàng loạt các tác phẩm văn học sau thời chiến được cải biên thành phim và tạo nên
một hiệu ứng tích cực từ phía người xem. Những bộ phim thành công có thể kể đến là:

Assignment, Essay
Người đi tìm dĩ vãng của đạo diễn Trần Phương và Tất Bình cải biên từ tiểu thuyết Ăn
mày dĩ vãng của nhà văn Chu Lai; Phim Mê thảo- thời vang bóng của đạo diễn Việt Linh
cải biên từ truyện Chùa đàn của Nguyễn Tuân; phim Thời xa vắng của đạo diễn Hồ
Quang Minh cải biên từ tiểu thuyết cùng tên của Lê Lựu; phim Người đàn bà mộng du
của đạo diễn Nguyễn Thanh Vân cải biên từ truyện ngắn Người đàn bà trên chuyến tàu
tốc hành của Nguyễn Minh Châu
Và những năm gần đây bộ phim Mùa len trâu được đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm
Minh cải biên từ tác phẩm cùng tên nằm trong tập truyện Hương rừng Cà Mau của nhà
văn Sơn Nam. Bộ phim đã tái hiện được bối cảnh cùng những trăn trở, đời sống của người
dân miền Tây nam bộ mỗi khi mùa nước lũ tràn về. Những người nông làm nghề “len
trâu” phải đấu tranh để tìm được cỏ cho những chú trâu sống qua mùa lũ, họ yêu quý
những con trâu như người thân gắn bó trong gia đình. Phim đã đoạt giải đặc biệt tại Liên
hoan phim Locarno ở Thụy Sĩ, giải đạo diễn xuất sắc nhất ở Liên hoan phim Chicago ở
Mỹ, giải cao nhất của Liên hoan phim Amiens ở Pháp, giải đặc biệt của Liên hoan phim
Amazonas ở Brasil và giải Cánh diều vàng cho phim hợp tác với nước ngoài xuất sắc
nhất. Bộ phim mang điện ảnh Việt Nam vươn ra thế giới và khẳng định tài năng điện ảnh
của nước nhà.
Bộ phim Cánh đồng bất tận được cải biên từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn
Nguyễn Ngọc Tư của đạo diễn Nguyễn Phan Quang Bình đã tạo nên một tiếng vang lớn
trong nền điện ảnh nước nhà. Phim đã tạo nên hiệu ứng tâm lí mạnh mẽ và dành được
nhiều giải thưởng điện ảnh danh giá. Phim đã dành được giải cánh diều vàng 2010 ở các
hạng mục: nhạc sĩ phim truyện nhựa, diễn viên nữ chính phim truyện nhựa, diễn viên nam
phụ phim truyện nhựa; giải Cánh diều bạc phim truyện nhựa và giải báo chí bình chọn
cánh diều vàng năm 2010.
Mới đây nhất vào năm 2015, bộ phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh của đạo diễn
Victor Huy Vũ được cải biên từ tác phẩm văn học cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật
Ánh đã dành được thành công vang đội. Phim lấy bối cảnh làng quê miền trung với cốt

Assignment, Essay
truyện thiếu nhi khá nhẹ nhàng cùng những cảnh quay đẹp mắt đã giành được sự yêu
thích của đông đảo người xem. Cũng trong năm này bộ phim đã giành được nhiều giải
thưởng điện ảnh danh giá. Đó là giải phim truyện hay nhất tại Liên hoan phim thiếu nhi
quốc tế Toronto 2015, giải thưởng Silk Road về phim hay nhất năm, các giải thưởng tại
Liên hoan phim Việt Nam 2015: giải bông sen vàng, đạo diễn xuất sắc nhất, quay phim
xuất sắc nhất, phim hay nhất do khán giả bình chọn.
Năm 2015 cũng là năm mà điện ảnh Việt Nam có nhiều bộ phim được cải biên từ
tác phẩm văn học ra đời. Đó là các bộ phim như Quyên cải biên từ tiểu thuyết Quyên của
Nguyễn Văn Thọ, Dịu dàng cải biên từ truyện ngắn “Một sinh vật dịu dàng” của
Dostoevsky, Nước 2030 của Nguyễn Võ Nghiêm Minh cải biên từ “Nước như nước mắt”
của Nguyễn Ngọc Tư…
Tiểu kết
Cải biên học là một vấn đề không mới nhưng luôn được quan tâm ở mọi thời đại.
Những năm gần đây các bộ phim cải biên lần lượt ra đời làm khơi dậy sự yêu thích và
quan tâm của người xem lẫn những người nghiên cứu về thể loại phim cải biên. Nắm rõ
được cải biên là gì và có những đặc điểm tính chất gì phù hợp để áp dụng vào trong điện
ảnh sẽ giúp người xem dễ tiếp cận các bộ phim cải biên mà không bị ảnh hưởng bởi chính
tác phẩm văn học nguồn.
Lí thuyết về cải biên học là sự phức hợp các lí thuyết, trong đó các lí thuyết về văn
hóa học, phiên dịch học, liên văn bản là những lí thuyết hiện nay có ảnh hưởng đến cải
biên được quan tâm khá nhiều. Từ lịch sử phim điện ảnh cho đến lịch sử của phim cải
biên đã có không ít những bộ phim cải biên rất thành công và ghi dấu trong nền điện ảnh
thế giới. Một tác phẩm văn học có tính cải biên khả thi cũng cần hội tụ rất nhiều yếu tố.
Sự tương thông của đạo diễn với nhà văn sẽ giúp ích rất lớn cho việc thành công của một
bộ phim cải biên. Từ tác phẩm văn học đến tác phẩm điện ảnh là cả một quá trình dày
công phối hợp của rất nhiều cá nhân, để có thể chuyển đổi thành công mật mã văn chương

Assignment, Essay
lên màn ảnh rộng. Hòa cùng dòng phim cải biên thế giới điện ảnh Việt Nam cũng có
không ít những bộ phim cải biên thành công và nhận được sự yêu thích của đông đảo
người xem.

Assignment, Essay
CHƯƠNG 2
HOÀNG TỬ BÉ - NHỮNG KHẢ NĂNG CẢI BIÊN
Saint – Exupery nhà văn phi công có cuộc đời gắn với những chuyến bay. Những
sự kiện trong cuộc đời đã ghi dấu ấn sâu đậm trong các sáng tác của ông. Với những suy
tư trăn trở và cái nhìn của một nhà văn phi công, các sáng tác của ông ẩn chứa những tư
tưởng và quan niệm nghệ thuật sâu sắc. Hoàng tử bé tác phẩm dành cho những ai đã từng
là trẻ thơ vừa mang đậm chất hồn nhiên cũng vừa mang đậm chất triết luận. Bằng những
câu từ trong tác phẩm Saint – Exupery đã đánh thức con người trở về thế giới của tuổi thơ
muôn màu. Từ đó có những suy nghĩ, chiêm nghiệm về những góc khuất trong tính cách
con người. Hoàng tử bé là những trăn trở trong hành trình đi tìm giá trị của con người
đích thực.
2.1. Nhà văn phi công Saint – Exupery
2.1.1. Cuộc đời
Saint - Exupery là một trong số những nhà văn Pháp nổi tiếng ở thế kỉ 20. Tuy số
lượng tác phẩm không đồ sộ như những nhà văn tên tuổi khác, nhưng mỗi tác phẩm của
ông đều để lại dấu ấn sâu đậm. Và phong cách sáng tác của ông đã làm nên nét khác biệt
của nhà văn phi công. Cuộc đời của Saint - Exupery cũng trải qua nhiều thăng trầm, ghi
dấu ấn mạnh mẽ tác động đến các sáng tác của ông. Trong hai quyển Lịch sử văn học
Pháp thế kỉ XX (tập 3) và Saint - Exupery cuộc đời và tác phẩm đã liệt kê những sự kiện
khá chi tiết về cuộc đời của Saint - Exupery. Chúng tôi dựa vào hai quyển sách trên để
thống kê lại những chi tiết cơ bản nhất về cuộc đời của nhà văn phi công này.
Antoine Marie Roger de Saint - Exupery sinh ngày 19 tháng 6 năm 1900 tại thành
phố Lyon của nước Pháp. Xuất thân từ một gia đình quý tộc đã lỗi thời, cha là công chức
của một công ty bảo hiểm. Mẹ ông là một phụ nữ có học thức và mang trong mình tâm
hồn nghệ sĩ, chính vì thế bà đã truyền cảm hứng và tình yêu văn chương cho con của

Luận Văn: HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC

Luận Văn: HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Luận Văn: HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC

Similar to Luận Văn: HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC (20)

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (16)

Luận Văn: HOÀNG TỬ BÉ TỪ GÓC NHÌN CẢI BIÊN HỌC