Komentarz Dawida Dewitta

1. Księga Wyjścia
Autor Księgi: Mojżesz (1526 przed Chr. – 1406 przed Chr.)
Czas powstania Księgi: między r. 1446 a 1406 przed Chr.
Komentarz do Księgi: David A. DeWitt

2. Relational Concepts Inc. 2
Plan Księgi Wyjścia
WSTĘP
rozdziały 1 do 13 rozdziały 14 do 19 rozdział 20 rozdziały 21 do 34 rozdziały 35 do 40
EGIPT
UWOLNIENI
Z EGIPTU
PRZYKAZANIA ROZPORZĄDZENIA PRZYBYTEK
W Y J Ś C I E P R A W A

3. Relational Concepts Inc. 3
ü Księga Wyjścia jest drugą księgą Mojżesza w tradycyjnie nazywanej Torze (po hebrajsku
“Prawo”) czyli Pięcioksięgu (po grecku “pięć ksiąg”), który zawiera: Księgę Rodzaju, Księgę
Wyjścia, Księgę Kapłańską, Księgę Liczb i Księgę Powtórzonego Prawa.
ü Tytuł hebrajski to Weleh Szemot – Oto imiona - te słowa zawierają pierwsze dwa hebrajskie
wyrazy księgi, a fraza ta pojawia się także w Księdze Rodzaju 46,8.
Wszystkie księgi Pięcioksięgu zatytułowane są w ten sposób (poprzez użycie pierwszych słów
księgi) i – co najmniej w przypadku Księgi Wyjścia – nie wydaje się, że Mojżesz miał zamiar
opisać przez nie treść albo temat księgi.
ü Fakt, że zaczyna się od spójnika „i”, podkreśla jej związek z Księgą Rodzaju – jest kontynuacją
historii napisanej przez tego samego autora.
WSTĘP

4. Relational Concepts Inc. 4
Mimo iż zawsze są jacyś „uczeni”, którzy lubią podważać jasne przesłanie Biblii, nie ma
uzasadnionego sposobu odmówienia Mojżeszowi autorstwa Księgi Wyjścia.
ü Joz 8,31 jak rozkazał Mojżesz, sługa Jahwe, synom Izraela i jak napisano w księdze Prawa
Mojżesza…
ü Wj 17,14 Jahwe powiedział wtedy do Mojżesza: Zapisz to na pamiątkę
ü Wj 24,4 Spisał więc Mojżesz wszystkie słowa Jahwe.
ü Wj 34,27 Jahwe rzekł do Mojżesza: Zapisz sobie te słowa, gdyż na podstawie tych słów
zawarłem przymierze z tobą i z Izraelem
ü Pwt 31,24 … Mojżesz zakończył całkowicie pisanie tego Prawa w księdze
AUTOR

5. Relational Concepts Inc. 5
ü Pwt 31,25–26 …Mojżesz rozkazał lewitom noszącym Arkę Przymierza Jahwe:
„Weźcie tę Księgę Prawa i połóżcie ją obok Arki Przymierza Boga waszego, Jahwe, a niech tam
będzie przeciwko wam jako świadek.”
ü 1 Krl 2,3 Będziesz strzegł zarządzeń twego Boga, Jahwe, aby iść za Jego wskazaniami,
przestrzegać Jego praw, poleceń i nakazów, jak napisano w Prawie Mojżesza, aby ci się
powiodło wszystko, co zamierzysz, i wszystko, czym się zajmiesz
ü Neh 8,1 …wtedy zgromadził się cały lud jak jeden mąż na placu przed Bramą Wodną. I domagali
się od pisarza Ezdrasza, by przyniósł księgę Prawa Mojżeszowego, które Jahwe nadał Izraelowi
ü Neh 8,7–8 …Lewici objaśniali ludowi Prawo, podczas gdy lud pozostawał na
miejscu: (8) Czytano więc z tej księgi, księgi Prawa Bożego, dobitnie, z dodaniem objaśnienia,
tak że lud rozumiał czytanie
ü Neh 13,1 W owym czasie czytano z Księgi Mojżesza przed ludem
AUTOR

6. Relational Concepts Inc. 6
ü Mk 12,26 …Co zaś dotyczy umarłych, że zmartwychwstaną, czyż nie czytaliście w księdze
Mojżesza …
ü Łk 24,44 …Musi się wypełnić wszystko, co napisane jest o Mnie w Prawie Mojżesza, u Proroków
i w Psalmach
ü Dz 28,23 Wyznaczywszy mu dzień, w większej liczbie przyszli do niego do mieszkania, a on
przytaczał im świadectwa o królestwie Bożym; od rana aż do wieczora przekonywał ich o Jezusie
na podstawie Prawa Mojżeszowego i Proroków
AUTOR

7. Relational Concepts Inc. 7
Wyrażenie „Prawo Mojżesza” pojawia się w Biblii 22 razy, a fraza księgi Mojżesza dodatkowo 5 razy.
Wewnętrzne dowody wskazują, że autorem był człowiek podobny do Mojżesza. Można zapytać:
„A kto inny mógłby to napisać? Jacy inni kandydaci byliby rozsądną alternatywą dla Mojżesza?”
…autor był wysoce wykształcony w
zakresie spraw Egipcjan i Hebrajczyków
…autor był biegły zarówno w języku
egipskim jak i hebrajskim (Dz 7,22)
…autor przez długi czas przebywał w Egipcie.
Był na przykład obeznany z cyklem wzrostu
lnu, jęczmienia, pszenicy i żyta w delcie Golan
w Dolnym Egipcie (Wj 9,31–32).
…autor znał szczegóły dostępne
tylko naocznemu świadkowi
(Wj 15,27).
POMYŚLMY…
AUTOR

8. Relational Concepts Inc. 8
1. Mojżesz nie pisał swoich
wspomnień w formie
pamiętnika. Spisywał historię,
tak jak mu Bóg polecił.
2. Uzasadnione jest
przypuszczenie, że Mojżesz
dyktował tekst kronikarzowi,
który pisał w trzeciej osobie.
Najwidoczniej powszechne
było wykorzystywanie
bezimiennego kronikarza w
celu zarejestrowania informacji
(1 Krn 29,29; Neh 12,32; Est
2,23; 6.1; 10.2).
Dlaczego Księga Wyjścia napisana jest w trzeciej osobie?
Pytanie, jakie należy zadać odnośnie autorstwa Mojżesza, jest następujące: “Jeżeli Mojżesz napisał
tę księgę, dlaczego używał trzeciej osoby, np. „Mojżesz zrobił to czy tamto” zamiast “Zrobiłem to i
tamto?” Oto kilka sugestii, z których każda ma jakieś zalety.
3. Właściwie blisko cały Stary
Testament napisany jest w
trzeciej osobie. Tylko Księga
Ezechiela, niektóre psalmy i
części Pieśni nad Pieśniami
mają pierwszą osobę. Tak
więc pisanie w trzeciej osobie
było przyjętym stylem,
prawdopodobnie
zapoczątkowanym przez
Mojżesza.
AUTOR

9. Relational Concepts Inc. 9
AUTOR
Wydaje się, że Stary Testament został napisany przez autora głównego, w tym przypadku
Mojżesza, a inne księgi przez Jozuego, Dawida, Salomona, Izajasza, Daniela, i tak dalej.
Prorocy, tacy jak Samuel, Natan i Gad (1 Krn 29,29) również uzupełniali informacje, które
zostały uporządkowane i spisane przez kronikarza. Na koniec, w wieku V przed Chr., kilka
wyjaśnień dodał Ezdrasz i lewici (Neh 8,7–8). To daje nam Biblię hebrajską, TNK [Tora
(Prawo)–Nevi’im (Prorocy)– Ketuvim (pisma/psalmy, itp.)] znaną nam jako Stary Testament.
Najważniejsze jest to, że Bóg nadzorował proces, tak że to, co mamy w oryginalnych językach
jest słowem natchnionym, nieomylnym Słowem Boga. Paweł napisał: Całe Pismo przez Boga
jest natchnione (2 Tm 3,16–17), a Jezus – mając na myśli Stary Testament – powiedział:
Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż
się wszystko spełni. (Mt 5,18).
WNIOSEK

10. WNIOSEK
ü Data napisania Księgi Wyjścia jest datą samego Wyjścia.
Przytłaczające dowody potwierdzają Wyjście z Egiptu, które miało miejsce około roku 1446 przed
Chr. podczas rządów faraona Amenhotepa II (1450–1425).
ü Najpierw jednak musimy przyjrzeć się powszechnej teorii, że Wyjście miało miejsce roku 1290,
podczas rządów faraona Ramzesa II.
Ramzes II urodził się w r. 1303 i umarł w r. 1213 w wieku 90 lat. Rządził w latach 1279
- 1213 (od 24–90 roku życia), przez 66 lat. Ramzes II był faraonem najdłużej sprawującym
władzę, zakłada się więc, że jego wpływ był ogromny.
Jako że Wj 1,11 mówi, że Izraelici byli zmuszani do budowania miast spichlerzy Pitom i Ramzes,
zakłada się, że miasto Ramzes zostało nazwane przez Ramzesa II jego imieniem. Jako że
dowody archeologiczne sugerują, że miasto zostało zbudowane pod koniec wieku XIV i na
początku XIII przed Chr., zakłada się, że Ramzes II był faraonem podczas Wyjścia, co datuje je
na rok około 1290.
CZAS POWSTAWANIA KSIĘGI WYJŚCIA

11. ü Istnieją dwa problemy z tą późniejszą datą:
1. Pierwszy problem, albo cała ich grupa, powstał z faktu, że miasto Ramzes zostało zbudowane
zanim urodził się Mojżesz (Wj 1,11), a Mojżesz podczas Wyjścia miał 80 lat (Wj 7,7).
Ramzes II rządził przez 66 lat. Musiał być faraonem przed urodzeniem się Mojżesza,
ponieważ miasto Ramzes zostało tak nazwane w Wj 1 zanim urodził się Mojżesz (Wj 2).
Nawet gdyby Ramzes II stał się faraonem w dniu urodzenia się Mojżesza, musiałby umrzeć 14
lat przed Wyjściem [80-66=14].
Inaczej można by spojrzeć na to tak: gdyby Ramzes II był faraonem podczas Wyjścia, tak jak
się utrzymuje, to jako że rządził 66 lat a Mojżesz miał 80, miasto Ramzes musiałoby być
zbudowane i nazwana co najmniej 14 lat zanim Ramzes II stał się faraonem.
CZAS POWSTAWANIA KSIĘGI WYJŚCIA

12. 2. Istnieją inne dobre wyjaśnienia na temat miasta nazwanego Ramzes w Wj 1,11:
b. Możliwe jest również, że nazwa Ramzes nie
była początkową nazwą miasta
wspomnianego w Wj 1,11, ale jego późniejszą
nazwą, a pisarz Ezdrasz (Neh 8:1) natchniony
przez Boga do zrobienia tego, użył nazwy
późniejszej, kiedy on i lewici tłumaczyli
czytającym, by zrozumieli sens pism (Neh
8,8). Tak samo było z miastem Dan (Rdz
14,14) - nie miało ono tej nazwy aż do czasu,
kiedy pokolenie Dana przywędrowało tam
wiele lat później.
a. Słowo “Ramzes” znaczy “zrodzony z Ra,”
boga słońca. Jako że czczenie słońca było w
Egipcie powszechne, to prawdopodobnie słowo
„Ramzes” było również powszechne. Bardziej
prawdopodobne jest, że zarówno miasto jak
i faraon zostali nazwani imieniem Ra, boga
słońca Egiptu.
CZAS POWSTAWANIA KSIĘGI WYJŚCIA

13. Niektórzy mówią też, że dowody archeologiczne nie pokazują kompleksowo cywilizacji istniejącej na
terenach podbitych przez Izraela, a także zniszczeń w miastach zdobytych przez nich po roku 1400.
Na ten temat istnieje sporo wyjaśnień.
Większość z nich była nomadami i beduinami, którzy nie budowali konkretnych miast. Nad tymi
terenami utrzymywali kontrolę wojskową, posyłając tam najeżdżające armie, a nie budując fortece.
Kilka miast również, takich jak Lakisz, Debir i Hazor zostało podbitych w czasach Jozuego i później
w okresie sędziów. Archeologiczne dowody nie wykluczają więc tego, że Izraelici najechali na
Transjordanię i ziemię Kanaan wcześniej, po roku 1400.
CZAS POWSTAWANIA KSIĘGI WYJŚCIA

14. 1 Krl 6,1 W roku czterysta osiemdziesiątym po wyjściu Izraelitów z ziemi egipskiej, w miesiącu Ziw,
to jest drugim, czwartego roku panowania Salomona nad Izraelem rozpoczął on budowę domu
Jahwe.
Czwarty rok panowania Salomona to 966 przed Chr. [znany po prostu przez dodawanie wieku
królów].
966 + 480 = 1446 przed Chr. to rok Wyjścia.
W Księdze Sędziów 11,26 jest napisane, że Izrael przebywał już w swojej ziemi przez trzysta lat. Był
to okres Jefty (około 1100). Dodając 40 lat pobytu na pustyni oraz 6 lat (jeżeli tyle trwał) podboju
Heszbonu, Aroeru i miast przy rzece Arnon, otrzymamy tę samą datę [1100 przed Chr. + 300 + 40 +
6 = 1446 przed Chr.] jako czas Wyjścia.
OKREŚLENIE ROKU WYJŚCIA

15. HISTORIA W OKRESIE WYJŚCIA
Między przybyciem Józefa do Egiptu w r. około 1876 (1446+430 w Egipcie = 1876), a urodzeniem
się Mojżesza w r. 1526 (1446 + 80, to wiek Mojżesza podczas Wyjścia = 1526), Egipt wpadł w ręce
Hyksosów. Byli oni semito-azjatami, którzy – posługując się żelaznymi rydwanami i azjatyckimi
łukami – podbili Egipt na około 150 lat (około 1850–1600). Hyksosi byli tolerancyjni wobec
imigrantów, włącznie z Hebrajczykami.
Około roku 1600 zbuntował się książę Teb i około roku 1576 Egipt powrócił do egipskich faraonów
podczas rządów Ahmose I z Teb. Jego potężne i wpływowe imperium rozszerzyło granice poza
rzekę Eufrat. Nowe imperium jednak, przeciwnie do Hyksosów, było nacjonalistyczne, budujące
imperium, odrzucające nowych imigrantów i czyniące niewolników z ludzi miejscowych,
z Hebrajczykami włącznie.
Uwaga osobista: Jak najlepiej potrafiłem wyliczyłem daty, które tu zamieściłem. Jak już wspomniałem, datę
Wyjścia łatwo jest obliczyć z 1 Księgi Królewskiej 6,1 i Księgi Sędziów 11,26. Te mówią nam o datach
związanych z Józefem w czasie, kiedy Izraelici weszli do Egiptu, mówią o Wyjściu oraz dacie urodzenia i
śmierci Mojżesza. Daty dotyczące faraonów pochodzą ze świeckich źródeł i nie wszystkie zgadzają się między
sobą a także z datami biblijnymi.

16. HISTORIA W OKRESIE WYJŚCIA
Kim była Hatszepsut (około 1508–1458) i czy jest tą, która wyciągnęła z Nilu Mojżesza jako
niemowlę?
Następcą Ahmose I był jego syn Amenhotep i Mojżesz urodził się pod koniec jego panowania.
Następcą Amenhotepa I był Totmes II, który umarł za młodu. Z praktycznych więc powodów
następcą Amenhotepa I stała się jego sławna córka Hatszepsut.
Oto jej historia:
ü Na początku w roku 1478 królowa Hatszepsut panowała nad
Egiptem przez ponad 20 lat. Służyła jako królowa u boku
swojego męża, Totmesa II, jednak po jego śmierci pretendowała
do roli faraona sprawując władzę w imieniu swojego
przybranego syna, Totmesa III. Rządziła w sposób pokojowy,
budując świątynie i pomniki - Egipt kwitł. Po jej śmierci Totmes
III ścierał jej napisy i próbował wykorzenić pamięć o niej.
[https://www.biography.com/people/hatshepsut-9331094]

17. HISTORIA W OKRESIE WYJŚCIA
ü Podczas znakomitych rządów Hatszepsut [które rozpoczęły się w 30 roku jej życia i trwały 20 lat
aż do jej śmierci w wieku 50 lat lat (1478–1458)], Egipt doświadczył dobrobytu. Często naucza
się, że Hatszepsut była księżniczką, która wyłowiła Mojżesza z Nilu.
Jeżeli jednak tradycyjne daty są poprawne, Mojżesz urodził się 18 lat przed nią. Nie mogła być
więc tą, która zabrała Mojżesza z Nilu. Chociaż, Mojżesz mógł ją znać. Oboje rośli na dworze
faraona. Mogła mieć 22 lata, kiedy Mojżesz uciekł mając lat 40, i w czasie jego nieobecności
rządziła Egiptem.
ü Po jej śmierci Totmes II panował w Egipcie jako dyktator, próbując usunąć całą wiedzę o niej i jej
wpływach. Jeżeli daty archeologów są poprawne, Totmes III umarł w roku 1450, na cztery lata
przed powrotem Mojżesza w roku 1446 (Wj 4,19).

18. HISTORIA W OKRESIE WYJŚCIA
ü Następcą Totmesa III był Amenhotep II (rządził w latach 1450–1425, niektórzy mówią, że aż do
roku 1400). Amenhotep II był faraonem w czasie Wyjścia, który zmusił Hebrajczyków do wyrobu
cegieł bez słomy, który doświadczył dziesięciu plag, który widział śmierć swego najstarszego
syna podczas Paschy. Jego armia utonęła w Morzu Czerwonym (Wj 14,28; 15,4).
ü Później Amenhotep II poniósł klęski militarne i Egipt był stosunkowo słaby, niewątpliwie dlatego,
że większość jego armii zginęła w Morzu Czerwonym. W roku 1525 jego następcą został jego
syn Totmes IV, który nie był jego najstarszym synem, gdyż ten został zabity w noc pierwszej
Paschy (Wj 12,29).

19. Józef znalazł się w Egipcie około roku 1876 przed Chr.
Hyksosi rządzili Egiptem około 150 lat (gdzieś około roku 1850–1600), możliwe zaczynali
zanim umarł Józef.
Ahmose I z Teb, po zbuntowaniu się wrócił, przybył do Egiptu i przywrócił rządy faraonów
egipskich (około roku 1576).
Następcami Ahmose I byli Amenhotep I, Totmes I i Totmes II.
Mojżesz uciekł z Egiptu do Midian w roku 1486, powrócił prowadząc Wyjście w roku 1446.
Księżniczka Hatszepsut była żoną Totmesa II, macochą, i współregentką z chłopcem-
królem (około 1478–1458) Totmesem III.
Totmes III stał się dyktatorem po śmierci Hatszepsut. Oboje rządzili Egiptem kiedy Mojżesz
był w ziemi Midian.
Następca Totmesa III to Amenhotep II (1450–1425, niektórzy mówią do 1400), rozpoczął
rządy cztery lata przed powrotem Mojżesza i był faraonem podczas Wyjścia
w roku 1446 przed Chr.
PODSUMOWANIE