SlideShare a Scribd company logo
1 of 18
Download to read offline
3. Transformasi Laplace
        Persamaan differensial mempunyai penyelesaian yang mengandung beberapa
konstanta integrasi yang tidak diketahui seperti A, B, C. Nilai dari konstanta-konstanta ini,
diperoleh dengan menerapkan syarat–syarat batas pada penyelesaiannya, suatu prosedur
yang seringkali cukup panjang. Salah satu tipe persamaan differensial tertentu dapat
diketahui dengan menghitung selama proses penyelesaian, yang lebih sederhana.
        Metode ini bergantung pada transformasi Laplace (Laplace transform). Jika f(x)
adalah suatu fungsi pada x yang terdefinisi untuk x ≥ 0, maka transformasi Laplace dari
f(x), dinotasikan dengan L{f(x)}, :
                              ∞

                              ∫e
                                    − sx
        L{f(x)} =                          f(x) dx
                             x= 0


dengan s adalah suatu variabel yang nilai-nilainya dipilih sedemikian hingga integral semi-
infinitifnya selalu konvergen.
Contoh 51
Carilah transformasi Laplace dari f(x) = 1 ?
Penyelesaian
Diketahui,
                       ∞

                       ∫e
                             − sx
        L{1} =                      (1) dx , untuk s = 0
                      x= 0


Maka,
                       ∞

                       ∫e
                             − sx
        L{1} =                      dx
                      x= 0

                       ∞                                   R
                                                                             R
                =      ∫
                      x= 0
                           e − (0)(x) dx = lim
                                           R→ ∞            ∫ 1 dx
                                                          x= 0
                                                                    = R→ ∞ x 0 = R→ ∞ R = ∞
                                                                      lim        lim


∴Integralnya Divergen. Untuk s ≠ 0
         ∞                                  R

         ∫e                                 ∫e
               − sx                               − sx
                      dx = lim                           dx
                           R→ ∞
        x= 0                               x= 0

                                                               R
                                     1                  1 − sR 1 
                             = lim  − e − sx  = R→ ∞  − e + 
                                                     lim
                               R→ ∞
                                     s        x= 0      s      s




                                                                                              64
Untuk s < 0, –sR > 0; maka limitnya adalah ∞ dan integralnya menjadi divergen. Untuk

                                                                      1                                       1
s > 0, – sR < 0; maka limitnya adalah                                   dan integralnya konvergen, maka L{1} = , s>0.
                                                                      s                                       s
        Dengan cara yang sama, jika k adalah sembarang konstanta maka berlaku,
                    k
        L{k} =        , s > 0.
                    s
Contoh 52
Tentukan transformasi Laplace dari f(x) = e-kx, x ≥ 0 dengan k adalah konstanta?
Penyelesaian
Diketahui,
                            ∞

                            ∫e
                                   − sx
        L{f(x)} =                            f(x)dx
                         x= 0


Maka,
                             ∞

                             ∫e
                                    − sx
        L{ e -kx
                   }=                        e − kx dx
                            x= 0

                                         R

                                         ∫e
                                                   − sx
                      lim
                    = R→ ∞                                e − kx dx
                                        x= 0

                                                               R
                            e − (s + k)x               e − (s + k)R − 1 
                   = lim                       = R→ ∞ 
                                                   lim                    
                                                                           
                     R → ∞  − (s + k) 
                                          x= 0         − (s + k) 
                               1
                     =              , s + k > 0, jika s < – k integralnya menjadi divergen.
                            (s + k)
Contoh 53
Carilah transformasi Laplace dari f(x) = x2 ?
Penyelesaian
Diketahui,
                        ∞

                        ∫e
                                 − sx
               2
        L{ x } =                        (x 2 ) dx
                     x= 0

                                    R                                                                R
                                                                         x 2 − sx 2x − sx 2 − sx 
                                    ∫x
                                                       − sx
                     lim
                   = R→ ∞
                                               2
                                                   e          dx = lim  −   e − 2e − 3e 
                                                                   R→ ∞                          
                                   x= 0                                  s        s       s       x= 0

                           R 2 − sR 2R − sR 2 − sR 2                                  
                     lim  −
                   = R→ ∞     e − 2 e − 3e + 3                                        
                                                                                       
                            s       s       s      s                                  



                                                                                                                   65
Untuk s < 0,
              R 2 − sR 
        lim  −   e  = ∞, dan bentuk integralnya divergen. Untuk s > 0, dengan
        R→ ∞   s       
                       
menggunakan aturan L’Hopital’s diketahui,
              R 2 − sR        − R2         − 2R         − 2
        lim  −
                 e  = lim
                                     = lim 2 sR = lim 3 sR = 0
        R→ ∞
               s        R → ∞ se
                                   sR
                                        R→ ∞ s e    R→ ∞ s e


             2R − sR        − 2R        − 2
        lim  −   e  = lim 2 sR = lim 3 sR = 0
        R→ ∞
               s       R→ ∞ s e   R→ ∞ s e


dengan cara yang sama diketahui,
              2         
        lim  − 3 e − sR  = 0,
        R→ ∞
              s         
                                                                                   2
sehingga integral soal di atas konvergen dan F(s) =                                   .
                                                                                   s3
Untuk s = 0,
         ∞                             ∞                                     R
                                                                                                  R3
         ∫
        x= 0
             e − sx (x 2 ) dx =        ∫
                                      x= 0
                                           e − s(0) (x 2 ) dx = lim
                                                                R→ ∞         ∫
                                                                            x= 0
                                                                                 x 2 dx = lim
                                                                                           R→ ∞   3
                                                                                                     dx = ∞.

                                                                        2
Sehingga dapat disimpulkan bahwa L{ x2} =                                  , untuk s > 0.
                                                                        s3
Contoh 54
Carilah transformasi Laplace dari f(x) = xekx ?
Penyelesaian
Diketahui,
                        ∞                           ∞                             xe (k − s)x   
                                                                                                   R          R
                                                                                                                  e (k - s)x    
                        ∫e                          ∫ xe               dx = lim                            ∫ k− s 
                              − sx                         ( k − s)x
       L{xe }= kx                      kx
                                     xe dx =                                                             −                   dx 
                                                                            R→ ∞  k − s          
                      x= 0                         x= 0                         
                                                                                                  x= 0     x= 0               
                                                                        R
                            xe (k − s)x          e (k - s)x 
                    = lim                      −
                                                  (k − s) 2 
                      R→ ∞  k − s
                                                             x= 0

                             Re (k − s)R            0                  e (k − s)R         1 
                    = R→ ∞  
                      lim                        −
                                                   (k − s) −                          −           
                            k − s                                       (k − s)        (k − s) 2  
                                                                                      2
                                                  
                               1             Re (k − s)R        e (k − s)R      1
                    =               2 + lim              − lim             =           , untuk s > k
                            (k - s)     R→ ∞  k− s         R→ ∞ k − s        (k - s) 2




                                                                                                                                    66
Contoh 55
Carilah L{sin kt}, k adalah konstanta?
Penyelesaian
Diketahui,
       Dengan menggunakan rumus dan Integral parsil, maka

                                          e αt (α sin βt − β cos βt)
       ∫   e αt sin βt dt =
                                                    α2 + β2
                                                                     dan


                         e αt (α cos βt + β sin βt)
       ∫
             αt
           e cos βt dt =                            , sehingga
                                  α2 + β2
                           ∞                                P                                                 P
                                                                               e -st ( − s sin kt − k cos kt)
                           ∫e             sin kt dt = lim ∫ e sin kt dt = lim
                                   − st                         - st
       L{sin kt}=
                          t= 0
                                                      P→ ∞
                                                           t= 0
                                                                          P→ ∞              s2 + k 2          0


                           k        e sP ( − s sin kP − k cos kP) 
                     lim
                   = P→ ∞  2      −                               
                          s + k                  s2 + k 2
                                 2
                                                                   
                            k
                   =             , untuk s > 0.
                          s + k2
                               2


Contoh 56
Carilah L{cos kt}, k adalah konstanta?
Penyelesaian
Diketahui,
                           ∞                                P                                                     P
                                                             e -st ( − s cos kt + k sin kt)
       L{cos kt}= ∫ e cos kt dt = P → ∞ ∫ e cos kt dt = lim
                                   − st                          - st
                                  lim
                  t= 0                  t= 0
                                                        P→ ∞              s2 + k 2          0


                            s       e -sP (s cos kP − k sin kP) 
                     lim  2
                   = P→ ∞          −                             
                          s + k                s2 + k 2
                                 2
                                                                 
                            s
                   =             , untuk s > 0.
                          s + k2
                               2


Contoh 57
Carilah L{eiat}, ia adalah konstanta bilangan kompleks?
Penyelesaian
Diketahui dari penyelesaian contoh 52,
                    ∞
                                                     1      s + ia
                    ∫e
                           − sx
       L{e }=iat                   e iat dx =            = 2
                   x= 0                           s − ia   s + a2




                                                                                                                      67
Dari Formula Euler, diketahui bahwa eiat = cos at + i sin at,
       Jadi,
                        ∞

                        ∫e
                                 − sx
             iat
        L{e }=                          e iat dx
                       x= 0

                        ∞

                        ∫e
                                 − st
                   =                    (cos at + i sin at) dt
                       t= 0

                        ∞                                        ∞

                   =    ∫
                       t= 0
                             e − st cos at dt + i ∫ e − st sin at dt
                                                                t= 0


                   = L{cos at} + i L{sin at}
                         s           a
                   =         2 + i 2     .
                       s + a2
                                  s + a2
Contoh 58
Tentukan transformasi Laplace dari f(x) = e3x ?
Penyelesaian
Diketahui,
                         ∞

                         ∫e
                                  − sx
             3x
       L{e } =                           e 3 x dx
                        x= 0

                                        R

                                        ∫e
                                               − sx
                     lim
                   = R→ ∞                             e 3x dx
                                    x= 0

                                                            R
                           e − (s − 3)x               e − (s - 3)R − 1 
                   = lim                       lim 
                                                = R→ ∞                   
                                                                          
                     R → ∞ − (s − 3) 
                                         x= 0         − (s − 3) 
                           1
                   =            . s>3
                        (s − 3)
Contoh 59
Tentukan transformasi Laplace dari f(x) = e-4x ?
Penyelesaian
Diketahui,
                             ∞

                              ∫e
                                    − sx
       L{ e  -4x
                   }=                        e − 4 x dx
                            x= 0

                                         R

                                         ∫e
                                                − sx
                      lim
                    = R→ ∞                             e - 4x dx
                                        x= 0




                                                                              68
R
                        e − (s + 4)x               e − (s + 4)R − 1 
               = lim                       = R→ ∞ 
                                               lim                    
                 R → ∞  − (s + 4) 
                                      x= 0          − (s + 4)      
                      1
               =           . s < – 4.
                   (s + 4)


Contoh 60
Carilah L{sin πt} ?
Penyelesaian
Diketahui,
                       ∞
                                                            π
                       ∫e
                                   − st
       L{sin πt}=                         sin πt dt =            , untuk s > 0.
                      t= 0                                s + π2
                                                            2




Contoh 61
Carilah L{cos 2x} ?
Penyelesaian
Diketahui,
                           ∞
                                                              s
                           ∫e
                                    − sx
       L{cos 2x}=                          cos 2x dx =            , untuk s > 0.
                       t= 0                                 s + 4
                                                                2




Contoh 62
Carilah L{sin (–3x} ?
Penyelesaian
Diketahui,
                               ∞
                                                                     − 3
                               ∫e
                                        − sx
       L{sin –3x}=                             sin ( − 3x) dx =           , untuk s > 0
                           t= 0                                     s + 9
                                                                     2




Contoh 63
Carilah L{cos (–5x} ?
Penyelesaian
Diketahui,
                                    ∞
                                                                           s
                                    ∫e
                                           − sx
       L{cos (–5x)}=                              cos ( − 5x) dx =              , untuk s > 0.
                                   t= 0                                  s + 25
                                                                          2




                                                                                                 69
Contoh 64
Carilah transformasi Laplace dari f(t) = te-4t ?
Penyelesaian
Diketahui,
                                                1             1
                         L{te-4t}=                    2 =
                                           ( − 4 − s)     (s + 4) 2
Contoh 65
                            − 1              t≤ 4
Carilah L{f(t)} jika f(t) =                            ?
                             1               t> 4

Penyelesaian
Diketahui,
                               4                        ∞

                               ∫   e − st ( − 1) dt +   ∫e
                                                             − st
                 L{ f(t)} =                                         (1) dt
                              t= 0                      4

                                       4                R
                           e − (s)t                                          e − 4s  1        - 1 − Rs  1 − 4s
                                              + lim ∫ e dt =                                      e + e
                                                       − st
                         =                                                          – + R→ ∞ 
                                                                                        lim
                              s        t= 0
                                                R→ ∞
                                                        4                      s     s        s         s

                              2e − 4 s  1
                         =             – untuk s > 0.
                                s       s
3.1 Linieritas
Contoh 66
Carilah L{3 + 2x2}?
Penyelesaian
Diketahui,
                 L{3 + 2x2} = 3L{1} + 2L{x2}
                                        1    2  3  4
                                = 3       +2 3 = + 3 .
                                        s   s   s  s
Contoh 66
Carilah L{20x + 4x2}?
Penyelesaian
Diketahui,
                                                                             20    8
                 L{20x + 4x2} = 20L{x} + 4L{x2} =                              2 +    .
                                                                             s     s3




                                                                                                                   70
3. 2 Transformasi Menurut Fungsi Gamma
       Definisi Fungsi Gamma Γ(p), dapat diturunkan dari persamaan Γ(p+1) = pΓ(p),
untuk kasus p > 0. Fungsi gamma dapat didefinisikan, bahwa untuk setiap bilangan riil p,
berlaku persamaan,
                ∞

                ∫x
                         p− 1
       Γ(p) =                   e − x dx ,                                                                          Γ(½) = √π
                0


dengan menggunakan integral parsil, maka
                     ∞                                                     r

                     ∫x                                                 ∫x
                                (p + 1)− 1    −x                               p
       Γ(p+1) =                              e dx = lim                            e - x dx
                                                    r→ ∞
                     0                                                 x= 0


                                                  r
                                                            r
                                                                              
                = lim  − x e                               ∫     px p − 1 dx 
                           p −x
                                                       +
                  r→ ∞                            0                          
                                                           0                 

                                 (                     )
                                                                       ∞

                = lim − r e + 0 + p ∫ x e dx
                         p −r          (p − 1) − x
                  r→ ∞
                                                                       0


                = pΓ(p)
                  p −r
Penyelesaian lim r e = 0 dimana rpe-r dapat ditulis sebagai rp/er sehingga dengan
             r→ ∞


mengunakan aturan L’Hopital’s akan didapatkan limit tersebut.


Contoh 67
Buktikan Γ(1) = 1!
Penyelesaian
Diketahui,

                                                                                                      = lim ( − e + 1) = 1.
                ∞                                           r

       Γ(1) =   ∫   x 1− 1 e − x dx = lim
                                      r→ ∞                  ∫e
                                                                  -x
                                                                                          (
                                                                           dx = lim − e − x
                                                                                r→ ∞
                                                                                              )   r
                                                                                                  0     r→ ∞
                                                                                                                 −r

                0                                          x= 0


Contoh 68
Buktikan Γ(n+1) = n!
Penyelesaian
Dengan aturan induksi matematika, maka diketahui
Untuk n = 1,

                                                                                                      = lim ( − e + 1) = 1.
                ∞                                           r

       Γ(1) =   ∫x
                     1− 1            −x
                            e dx = lim
                                   r→ ∞                     ∫e
                                                                  -x
                                                                                          (
                                                                           dx = lim − e − x
                                                                                r→ ∞
                                                                                              )   r
                                                                                                  0     r→ ∞
                                                                                                                 −r

                0                                          x= 0




                                                                                                                                71
Dengan asumsi bahwa Γ(n+1) = n! untuk n = k maka akan dibuktikan bahwa n = k + 1
Sehingga dari contoh sebelumnya diketahui, p = k + 1,
        Γ[(k+1)+1] = (k+1)Γ(k+1) = (k+1)(k!) = (k+1)!
Maka,
        Γ(n+1) = n! benar berdasarkan matematika induksi.
Dapat dibuktikan bahwa 0! = Γ(0 + 1) = Γ(1) =1
Contoh 69
Buktikan Γ(p+k+1) = (p+k)(p+k – 1) …(p+2)(p+1) Γ(p+1).
Penyelesaian
Diketahui,
        Γ(p+k+1) = Γ[(p+k)+1)] = (p+k) Γ(p+k)
                        = (p+k)Γ[(p+k–1)+1)] = (p+k)(p+k – 1)Γ(p+k–1) = …
                        = (p+k)(p+k – 1) … (p+2)(p+1)Γ(p+1)
Contoh 70
Selesaikanlah Γ(6)/2Γ(3) !
Penyelesaian
Diketahui,
         Γ(6)      5!     (5)(4)(3)(2)(1)
               =        =                 = 30
        2Γ (3)   2(2! )       2(2)(1)
Contoh 71
Selesaikanlah Γ(3/2)/Γ(1/2) !
Penyelesaian
Diketahui,
        Γ(3/2)    (1/2)Γ1/2))   1
                =             =
        Γ (1/2)     Γ (1/2)     2
Contoh 72
                   ∞

                   ∫x       e − x dx
                        6
Selesaikanlah
                    0


Penyelesaian
        ∞

        ∫x       e − x dx = Γ(7) = 6! = 720
             6

        0




                                                                                   72
Contoh 73
                    ∞

                    ∫x       e − 2 x dx
                         3
Selesaikanlah
                    0


Penyelesaian
Misalkan 2x = y,
        ∞       3                          ∞
             y  − y dy  1                                     Γ(4) 24     3
        ∫0  2  e 2 = 2 4               ∫
                                           0
                                               y 3 e − y dy =
                                                                 2 4 =
                                                                       16
                                                                          =
                                                                            2

3. 3 Transformasi Laplace Invers
        Transformasi Laplace adalah suatu pernyataan dalam variabel s yang dinotasikan
dengan F(s). Dinyatakan bahwa f(x) dan F(s) = L{f(x} membentuk suatu pasangan
transformasi. Ini berarti bahwa F(s) adalah transformasi Laplace dari f(x). Sedangkan f(x)
adalah transformasi Laplace Invers dari F(s) atau dapat di tulis sebagai :
        f(x) = L-1{F(s)}
                                                                                           4
sehingga jika f(x) = 4 maka transformasi Laplacenya adalah L{f(x} = F(s) =                   ,
                                                                                           s
                                          4
dan sebaliknya jika F(s) =                  , maka transformasi Laplace inversnya L-1{F(s)} = f(x) = 4.
                                          s
Contoh 74
                                                                         1
Tunjukkan transformasi Laplace Invers dari F(s) =                           ?
                                                                        s-1
Penyelesaian
Diketahui,
        L-1{F(s)} = f(x) = e-kx,
maka,
                         1                   1 
        L{e-kx} =            , sehingga L-1        = e-(-1)x = ex
                        s+ k                 s - 1
Contoh 75
                                                                         1
Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) =                           ?
                                                                        s-1
Penyelesaian
Diketahui,
        L-1{F(s)} = f(x) = e-kx,
maka,



                                                                                                      73
1                   1 
        L{e-kx} =        , sehingga L-1        = e-(-1)x = ex
                    s+ k                 s - 1
Contoh 76
                                                           -1
Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) =             ?
                                                            s
Penyelesaian
Diketahui,
               k              1         − 1
        L-1{     } = k, L-1{ − } = L-1{     } = –1
               s              s          s
Contoh 77
                                                            1
Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) =              ?
                                                           s-5
Penyelesaian
Diketahui,
        L-1{F(s)} = f(x) = e-kx,
maka,
                     1                   1 
        L{e-kx} =        , sehingga L-1        = e-(-5)x = e5x
                    s+ k                 s - 5
Contoh 78
                                                            3
Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) =               ?
                                                           s+ 2
Penyelesaian
Diketahui,
        L-1{F(s)} = f(x) = e-kx,
maka,
                     1                               3
        L{e-2x} =        , dan L{3e-2x}= 3L{e-2x} =
                    s+ 2                            s+ 2
dan,
             3 
        L-1        = 3e-2x
             s + 2
Contoh 79
                                                             3
Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) = −             ?
                                                             4s




                                                                    74
Penyelesaian
Diketahui,
                  3    ( − 3/4)                 3          − 3/4 
       F(s) = −      =          , sehingga L-1  −   = L-1         = –3/4
                  4s       s                    4s         s 
Contoh 80
                                                                                        1
Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) =                                            ?
                                                                                      2s − 3
Penyelesaian
Diketahui,

                  1       1
                          2                                                   1              1 
                                                                                                 2              3
                                                                                                                    x
       F(s) =          =                               , sehingga f(x) = L-1          = L-1        =   1
                                                                                                               e2
                2s − 3   s−                        3
                                                   2                          2s − 3         s− 3
                                                                                                   2
                                                                                                           2



3. 4 Transformasi Laplace dari Suatu Turunan
       Jika diketahui suatu fungsi f(x) memiliki transformasi Laplace L{f(x)} = F(s) maka
transformasi Laplace dari turunannya f′(x) adalah :
                          ∞

                          ∫e             f ′(x)dx
                                  − sx
       L{f′(x)} =
                      x= 0


Dengan integral parsil maka :
                          ∞

                          ∫e             f ′(x)dx
                                  − sx
       L{f′(x)} =
                      x= 0

                           ∞                                                    ∞

                           ∫ u(x)dv(x) = [ u(x)v(x)]                            ∫ v(x)du(x)
                                                                    ∞
                  =                                                 x= 0   −
                          x= 0                                                 x= 0


dengan u(x) = e-sx maka du(x) = -se-sx dx dan dv(x) = f′(x)dx maka v(x) = f(x). Sehingga
                                                            ∞

       L{f′(x)} = e   [        - sx
                                           ]   ∞
                                      f(x) x = 0 + s ∫ e - sx f(x)dx
                                                           x= 0


                = [0 – f(0)] + s F(s) jika e-sxf(x)→ 0, x → ∞
dengan kata lain :
       L{f′(x)} = sF(s) – f(0)
Dua Sifat Dari Transformasi Laplace
(1). Transformasi dari suatu jumlah (atau selisih) dari fungsi adalah jumlah (atau selisih)
   dari masing-masing transformasi itu sendiri.
   L{f(x) ± g(x)} = L{f(x)} ± L{g(x)}




                                                                                                                        75
Dan L-1{F(s) ± G(s)} = L-1{F(s)} ± L-1{G(s)}
(2). Transformasi dari suatu fungsi dikalikan dengan suatu konstana adalah konstanta
    tersebut dikalikan dengan transformasi dari fungsi tersebut.
    L{kf(x) = kL{f(x)} dan L-1{kF(s)= kL-1{F(s)} dengan k adalah konstnta.
Contoh 81
Buktikan dengan menggunakan persamaan : L{f′(x)} = sF(s) – f(0) bahwa, transformasi
Laplace berlaku untuk :
        f′(x)} + f(x) = 1 dimana f(0) = 0?
Cari fungsi F(s)nya ?
Penyelesaian
Diketahui,
        L{f′(x) + f(x)} = L{1}
atau,
        L{f′(x)} + L{f(x)} = L{1}
                                  1
        [sF(s) – f(0)] + F(s) =
                                  s
sehingga
                               1
        (s + 1)F(s) – f(0) =     dengan syarat f(0) = 0, maka
                               s
                        1                      1                1  1
        (s + 1)F(s) =     , sehingga F(s) =          atau F(s) = −
                        s                   s(s + 1)            s s+ 1
                                                1       A   B
dengan menggunakan pecahan parsial                    =   +    , maka, 1 = A(s+1) + Bs
                                             s(s + 1)   s s+ 1

                                        1   1
sehingga A = 1 dan B = -1. ∴ F(s) =       −    .
                                        s s+ 1
   Sebaliknya f(x) = L-1{F(s)}
                           1    1 
                     = L-1  −      
                            s s + 1

                        − 1  1 −1   1 
                     = L  − L          
                             s    s + 1
                     = 1 – e-x




                                                                                    76
Contoh 82
Cari : L{e2t} ?
Penyelesaian
Diketahui,
                         1                 d  1              1
        L{e2t} =             , L{te2t} = −            =
                        s− 2               ds  s − 2    ( s − 2) 2
Contoh 83
Cari : L{t2e2t} ?
Penyelesaian
Diketahui,
                 1                 d2  1             2
             2t
        L{e } =      , L{t e2t} = − 2 
                          2
                                               =
                s− 2               ds  s − 2    ( s − 2) 3
Contoh 84
Cari : L{x5e-3x} ?
Penyelesaian
Diketahui,
                          1                  d5  1           120
        L{e-3x} =             , L{x5e-3x} = − 5         =
                         s+ 3                ds  s + 2    ( s + 3) 6
Contoh 85
                                                                                           dn
Buktikan bahwa jika L{f(t)} = F(s) maka L{tnf(t)} = (– 1)n                                    n
                                                                                                F(s) = (–1)nF(n)(s), dengan
                                                                                           ds
n = 1, 2, …
Penyelesaian
Diketahui,
                    ∞

                    ∫e
                          − st
        F(s) =                   f(t)dt , berdasarkan aturan Leibnitz’s untuk turunan pada integral
                  t= 0

bertanda,
                         ∞                                 ∞
       dF           d                                           ∂ − tx
                         ∫= 0e f(t)dt =                    ∫
                              − tx
           = F′(s)=                                                e f(t)dt
        ds          ds t                                   t= 0
                                                                ∂s
                                  ∞                             ∞

                                  ∫ − te                        ∫e
                                           − tx                       − tx
                            =                     f(t)dt = −                 {tf(t)}dt = –L{tf(t)}
                                 t= 0                          t= 0

                        dF
Jadi L{tf(t)} = −          = –F′(s), selanjutnya dengan metode induksi dapat dibuktikan untuk
                        ds
turunan ke – n.



                                                                                                                        77
Tabel Transformasi Laplace
    f(x) = L-1{f(s)}      F(s) = L{f(x)}        f(x) = L-1{f(s)}   F(s) = L{f(x)}
                       k
k                          ,       s>0
                       s
                        1
x                            ,      s>0
                       s2
√x                     ½√π s-3/2 s > 0
                          1
e-kx                               s > –k
                       s+ k
                             1
x e-kx                             s > –k
                       (s + k) 2
                             k
sin kx                             s>0
                       s + k2
                         2

                             s
cos kx                             s>0
                       s + k2
                         2

                             k
sinh kx                            s>0
                       s − k2
                         2

                             s
cosh kx                            s>0
                       s − k2
                         2

                             2ks
x sin kx                              s>0
                       (s + k 2 )2
                          2


                         s2 − k 2
x cos kx                               s>0
                       (s 2 + k 2 )2
                              n
e-mx sin nx                             s>0
                       (s + m) 2 + n 2
                             s-m
e-mx cos nx                             s>0
                       (s + m) 2 + n 2
                            2k 3
sin kx–kx cox kx                     s>0
                       (s 2 + k 2 )2
1 -x/k                     1
  e
k                      1 + ks
1 -xk                       1
  (e – 1)
k                      s(s − k)
                             1
1 - e-x/k
                       s(1 + ks)
1 -x/k                       1
   xe
k2                     ( 1 + ks ) 2
e kx − e mx                    1
   k− m                (s − k)(s − m)




                                                                             78
e -x/k − e -x/m                                1                                          kx                               s3
                                                                                 cos kx –    sin kx
    k− m                             (1 + ks)(1 + ms)                                      2                      (s   2
                                                                                                                           + k2   )   2

                                         s
(1 + kx)ekx                                                                                                      k3
                                     (s − k) 2                                   ½(sinh kx – sin kx)
                                                                                                              s4 − k 4
 1                                        s
    (k – x)e-x/k                                                                                                k2s
k3                                   (1 + ks) 2                                  ½(cosh kx – cos kx)
                                                                                                              s4 − k 4
ke x/k − me x/m                             s                                                                 (n − 1)!
                                     (s − k)(s − m)                              xn-1 (n = 1, 2, …)                                       s>0
     k− m                                                                                                        sn
 1 kx                                     1                                      1/√x                         √π s-1/2
    (e – 1 – kx)
k2                                   s (s − k)
                                       2
                                                                                                                  (1)(3)(5)...(2n − 1)! π − n− 1/2
                                                                                 xn–1/2 (n = 1, 2, …)                          n         s
                                          2k 2                                                                               2
sin2 kx                                                                                                           (n − 1)!
                                     s(s 2 + 4 k 2 )
                                                                                 xn-1ekx (n = 1, 2, …)                                    s>k
                                                                                                                  (s − k) n
                                          2k 2
sinh2 kx                                                                                kx          kx               s3
                                     s(s 2 − 4 k 2 )                             cos         cosh
                                                                                         2            2           s4 + k 4
                                         s3
cos kx cosh kx                                                                          kx          kx              k 2s
                                     s 4 + 4k 4                                  sin         sinh
                                                                                        2            2            s4 + k 4
                                         ks 2
½(sin kx+kx cos kx)
                                     (s   2
                                              + k2   )   2


  I. Latihan
  1. Tentukan Transformasi Laplace dari :
      a. f(x) = –3                   b. e
                     -3x          2x
      c. f(x) = –5 e         d. e                                                            e. f(x) = 2e7x – 2

  2. Tentukan Transformasi Laplace invers dari
                  1                             1
      a. F(s) = −                    b. F(s) =
                  s                            s− 5
                  3                       3              1
      c. F(s) =              d. F(s) = −            e.
                s+ 2                     4s            2s − 3

   3.        Tentukan penyelesaian soal berikut dengan menggunakan fungsi gamma :
                  ∞                                          ∞

                  ∫   x 3 e − x dx                           ∫x       e − 1 / 3 x dx
                                                                  6
             a.                                      b.
                  0                                          0
                  ∞                                          ∞

             c. ∫ e dx                                       ∫
                          2                                                 3
                   −x
                                                     d.           y e − y dy
                  0                                          0
                  ∞                                          ∞
                                                                      dx
             e. ∫ 3 dx                                       ∫ ( − ln x )
                              2
                   − 4z
                                                     f.
                  0                                          0



   4. Tentukan :
          a. L{3 + 2x}                                                b. L{x + 2x2}                   c. L{-15x2 + 3x}
          d. L{2x2 – 3x + 4}                                          e. L{19x3 – 40√x }              f. L{14x3/2 +13x – 10x1/2}



                                                                                                                                            79
g. L {5 sin x + 10 cos x}                      h. L {f(x)} jika f(x) = sin 3x + x3 – 25x

5. Tentukan :
               1                         6 
   a. L-1             b. L-1                     4 
           s(1 + 2s)                     (s − 9) 
            2s                           1 
    c. L-1  4                   d. L-1  2        
            s + 4                        s + 9
            6                           s+ 3 
    e. L-1                      f. L-1  2       
            2s − 3                      s + 5
            3s + 2                             1     
    g. L-1         5            h. L-1  2            
            (s − 1)                      s − 2s + 9 
            4s + 12                          6s − 4 
    i. L-1  2                        j. L-1  2               
            s + 8s + 16                      s − 4s + 20 
Jawaban :
                     3                               e                              1
1. a. L{–3} = −                        b. L{e} =                    c. L{e-kx} =
                     s                               s                            s+ k
                          5                          2e -2
   d. L{–5e-3x} = −               e. L{2e7x – 2} =
                        s+ 3                         s− 7
           k                  1          − 1
2. a. L-1{ }= k, L-1{ − }= L-1{               }= –1
            s                 s           s
              1                      1
   b. L-1{        }= e-kx, L-1{          }= e-(-5)x = e5x
           s+ k                   s− 5
              1                                                 3               3
   c. L-1{        }= e-2x, dan L{3e-2x }= 3L{e-2x }=                , ∴ L-1{        }= 3e-2x
           s+ 2                                                s+ 2            s+ 2
                   3      ( − 3 4)                         3          − 3/4
   d. F(s) = −         =              sehingga L-1{ −         }= L-1{        }= –3/4
                  4s           s                          4s             s
                                1                                                 1
                  1             2                            -1
                                                                  1          -1   2      1 3/2x
   e. F(s) =             =        3 sehingga f(x) = L {                 }= L {      3 }=    e
                2s − 3       s− 2                               2s − 3          s− 2     2
                    ∞                        ∞

                    ∫   x p - 1 e − x dx ⇒   ∫x       e − x dx = Γ (4) = 3! = 6
                                                  3
3. a. Γ (p) =
                    0                        0
       ∞
                                                                                  1  1  1
       ∫x       e − 1 / 3 x dx = 37Γ(7) = 376! = 1574640
            6
  b.                                                                         c.    Γ  =       π
       0                                                                          2  2  2
      1  1                   Γ(1/2)         Γ( π )             1
  d.    Γ  = π          e.             =                 f. Γ   = π
      3  2      3          2 4 ln 3       4 ln 3               2
                 3       4                               1       2
4. a. L{3 + 2x} = + 2                   b. L{x + x2} = 2 + 3
                  s     s                               s      s
                       3     30                                    4   3     4
  c. L{–15x2 + 3x} = 2 – 3                d. L{2x2 – 3x + 4} = 3 – 2 +
                      s      s                                     s  s      s
                        114     20 π                                 5 + 10s
  e. L{19x3 – 40√x } = 4 –                f. L{5 sin x + 10 cos x} = 2
                          s       s 3/2                               s +1



                                                                                                      80
21 π    13        π
  g. L{14x3/2 +13x – 10x1/2}=          + 2 – 10 3/2
                                2s 5/2
                                         s     2s
                                                             3         3! 25
  h. L{f(x)} jika f(x) = sin 3x + x3 – 25x ∴ L{f(x)} =             + 4 -
                                                          s + 9
                                                           3
                                                                       s       s
                1                                              6 
5. a. L-1              = 1 – e-t/2                     b. L-1             = t3e9t
           s(1 + 2s)                                           (s − 9) 4 
           2s                                         1            1
   c. L-1  4        = ½ (cosh√2t - cos√2 t   d. L-1  2         = sin 3t
           s + 4                                      s + 9        3
           6                                         s+ 3                    3
   e. L-1           = 3e3t/2                 f. L-1  2        = cos√5 x+          sin√5 x
            2s − 3                                   s + 5                    5
            3s + 2                 5 4 t                   1              1 x
   g. L-1          5  = ½t e +
                            3 t
                                        te     h. L-1  2               =       e sin√8x
            (s − 1)                24                 s − 2s + 9           8
           4s + 12 
   i. L-1  2            = 4e-4t(1 – t)
           s + 8s + 16 
           6s − 4 
   j. L-1  2            = 2e2t(3 cos 4t + sin 4t)
           s − 4s + 20 




                                                                                                81

More Related Content

What's hot

Electric Potential
Electric PotentialElectric Potential
Electric PotentialSeptiko Aji
 
Tugas sa ppt
Tugas sa pptTugas sa ppt
Tugas sa pptananda100
 
Fungsi delta
Fungsi deltaFungsi delta
Fungsi deltayayadimas
 
Makalah ankom deret kompleks
Makalah ankom deret kompleksMakalah ankom deret kompleks
Makalah ankom deret komplekspedydevil
 
Fungsi Arus dan Kecepatan potensial
Fungsi Arus dan Kecepatan potensialFungsi Arus dan Kecepatan potensial
Fungsi Arus dan Kecepatan potensialMohammad Jamhuri
 
Mekanika II
Mekanika IIMekanika II
Mekanika IIadnavi
 
10 matrik & determinan 3
10  matrik & determinan 310  matrik & determinan 3
10 matrik & determinan 3Hamzah Rizal
 
Makalah komplek refisi
Makalah komplek refisiMakalah komplek refisi
Makalah komplek refisidwi nopita
 
Transformasi laplace
Transformasi laplaceTransformasi laplace
Transformasi laplaceRumah Belajar
 
Bab 9 analisis keadaan tunak sinusoidal
Bab 9 analisis keadaan tunak sinusoidalBab 9 analisis keadaan tunak sinusoidal
Bab 9 analisis keadaan tunak sinusoidalRumah Belajar
 
Mekanika lagrangian
Mekanika lagrangianMekanika lagrangian
Mekanika lagrangianReza Aditya
 
Bab iii transformasi z
Bab iii   transformasi zBab iii   transformasi z
Bab iii transformasi zRumah Belajar
 
Logaritma kelas X IIS
Logaritma kelas X IISLogaritma kelas X IIS
Logaritma kelas X IISalexjuan103
 

What's hot (19)

Electric Potential
Electric PotentialElectric Potential
Electric Potential
 
Tugas sa ppt
Tugas sa pptTugas sa ppt
Tugas sa ppt
 
Bab ii ring
Bab ii ringBab ii ring
Bab ii ring
 
Fp unsam 2009 poisson
Fp unsam 2009  poissonFp unsam 2009  poisson
Fp unsam 2009 poisson
 
Fungsi delta
Fungsi deltaFungsi delta
Fungsi delta
 
Struktur aljabar-2
Struktur aljabar-2Struktur aljabar-2
Struktur aljabar-2
 
Makalah ankom deret kompleks
Makalah ankom deret kompleksMakalah ankom deret kompleks
Makalah ankom deret kompleks
 
R5 g kel 6 allin2 2
R5 g kel 6 allin2 2R5 g kel 6 allin2 2
R5 g kel 6 allin2 2
 
Fungsi Arus dan Kecepatan potensial
Fungsi Arus dan Kecepatan potensialFungsi Arus dan Kecepatan potensial
Fungsi Arus dan Kecepatan potensial
 
Mekanika II
Mekanika IIMekanika II
Mekanika II
 
10 matrik & determinan 3
10  matrik & determinan 310  matrik & determinan 3
10 matrik & determinan 3
 
Makalah komplek refisi
Makalah komplek refisiMakalah komplek refisi
Makalah komplek refisi
 
Transformasi laplace
Transformasi laplaceTransformasi laplace
Transformasi laplace
 
Bab 9 analisis keadaan tunak sinusoidal
Bab 9 analisis keadaan tunak sinusoidalBab 9 analisis keadaan tunak sinusoidal
Bab 9 analisis keadaan tunak sinusoidal
 
Mekanika lagrangian
Mekanika lagrangianMekanika lagrangian
Mekanika lagrangian
 
LKM ALJABAR LINEAR
LKM ALJABAR LINEARLKM ALJABAR LINEAR
LKM ALJABAR LINEAR
 
Ring
RingRing
Ring
 
Bab iii transformasi z
Bab iii   transformasi zBab iii   transformasi z
Bab iii transformasi z
 
Logaritma kelas X IIS
Logaritma kelas X IISLogaritma kelas X IIS
Logaritma kelas X IIS
 

Viewers also liked

Viewers also liked (14)

Transformasi Laplace
Transformasi LaplaceTransformasi Laplace
Transformasi Laplace
 
Transformasi Laplace
Transformasi LaplaceTransformasi Laplace
Transformasi Laplace
 
Transformasi laplace
Transformasi laplaceTransformasi laplace
Transformasi laplace
 
Modul 3 transformasi laplace
Modul 3 transformasi laplaceModul 3 transformasi laplace
Modul 3 transformasi laplace
 
Transformasi laplace1
Transformasi laplace1Transformasi laplace1
Transformasi laplace1
 
Ujian akhirpersdiff
Ujian akhirpersdiffUjian akhirpersdiff
Ujian akhirpersdiff
 
Sifat laplace
Sifat laplaceSifat laplace
Sifat laplace
 
Bab8 transformasi laplace
Bab8 transformasi laplaceBab8 transformasi laplace
Bab8 transformasi laplace
 
Transformasi Laplace
Transformasi LaplaceTransformasi Laplace
Transformasi Laplace
 
Sistem kontrol proses
Sistem kontrol proses Sistem kontrol proses
Sistem kontrol proses
 
Bab 2 sistem kontrol
Bab 2 sistem kontrolBab 2 sistem kontrol
Bab 2 sistem kontrol
 
Sistem kendali otomatis
Sistem kendali otomatis Sistem kendali otomatis
Sistem kendali otomatis
 
Laplace Transforms
Laplace TransformsLaplace Transforms
Laplace Transforms
 
Laplace transforms
Laplace transformsLaplace transforms
Laplace transforms
 

Similar to LAPLACE_TRANSFORMASI

Bab xiv limit fungsi
Bab xiv  limit fungsiBab xiv  limit fungsi
Bab xiv limit fungsihimawankvn
 
materi-2-kalkulus
materi-2-kalkulusmateri-2-kalkulus
materi-2-kalkulusVera Lake
 
PERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptx
PERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptxPERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptx
PERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptxSepriwanTito
 
Persamaan lagrange dan hamilton
Persamaan lagrange dan hamiltonPersamaan lagrange dan hamilton
Persamaan lagrange dan hamiltonKira R. Yamato
 
Perbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometri
Perbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometriPerbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometri
Perbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometriPapar Poetra
 
Matematika - Koordinat Kartesius & Koordinat Kutub
Matematika - Koordinat Kartesius & Koordinat KutubMatematika - Koordinat Kartesius & Koordinat Kutub
Matematika - Koordinat Kartesius & Koordinat KutubRamadhani Sardiman
 
Ppt materi kpb bab 11
Ppt materi kpb bab 11Ppt materi kpb bab 11
Ppt materi kpb bab 11HapizahFKIP
 
Introduksi skso
Introduksi sksoIntroduksi skso
Introduksi sksotxfauzi
 
Modul 7 kalkulus ekstensi
Modul 7 kalkulus ekstensiModul 7 kalkulus ekstensi
Modul 7 kalkulus ekstensiSoim Ahmad
 
Bab 4.-integral-lipat-dua1 2
Bab 4.-integral-lipat-dua1 2Bab 4.-integral-lipat-dua1 2
Bab 4.-integral-lipat-dua1 2Dayga_Hatsu
 
Integral lipat dua dalam koordinat cartecius
Integral lipat dua dalam koordinat carteciusIntegral lipat dua dalam koordinat cartecius
Integral lipat dua dalam koordinat carteciusMha AMha Aathifah
 
Limit dan kekontinuan
Limit dan kekontinuanLimit dan kekontinuan
Limit dan kekontinuanSMPNegeri12
 
Bab xv differensial
Bab xv differensialBab xv differensial
Bab xv differensialhimawankvn
 
Penerapan Igt Dalam Koordinat Tabung
Penerapan Igt Dalam Koordinat TabungPenerapan Igt Dalam Koordinat Tabung
Penerapan Igt Dalam Koordinat TabungSubhan Sabar
 

Similar to LAPLACE_TRANSFORMASI (20)

Bab xiv limit fungsi
Bab xiv  limit fungsiBab xiv  limit fungsi
Bab xiv limit fungsi
 
materi-2-kalkulus
materi-2-kalkulusmateri-2-kalkulus
materi-2-kalkulus
 
PERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptx
PERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptxPERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptx
PERSAMAAN DIFFERENSIAL ORDE 2.pptx
 
Pd8
Pd8Pd8
Pd8
 
Persamaan lagrange dan hamilton
Persamaan lagrange dan hamiltonPersamaan lagrange dan hamilton
Persamaan lagrange dan hamilton
 
Limit fungsi
Limit fungsiLimit fungsi
Limit fungsi
 
Perbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometri
Perbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometriPerbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometri
Perbandingan, fungsi, persamaan dan identitas trigonometri
 
Integral tentu
Integral tentuIntegral tentu
Integral tentu
 
Matematika - Koordinat Kartesius & Koordinat Kutub
Matematika - Koordinat Kartesius & Koordinat KutubMatematika - Koordinat Kartesius & Koordinat Kutub
Matematika - Koordinat Kartesius & Koordinat Kutub
 
Ppt materi kpb bab 11
Ppt materi kpb bab 11Ppt materi kpb bab 11
Ppt materi kpb bab 11
 
Introduksi skso
Introduksi sksoIntroduksi skso
Introduksi skso
 
Divergensi
DivergensiDivergensi
Divergensi
 
Modul 7 kalkulus ekstensi
Modul 7 kalkulus ekstensiModul 7 kalkulus ekstensi
Modul 7 kalkulus ekstensi
 
Bab 4.-integral-lipat-dua1 2
Bab 4.-integral-lipat-dua1 2Bab 4.-integral-lipat-dua1 2
Bab 4.-integral-lipat-dua1 2
 
Kalkulus modul limit fungsi
Kalkulus modul limit fungsiKalkulus modul limit fungsi
Kalkulus modul limit fungsi
 
Bab 6
Bab 6Bab 6
Bab 6
 
Integral lipat dua dalam koordinat cartecius
Integral lipat dua dalam koordinat carteciusIntegral lipat dua dalam koordinat cartecius
Integral lipat dua dalam koordinat cartecius
 
Limit dan kekontinuan
Limit dan kekontinuanLimit dan kekontinuan
Limit dan kekontinuan
 
Bab xv differensial
Bab xv differensialBab xv differensial
Bab xv differensial
 
Penerapan Igt Dalam Koordinat Tabung
Penerapan Igt Dalam Koordinat TabungPenerapan Igt Dalam Koordinat Tabung
Penerapan Igt Dalam Koordinat Tabung
 

More from Amri Sandy

More from Amri Sandy (20)

Soa uaspdsk2011(januari)
Soa uaspdsk2011(januari)Soa uaspdsk2011(januari)
Soa uaspdsk2011(januari)
 
Qiuzsimulasi
QiuzsimulasiQiuzsimulasi
Qiuzsimulasi
 
Met num 10
Met num 10Met num 10
Met num 10
 
Met num 9
Met num 9Met num 9
Met num 9
 
Met num 8
Met num 8Met num 8
Met num 8
 
Met num 7
Met num 7Met num 7
Met num 7
 
Met num 6
Met num 6Met num 6
Met num 6
 
Met num 5
Met num 5Met num 5
Met num 5
 
Met num 4-1
Met num 4-1Met num 4-1
Met num 4-1
 
Met num 4-0
Met num 4-0Met num 4-0
Met num 4-0
 
Met num 3
Met num 3Met num 3
Met num 3
 
Met num 2
Met num 2Met num 2
Met num 2
 
Met num 1
Met num 1Met num 1
Met num 1
 
statistik dasar4
statistik dasar4statistik dasar4
statistik dasar4
 
statistik dasar3
statistik dasar3statistik dasar3
statistik dasar3
 
statistik dasar2
statistik dasar2statistik dasar2
statistik dasar2
 
statistik dasar1
statistik dasar1statistik dasar1
statistik dasar1
 
Matematika bisnis11
Matematika bisnis11Matematika bisnis11
Matematika bisnis11
 
Matematika bisnis10
Matematika bisnis10Matematika bisnis10
Matematika bisnis10
 
Matematika bisnis9
Matematika bisnis9Matematika bisnis9
Matematika bisnis9
 

LAPLACE_TRANSFORMASI

  • 1. 3. Transformasi Laplace Persamaan differensial mempunyai penyelesaian yang mengandung beberapa konstanta integrasi yang tidak diketahui seperti A, B, C. Nilai dari konstanta-konstanta ini, diperoleh dengan menerapkan syarat–syarat batas pada penyelesaiannya, suatu prosedur yang seringkali cukup panjang. Salah satu tipe persamaan differensial tertentu dapat diketahui dengan menghitung selama proses penyelesaian, yang lebih sederhana. Metode ini bergantung pada transformasi Laplace (Laplace transform). Jika f(x) adalah suatu fungsi pada x yang terdefinisi untuk x ≥ 0, maka transformasi Laplace dari f(x), dinotasikan dengan L{f(x)}, : ∞ ∫e − sx L{f(x)} = f(x) dx x= 0 dengan s adalah suatu variabel yang nilai-nilainya dipilih sedemikian hingga integral semi- infinitifnya selalu konvergen. Contoh 51 Carilah transformasi Laplace dari f(x) = 1 ? Penyelesaian Diketahui, ∞ ∫e − sx L{1} = (1) dx , untuk s = 0 x= 0 Maka, ∞ ∫e − sx L{1} = dx x= 0 ∞ R R = ∫ x= 0 e − (0)(x) dx = lim R→ ∞ ∫ 1 dx x= 0 = R→ ∞ x 0 = R→ ∞ R = ∞ lim lim ∴Integralnya Divergen. Untuk s ≠ 0 ∞ R ∫e ∫e − sx − sx dx = lim dx R→ ∞ x= 0 x= 0 R  1   1 − sR 1  = lim  − e − sx  = R→ ∞  − e +  lim R→ ∞  s  x= 0  s s 64
  • 2. Untuk s < 0, –sR > 0; maka limitnya adalah ∞ dan integralnya menjadi divergen. Untuk 1 1 s > 0, – sR < 0; maka limitnya adalah dan integralnya konvergen, maka L{1} = , s>0. s s Dengan cara yang sama, jika k adalah sembarang konstanta maka berlaku, k L{k} = , s > 0. s Contoh 52 Tentukan transformasi Laplace dari f(x) = e-kx, x ≥ 0 dengan k adalah konstanta? Penyelesaian Diketahui, ∞ ∫e − sx L{f(x)} = f(x)dx x= 0 Maka, ∞ ∫e − sx L{ e -kx }= e − kx dx x= 0 R ∫e − sx lim = R→ ∞ e − kx dx x= 0 R  e − (s + k)x   e − (s + k)R − 1  = lim   = R→ ∞  lim    R → ∞  − (s + k)    x= 0  − (s + k)  1 = , s + k > 0, jika s < – k integralnya menjadi divergen. (s + k) Contoh 53 Carilah transformasi Laplace dari f(x) = x2 ? Penyelesaian Diketahui, ∞ ∫e − sx 2 L{ x } = (x 2 ) dx x= 0 R R  x 2 − sx 2x − sx 2 − sx  ∫x − sx lim = R→ ∞ 2 e dx = lim  − e − 2e − 3e  R→ ∞   x= 0  s s s  x= 0  R 2 − sR 2R − sR 2 − sR 2  lim  − = R→ ∞  e − 2 e − 3e + 3    s s s s  65
  • 3. Untuk s < 0,  R 2 − sR  lim  − e  = ∞, dan bentuk integralnya divergen. Untuk s > 0, dengan R→ ∞  s    menggunakan aturan L’Hopital’s diketahui,  R 2 − sR  − R2 − 2R − 2 lim  −  e  = lim  = lim 2 sR = lim 3 sR = 0 R→ ∞  s  R → ∞ se sR R→ ∞ s e R→ ∞ s e  2R − sR  − 2R − 2 lim  − e  = lim 2 sR = lim 3 sR = 0 R→ ∞  s  R→ ∞ s e R→ ∞ s e dengan cara yang sama diketahui,  2  lim  − 3 e − sR  = 0, R→ ∞  s  2 sehingga integral soal di atas konvergen dan F(s) = . s3 Untuk s = 0, ∞ ∞ R R3 ∫ x= 0 e − sx (x 2 ) dx = ∫ x= 0 e − s(0) (x 2 ) dx = lim R→ ∞ ∫ x= 0 x 2 dx = lim R→ ∞ 3 dx = ∞. 2 Sehingga dapat disimpulkan bahwa L{ x2} = , untuk s > 0. s3 Contoh 54 Carilah transformasi Laplace dari f(x) = xekx ? Penyelesaian Diketahui, ∞ ∞   xe (k − s)x  R R e (k - s)x  ∫e ∫ xe dx = lim    ∫ k− s  − sx ( k − s)x L{xe }= kx kx xe dx = − dx  R→ ∞  k − s  x= 0 x= 0    x= 0 x= 0  R   xe (k − s)x  e (k - s)x  = lim   −  (k − s) 2  R→ ∞  k − s    x= 0   Re (k − s)R  0  e (k − s)R 1  = R→ ∞   lim  −  (k − s) −  −   k − s  (k − s) (k − s) 2   2  1 Re (k − s)R e (k − s)R 1 = 2 + lim − lim = , untuk s > k (k - s) R→ ∞ k− s R→ ∞ k − s (k - s) 2 66
  • 4. Contoh 55 Carilah L{sin kt}, k adalah konstanta? Penyelesaian Diketahui, Dengan menggunakan rumus dan Integral parsil, maka e αt (α sin βt − β cos βt) ∫ e αt sin βt dt = α2 + β2 dan e αt (α cos βt + β sin βt) ∫ αt e cos βt dt = , sehingga α2 + β2 ∞ P P e -st ( − s sin kt − k cos kt) ∫e sin kt dt = lim ∫ e sin kt dt = lim − st - st L{sin kt}= t= 0 P→ ∞ t= 0 P→ ∞ s2 + k 2 0  k e sP ( − s sin kP − k cos kP)  lim = P→ ∞  2 −  s + k s2 + k 2 2  k = , untuk s > 0. s + k2 2 Contoh 56 Carilah L{cos kt}, k adalah konstanta? Penyelesaian Diketahui, ∞ P P e -st ( − s cos kt + k sin kt) L{cos kt}= ∫ e cos kt dt = P → ∞ ∫ e cos kt dt = lim − st - st lim t= 0 t= 0 P→ ∞ s2 + k 2 0  s e -sP (s cos kP − k sin kP)  lim  2 = P→ ∞ −  s + k s2 + k 2 2  s = , untuk s > 0. s + k2 2 Contoh 57 Carilah L{eiat}, ia adalah konstanta bilangan kompleks? Penyelesaian Diketahui dari penyelesaian contoh 52, ∞ 1 s + ia ∫e − sx L{e }=iat e iat dx = = 2 x= 0 s − ia s + a2 67
  • 5. Dari Formula Euler, diketahui bahwa eiat = cos at + i sin at, Jadi, ∞ ∫e − sx iat L{e }= e iat dx x= 0 ∞ ∫e − st = (cos at + i sin at) dt t= 0 ∞ ∞ = ∫ t= 0 e − st cos at dt + i ∫ e − st sin at dt t= 0 = L{cos at} + i L{sin at} s a = 2 + i 2 . s + a2 s + a2 Contoh 58 Tentukan transformasi Laplace dari f(x) = e3x ? Penyelesaian Diketahui, ∞ ∫e − sx 3x L{e } = e 3 x dx x= 0 R ∫e − sx lim = R→ ∞ e 3x dx x= 0 R  e − (s − 3)x   e − (s - 3)R − 1  = lim   lim  = R→ ∞    R → ∞ − (s − 3)    x= 0  − (s − 3)  1 = . s>3 (s − 3) Contoh 59 Tentukan transformasi Laplace dari f(x) = e-4x ? Penyelesaian Diketahui, ∞ ∫e − sx L{ e -4x }= e − 4 x dx x= 0 R ∫e − sx lim = R→ ∞ e - 4x dx x= 0 68
  • 6. R  e − (s + 4)x   e − (s + 4)R − 1  = lim   = R→ ∞  lim   R → ∞  − (s + 4)    x= 0  − (s + 4)   1 = . s < – 4. (s + 4) Contoh 60 Carilah L{sin πt} ? Penyelesaian Diketahui, ∞ π ∫e − st L{sin πt}= sin πt dt = , untuk s > 0. t= 0 s + π2 2 Contoh 61 Carilah L{cos 2x} ? Penyelesaian Diketahui, ∞ s ∫e − sx L{cos 2x}= cos 2x dx = , untuk s > 0. t= 0 s + 4 2 Contoh 62 Carilah L{sin (–3x} ? Penyelesaian Diketahui, ∞ − 3 ∫e − sx L{sin –3x}= sin ( − 3x) dx = , untuk s > 0 t= 0 s + 9 2 Contoh 63 Carilah L{cos (–5x} ? Penyelesaian Diketahui, ∞ s ∫e − sx L{cos (–5x)}= cos ( − 5x) dx = , untuk s > 0. t= 0 s + 25 2 69
  • 7. Contoh 64 Carilah transformasi Laplace dari f(t) = te-4t ? Penyelesaian Diketahui, 1 1 L{te-4t}= 2 = ( − 4 − s) (s + 4) 2 Contoh 65 − 1 t≤ 4 Carilah L{f(t)} jika f(t) =  ?  1 t> 4 Penyelesaian Diketahui, 4 ∞ ∫ e − st ( − 1) dt + ∫e − st L{ f(t)} = (1) dt t= 0 4 4 R e − (s)t e − 4s 1  - 1 − Rs  1 − 4s + lim ∫ e dt = e + e − st = – + R→ ∞  lim s t= 0 R→ ∞ 4 s s  s  s 2e − 4 s 1 = – untuk s > 0. s s 3.1 Linieritas Contoh 66 Carilah L{3 + 2x2}? Penyelesaian Diketahui, L{3 + 2x2} = 3L{1} + 2L{x2} 1 2 3 4 = 3 +2 3 = + 3 . s s s s Contoh 66 Carilah L{20x + 4x2}? Penyelesaian Diketahui, 20 8 L{20x + 4x2} = 20L{x} + 4L{x2} = 2 + . s s3 70
  • 8. 3. 2 Transformasi Menurut Fungsi Gamma Definisi Fungsi Gamma Γ(p), dapat diturunkan dari persamaan Γ(p+1) = pΓ(p), untuk kasus p > 0. Fungsi gamma dapat didefinisikan, bahwa untuk setiap bilangan riil p, berlaku persamaan, ∞ ∫x p− 1 Γ(p) = e − x dx , Γ(½) = √π 0 dengan menggunakan integral parsil, maka ∞ r ∫x ∫x (p + 1)− 1 −x p Γ(p+1) = e dx = lim e - x dx r→ ∞ 0 x= 0  r r  = lim  − x e ∫ px p − 1 dx  p −x + r→ ∞  0   0  ( ) ∞ = lim − r e + 0 + p ∫ x e dx p −r (p − 1) − x r→ ∞ 0 = pΓ(p) p −r Penyelesaian lim r e = 0 dimana rpe-r dapat ditulis sebagai rp/er sehingga dengan r→ ∞ mengunakan aturan L’Hopital’s akan didapatkan limit tersebut. Contoh 67 Buktikan Γ(1) = 1! Penyelesaian Diketahui, = lim ( − e + 1) = 1. ∞ r Γ(1) = ∫ x 1− 1 e − x dx = lim r→ ∞ ∫e -x ( dx = lim − e − x r→ ∞ ) r 0 r→ ∞ −r 0 x= 0 Contoh 68 Buktikan Γ(n+1) = n! Penyelesaian Dengan aturan induksi matematika, maka diketahui Untuk n = 1, = lim ( − e + 1) = 1. ∞ r Γ(1) = ∫x 1− 1 −x e dx = lim r→ ∞ ∫e -x ( dx = lim − e − x r→ ∞ ) r 0 r→ ∞ −r 0 x= 0 71
  • 9. Dengan asumsi bahwa Γ(n+1) = n! untuk n = k maka akan dibuktikan bahwa n = k + 1 Sehingga dari contoh sebelumnya diketahui, p = k + 1, Γ[(k+1)+1] = (k+1)Γ(k+1) = (k+1)(k!) = (k+1)! Maka, Γ(n+1) = n! benar berdasarkan matematika induksi. Dapat dibuktikan bahwa 0! = Γ(0 + 1) = Γ(1) =1 Contoh 69 Buktikan Γ(p+k+1) = (p+k)(p+k – 1) …(p+2)(p+1) Γ(p+1). Penyelesaian Diketahui, Γ(p+k+1) = Γ[(p+k)+1)] = (p+k) Γ(p+k) = (p+k)Γ[(p+k–1)+1)] = (p+k)(p+k – 1)Γ(p+k–1) = … = (p+k)(p+k – 1) … (p+2)(p+1)Γ(p+1) Contoh 70 Selesaikanlah Γ(6)/2Γ(3) ! Penyelesaian Diketahui, Γ(6) 5! (5)(4)(3)(2)(1) = = = 30 2Γ (3) 2(2! ) 2(2)(1) Contoh 71 Selesaikanlah Γ(3/2)/Γ(1/2) ! Penyelesaian Diketahui, Γ(3/2) (1/2)Γ1/2)) 1 = = Γ (1/2) Γ (1/2) 2 Contoh 72 ∞ ∫x e − x dx 6 Selesaikanlah 0 Penyelesaian ∞ ∫x e − x dx = Γ(7) = 6! = 720 6 0 72
  • 10. Contoh 73 ∞ ∫x e − 2 x dx 3 Selesaikanlah 0 Penyelesaian Misalkan 2x = y, ∞ 3 ∞  y  − y dy 1 Γ(4) 24 3 ∫0  2  e 2 = 2 4 ∫ 0 y 3 e − y dy = 2 4 = 16 = 2 3. 3 Transformasi Laplace Invers Transformasi Laplace adalah suatu pernyataan dalam variabel s yang dinotasikan dengan F(s). Dinyatakan bahwa f(x) dan F(s) = L{f(x} membentuk suatu pasangan transformasi. Ini berarti bahwa F(s) adalah transformasi Laplace dari f(x). Sedangkan f(x) adalah transformasi Laplace Invers dari F(s) atau dapat di tulis sebagai : f(x) = L-1{F(s)} 4 sehingga jika f(x) = 4 maka transformasi Laplacenya adalah L{f(x} = F(s) = , s 4 dan sebaliknya jika F(s) = , maka transformasi Laplace inversnya L-1{F(s)} = f(x) = 4. s Contoh 74 1 Tunjukkan transformasi Laplace Invers dari F(s) = ? s-1 Penyelesaian Diketahui, L-1{F(s)} = f(x) = e-kx, maka, 1  1  L{e-kx} = , sehingga L-1   = e-(-1)x = ex s+ k  s - 1 Contoh 75 1 Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) = ? s-1 Penyelesaian Diketahui, L-1{F(s)} = f(x) = e-kx, maka, 73
  • 11. 1  1  L{e-kx} = , sehingga L-1   = e-(-1)x = ex s+ k  s - 1 Contoh 76 -1 Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) = ? s Penyelesaian Diketahui, k 1 − 1 L-1{ } = k, L-1{ − } = L-1{ } = –1 s s s Contoh 77 1 Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) = ? s-5 Penyelesaian Diketahui, L-1{F(s)} = f(x) = e-kx, maka, 1  1  L{e-kx} = , sehingga L-1   = e-(-5)x = e5x s+ k  s - 5 Contoh 78 3 Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) = ? s+ 2 Penyelesaian Diketahui, L-1{F(s)} = f(x) = e-kx, maka, 1 3 L{e-2x} = , dan L{3e-2x}= 3L{e-2x} = s+ 2 s+ 2 dan,  3  L-1   = 3e-2x  s + 2 Contoh 79 3 Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) = − ? 4s 74
  • 12. Penyelesaian Diketahui, 3 ( − 3/4)  3  − 3/4  F(s) = − = , sehingga L-1  −  = L-1   = –3/4 4s s  4s   s  Contoh 80 1 Tunjukkan transformasi Laplace invers dari F(s) = ? 2s − 3 Penyelesaian Diketahui, 1 1 2  1   1  2 3 x F(s) = = , sehingga f(x) = L-1   = L-1   = 1 e2 2s − 3 s− 3 2  2s − 3   s− 3 2 2 3. 4 Transformasi Laplace dari Suatu Turunan Jika diketahui suatu fungsi f(x) memiliki transformasi Laplace L{f(x)} = F(s) maka transformasi Laplace dari turunannya f′(x) adalah : ∞ ∫e f ′(x)dx − sx L{f′(x)} = x= 0 Dengan integral parsil maka : ∞ ∫e f ′(x)dx − sx L{f′(x)} = x= 0 ∞ ∞ ∫ u(x)dv(x) = [ u(x)v(x)] ∫ v(x)du(x) ∞ = x= 0 − x= 0 x= 0 dengan u(x) = e-sx maka du(x) = -se-sx dx dan dv(x) = f′(x)dx maka v(x) = f(x). Sehingga ∞ L{f′(x)} = e [ - sx ] ∞ f(x) x = 0 + s ∫ e - sx f(x)dx x= 0 = [0 – f(0)] + s F(s) jika e-sxf(x)→ 0, x → ∞ dengan kata lain : L{f′(x)} = sF(s) – f(0) Dua Sifat Dari Transformasi Laplace (1). Transformasi dari suatu jumlah (atau selisih) dari fungsi adalah jumlah (atau selisih) dari masing-masing transformasi itu sendiri. L{f(x) ± g(x)} = L{f(x)} ± L{g(x)} 75
  • 13. Dan L-1{F(s) ± G(s)} = L-1{F(s)} ± L-1{G(s)} (2). Transformasi dari suatu fungsi dikalikan dengan suatu konstana adalah konstanta tersebut dikalikan dengan transformasi dari fungsi tersebut. L{kf(x) = kL{f(x)} dan L-1{kF(s)= kL-1{F(s)} dengan k adalah konstnta. Contoh 81 Buktikan dengan menggunakan persamaan : L{f′(x)} = sF(s) – f(0) bahwa, transformasi Laplace berlaku untuk : f′(x)} + f(x) = 1 dimana f(0) = 0? Cari fungsi F(s)nya ? Penyelesaian Diketahui, L{f′(x) + f(x)} = L{1} atau, L{f′(x)} + L{f(x)} = L{1} 1 [sF(s) – f(0)] + F(s) = s sehingga 1 (s + 1)F(s) – f(0) = dengan syarat f(0) = 0, maka s 1 1 1 1 (s + 1)F(s) = , sehingga F(s) = atau F(s) = − s s(s + 1) s s+ 1 1 A B dengan menggunakan pecahan parsial = + , maka, 1 = A(s+1) + Bs s(s + 1) s s+ 1 1 1 sehingga A = 1 dan B = -1. ∴ F(s) = − . s s+ 1 Sebaliknya f(x) = L-1{F(s)} 1 1  = L-1  −   s s + 1 − 1  1 −1 1  = L  − L    s  s + 1 = 1 – e-x 76
  • 14. Contoh 82 Cari : L{e2t} ? Penyelesaian Diketahui, 1 d  1  1 L{e2t} = , L{te2t} = −   = s− 2 ds  s − 2  ( s − 2) 2 Contoh 83 Cari : L{t2e2t} ? Penyelesaian Diketahui, 1 d2  1  2 2t L{e } = , L{t e2t} = − 2  2  = s− 2 ds  s − 2  ( s − 2) 3 Contoh 84 Cari : L{x5e-3x} ? Penyelesaian Diketahui, 1 d5  1  120 L{e-3x} = , L{x5e-3x} = − 5   = s+ 3 ds  s + 2  ( s + 3) 6 Contoh 85 dn Buktikan bahwa jika L{f(t)} = F(s) maka L{tnf(t)} = (– 1)n n F(s) = (–1)nF(n)(s), dengan ds n = 1, 2, … Penyelesaian Diketahui, ∞ ∫e − st F(s) = f(t)dt , berdasarkan aturan Leibnitz’s untuk turunan pada integral t= 0 bertanda, ∞ ∞ dF d ∂ − tx ∫= 0e f(t)dt = ∫ − tx = F′(s)= e f(t)dt ds ds t t= 0 ∂s ∞ ∞ ∫ − te ∫e − tx − tx = f(t)dt = − {tf(t)}dt = –L{tf(t)} t= 0 t= 0 dF Jadi L{tf(t)} = − = –F′(s), selanjutnya dengan metode induksi dapat dibuktikan untuk ds turunan ke – n. 77
  • 15. Tabel Transformasi Laplace f(x) = L-1{f(s)} F(s) = L{f(x)} f(x) = L-1{f(s)} F(s) = L{f(x)} k k , s>0 s 1 x , s>0 s2 √x ½√π s-3/2 s > 0 1 e-kx s > –k s+ k 1 x e-kx s > –k (s + k) 2 k sin kx s>0 s + k2 2 s cos kx s>0 s + k2 2 k sinh kx s>0 s − k2 2 s cosh kx s>0 s − k2 2 2ks x sin kx s>0 (s + k 2 )2 2 s2 − k 2 x cos kx s>0 (s 2 + k 2 )2 n e-mx sin nx s>0 (s + m) 2 + n 2 s-m e-mx cos nx s>0 (s + m) 2 + n 2 2k 3 sin kx–kx cox kx s>0 (s 2 + k 2 )2 1 -x/k 1 e k 1 + ks 1 -xk 1 (e – 1) k s(s − k) 1 1 - e-x/k s(1 + ks) 1 -x/k 1 xe k2 ( 1 + ks ) 2 e kx − e mx 1 k− m (s − k)(s − m) 78
  • 16. e -x/k − e -x/m 1 kx s3 cos kx – sin kx k− m (1 + ks)(1 + ms) 2 (s 2 + k2 ) 2 s (1 + kx)ekx k3 (s − k) 2 ½(sinh kx – sin kx) s4 − k 4 1 s (k – x)e-x/k k2s k3 (1 + ks) 2 ½(cosh kx – cos kx) s4 − k 4 ke x/k − me x/m s (n − 1)! (s − k)(s − m) xn-1 (n = 1, 2, …) s>0 k− m sn 1 kx 1 1/√x √π s-1/2 (e – 1 – kx) k2 s (s − k) 2 (1)(3)(5)...(2n − 1)! π − n− 1/2 xn–1/2 (n = 1, 2, …) n s 2k 2 2 sin2 kx (n − 1)! s(s 2 + 4 k 2 ) xn-1ekx (n = 1, 2, …) s>k (s − k) n 2k 2 sinh2 kx kx kx s3 s(s 2 − 4 k 2 ) cos cosh 2 2 s4 + k 4 s3 cos kx cosh kx kx kx k 2s s 4 + 4k 4 sin sinh 2 2 s4 + k 4 ks 2 ½(sin kx+kx cos kx) (s 2 + k2 ) 2 I. Latihan 1. Tentukan Transformasi Laplace dari : a. f(x) = –3 b. e -3x 2x c. f(x) = –5 e d. e e. f(x) = 2e7x – 2 2. Tentukan Transformasi Laplace invers dari 1 1 a. F(s) = − b. F(s) = s s− 5 3 3 1 c. F(s) = d. F(s) = − e. s+ 2 4s 2s − 3 3. Tentukan penyelesaian soal berikut dengan menggunakan fungsi gamma : ∞ ∞ ∫ x 3 e − x dx ∫x e − 1 / 3 x dx 6 a. b. 0 0 ∞ ∞ c. ∫ e dx ∫ 2 3 −x d. y e − y dy 0 0 ∞ ∞ dx e. ∫ 3 dx ∫ ( − ln x ) 2 − 4z f. 0 0 4. Tentukan : a. L{3 + 2x} b. L{x + 2x2} c. L{-15x2 + 3x} d. L{2x2 – 3x + 4} e. L{19x3 – 40√x } f. L{14x3/2 +13x – 10x1/2} 79
  • 17. g. L {5 sin x + 10 cos x} h. L {f(x)} jika f(x) = sin 3x + x3 – 25x 5. Tentukan :  1   6  a. L-1   b. L-1  4   s(1 + 2s)   (s − 9)   2s   1  c. L-1  4  d. L-1  2   s + 4  s + 9  6   s+ 3  e. L-1   f. L-1  2   2s − 3   s + 5  3s + 2   1  g. L-1  5  h. L-1  2   (s − 1)   s − 2s + 9   4s + 12   6s − 4  i. L-1  2  j. L-1  2   s + 8s + 16   s − 4s + 20  Jawaban : 3 e 1 1. a. L{–3} = − b. L{e} = c. L{e-kx} = s s s+ k 5 2e -2 d. L{–5e-3x} = − e. L{2e7x – 2} = s+ 3 s− 7 k 1 − 1 2. a. L-1{ }= k, L-1{ − }= L-1{ }= –1 s s s 1 1 b. L-1{ }= e-kx, L-1{ }= e-(-5)x = e5x s+ k s− 5 1 3 3 c. L-1{ }= e-2x, dan L{3e-2x }= 3L{e-2x }= , ∴ L-1{ }= 3e-2x s+ 2 s+ 2 s+ 2 3 ( − 3 4) 3 − 3/4 d. F(s) = − = sehingga L-1{ − }= L-1{ }= –3/4 4s s 4s s 1 1 1 2 -1 1 -1 2 1 3/2x e. F(s) = = 3 sehingga f(x) = L { }= L { 3 }= e 2s − 3 s− 2 2s − 3 s− 2 2 ∞ ∞ ∫ x p - 1 e − x dx ⇒ ∫x e − x dx = Γ (4) = 3! = 6 3 3. a. Γ (p) = 0 0 ∞ 1  1 1 ∫x e − 1 / 3 x dx = 37Γ(7) = 376! = 1574640 6 b. c. Γ  = π 0 2  2 2 1  1 Γ(1/2) Γ( π )  1 d. Γ  = π e. = f. Γ   = π 3  2 3 2 4 ln 3 4 ln 3  2 3 4 1 2 4. a. L{3 + 2x} = + 2 b. L{x + x2} = 2 + 3 s s s s 3 30 4 3 4 c. L{–15x2 + 3x} = 2 – 3 d. L{2x2 – 3x + 4} = 3 – 2 + s s s s s 114 20 π 5 + 10s e. L{19x3 – 40√x } = 4 – f. L{5 sin x + 10 cos x} = 2 s s 3/2 s +1 80
  • 18. 21 π 13 π g. L{14x3/2 +13x – 10x1/2}= + 2 – 10 3/2 2s 5/2 s 2s 3 3! 25 h. L{f(x)} jika f(x) = sin 3x + x3 – 25x ∴ L{f(x)} = + 4 - s + 9 3 s s  1   6  5. a. L-1   = 1 – e-t/2 b. L-1   = t3e9t  s(1 + 2s)   (s − 9) 4   2s   1  1 c. L-1  4  = ½ (cosh√2t - cos√2 t d. L-1  2  = sin 3t  s + 4  s + 9 3  6   s+ 3  3 e. L-1   = 3e3t/2 f. L-1  2  = cos√5 x+ sin√5 x  2s − 3   s + 5 5  3s + 2  5 4 t  1  1 x g. L-1  5  = ½t e + 3 t te h. L-1  2  = e sin√8x  (s − 1)  24  s − 2s + 9  8  4s + 12  i. L-1  2  = 4e-4t(1 – t)  s + 8s + 16   6s − 4  j. L-1  2  = 2e2t(3 cos 4t + sin 4t)  s − 4s + 20  81