ภาษาไทย

1. บทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอน
เรื่อง คาบาลี สันสกฤตในภาษาไทย
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2
จัดทาโดย
นางสาวมารินทร์ จานแก้ว
โรงเรียนเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทร์ กาญจนบุรี
สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 8

2. ประวัติภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต
ภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต จัดอยู่ภาษาอินเดีย-ยุโรป ซึ่งเป็น
ตระกูลภาษามีวิภัตติปัจจัยพวกอารยันได้เข้ามาในอินเดีย เมื่อประมาณ 1,500
ปี ก่อนคริสตศักราช ( ปรีชา ทิชินพงศ์,2534 : 1 ) นักปราชญ์ทางภาษา ได้
แบ่งภาษาตระกูลอารยันในอินเดียออกเป็น 3 สมัย ดังนี้
1. ภาษาสมัยเก่า หมายถึงภาษาที่ใช้ในคัมภีร์พระเวท ได้แก่ คัมภีร์
ฤคเวท ยชุรเวท สามเวท และอาถรรพเวท รวมตลอดทั้งคัมภีร์อุปนิษัท ซึ่ง
เป็นคัมภีร์สุดท้ายของคัมภีร์พระเวท (เวทานต์) ภาษาที่ใช้ในคัมภีร์ต่างๆ
เหล่านี้จะมีความเก่าแก่ลดหลั่นกันมาตามลาดับ ภาษาสันสกฤตก็จัดอยู่ใน
สมัยนี้ด้วย

3. 2. ภาษาสมัยกลาง ได้แก่ ภาษาปรากฤตซึ่งเป็นภาษาถิ่นของชาว
อารยันที่ใช้กันท้องถิ่นต่างๆของประเทศอินเดีย เช่น ภาษามาคธี มหาราษฏรี
เศารเสนี เป็นต้น ภาษาในสมัยนี้มีลักษณะโครงสร้างทางเสียง และนอกจาก
จะเรียกว่าภาษาปรากฤตแล้วยังมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “ภาษาการละคร”
เพราะเหตุที่นาไปใช้เป็นภาษาพูดของตัวละครบางตัวในบทละครสันสกฤต
ด้วย
3. ภาษาสมัยใหม่ ได้แก่ ภาษาต่างๆในปัจจุบัน เช่น ภาษาฮินดี
เบงกาลี ปัญจาบี มราฐี เนปาลี เป็นต้น ภาษาเหล่านี้แม้จะเข้าใจกันว่าสืบมา
จากภาษาปรากฤต แต่มีลักษณะของภาษาผิดกันมาก เพราะมีภาษาตระกูลอื่น
ที่ไม่ได้สืบมาจากภาษาของชาวอารยันเข้าไปปะปนกันมากบ้างน้อยบ้าง
แล้วแต่เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์

4. ภาษาสันสกฤต
ภาษาสันสกฤต เป็นภาษาที่มีวิวัฒนาการมาจากภาษาในคัมภีร์พระเวท
ของชาวอารยัน ถือเป็นภาษาที่ศักดิ์สิทธิ์ของคนชั้นสูง แต่เดิมนั้นไม่ได้มีการวาง
หลักเกณฑ์เคร่งครัดนัก ต่อมาเมื่อระยะเวลาล่วงไปนานๆ ประกอบกับภาษาใน
คัมภีร์พระเวทนี้มีภาษาพื้นเมืองปะปนอยู่มาก เป็นเหตุให้หลักเกณฑ์ต่างๆ ของ
ภาษานี้คลาดเคลื่อนไปมาก จนกระทั่งได้มีนักปราชญ์ของอินเดียคนหนึ่งชื่อ
“ปาณินิ” ได้ศึกษาคัมภีร์พระเวททั้งหลาย แล้วนามาแจกแจงวางหลักเกณฑ์ให้เป็น
ระเบียบและรัดกุม แต่งเป็นตาราไวยากรณ์ขึ้นเรียกชื่อว่า “อัษฎาธยายี” ซึ่งได้ชื่อ
ว่าเป็นตาราไวยากรณ์เล่มแรกที่แต่งได้ดีที่สุดและมีชื่อเสียงไปทั่วโลก และต่อมา
ได้มีผู้เรียกภาษาที่ปาณินิได้จัดระเบียบของภาษาไว้เป็นอย่างดีและสมบูรณ์ที่สุดนี้
ว่า “สันสกฤต” ซึ่งแปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ได้จัดระเบียบและขัดเกลาเรียบร้อยดี
แล้ว ”

5. แต่กฎเกณฑ์ที่ปาณินิได้วางไว้นี้กลับเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทาให้ภาษาสันสกฤตไม่
มีวิวัฒนาการเหมือนภาษาอื่นๆ เพราะนอกจากภาษาสันสกฤตจะถือว่าเป็น
ภาษาที่ศักดิ์สิทธิ์ ใช้ในหมู่ของนักปราชญ์ โดยเฉพาะกษัตริย์และพราหมณ์ที่
เป็นบุรุษเพศ กฎเกณฑ์และรายละเอียดปลีกย่อยยังทาให้ไม่เอื้อต่อการใช้ จึงทา
ให้ภาษาสันสกฤตเป็นภาษาตายในที่สุด

6. ภาษาบาลี
ภาษาบาลี เป็นภาษาปรากฤตภาษาหนึ่งที่มีวิวัฒนาการมาจากภาษาพระเวท
ภาษาบาลี คือ ภาษาที่ชาวมคธใช้พูดกันในแคว้นมคธ เรียกว่า “ภาษามาคธี”
พระพุทธเจ้าทรงใช้ภาษานี้ประกาศพระศาสนาของพระองค์ ภาษามาคธีนี้
แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ ( เจิม ชุมเกตุ, 2525:3 )
1. สุทธมาคธี เป็นภาษาของชนชั้นสูง คือภาษาของกษัตริย์หรือภาษาทาง
ราชการ
2. เทสิยาหรือปรากฤต ได้แก่ ภาษาประจาถิ่น
พระพทุธเจ้าทรงใช้สุทธมาคธีเป็นหลักในการประกาศคาสั่งสอนของ
พระองค์ และในสมัยนั้นทรงเผยแผ่พระธรรมด้วยวิธีมุขปาฐะ โดยมิได้มี
บันทึกหรือเขียนเป็นลายลักษณ์อักษร ภาษาบาลีนี้นามาใช้บันทึกพุทธวจนะ
เป็นลายลักษณ์อักษรเมื่อประมาณพุทธศตวรรษที่ 3

7. ปรากฏเป็นหลักฐานครั้งแรกในจารึกพระเจ้าอโศกมหาราช ถือเป็นภาษาประจา
พุทธศาสนานิกายหินยาน ส่วนศาสนานิกายมหายานใช้ภาษาสันสกฤตบันทึก
พุทธวจนะ (สุภาพร มากแจ้ง,2535 : 4 ) และต่อก็ใช้ภาษาบาลีจารึกพระธรรมลง
ในพระไตรปิฎก ซึ่งเป็นตาราหลักทางพระพุทธศาสนาอย่างไรก็ตาม ภาษาบาลีก็มี
ลักษณะเช่นเดียวกันกับภาษาสันสกฤต คือใช้เป็นภาษาเขียนในพระไตรปิฎกของ
พุทธศาสนาเท่านั้น ไม่ได้ใช้พูดหรือใช้เขียนในชีวิตประจาวัน จึงไม่มีการ
เจริญเติบโต ไม่มีวิวัฒนาการเหมือนกับภาษาอื่นๆและกลายเป็นภาษาตายในที่สุด

8. เหตุที่คาภาษาบาลีและสันสกฤตเข้ามาปะปนในภาษาไทย
เมื่อพระพุทธศาสนาได้แพร่เข้ามาในสู่ประเทศไทย และคนไทยได้
ยอมรับนับถือศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจาชาติ คนไทยจึงจาเป็นต้องเรียน
ภาษาบาลีและสันสกฤต เพราะคาสอนทางศาสนาเป็นภาษาบาลีและสันสกฤต
ดังนั้นจึงได้เกิดคาภาษาบาลีและสันสกฤตใช้ในภาษาไทยมากขึ้น นอกจากการ
รับนับถือศาสนาพุทธแล้ว ไทยยังได้รับเอาความเชื่อ ขนบธรรมเนียมประเพณี
พิธีกรรมต่างๆรวมทั้งวรรณคดีบาลีและสันสกฤตเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของ
วัฒนธรรมไทย ซึ่งเป็นส่วนทาให้เรารับคาภาษาบาลีและสันสกฤตซึ่งเป็นคาที่
เกี่ยวเนื่องกับสิ่งต่างๆเหล่านั้น เข้ามาใช้ในภาษาไทย
สุธิวงศ์ พงษ์บูลย์ (2523 : 5) ได้กล่าวถึงเหตุที่คาภาษาบาลีและ
สันสกฤตเข้ามาปนอยู่ในภาษาไทยว่าเนื่องมาจากเหตุผลหลายประการ สรุปได้
ดังนี้

9. 1.ความสัมพันธ์ทางด้านศาสนา
เมื่อศาสนาพราหมณ์และศาสนาพุทธเผยแพร่เข้ามาสู่ประเทศไทยศาสนา
พราหมณ์ใช้ภาษาสันสกฤตและศาสนาพุทธใช้ภาษาบาลีในการเผยแผ่ศาสนา
ไทยได้รับศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจาชาติและรับคติของศาสนาพราหมณ์มา
ปฏิบัติในชีวิตประจาวัน โดยเฉพาะในลัทธิธรรมเนียมประเพณีต่างๆ เราจึง
รับคาในลัทธิทั้งสองเข้ามาใช้ในลักษณะของศัพท์ทางศาสนาและใช้เป็นศัพท์
สามัญทั่วไปในชีวิตประจาวัน
2.ความสัมพันธ์ทางด้านประเพณี
เมื่อชนชาติอินเดียได้เข้ามาตั้งรกรากในประเทศไทย ก็นาเอาประเพณีของ
ตนเข้ามาปฏิบัติทาให้มีคาที่เนื่องด้วยประเพณีเข้ามาปะปนในภาษาไทย และ
นานเข้าก็ได้กลายเป็นคาที่เกี่ยวข้องกับชีวิตประจาวันของคนไทย เช่น
ตรียัมปวาย มาฆบูชา ตักบาตรเทโว ดิถี กระยาสารท เทศน์มหาชาติ กฐิน
จรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ฉัตรมงคล พืชมงคล เป็นต้น

10. 3. ความสัมพันธ์ทางด้านวัฒนธรรม
อินเดียเป็นประเทศที่เจริญทางด้านวัฒนธรรมมานาน อิทธิพลทางด้าน
วัฒนธรรมของอินเดียมีต่อนานาประเทศทางภาคพื้นตะวันออกก่อนที่
วัฒนธรรมตะวันตกจะเข้ามา ไทยได้รับอิทธิพลของอินเดียทุกสาขา เช่น
3.1 ศิลปะ ศิลปะไทยได้รับอิทธิพลจากอินเดียทั้งโดย
ทางตรงและทางอ้อม เช่น ทางดนตรีและนาฏศิลป์ ภาษาที่ใช้เนื่อง
ด้วยเป็นศิลปะจึงเข้ามาปะปนในภาษาไทย เช่น มโหรี ดนตรี ปี่
พาทย์
3.2 ดาราศาสตร์ อินเดียมีความเจริญทางด้านดาราศาสตร์มา
ช้านานจนมีตาราเรียนกัน เมื่อวิชานี้แพร่หลายเข้ามาในประเทศไทย
ทาให้คาต่างๆที่เกี่ยวข้องเกิดขึ้นเป็นจานวนมาก เช่น สุริยคติ
จันทรคติ จันทรคราส
3.3 การแต่งกาย ศัพท์ทางด้านวัฒนธรรมการแต่งกายที่ได้
รับมาส่วนใหญ่เป็นเครื่องทรงของพระมหากษัตริย์ เช่น มงกุฎ ชฎา
สังวาล

11. 4. ความสัมพันธ์ทางด้านวิชาการ
เนื่องจากวิทยาศาสตร์และวิทยาการเจริญกว้างขวางขึ้นทาให้คาที่เราใช้
อยู่เดิมแคบเข้า จึงจาเป็นต้องรับคาบาลี สันสกฤต เข้ามาใช้ เพื่อความ
เจริญและความสะดวก เช่น วิทยุ โทรทัศน์ แพทย์ เภสัช ฯลฯ
5. ความสัมพันธ์ทางด้านวรรณคดี
วรรณคดีอินเดียมีอิทธิพลต่อวรรณคดีไทยเป็นอย่างยิ่ง ทั้งวรรณคดี
สันสกฤต และวรรณคดีที่เนื่องมาจากชาดกในพระพุทธศาสนาเมื่อเรารับ
เอาวรรณคดีเหล่านี้เข้ามา จึงมีศัพท์ต่างๆที่เกี่ยวกับวรรณคดีเหล่านี้เข้ามา
มากมาย เช่น ครุฑ สุเมรู หิมพานต์

12. ลักษณะของภาษาบาลีและสันสกฤต
ภาษาบาลีและสันสกฤตอยู่ในตระกูลภาษาที่มีวิภัตปัจจัย คือเป็นภาษาที่ที่มีคา
เดิมเป็นคาธาตุ เมื่อจะใช้คาใดจะต้องนาธาตุไปประกอบกับปัจจัยและวิภัตติ เพื่อ
เป็นเครื่องหมายบอกพจน์ ลึงค์ บุรุษ กาล มาลา วาจก โครงสร้างของภาษา
ประกอบด้วย ระบบเสียง หน่วยคา และระบบโครงสร้างของประโยค ภาษาบาลี
และสันสกฤตมีหน่วยเสียง 2 ประเภท คือ หน่วยเสียงสระและหน่วยเสียง
พยัญชนะ ดังนี้
1. หน่วยเสียงสระ
หน่วยเสียงสระภาษาบาลีมี 8 หน่วยเสียง คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ
หน่วยเสียงภาษาสันสกฤต ตรงกับภาษาบาลี 8 หน่วยเสียง และต่างจากภาษา
บาลีอีก 6 หน่วยเสียง เป็น 14 หน่วยเสียง คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ ไอ เอา ฤ ฤา ฦ
ฦๅ

13. 2. หน่วยเสียงพยัญชนะ
หน่วยเสียงพยัญชนะภาษาบาลีมี 33 หน่วยเสียง ภาษาสันสกฤตมี 35
หน่วยเสียง เพิ่มหน่วยเสียง ศ ษ ซึ่งหน่วยเสียงพยัญชนะทั้งสิงภาษานี้แบ่ง
ออกเป็น 2 ประเภทคือ พยัญชนะวรรค และพยัญชนะเศษวรรค

14. วิธีสังเกตคาบาลี
1. สังเกตจากพยัญชนะตัวสะกดและตัวตาม
ตัวสะกด คือ พยัญชนะที่ประกอบอยู่ข้างท้ายสระประสมกับสระและ
พยัญชนะต้น เช่น ทุกข์ = ตัวสะกด
ตัวตาม คือ ตัวที่ตามหลังตัวสะกด เช่น สัตย สัจจ ทุกข เป็นต้น คาใน
ภาษาบาลีจะต้องมีสะกดและตัวตามเสมอ โดยดูจากพยัญชนะบาลี มี 33 ตัว
แบ่งออกเป็นวรรคดังนี้

15. แถวที่ 1 2 3 4 5
วรรค กะ ก ข ค ฆ ง
วรรค จะ จ ฉ ช ฌ ญ
วรรค ฏะ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ
วรรค ตะ ต ถ ท ธ น
วรรค ปะ ป ผ พ ภ ม
เศษวรรค ย ร ล ว ส ห ฬ อัง

16. มีหลักสังเกต ดังนี้
- พยัญชนะตัวที่ 1 , 3 , 5 เป็นตัวสะกดได้เท่านั้น (ต้องอยู่ในวรรค
เดียวกัน)
- ถ้าพยัญชนะตัวที่ 1 สะกด ตัวที่ 1 หรือตัวที่ 2 เป็นตัวตามได้ เช่น สักกะ
ทุกข สัจจปัจฉิม สัตต หัตถ บุปผา เป็นต้น
- ถ้าพยัญชนะตัวที่ 3 สะกด ตัวที่ 3 หรือ 4 เป็นตัวตามได้ในวรรคเดียวกัน
เช่น อัคคี พยัคฆ์ วิชชา อัชฌา พุทธ คพภ (ครรภ์)
- ถ้าพยัญชนะตัวที่ 5 สะกด ทุกตัวในวรรคเดียวกันตามได้ เช่น องค์
สังข์ องค์ สงฆ์สัมปทาน สัมผัส สัมพันธ์ สมภาร เป็นต้น
- พยัญชนะบาลี ตัวสะกดตัวตามจะอยู่ในวรรคเดียวกันเท่านั้นจะข้ามไป
วรรคอื่นไม่ได้

17. 2. สังเกตจากพยัญชนะ “ฬ” จะมีใช้ในภาษาบาลีในไทยเท่านั้น เช่น
จุฬา ครุฬ อาสาฬห์ วิฬาร์ โอฬาร์ พาฬ เป็นต้น
3. สังเกตจากตัวตามในภาษาบาลี จะมาเป็นตัวสะกดในภาษาไทย
โดยเฉพาะวรรค ฎ และวรรคอื่น ๆ บางตัว จะตัดตัวสะกดออกเหลือแต่ตัวตามเมื่อ
นามาใช้ในภาษาไทย เช่น
บาลี ไทย บาลี ไทย
รัฎฐ รัฐ อัฎฐิ อัฐิ
ทิฎฐิ ทิฐิ วัฑฒนะ วัฒนะ
ปุญญ บุญ วิชชา วิชา
สัตต สัต เวชช เวช
กิจจ กิจ เขตต เขต
นิสสิต นิสิต นิสสัย นิสัย
ยกเว้นคาโบราณที่นามาใช้แล้วไม่ตัดรูปคาซ้าออก เช่น ศัพท์ทางศาสนา
ได้แก่ วิปัสสนา จิตตวิสุทธิ์ กิจจะลักษณะ เป็นต้น

18. วิธีสังเกตคาสันสกฤต
1.พยัญชนะสันกฤต มี 35 ตัว คือ พยัญชนะบาลี 33 ตัว + 2 ตัว คือ ศ, ษ
ฉะนั้นจึงสังเกตจากตัว ศ, ษ มักจะเป็นภาษาสันสกฤต เช่น กษัตริย์ ศึกษา
เกษียร พฤกษ์ ศีรษะ เป็นต้น ยกเว้นคาไทยบางคาที่ใช้เขียนด้วยพยัญชนะ
ทั้ง 2 ตัวนี้ เช่น ศอก ศึก ศอ เศร้า ศก ดาษ กระดาษ ฝรั่งเศส ฝีดาษ ฯลฯ
2. ไม่มีหลักการสะกดแน่นอน ภาษาสันสกฤต ตัวสะกดตัวตามจะอยู่ข้าม
วรรคกันได้ไม่กาหนดตายตัว เช่น อัปสร เกษตร ปรัชญา อักษร เป็นต้น
3. สังเกตจากสระ สระในภาษาบาลี มี 8 ตัว คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ
โอ ส่วนสันสกฤต คือ สระภาษาบาลี 8 ตัว + เพิ่มอีก 6 ตัว คือ สระ ฤ ฤา
ภ ภา ไอ เอา ถ้ามีสระเหล่านี้อยู่และสะกดไม่ตรงตามมาตราจะเป็นภาษา
สันสกฤต เช่น ตฤณมัย ไอศวรรย์ เสาร์ ไปรษณีย์ ฤาษี คฤหาสน์ เป็นต้น

19. 4.สังเกตจากพยัญชนะควบกล้า ภาษาสันสกฤตมักจะมีคาควบกล้าข้าง
ท้าย เช่น จักร อัคร บุตร สตรี ศาสตร์ อาทิตย์ จันทร์ เป็นต้น
5.สังเกตจากคาที่มีคาว่า “เคราะห์” มักจะเป็นภาษาสันสกฤต เช่น
เคราะห์ พิเคราะห์ สังเคราะห์ อนุเคราะห์ เป็นต้น
6. สังเกตจากคาที่มี “ฑ” อยู่ เช่น จุฑา กรีฑา ครุฑ มณเทียร จัณฑาล
เป็นต้น
7 .สังเกตจากคาที่มี “รร” อยู่ เช่น สรรค์ ธรรม์ วรรณ บรรพต ภรรยา
บรรณารักษ์ มรรยาท กรรม ทรรศนะ สรรพ เป็นต้น

20. ลักษณะการยืมคาภาษาบาลีและสันสกฤต
ภาษาบาลีและสันสกฤตเป็นภาษาตระกูลเดียวกัน ลักษณะภาษาและ
โครงสร้างอย่างเดียวกัน ไทยเรารับภาษาทั้งสองมาใช้ พิจารณาได้ดังนี้
1. ถ้าคาภาษาบาลีและสันสกฤตรูปร่างต่างกัน เมื่อออกเสียงเป็น
ภาษาไทยแล้วได้เสียงเสียงตรงกันเรามักเลือกใช้รูปคาสันสกฤต เพราะภาษา
สันสกฤตเข้ามาสู่ภาษาไทยก่อนภาษาบาลี เราจึงคุ้นกว่า เช่น
บาลี สันสกฤต ไทย
กมฺม กรฺม กรรม
จกฺก จกฺร จักร

21. 2. ถ้าเสียงต่างกันเล็กน้อยแต่ออกเสียงสะดวกทั้งสองภาษา มัก
เลือกใช้รูปภาษาสันสกฤตมากกว่าภาษาบาลี เพราะเราคุ้นกว่าและเสียงไพเราะ
กว่า เช่น
บาลี สันสกฤต ไทย
ครุฬ ครุฑ ครุฑ
โสตฺถิ สฺวสฺติ สวัสดี
3. คาใดรูปสันสกฤตออกเสียงยาก ภาษาบาลีออกเสียงสะดวกกว่า จะ
เลือกใช้ภาษาบาลี เช่น
บาลี สันสกฤต ไทย
ขนฺติ กฺษานฺติ ขันติ
ปจฺจย ปฺรตฺย ปัจจัย

22. 4. รูปคาภาษาบาลีสันสกฤตออกเสียงต่างกันเล็กน้อยแต่ออกเสียงสะดวก
ทั้งคู่บางทีเรานามาใช้ทั้งสองรูปในความหมายเดียวกัน เช่น
บาลี สันสกฤต ไทย
กณฺหา กฺฤษฺณา กัณหา,กฤษณา
ขตฺติย กฺษตฺริย ขัตติยะ,กษัตริย์
5. คาภาษาบาลีสันสกฤตที่ออกเสียงสะดวกทั้งคู่ บางทีเรายืมมาใช้ทั้งสอง
รูป แต่นามาใช้ในความหมายที่ต่างกัน เช่น
บาลี สันสกฤต ไทย ความหมาย
กิริยา กฺริยา กิริยา อาการของคน
กริยา ชนิดของคา
โทส เทฺวษ โทสะ ความโกรธ
เทวษ ความเศร้าโศก

23. คาภาษาบาลีและสันสกฤตในวรรณคดีไทย
คาภาษาบาลีและสันสกฤตปรากฏในวรรณคดีไทยตั้งแต่สมัยสุโขทัย
จนกระทั่งในสมัย ปัจจุบันทั้งที่เป็นร้อยแก้วและร้อยกรอง คือพบตั้งแต่ในศิลาจารึก
สมัยพ่อขุนรามคาแหงแม้จะมีไม่มากนักแต่ก็เป็นหลักฐานยืนยันได้ว่า ในสมัย
สุโขทัยนั้นไทยได้นาภาษาบาลีและสันสกฤตมาใช้ในภาษาไทยของเราแล้ว และใน
สมัยต่อมาก็ปรากฏว่านิยมใช้คาภาษาบาลีและสันสกฤตในการแต่งวรรณคดีมากขึ้น
วิสัณติ์ กฏแก้ว (2529 : 2) ได้กล่าวถึงเหตุที่ทาให้คาบาลีและสันสกฤต
เป็นที่นิยมชมชอบในการนามาใช้ในทางวรรณคดีพอจะสรุปได้ดังนี้

24. 1. วรรณคดีไทยเป็นวรรณกรรมที่ถือเอาเสียงไพเราะเป็นสาคัญ
โดยเฉพาะอย่างยิ่งวรรณคดีประเภทร้อยกรอง นอกจากจะถือเอาความไพเราะ
ของเสียงเป็นสาคัญแล้ว ในการประพันธ์วรรณกรรมประเภทฉันท์ จะต้องถือคา
ครุ ลหุ เป็นสาคัญอีกด้วย คาที่เป็นเสียงลหุในภาษาไทยมีน้อยมาก จึงจาเป็น
จะต้องใช้ศัพท์ภาษาบาลีและสันสกฤต เพราะสามารถเลือกคา ลหุ ครุ ได้มาก
และสามารถดัดแปลงให้เข้ากับภาษาของเราได้ดี
ตัวอย่าง
ข้าขอเทิดทศนัขประณามคุณพระศรี สรรเพชญพระผู้มี พระภาค
อีกธรรมาภิสมัยพระไตรปิฏกวากย์ ทรงคุณคะนึงมาก ประมาณ
(สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ 19 – อิลราชคาฉันท์)

25. 2. คนไทยถือว่าคาบาลีและสันสกฤตเป็นคาสูง เพราะเป็นคาที่ใช้เผย
แผ่คาสอนของพระพุทธเจ้า และผู้ที่ใช้คาภาษาบาลีและสันสกฤตส่วนใหญ่อยู่ใน
ฐานะควรแก่การเคารพบูชาทั่วไป เช่น พระสงฆ์ พราหมณ์ เป็นต้น ดังนั้นการ
แต่งฉันท์ที่ถือกันว่าเป็นของสูง จึงนิยมใช้คาบาลีและสันสกฤต
3. วรรณคดีไทยโดยมากมักจะเป็นเรื่องเกี่ยวกับจักรๆวงศ์ๆ ซึงจะต้อง
ใช้คาราชาศัพท์ การใช้คาภาษาบาลีและสันสกฤตที่เป็นคาราชาศัพท์จึงมีความ
จาเป็นอย่างยิ่งเช่น พระเนตร พระพักตร์ พระกรรณ เป็นต้น
4. การใช้คาภาษาบาลีและสันสกฤตแต่งฉันท์ เป็นเครื่องแสดงภูมิรู้
ของผู้แต่งว่ามีความรู้ภาษาบาลีและสันสกฤตเป็นอย่างดี มีคนเคารพนับถือและ
ยกย่องว่าเป็น “ปราชญ์”

26. ตัวอย่างคาภาษาบาลีและสันสกฤตที่ไทยนามาใช้
คา ความหมาย
1. กมล ดอกบัว,ใจ
2. กานดา งาม,หญิงงาม
3. กรรม การกระทาไม่ดี
4. กฐิน ผ้าที่ถวายพระที่จาพรรษาแล้ว
5. กสิกรรม การทานา,ทาไร่
6. กักขฬะ แข็ง,กระด้าง,หยาบ
7. กิริยา การกระทา,อาการที่แสดงออกมาด้วย
กายมารยาท
8. กาลี หญิงคนชั่ว

27. คา ความหมาย
9. กภุมพี คนมั่งมี,คนเลว
10. เขต แดน
11. จริต ความประพฤติของผู้หญิง
12. ตัณหา ความยาก
13. นิมนต์ เชิญพระภิกษุ
14. ภาค ส่วน
15. สุขุม ละเอียดอ่อนทางความคิด
16. โอชา อร่อย
17. เคารพ ความเคารพ
18. ทักษิณ ทิศใต้
19. เนตร ตา
20. ประมาท เลินเล่อ,ดูหมิ่น
21. ประสิทธิ์ ความสาเร็จ
22. ปราจีน ทิศตะวันออก

28. คา ความหมาย
23. ทัณฑ์ ลงโทษ
24. พายุ ลมที่พัดรุนแรง
25. พืช พืช,พันธุ์ไม้
26. มุข หน้า,ด้านหน้า
27. วิบาก ผลไม่ดี
28. สังหาร การทาลาย
29. อุทัย การขึ้นแห่งแสงอาทิตย์
30. นาฏ การฟ้อนรา,นางงาม,สิ่งที่ให้ความบันเทิงใจ
31. สมร สนามรบ,หญิงงาม,หญิงทั่วไป
32. อัสดร ม้าทั่วไป
33. ประณาม การน้อมไหว้,การติเตียน
34. คติ ข้อสอนใจ
35. ทิฐิ ความดื้อในความเห็น,ความถือดี

29. เว็บไซต์อ้างอิง
• http://learners.in.th/file/tanuchai.doc

30. 1.คาใดต่อไปนี้เป็นคาภาษาบาลี
1.ปัญหา
2.วัตถุ
3.ปรัชญา
4.พัสดุ
2.คาใดต่อไปนี้เป็นคาภาษาสันสกฤต
1.อัจฉริยะ
2.อัฐ
3. อรรณพ
4.วิสาสะ

31. 3.ข้อใดเป็นคาภาษาบาลีทุกคา
1. สามัญ สามานย์
2. ปริศนา พฤติ
3. พิสดาร วิถาร
4. กิริยา กีฬา
4.ข้อใดเป็นคาภาษาสันสฤตทุกคา
1. ทฤษฎี อุทยาน
2. มโน ทรัพย์
3. สูญ ปรัชญา
4. อาสา ปัญญา

32. 5.ข้อใดเป็นคาภาษาบาลี
1. เจดีย์
2. โกรธ
3.. ครุฑ
4. ศูนย์
6.ข้อใดจับคู่คาภาษาบาลี-สันสกฤตได้ถูกต้อง
1.. วุฒิ – รัฐ
2.. เขม – เกษม
3. อัคคี – สวัดดี
4. อิสิ – ฤดู

33. 7.ข้อใดจับคู่คาภาษาบาลี-สันสกฤตได้ถูกต้อง
1. อักขร – อัปสร
2. กริยา – วิยา
3. สันติ – ศานติ
4. สัจ –ศรัทธา
8.คาภาษาบาลี-สันสกฤตข้อใดจับคู่ผิด
1. สัจ – สัตย์
2. ลักขณ์ – ลักษณ์
3. บุปผา – บุษบา
4. วสา – ฤดู

34. 9.คาภาษาบาลี-สันสกฤตข้อใดจับคู่ผิด
1. สิริ – ศรี
2. รัฐ –ราษฎร์
3. วิตถาร – สามานย์
4. หทัย – หฤทัย
10.คาภาษาบาลี-สันสกฤตข้อใดจับคู่ได้ถุกต้อง
1. มัจฉา – อัปสร
2. อัจฉรา – อัปสร
3. อุตุ – ฤาษี
4. ปัญญา – ศรัทธา

35. 1.ก
2.ง
3.ก
4ค
5.ง
6.ก
7.ก
8.ค
9.ค
10.ข

36. สวัสดีค่ะ