ประชุมสัมมนาความร่วมมือระหว่างห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษา ครั้งที่ 33 ระหว่าง วันที่ 1– 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2560 ณ สำนักงานวิทยทรัพยากร และโรงแรมแมนดาริน กรุงเทพฯ ในหัวข้อ “พลิกโฉมห้องสมุด: สรรค์สร้างอนาคตด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรมแห่งการเรียนรู้” (Reinventing the Library: Shaping the Future through EdTech and Innovative Design)

1. Learning Space: Design Tips for Classroom
ห้องสมุด ในยุค 4.0
ผศ.ดร.สุรพล บุญลือ
ภาควิชาเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา คณะครุศาสตร์อุตสาหกรรมและเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
พุธที่ 1 พฤศจิกายน 2560 ณ ห้องแมนดาริน A โรงแรมแมนดาริน กรุงเทพฯ

2. เค้าโครงการบรรยาย
u การเปลี่ยนแปลงของโลก
u การออกแบบ พื้นที่การเรียนรู้
u ห้องสมุดต้องทําหน้าที่เป็น คลังความรู้ เผยแพร่ความรู้ กระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้
u กลยุทธ์เชิงรุก จัดเก็บ การผลิตสื่อ การจัดอบรมให้ความรู้
u อภิปรายร่วมกัน

3. คนไทย อ่านหนังสือแค่ไหน 2558

4. เกิดใหม่
uโทรศัพท์มือถือ ช่วงมีนาคม-พฤษภาคม 2560 มีการเปิดตัวของมือถือ
มีทั้งหมด 72 เครื่อง เฉลี่ยคือ 30 ชั่วโมง / 1 เครื่อง คือเรานอนตื่น
มา อีกวันหนึ่งก็มีอะไรออกมาใหม่แล้ว

5. ผู้เรียนเปลี่ยนไป
§ Crave interactivity กระหายสื่อสารกัน
§ Read visual images อ่านภาพที่เห็น
§ Weak reading skills ทักษะการอ่านแย่
§ Visual-spatial skills ทักษะมองเห็นเป็นภาพ
§ Parallel processing ประมวลผลแบบขนาน
§ Inductive discovery ค้นหาแบบอุปนัย
§ Fast response time ตอบสนองไว
§ Short attention span* ช่วงความสนใจสั้น
Prensky, 2001

6. สื่อการเรียนรู้ ในยุคต่างๆเปลี่ยนไป
ยุคที่ 1
• กระดาษ,สมุด
• หุ่นจําลอง
• สิ่งแวดล้อม
ยุคที่ 2
• สื่อ AV
• ภาพยนตร์
• หนังสือ
• พิพิธภัณฑ์
ยุคที่ 3
• สื่อดิจิทัล
• สืื่อเสมือน
AR,VR,MR
• Learning Space

7. การเตรียมคนไทยจาก
อดีต อนาคต
ต่างชาติมองคนไทย
คนไทยอยู่ในระบบอุปถัมภ์
คนไทยที่เฉื่อยชา
คนไทยที่ขี้เกียจ
คนไทยที่ขี้อิจฉา
คนไทยที่ขี้โกง
ฯลฯ
1.เปลี่ยนคนไทยจากแบบ Thai–Thai เป็นแบบ Global Thai ที่มีความภาคภูมิใจในความ
เป็นไทย แต่มีกรอบความคิดที่เป็นสากล เพราะโลกกําลังเปลี่ยนจาก
One Country One Destiny เป็น One World One Destiny
2. คนไทยต้องเปลี่ยนจาก Analog Thai เป็น Digital Thai เพื่อให้สามารถดํารงชีวิต
เรียนรู้ ทํางาน และประกอบธุรกิจได้ ทั้งใน โลกจริง และ โลกเสมือน
3. คนไทยต้องเปลี่ยนจาก คนไทยที่มีความรู้และทักษะตํ่า เป็น คนไทยที่มีความรู้และทักษะ
สูง มีความสามารถในการรังสรรค์นวัตกรรม เพื่อให้อยู่ได้ใน Global Digital
4. คนไทยต้องเปลี่ยนจาก การเน้นประโยชน์ส่วนตน เป็น คนมี จิตสาธารณะเกื้อกูล
แบ่งปัน และ รับผิดชอบต่อส่วนรวม

8. คนไทย 4.0 ในศตวรรษที่ 21
u 1.ไอคิว เฉลี่ยไม่ตํ่ากว่าเกณฑ์มาตรฐาน 100 ภายใน 5 ปี
u 2. เด็กไทยร้อยละ 70 มีคะแนน EQ ไม่ตํ่ากว่าเกณฑ์มาตรฐานภายใน 5 ปี
u 3. คะแนน PISA ขยับจากอันดับที่ 47 ใน 76 ประเทศ ขึ้นไปเป็น 1 ใน 10 ประเทศแรก
ภายใน 20 ปี (สะท้อนถึงระบบการศึกษาที่ล้าหลังอย่างรุนแรงของไทย)
u 4.ดัชนีการพัฒนามนุษย์ (HDI) เพิ่มจาก 0.722 (ในปี 2556) ซึ่งอยู่ในอันดับที่ 89 เป็น
0.80 (กลุ่มที่มีการพัฒนามนุษย์ในระดับสูงมาก) หรือ 50 อันดับแรกภายใน 10 ปี
u 5. ยกระดับคุณภาพฝีมือแรงงาน ให้สอดคล้องกับความต้องการและทิศทางก
ารพัฒนาของประเทศจํานวน 500,000 คน ภายใน 5 ปี
u 6. มหาวิทยาลัยไทย ติด 100 อันดับแรกของโลก จํานวน 5 สถาบัน ภายใน 20 ปี
u 7. นักวิทยาศาสตร์ไทย ได้รับรางวัล Nobel Prize อย่างน้อย 1 คน ภายใน 20 ปี
ในแผน “ไทยแลนด์ 4.0”
ได้นิยาม
คนไทยในศตวรรษที่ 21
ว่า “คือคนไทยที่มีปัญญาเฉียบ
แหลม มีทักษะที่เห็นผล มีสุขภาพ
ที่แข็งแรง และมีจิตใจที่งดงาม”
โดย ลม เปลี่ยนทิศ 26 ธ.ค
. 2559

9. โลกเปลี่ยน คนเปลี่ยน เราจะเปลี่ยน....ไหม?

10. ห้องสมุดยุคเก่า
1.เป็นสถานที่เงียบสงัด (ห้ามคุย, ห้ามกิน และห้ามดื่ม)
2.เหมือนสุสานหนังสือ
3.โต๊ะสําหรับติดต่อยืมคืนหนังสือที่ดูน่ากลัวใหญ่โต
4.พื้นที่ใช้สอยน้อย
5.สายตาเจ้าหน้าที่ห้องสมุดที่คอยตรวจสอบคนอ่านหนังสือ
6.มีทั้งพจนานุกรม สารานุกรม และหนังสืออ้างอิงเล่มใหญ่ๆ
7.พื้นที่น่านั่ง มักจะอยู่ที่โถงอ่านหนังสือใหญ่
8.ตั้งตระหง่านเป็นสัญลักษณ์ใจกลางเมือง
9.ยังมีการสร้างห้องสมุดลักษณะแบบนี้อยู่
บทความของ Peter Gisolfi
เรื่อง UpClose: Designing 21st-Century Libraries | Library
by Design

11. ห้องสมุดยุคใหม่
1.เป็นศูนย์ชุมนุมเพื่อการเรียนรู้แบบทันสมัย
2.พื้นที่ดูโปร่งโล่งสบาย ที่มองเห็นสมาชิกง่าย และพร้อมให้บริการ
3.มีมุมให้อ่านหนังสือตามจุดต่างๆ โดยรอบห้องสมุด
4.มีพื้นที่หลากหลายสําหรับเด็กและวัยรุ่น
5.มีทั้งห้องประชุม นัดพบปะ และทํากิจกรรม หลากหลายขนาด
6.แสงแดดสาดส่องทั่วถึง
7.ดูปลอดโปร่งและเชื่อมต่อกับพื้นที่ด้านนอก
8.มีพื้นที่ใช้สอยสําหรับคอมพิวเตอร์ อินเตอร์เน็ต โดยเฉพาะ
9.เสริมระบบให้การบริการด้วยตนเอง เพิ่มประสิทธิภาพการให้บริการ
10.พร้อมปรับเปลี่ยนตามสมัยรองรับความต้องการในอนาคต
11.เป็นสถานพบปะที่เหมาะกับทุกเพศทุกวัย
บทความของ Peter Gisolfi
เรื่อง UpClose: Designing 21st-Century Libraries | Library
by Design

12. ห้องสมุด ที่ต้องการ
• เพิ่มสื่อดิจิตอล ขณะเดียวกันก็ลดจํานวนหนังสือเล่ม
• สามารถยืมคืนหนังสือด้วยตนเอง ไม่ต้องมีโต๊ะให้บริการ
• มีจุดค้นหาหนังสือแบบออนไลน์กระจายอยู่ทั่วห้องสมุด
• มีบริการอินเตอร์เน็ตไร้สาย สนับสนุนให้สมาชิกนําโน้ตบุ้คมาเอง
เพื่อลดปริมาณคอมพิวเตอร์ในห้องสมุด
• มีระบบจัดการทรัพยากรอัตโนมัติในห้องสมุดขนาดใหญ่ เพื่อลด
ภาระเจ้าหน้าที่และลดเวลาที่สมาชิกจะต้องคอยการให้บริการ
• พนักงานเป็นมิตร มีประสิทธิภาพ ใกล้ชิดผู้มาใช้บริการ
• มีโปรแกรมการเรียนรู้สําหรับเด็กและเยาวชนเพิ่มมากขึ้น
• มีมุมร้านกาแฟ เพื่อการพบปะ แลกเปลี่ยนความคิดเห็น สร้างสังคม
การเรียนรู้
• มีห้องและส่วนของนิทรรศการ ประชุม หรือพบปะตามวาระที่เปิด
กว้างมากขึ้น
เมื่อลักษณะของห้องสมุดเปลี่ยนไป
จุดประสงค์ของผู้ไปห้องสมุดจึงควร
เปลี่ยนไปดังนี้

14. ห้องทํางานที่เปลี่ยนไป

15. พื้นที่การเรียนรู้ Learning Space
พื้นที่กายภาพ
Physics Space
สภาพแวดล้อม
เพื่อการเรียนรู้
Learning Environment
พื้นที่ส่งเสริมการเรียนรู้
Learning Space

16. การออกแบบสภาพแวดล้อม
เพื่อการเรียนรู้
u1) สภาพแวดล้อมทางกายภาพ
u2) สภาพแวดล้อมทางจิตภาพ
u3) สภาพแวดล้อมทางสังคม
สภาพแวดล้อมเป็นสิ่งเร้า
เป็นการสร้างสภาวะกระตุ้น
ก่อให้เกิดความประทับใจ ความน่าสนใจ
อรพันธ์ ประสิทธิรัตน์
อรจรีย์ ณ ตะกัวทุ่ง

17. 1) สภาพแวดล้อมทางกายภาพ
uเป็นสิ่งแวดล้อมทางกายสัมผัสได้
uห้องเรียน และการตกแต่ง
uอุปกรณ์การเรียน
uหลักทางการยศาสตร์
uแสง เสียง

18. 2) สภาพแวดล้อมทางจิตภาพ
uเป็นสิ่งที่ส่งผลต่อความคิด ความรู้สึก
uสิ่งเร้าต่างๆ ป้ายประกาศ โปสเตอร์ ภาพประกอบ
uสีและการตกแต่ง
uประเภทของและอุปกรณ์ประกอบ
uบุคลากร

19. 3) สภาพแวดล้อมทางสังคม
uภาระและตําแหน่ง หน้าที่ของสมาชิกในสังคม
uสถานการณ์และการจัดกิจกรรม
uการสื่อสารของสมาชิกในสังคม
uการพักผ่อน การเปลี่ยนอิริยาบถ
uการตรวจสอบ การประเมินผล

20. รูปแบบของ
พื้นที่การเรียนรู้
Learning Space
พื้นที่ทาง
กายภาพ
(physical)
• สิ่งที่สัมผัสได้
พื้นที่เสมือน
(virtual)
• สิ่งที่สัมผัสไม่ได้
แต่รับรู้ได้
และพื้นที่ทาง
สังคม
(community)
• สิ่งที่อยู่ร่วมกันได้
เป็นพื้นที่ ที่ถูกออกแบบและสร้าง
ขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์ที่ต่างกัน
รูปแบบของ
พื้นที่การเรียนรู้

21. การออกแบบ
พื้นที่การเรียนรู้
Learning Space
Pedagogy
• วิธีการสอนกับ
พื้นที่การเรียนรู้
culture and
belief
• การถอดระบบคิดและ
ปรากฏการณ์ในการ
เรียนการสอนและ
วัฒนธรรมองค์กร
Learning
Geography
• ความสัมพันธ์
และลักษณะการ
เรียนรู้ ของคนใน
ระดับต่างๆ
การวิเคราะห์วิธีการเรียนรู้ของคน
และสังคม เพื่อนํามาสู่การ
สังเคราะห์องค์ความรู้ด้าน
ออกแบบพื้นที่การเรียนรู้ร่วมกันให้
เหมาะสมกับผู้ใช้พื้นที่
การออกแบบ
พื้นที่การเรียนรู้

22. ตัวอย่าง Learning Space KMUTT

27. ความทรงจํา กับการเรียนรู้
u การอ่านอย่างเดียวไม่ทําให้
เกิดการจดจํา
u การได้ลงมือได้พูดทําให้เกิด
การจดจําได้มากกว่า
u การได้คิด ได้ทํา ได้พูด จะ
ทําให้เกิดการสร้างความรู้
ใหม่ Think Pair Share

28. แนวคิดที่นํามาใช้ในการออกแบบสภาพแวดล้อม หรือออกแบบการเรียน TPACK
TPACK : Technological Pedagogical Content Knowledge

32. หลักการออกแบบ
Learning Space
ทฤษฎีการสร้าง
ความรู้ด้วย
ตนเอง
(Constructivism)
• การเรียนไม่จําาเป็นที่จะต้องเกิด
เพียงในห้องเรียนเท่านั้น
• เรียนด้วยความรู้สึกอยากเรียน
อยากรุ้
การออกแบบที่มี
มนุษย์เป็น
ศูนย์กลาง
(human-
centered
design)
• ความต้องการทาง กายภาพ
• ความต้องการทางอารมณ์หรือ
ความรู้สึก
เทคโนโลยีและ
ระบบสารสนเทศ
(ICT)
• การใช้อุปกรณ์การสื.อสารสมัยใหม่
ส่งผลให้การเรียน การสอนมีความ
ยืดหยุ่นสูงร่วมกันเรียนรู้
การออกแบบ
สภาพแวดล้อม
• เพื่อโน้มน้าวให้เกิด พฤติกรรมที่
ต้องการ
การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี
องค์กรยุคใหม่
และการคาดหวังของคนทํางานรุ่นใหม่
เป็นปัจจัยที่ผลักดัน ใหเ้กิด การเปลี่ยน
แปลงรูปแบบของการทํางาน
ในศตวรรษที่ 21
Learning Space
(Brown & Long, 2006)

33. ปัจจัยที่เกี่ยวกับสภาพแวดล้อม ที่ นศ.ต้องการ
uขนาดพื้นที่ที่ต้องกว้างและไม่คับแคบ
uปัจจัยที่มี ความสําาคัญต่อมาเรียงตามลําาดับคือ เสียงที่ไม่ดังมากเกิน ไป
uอณหภูมิที่ต้องไม่ร้อนหรือเย็นจนเกินไป
uความสะอาด เรียบร้อยเป็นระเบียบ
uเก้าอี้และโต๊ะที่นั่งสบาย แสงสว่าง
uและที่สําคัญมากคือ การตกแต่งภายใน
บุษกร รมยานนท์ Busakorn Romyanond

36. INTRODUCING THE UNIFIED E-BOOK FORMAT AND A HYBRID
LIBRARY 2.0 APPLICATION MODEL BASED ON IT

37. Learning Space: Design Tips for Classroom
ห้องสมุด ในยุค 4.0
u นโยบาย ชัดเจน , มีวัตถุประสงค์ , ชี้ผลที่ต้องการได้
u พื้นที่กายภาพ ไม่เป็นทางการ ,มีปริมาณเหมาะสมกับกิจกรรม ,ความสะอาด เรียบร้อยเป็นระเบียบ
การตกแต่งภายใน , เฟอร์นิเจอร์เหมาะสม ,แสงสว่าง สดใส,พื้นที่ทํางานได้
u คน ทุกภาคส่วนมีส่วนร่วม คิดเชิงบวก มีService Mind , ปฎิบัติตามกฎแต่ไม่ลืมความเป็นมนุษย์
u กิจกรรม มีอยู่อย่างต่อเนื่อง วาระต่างๆ การให้ความรู้จัดอบรม เวทีแห่งการเรียนรู้
u การสื่อสาร ทั้งกายภาพ ป้ายประกาศการสื่อความหมาย และสื่ออนไลน์ App Social Media
u การบริหารจัดการ เน้นความยืดหยุ่น ,เน้นผลมากกว่ากระบวนการ , มีการร่วมมือกันเป็นเครือข่าย
u งบประมาณ จากงบหลัก การหารายได้อื่นๆ การจัดอบรม
สุรพล บุญลือ

38. เอกสารอ้างอิง
u บุษกร รมยานนท์ การออกแบบพื้นที่สําหรับการเรียนรู้ด้วยตัวเองในมหาวิทยาลัย คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผัง
เมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
u จิตติ อภิบุญ 2569: พื้นที่ส่งเสริมการเรียนรู้กับการจัดการความรู้ งาน wunca34 ม.แม่ฟ้าหลวง
u Brown, M. & Long, P. (2006). Chapter 9: Trends in learning space design. In D. G. Oblinger (Ed.). Learning
spaces. (pp. 9.1-9.11). Educause: Washington, D.C. Retrieved May 15, 2014, from http://www.educause.
edu/research-and-publications/books/learning-spaces/chapter-9-trends-learning-space-design.
u วาสนา ศรีปรัชญาอนันต์: การเรียนรู้ของครอบครัวในพื้นที่การเรียนรู้ตามอัธยาศัย: การทบทวนวรรณกรรม (Family
Learning in Informal Learning Space: A Critical Review of Literature)
u อรจรีย์ ณ ตะกั่วทุ่ง , แปลและเรียบเรียง , 2546
u บรรพต สร้อยศรี การพัฒนาห้องเรียนต้นแบบสํารหับการเรียนแบบร่วมกันที่เน้นปฎิบัติจริงในระดับอุดมศึกษา