Global vergi önerileri

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Yeni İktisat Okulları ve İktisadi Düşünce: Ankara: Seçkin Yayınları, 2018.
Sunumu Hazırlayan: Ayşe Gökçe Tak

2. “Zararlı” global kamusal malların (global public
bads) ortadan kaldırılması için uluslararası ölçekte
uygulanması önerilen vergilerdir.
Global kamusal malların (global public
goods) üretilmesi, korunması ve
gelişmesi için global ölçekte alınması
önerilen vergilerdir.

3. Global ölçekte sürdürülebilir refah toplumu inşa etmenin en önemli politika araçlarındandır.
Global mal ve hizmetler üzerine global ölçekte uygulanan bir vergileme sistemidir.
Global faaliyetlerin olumsuz etkilerini azaltmayı amaçlamakla birlikte, belli miktarda gelir
sağlamakta ve ayrıca bu geliri yeniden dağıtarak global kamusal malların sunumunu sağlamaya
çalışmaktadır.
Takehito Uemura - Professor, Global Cooperation and Area Studies,
International College of Arts and Sciences, Yokohama City
University
Uemura’ya göre global vergiler:
 Global negatif dışsallıkların azaltılması,
 Global kamusal mal ve hizmetlerin sunulması,
 Global ölçekte gelirin yeniden dağıtılması,
Uemura’ya göre global vergilerin özellikleri:

4. James Meade (1907-1995)
John Maynard Keynes (1883-1946)
Jan Tinbergen (1903-1994)
Nobel ekonomi ödüllü James Meade , II. Dünya savaşı sonrasında kişi başına
düşen milli gelir üzerinden bir artan oranlı vergi alınabileceği ve ülkelerin
oluşturulacak olan uluslararası organizasyona adil bir katkı payı ödemeleri
önerisinde bulunmuştur.
John Maynard Keynes de ödemeler bilançosundaki fazlalık üzerinden bir global
vergi alınabileceği görüşünü savunmuştur. Keynes, International Clearing
Union adı altında bir organizasyon oluşturulmasını ve bu organizasyonun
“dünyanın gelecekteki ekonomi hükümeti” olması gerektiğini savunmuştur.
Jan Tinbergen , seçilmiş dayanıklı tüketim malları
üzerinden, yenilenebilir olmayan kaynaklar ve çokuluslu
işletmeler üzerinden vergi alınabileceğini ifade etmiştir.

5. Özellikle 1972 yılı global vergiler
alanında önemli bir dönüm noktası
olmuştur. Söz konusu yılda
Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi
Konferansında, uluslararası
toplumun global vergileri göz
önünde bulundurması önerisi
gündeme gelmiştir.
Roma Klübü’nde uluslararası
kuruluşları finanse etmek için
global vergiler tartışılırken James
Tobin, ilk olarak döviz işlemleri
üzerinden alınacak bir global vergi
önerisini gündeme getirmiştir.
1977’de Brookings Enstitüsü konu
üzerine birkaç toplantı düzenlemiş
ve aynı yıl Birleşmiş Milletler
Çevre Programı (UNEP)
çölleşmeyle mücadele etmek için
olası bir gelir kaynağı olarak global
vergilerden bahsetmiştir.

6. 1992’de Ruben Mendez, Uluslararası Kamu Maliyesi kitabındaki
vergi önerileri; çok uluslu işletmeler üzerindeki vergi, döviz
işlemleri üzerindeki vergi ve uluslararası uçak biletleri, açık deniz
yolu taşımacılığı ile okyanusları ve kıyı ötesi balıkçılığı içeren
global ortak mallar üzerinden alınacak “kullanıcı ücreti”.
1980’li yıllarda bilim adamları ve siyasetçiler uluslararası konferans ve forumlarda
diğer global vergi türlerini tartışmaya devam etmişlerdir.
1990’lardan 2000’li yıllara kadar Birleşmiş Milletler, Uluslararası Para Fonu, Avrupa Birliği
Komisyonu (European Commission) gibi ulus üstü kuruluşlar global kamusal malların
sorunlarını ele alarak global kamusal malların nasıl vergilendirilmesi gerektiğine ilişkin
bir takım anlaşmalar düzenlemiş ve çeşitli protokoller imzalamışlardır

7. Global
vergi
Global kamusal
zararların etkisini
azaltacak bir
uluslararası
vergileme sistemi
gereklidir
Global sorunlarla
mücadelede sadece bir
ülkenin bireysel çaba
göstermesinin yetersiz
kaldığı için tüm dünya
ülkelerin katılımı
gereklidir. Uluslararası
düzeyde güçlü,
ülkelerin gelişmişlik
seviyesine
bakmaksızın adil ve
demokratik bir global
örgüt kurulmalıdır

8. Kaynak: Coşkun Can Aktan (2016), ‘Faydalı’ Global Kamusal Mallar ve ‘Zararlı’ Global Kamusal Mallar, (Yayınlanmamış PTT sunum)
Sürdürülebilir
Ekosistem ve Çevrenin
Korunmasına Yönelik
Global Vergi Önerileri
Karbon Vergisi
Global Kaynaklar Vergisi
Global Havacılık Vergisi
Uçak Yakıtı Vergisi
Uluslarası Hava Taşımacılığı
Vergisi
Finansal İstikrarın
Sağlanmasına Yönelik
Global Vergi Önerileri
Tobin Vergisi
Finansal İşlemler Vergisi
Spekülasyon Vergisi
Menkul Kıymetler İşlemleri
Vergisi
Sermaye Artışı Vergisi
Banka İşlemleri Vergisi
Sigorta Primi Vergisi
Dijital İşlemler ve
eTicaret Üzerinden
Alınması Önerilen
Global Vergi Önerileri
eTicaret Vergisi
Bit Vergisi
Eposta Vergisi
Dijital Hizmetler Vergisi
Global İnternet Vergisi
İnternet Erisim Vergisi
SMS Vergisi,
Diğer Global Vergi
Önerileri
Uluslararası Silah Ticareti
Vergisi
Beyin Göçü Versisi
Global Tütün Vergisi
Global Servet Vergisi
Milyarder Vergisi

9. Kapsayıcılık
(Inclusivity)
Uygulunabilirlik
(Enforceability)
Şeffaflık
(Transparency)
Tahsis
(Linkage/Earmarking)
Başarılı Global Vergilemenin Temel Faktörleri
1 2
3 4

10. • Global vergi, bütün ulus devletleri kapsayan bir özelliğe sahip olmalıdır. Gerçek anlamda bir global
vergiden söz edilebilmesi için uygulanması önerilen verginin tüm devletler tarafından kabul edilmesi ve
onaylanması gereklidir.
Kapsayıcılık İlkesi
• Global verginin tüm ülkeler tarafından kabul edilmesi ve onaylanması tek başına hiçbir şey ifade etmez.
Önemli olan verginin “uygulanabilir” olmasıdır. Global verginin “uygulanabilir” olabilmesi için en başta
bu verginin yönetiminin üstlenecek bir uygulama” birimine ihtiyaç vardır..
Uygulanabilirlik İlkesi
• Uygulanması düşünülen global bir vergi türünün ülkelerde hangi koşullar altında uygulandığı, hangi vergi
mükelleflerini kapsadığı gibi vergi rejimine ilişkin bilgilerin şeffaflığı önemlidir. Bunun ötesinde toplanan vergilerin
ve harcama yerlerinin açık ve anlaşılır olması ve dünya kamuoyunun bilgisine sunulması gereklidir.
Şeffaflık İlkesi
• Global vergilerden elde edilen gelir ile harcamalar arasında açık bir bağlantı yani tahsis olmalıdır. Toplanan vergiler
sadece ve sadece “zararlı” global mallar (public bads) olarak adlandırılan malların finansmanı için harcanmalıdır.
Konu itibariyle düşünüldüğünde önerilen global vergi türlerinde elde edilen fonların global zararlar için kullanılması
söz konusu olmaktadır.
Tahsis İlkesi

11. Global finansal
istikrarsızlıklar, global ısınma,
ozon tabakasının incelmesi,
biyolojik çeşitliliğin azalması,
salgın hastalıklar vs. global
sorunlar dünyanın her tarafında
yaşayan insanların ve dahası
daha henüz doğmamış
bebeklerin varlığını ve
sürdürülebilir yaşamı tehdit
etmektedir. Global sorunların
boyutları, önemi ve ciddiyeti
pekala ortadadır. Mesele, bu
sorunların nasıl ortadan
kaldırılacağıdır.
-Mümkün
müdür?
-Kolay mıdır?
Uygulanabilir
midir?
-Doğru
mudur?Adil
midir?Ahlaki
midir?
-Tehlikeli
midir?

12. -Mümkün
müdür?
Uluslararası ilişkilerde hakim olan
“çıkar” ya da “menfaat” bir tarafa
bırakılarak aynı masa etrafında buluşmak
ve uzlaşmak mümkün müdür?
Bugüne kadar mümkün
olabilmiş midir?
Bölgesel düzeyde Avrupa Birliği gibi
bir projenin gerçekleştirilmiş olması
ümitlerimizi tümüyle boşa çıkarmasa
da global düzeyde bir işbirliği ne
kadar mümkündür?
Dünyadaki
tüm ülke
hükümetleri
nin bir araya
gelmesi ve
bir
“consensus”
a varmaları
zor ve
imkansız bir
düşüncedir.

13. -Kolay mıdır?
Uygulanabilir
midir?
Teorik
çerçevede kolay
ve uygulanabilir
gibi gözükse de
pratikte o kadar
da basit değildir
Birleşmiş
Milletler
sorunlara
bugüne kadar
etkin ve adil
hiçbir çözüm
üretememiştir
Dünya
kamuoyunda
Birleşmiş
Milletler’e
güven
yoktur
Diğer
uluslararası
kuruluşlar da
hız, kalite,
adalet, etkinlik,
verimlikten
uzaktır
Dünya Vergi
Teşkilatı (World
Tax Organization)
yeni bir bürokrasi
oluşturmanın
ötesinde bir
hizmet ortaya
koyabilecek
midir?

14. Zengin ve sanayileşmiş ülkelerden daha fazla vergi
alarak bu vergiyi zararlı global kamusal malların
azaltılması ve/veya ortadan kaldırılması ve aynı
zamanda az gelişmiş ülkelerin kalkınmasına tahsis
etme fikri yanlış değildir
Etik ve adalet açısından da bu gelir
transferi fazlasıyla güzel ve iyiniyetli
bir fikirdir
Ancak sorun fikirde değil
uygulamadadır
Başta Afrika olmak üzere yoksul ülkelere yapılan
dış yardımların söz konusu ülkelerin
kalkınmalarına sağladığı net katkının
düşünüldüğü gibi yüksek olmadığı pek çok
bilimsel çalışma ile ortaya konulmuştur
-Doğru
mudur?
Adil
midir?
Ahlaki
midir?

15. Tehlikeli
midir?
Kontrolsüz ve
sınırsız bir vergi
politikasının
mikro ve makro
düzeyde pek çok
olumsuz etkileri
vardır
Global düzeyde
önerilen bazı
vergilerin ekonomik
ve sosyal yaşam
üzerinde çok ciddi
ve tahrip edici
etkileri olacaktır
Örneğin, Bit vergisi,
email vergisi,
internet vergisi adı
altında önerilen
vergiler bireysel
hak ve özgürlükler
üzeri tahrip
edicektir
Dijital çağa uygun yeni
vergilerin konulması
doğru ve adil öneriler
olmakla birlikte
bireylerin her
gönderdiği eposta
üzerinden belirli oranda
vergi almak gibi
düşünceler yanlış
önerilerdir
Global servet
vergisi,
milyarder vergisi
vs. öneriler de
doğru olmayan
önerilerdir