İklim için Kentler: Çözümün Bir Parçası Olmak, İyi Uygulama Örnekleri ve İklim Finansmanı

İKLİM İÇİN KENTLER: İYİ UYGULAMA
ÖRNEKLERİ VE
İKLİM FİNANSMANI
ÇÖZÜMÜN BİR
PARÇASI OLMAK
ERİŞİLEBİLİR VE
TEMİZ ENERJİ
SÜRDÜRÜLEBİLİR
ŞEHİRLER VE
TOPLULUKLAR
SORUMLU ÜRETİM
VE TÜKETİM
İKLİM
EYLEMİ
SUDAKİ
YAŞAM
KARASAL
YAŞAM

Araştırmacı (İyi Uygulama Örnekleri) : Ezgi Öz Baysal
Araştırmacı (İklim Finansmanı) : Simten Birsöz İnanç
Hazırlayanlar:
Ezgi Öz Baysal
Simten Birsöz İnanç
Anıl Kocaoğulları
Elif Avcı
Ayşe Ece Durmaz
Proje Ekibi: Zelal Yalçın, Günce Beyazer, Anıl Kocaoğulları
Tasarım: Güngör Genç
Yayın Tarihi: Haziran 2020
İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
İKLİM İÇİN KENTLER: ÇÖZÜMÜN BİR PARÇASI OLMAK
İklim için Kentler Çalıştayı ve İklim Eylem Planı Eğitimi sürecinde ortaklarımız olan 350 Org Türkiye Ekibi’ne
ve Boğaziçi Üniversitesi UN SDSN Ekibine, yayının hazırlanma sürecinde katkılarını esirgemeyen
tüm belediyelere ve sürecin takipçisi olan tüm yerel yönetim çalışanlarına teşekkür ederiz.

İKLİM İÇİN KENTLER: İYİ UYGULAMA
ÖRNEKLERİ VE
İKLİM FİNANSMANI
ÇÖZÜMÜN BİR
PARÇASI OLMAK

YERELİZ HAKKINDA
Yerel İzleme, Araştırma ve Uygulamalar Derneği – Yereliz, yerel
yönetimlerin (belediyelerin), sivil toplum örgütleri, üniversiteler,
özel sektör kuruluşları ve diğer paydaşlarla sosyal politika odaklı
ve sosyal fayda amaçlı iş birlikleri geliştirmesine duyulan ihtiyacı
fark eden ve bu alanlarda uzun yıllara dayanan deneyimlerini bir
çatı altında toplamak isteyen bir grup hak savunucusu tarafından
2017 yılında kurulmuştur. Yereliz’in temel faaliyetler alanları
arasında; yerel yönetim politika ve uygulamalarını, kadın, çocuk,
yaşlı, engelli, mülteci, azınlık, hayvan ve diğer dezavantajlı
grupların hakları çerçevesinde izlemek ve raporlamak; yerel
yönetimlerde dezavantajlı grupları yönelik uygulama ve
politikaları yaymak; yerel düzeyde sivil toplum-belediye iş
birliğini ve karar alma mekanizmalarına katılımı artırmak;
çevresel, toplumsal ve kurumsal sürdürülebilirlik için yerel
yönetimlere yönelik kapasite geliştirme çalıştırmaları yürütmek
ve bunlarla ilişkili diğer faaliyetler gösterilebilir.
Yerel ihtiyaç ve olanakları, ulusal ve küresel ortaklıklar ışığında
değerlendiren Yereliz, uluslararası kentsel gündemdeki gelişmeler
ile yerel dinamikler arasında bağlar kurmayı hedefler. 2015-
2030 yılları arasında küresel kalkınmaya yön verecek ortak
hedefler dizisi olarak Birleşmiş Millet tarafından öne sürülen
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA’lar), kentsel gelişim
konusunda Yereliz için bir rehber işlevi görmektedir. Çevresel
sürdürülebilirliğin ağır bastığı bu 17 parçalı amaçlar bütünü,
kentsel ekolojik düzenin sürdürülebilir şekilde yönetilmesi
için stratejik öneme sahiptir. Yereliz, çevresel sürdürülebilirliği
vurgulayan SKA’lar ile uluslararası kentsel gündemde yer alan
diğer çevresel sürdürülebilirlik ilke, sözleşme ve hedeflerini bir
araya getirerek, bunların yerelleştirilmesi üzerine çalışmalarını
yoğunlaştırmaktadır. Küresel sorunların belki de en önemlisi olan
iklim krizi, bu çalışmaların merkezinde yer almaktadır.

YERELİZ HAKKINDA
ÖNSÖZ 1
GİRİŞ 2
İKLİM KRİZİ VE KENTLER 3
Küresel Kent Gündeminde Çevresel Sürdürülebilirlik 4
Çevresel Sürdürülebilirlik İlkelerinin Yerelleştirilmesi:
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve Paris İklim Anlaşması 6
İklim için Kentler Çalıştayı ve İklim Eylem Planı Eğitimi 8
İklim İçin Kentler Deklarasyonu 9
İmzacı Belediyeler 9
Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Ağı: İklim Değişikliği ile Mücadeleye Siz De Katılın! 10
YEREL YÖNETİMLERDE İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ 11
Bayburt Belediyesi - Güneş Enerjisi Santrali 12
Beylikdüzü Belediyesi - Yaşam Bahçesi 13
Bozkurt Belediyesi - Güneş Enerji Santrali 14
Cape Town Belediyesi - Kuyasa Temiz Gelişim Mekanizması Pilot Projesi 15
Çankaya Belediyesi - Yağmur Hasadı Yoluyla İklim Değişikliğine Uyum Projesi 16
Çaycuma Belediyesi - Yağmur Suyu Toplama Sistemi 17
Delhi Belediyesi - Delhi Metrosu Solarizasyon 18
Eskişehir Büyükşehir Belediyesi - Kamu Binalarında Enerji Verimliliği 19
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi - Ağaçlandırma Yoluyla Karbon Emisyon Miktarının
Azaltılması 20
İncirliova Belediyesi - Güneş Enerjisi Santrali 21
İzmir Büyükşehir Belediyesi - Yenilenebilir Kaynaklı Enerji Teknolojileri Alanında
Mesleki ve Teknik Eğitim Kapasitesinin Artırılması 22
Kadıköy Belediyesi - Kemal Sunal Parkı ve Ekolojik Yaşam Merkezi 23
Knoxville Belediyesi - Enerji Verimliliği Programı 25
Konya Büyükşehir Belediyesi - Bisiklet Yolları ve Akıllı Bisiklet Sistemi 26
Kopenhag Belediyesi - Besin ve Öğün Stratejisi 27
Kiribati - Kiribati Adaptasyon Planı 2. Kısım 28
Lüleburgaz Belediyesi - Bisiklet Taksi 29
Melbourne Belediyesi - Yenilenebilir Enerji Projesi 30
Milano Belediyesi - Açık Sokak Planı 31
Paris Belediyesi - Okul Bahçeleri Projesi 32
Rotterdam Belediyesi - Çatı Peyzajı 33
Sarıyer Belediyesi - Yeşil Bina 34
Tepebaşı Belediyesi - REMOURBAN 35
KENTLER İÇİN İKLİM FİNANSMANI, ÖDÜLLER VE KENT AĞLARI 37
Kentsel İklim Eylemi için Finansal Kaynaklar 38
Avrupa Birliği 38
Kalkınma Ajansları 39
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 41
İÇİNDEKİLER

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 41
İngiltere Büyükelçiliği Refah Fonu 42
Kanada Yerel Girişimler Fonu 42
Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu (GIZ) 43
EKOenergy 43
ENGIE Vakfı 44
Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı - İller Bankası (İLBANK) 44
Dünya Bankası 45
Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansman Programı (TurSEFF) 46
Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) 46
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) 46
Avrupa Yatırım Bankası (EIB) 47
Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) & Abu Dhabi Kalkınma Fonu (ADFD) 47
Alman Kalkınma Bankası (KfW) 48
İklim Yatırım Fonu (CIF) 48
İklim için Kent Ağları ve Ödüller 49
Avrupa Hareketlilik Haftası ve EMW Ödülü 49
Transformative Action Award (Dönüştürücü Eylem Ödülü) 49
Avrupa İnovasyon Başkenti Ödülleri 50
Avrupa Yeşil Başkenti ve Yeşil Yaprak Ödülü 50
EFQM Mükemmellik Ödülü 51
WRI Prize For Cities 51
İdeal Kent Ödülleri 51
Özel Kalem Dergisi Yerel Yönetim Ödülleri 52
Well-Being Cities Awards 52
Ashden Award for Cities 52
WWF - One Planet City Challenge (Tek Dünya Kentler Yarışması) 53
Momentum For Change - UNFCCC 53
Kent Ağları 54
SKGA - Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Ağı 54
C40 - Büyük Kentler İklim Liderlik Grubu 54
Metropolis (Metropol Kentler Birliği) 54
Global Compact, Global Compact Türkiye & Global Compact Şehirler Programı 55
Global Covenant of Mayors 55
Covenant of Mayors 55
ICLEI 56
UCLG-MEWA Çevre Komitesi 56
Mexico City – Pact 56
EUROCITIES - Çevre Forumu 56
Cities4Forests 57
Energy Cities 57
Cities for Mobility 57
Cittaslow Türkiye 58
Şehirler İçin İklim Finansmanı Birliği 58
Regions4 58
EKLER 59
İÇİNDEKİLERİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI

1
ÖNSÖZ
İçinden geçtiğimiz Covid-19 pandemi süreci aslında bizlere
hayatlarımızın ne kadar kırılgan olduğunu ve afetlere karşı aslında
ne kadar hazırlıksız olduğumuzu gösterdi. Bu aslında gelecek yıllarda
iklim krizi nedeniyle giderek zorlaşacak hayatlarımızın bir provasıydı.
Pandemi kadar ses getirememiş olsa da iklim değişikliğinin sonuçları
dünyanın birçok yerinde birçok hayatı etkiliyor. İsviçre merkezli İç Göç
İzleme Merkezi (IDCM) yayınladığı raporda, sadece 2018 yılında 144
ülkeden tam 17,2 milyon kişinin doğal felaketler sebebiyle göç etmek
zorunda kaldığını belirtiyor. Bu sayının 2050 senesinde 200 Milyon
çıkması öngörülüyor.
İklim değişikliği ile mücadeleyi gelecek nesillere borçlu olduğumuz
kadar iklim değişikliğinin sonuçları yüzünden evlerinden olan,
işsiz kalan, gıdaya erişim sıkıntısı yaşayan insanlara da borçluyuz.
Bugün birçok insan için iklim değişikliği ile mücadele etmek sadece
çocuklarına bir gelecek bırakmak değil bugünü kurtarmak, eve ekmek
götürebilmek, ailesini besleyebilmek, evini selden korumak, kuraklaşan
tarlasını kurtarmak, temiz hava solumak anlamına geliyor.
Yerel İzleme Araştırma ve Uygulamalar Derneği olarak küresel
sorunlara yerel çözümler diyerek çıktığımız yolda yereli, yerelin
ihtiyaçlarını görmeden, yerelde iklim adaleti için mücadele veren kişi,
kurum ve inisiyatifleri güçlendirmeden iklim krizini durdurmanın
mümkün olmadığına inanıyoruz. Yerelin en önemli aktörlerinden
biri olan yerel yönetimlerin kendi bölgelerinde oldukça etkili birçok
örnek geliştirdiğine ancak bu örneklerin bazen belediyenin iletişim
kanallarını aktif kullanamaması, bazen de geliştirdikleri modelin
ne kadar önemli olduğunun farkında olmadıkları için duyurmaya
gerek duymaması sonucu görünmez kalabildiğini belediyelerle
çalışırken birçok kez gördük. Biz bu örneklerin bilinirliğini arttırmayı
kurulduğumuz günden bu yana bir misyon edinerek çalışıyoruz. Ayrıca
bu kitabımızda, iyi örneklerin yanı sıra, iklim eylemlerini etkin şekilde
gerçekleştirmek isteyen yerel yönetimler için fon veren kuruluşlar;
iklim eylemlerinin uluslararası arenada görünürlüğünü arttıracak ve
kapasitelerini geliştirecek ödül ve unvanlar ile deneyim paylaşımı için
ortaklıklar kurabilecekleri kent ağlarından oluşan bir bölüm de yer
almakta. Umarız bu kitaptaki örnekler ve diğer kaynaklar size de kendi
yerellerinizde iyi uygulamalar geliştirmek için ilham verir.
Yereliz Ekibi

2
GİRİŞ
21. Yüzyılın başında “küresel ısınma”nın gezegenimizi
tehdit etmekte olduğu ana akımın gündemine yavaş
yavaş gelmeye başladığında mesele buzulların erimesi
ve kutup ayılarının habitatlarının daralması üzerinden
görselleştiriliyordu. Uzak bir gelecekte, yaşanması
muhtemel bir krize atıf yapan bu fotoğrafların yerini gün
geçtikçe daha fazla görmeye başladığımız, kentlerimizi
vuran aşırı hava olayları almaya başladı. Dünya
Meteoroloji Örgütü’nün 2019 yılı sonu itibariyle biten 10
yılın dünya tarihinin en sıcak 10 yıl olduğunu açıklaması,
bu sene Çukurova bölgesinde narenciye bahçelerindeki
%80 ürün kaybı, kentlerimizi esir alan aşırı yağışlar…
Yıllara göre ekstrem
hava olayları
tablosu
2020-2100 Yılları
Anomali Bandı
1971-2019 Yılları
Anomali Tablosu
Hepsi bize tek bir şeyi gösteriyor: İklim krizi artık burada
ve krize karşı somut adımlar atmadığımız her geçen gün
başta ekolojik, ekonomik ve toplumsal maliyetler olmak
üzere giderek büyüyen bir fatura hanemize yazılmakta.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de 25. Birleşmiş
Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP25)
açılışında yaptığı konuşmada gidişata tepki göstererek
“gerçekten kafasını kuma gömen, gezegen yanarken
vızıldayan bir nesil olarak mı hatırlanmak istiyoruz?” diye
soruyordu. Şayet Guterres’in sorusuna yanıtımız “Hayır”
olacaksa iklim krizine karşı kent temelli çözümleri de
ivedilikle hızlandırmamız gerekiyor.

3
İKLİM KRİZİ VE KENTLER
İklim krizinin baş faili fosil yakıtlara dayalı, tüketimi
el üzerinde tutan sistemimizse, hareketliliğin ve
tüketimin yoğunlaştığı kentler de sorunun bir
diğer ayağını oluşturuyor. Küresel ölçekte kentler
birincil enerji kullanımının %60 ila %75’inden,
karbondioksit salımlarının da %70’inden sorumlu.
2050 yılında kentsel nüfusun, dünya genel nüfusa
oranının %70 olması beklenirken, başta iklim
krizi olmak üzere krizlere karşı dirençli kentleri
nasıl yaratacağımız, kentlerimizi yeniden tahayyül
ederek nasıl sürdürülebilir hale getireceğimiz önem
arz ediyor. Ancak buradaki bir diğer önemli husus,
iklim krizinin etkilerinin gün geçtikçe arttığını
unutmadan somut adımları bir an önce atmaya
başlamamız gerektiği. Zira bilim insanlarının da
altını çizdiği gibi, şayet yaşanabilir, sağlıklı bir gelecek
istiyorsak artık kaybedecek tek bir saniyemiz bile
bulunmamakta.
Unutmamak gerekiyor ki, kentler iklim krizinin
faili olduğu kadar aynı zamanda mağduru
durumunda.1
İklim krizi doğrudan bir kentin
altyapısından ulaşımına, ekonomik faaliyetlerinden
sosyal hayatına; kısaca bir kentin gündelik hayatını
doğrudan etkiliyor. İklim krizinin kentlere
yansıması, dezavantajlı grupların sağlık, güvenlik
ve diğer temel haklara erişimleri kısıtlı olması
sebebiyle, bu grupları orantısız ölçüde etkiliyor.
Öte yandan, yurttaşa en yakın idari yönetim olan
belediyeler iklim değişikliğiyle mücadelede sorunun
kaynağına ve sonuçlarına etkisi bakımından etkili
konumda bulunmakta. Ulus ötesi kuruluşlar ve
ulusal hükümetlerin yanı sıra, yerel yönetimlerin
konu özelinde sera gazı salımlarını azaltacak ve
iklim krizinin etkilerine karşı dirençliliği artıracak
önlemleri alması hayati önem taşımaktadır.
1- 350 Türkiye (2019) İklim İçin Kentler: Yerel Yönetimlerde İklim Eylem Planı.
Kaynak: NTV
Bu çalışma kapsamında yerel
yönetimlerin iklim krizine karşı
somut adımlarına odaklanarak; yeşil
alan, yağış ve su yönetimi, ulaşım,
enerji verimliliği, yenilenebilir enerji
ve gıda başlıklarında yerel ve küresel
iyi uygulama örnekleri incelenmiştir.
Çalışmada yaratıcı, yerele özgü
yaklaşımlar aranırken, benzerlik
taşıyan örnekler tekrarlanmamıştır.
Umarız İklim İçin Kentler: Çözümün
Bir Parçası Olmak kitapçığımız,
iklim kriziyle mücadelede henüz
yolun başında olan ülkemizdeki
yerel yönetimlerin, kendi yerellerine
özgü somut adımlar atmalarını
hızlandırarak deneyim paylaşımına
alan açar ve sürdürülebilir kentler
yaratılmasına hizmet eder.

4
Küresel Kent Gündeminde Çevresel Sürdürülebilirlik
İKLİM KRİZİ VE KENTLERİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Yerel yönetimler, çevresel sürdürülebilirlik konusunda
politika üreten aktörler olarak gittikçe daha fazla
öne çıkmaya başlamıştır. 1990 yılında kurulup 2020
yılında 1,750 yerel yönetimi bünyesine dahil eden
Sürdürülebilirlik için Yerel Yönetimler (ICLEI); 2005
yılında 18 büyük kentin bir araya gelmesiyle başlayan
ve şu an dünya nüfusunun 12’de 1’ini temsil eden 96
kenti kapsayan C40 – Büyük Kentler İklim Liderlik
Grubu; Avrupa’daki yerel yönetimlerin iş birliğiyle
oluşturulan Belediye Başkanları Sözleşmesi (Covenant
of Mayors); 2016 yılında tüm dünyadan 7,100 yerel
yönetim tarafından imzalanan İklim ve Enerji için
Belediye Başkanları Küresel Sözleşmesi ve irili ufaklı
diğer iş birliği, sözleşme, faaliyet ve kuruluşlar,
çevresel sürdürülebilirliğin uluslararası kent ilişkileri
bağlamında ne derece önemli bir yer edindiğini
göstermektedir.
İklim için harekete geçen kentlerin uluslararası
örgütleri, yalnızca ulusal ve uluslararası karar
alma mekanizmalarının takipçisi ve faydalanıcısı
olmakla kalmamış, aynı zamanda çevresel
sürdürülebilirlik konusunda gündemi belirleyen
taraflar da olmuştur. Bunun iyi bir örneği, 2015
yılında gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İklim
Değişikliği Konferansı’nın (COP 21) İklim için Yerel
Liderler Zirvesi’nde buluşan 1,000’i aşkın belediye
başkanı ve C40 temsilcisinin, Paris Antlaşması’nın
biçimlendirilmesinde oynadığı roldür.
İklim krizinin hem mağduru hem de müsebbibi olan
kentler ve kent yönetimleri, krizin etkilerini azaltmak
ve uzun vadede sonlandırmak için ortaklıklar
kurmakta, ilkeler belirlemekte ve eylem planları
yapmaktadır.
1992 yılında Rio de Janeiro’da gerçekleştirilen
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nın
(Rio Zirvesi veya Dünya Zirvesi) bir çıktısı olan
‘Gündem 21’ eylem planı, sürdürülebilir kalkınma
alanında ortaya konulan temel belge olmuştur.
Bu belgenin “Gündem 21’in Desteklenmesinde
Yerel Yönetimlerin Girişimleri” başlıklı 28’inci
bölümü, katılımcı ve istişarî yöntemlerle bütün
yerel yönetimlerin Gündem 21’i yerelleştirmesini ve
‘Yerel Gündem 21’lerin oluşturmasını hedef olarak
belirlemektedir. Sürdürülebilir yerel kalkınmayı
küresel bir norm olarak ortaya koyan bu belge, 1996
yılında İstanbul’da düzenlenen ve temelde kentsel
bölgelerin kalkınması için küresel ilke ve stratejiler
benimsemeyi amaçlayan Habitat 2 Konferansı’nı
(Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşkeleri Konferansı)
büyük ölçüde şekillendirmiştir. Bu konferansla
beraber, sürdürülebilirlik kavramı küresel kent
gündeminin temel bir parçası olmuştur. 2016 yılında
Kito’da gerçekleştirilen Habitat 3 Konferansı’nda
kabul edilen ‘Yeni Kentsel Gündem’ metni ise
sürdürülebilir kentsel kalkınmanın ilkelerini
detaylandıran bir metin olarak hem çevresel hem
diğer sürdürülebilirlik türlerinin kent gündemindeki
yerini perçinlemiştir.

5İKLİM KRİZİ VE KENTLERİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Öte yandan, Birleşmiş Kentler ile Yerel Yönetimler’in
(UCLG), 11’ci Sürdürülebilir Kalkınma Amacı olan
‘Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar’ maddesini
diğer SKA’lar arasına girmesi konusunda aktif rol
oynaması da bu bağlamda değerlendirilmelidir.
Sürdürülebilir kalkınma kavramını küresel bir norm
olarak yaymaya çalışan ve doğrudan kentsel gündeme
dair olmayan diğer faaliyetler de kentsel gündemi
biçimlendirmektedir. 2000 yılında toplanan Birleşmiş
Milletler Binyıl Zirvesi sonunda ortaya çıkarılan 8
parçalı Binyıl Kalkınma Hedefleri içinde bir hedef
‘Çevresel Sürdürülebilirliğin Sağlanması’ olarak
belirlenmiştir. Bu hedefleri takiben 2015 yılında
Birleşmiş Milletler 17 amaçtan oluşan Sürdürülebilir
Kalkınma Amaçları benimsemiştir ve burada 17
amacın 6’sı2
doğrudan çevresel sürdürülebilirliği işaret
ederken diğer amaçların da çevresel sürdürülebilirlik
ilkeleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerektiği
vurgulanmaktadır. Çevresel sürdürülebilirliğe
yapılan vurgunun belirlenen yeni küresel amaçlar
içinde hem nicel hem nitel şekilde artması çevresel
sürdürülebilirliğin küresel norm çerçevesinde
yerini sağlamlaştırmaktadır. Küresel olduğu
kadar yerel politikanın da konusu olan çevresel
sürdürülebilirliğin sağlanması için küresel ilke ve
vizyonların yerelleştirilmesi elzemdir.
2- Amaç 7 – Erişilebilir ve Temiz Enerji, Amaç 11 – Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar, Amaç 12 – Sorumlu Üretim ve Tüketim,
Amaç 13 – İklim Eylemi, Amaç 14 – Sudaki Yaşam, Amaç 15 – Karasal Yaşam.
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı, 2019

6
Küresel kent gündeminde önemli bir yer edinen
çevresel sürdürülebilirlik ilkelerinin yerelleştirilmesi,
bunların gerçekleştirilmesinde ihmal edilemez bir
aşama olarak görülmektedir. Birleşmiş Milletler
Kalkınma Programı’nın sözleriyle; ”Sürdürülebilir
Kalkınma Amaçlarının yerelleştirilmesi, uluslararası
şekilde karar verilmiş amaçların yerel düzeye ‘konması’
demek değildir. Yerelleştirme, SKA’ların taşıdığı
beklentilerin, geride kalma riski olanlar en başta
olmak üzere tüm topluluklar, haneler ve kişiler için
gerçek kılınması demektir.” Küresel bir taahhüt olarak
ortaya konulan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının
yerelleştirilmesi, yerel toplumların (özellikle de bu
toplumların dezavantajlı kesimlerinin) insan onuruna
yakışır bir şekilde ve ‘kimseyi geride bırakmayarak’
kalkınması için insanlık tarihinde karşımıza çıkan
en büyük fırsat denilebilir. Yaşanabilir bir dünya
üzerinde yerel kalkınmayı gerçekleştirmek için ise,
çevresel sürdürülebilirlik ilkelerinin yerelleştirilmesi
belki de elimizdeki son işe yarar yöntem.
Sürdürülebilir Kalkınma Amacının, yalnızca ulusal
yönetimlerin üzerine düşen görevlerin yerellikler
arasında bölüştürülmesi ya da ulusal seviyede
benimsenmiş eylem planlarının yerel aktörler
tarafından uygulanması demek değildir. SKA’ların
yerelleştirilmesi SKA’ların gerçekleştirilmesi için
bir ön koşuldur. İlk olarak, SKA’lar 169 alt hedef
ve 231 ölçülebilir göstergeden oluşmaktadır ve bu
göstergeler aracılığıyla alt hedef ve amaçlara ne
kadar yaklaşıldığının ölçülmesi için gerekli bilgiler
ancak yerel yönetim ve toplulukların iştirakiyle
elde edilebilecek bilgilerdir. Dolayısıyla, SKA’ların
soyut bir amaçlar bulutundan ulaşılabilir hedef ve
kanıtlanabilir göstergeler bütününe dönüşmesi ancak
ve ancak yerelleştirme ile mümkündür. Buna ek
olarak, SKA’ların yasa yapıcılara verdiği tüm görevler
yerel yönetimlerin yetkisi ve sorumluluğunda
bulunmakla beraber; yerel topluluklara en yakın,
dolayısıyla onlara sesini en kolay ve etkili şekilde
duyurabilecek politik iradeler olmaları sebebiyle,
SKA’ların uygulanması konusunda yerel yönetimlerin
üzerine düşen görev büyüktür.
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının yerelleştirilmesi
üzerine yapılan çalışmalarda 4 temel boyut ortaya
çıkmaktadır: bilinçlendirme, savunuculuk, uygulama
ve izleme.3
Bilinçlendirme boyutunda, yerel yönetimlerin, oy
verenlerin tercihlerini dolaysızca yansıtan bir yönetim
yapısı olmanın ötesine geçerek SKA’ların bireyler ve
topluluklar tarafından benimsenmesi için aktif rol
alması beklenmektedir. Yereldeki kişi ve toplulukların
idealleri ile SKA’lar arasında paralellikler kurmak
ve bu farklı ideallere ulaşmak için sahip olunan
motivasyon ve harcanan enerjiyi, SKA’lara erişme
yolunda bir araya getirmek, yerel yönetimlerin
görevidir.
Savunuculuk boyutunda, yerel yönetimlerin,
SKA’ların ulusal politikaları şekillendiren temel
ilkeler olması, SKA’ların gerçekleştirilmesinde yerel
yönetimlerin ana aktörlerden biri olması ve yerellikler
arası iş birliğinin sağlanması için savunuculuk
yapmaları beklenmektedir.
Uygulama boyutunda, yerel toplulukların
önceliklerinin ve SKA’ların eşleştirilmesi, yerel
iş birliklerinin kurulması, SKA’ların yerel karar
alma süreçlerinde uyulacak amaçlar bütünü olarak
benimsenmesi, SKA’lara uygun somut eylem
planları yaratılması, sivil toplumun bütün karar
alma ve uygulama süreçlerine dahil edilmesi ve bu
dahiliyetlerin kurumsallaştırılması beklenmektedir.
İzleme boyutunda ise bütün bu süreçlerin,
somut göstergeler ile yerele ait veriler ışığında
değerlendirilmesi gerekmektedir.
Çevresel Sürdürülebilirlik İlkelerinin Yerelleştirilmesi:
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve Paris İklim Anlaşması

7İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
3- Global Taskforce of Local and Regional Governments (2016) Roadmap for Localizing the SDGs: Implementation and Monitoring at
Subnational Level.
Kaynak: Time Magazine
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının yerelleştirilmesi
konusunda Türkiye’de atılan bazı adımlar mevcuttur.
Öncelikle, 2019-2023 yıllarını bağlayan On Birinci
Kalkınma Planında Sürdürülebilir Kalkınma
Amaçlarına yer verilmesi ve buradaki paydaşlar
arasında yerel yönetimlerin de yer alması, üst
politika yapımı açısından önemli bir gelişmedir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, büyükşehir
belediyelerinde “Sıfır Atık Dairesi Başkanlığı”
ile “İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı”; il ve
ilçe belediyelerinde ise “İklim Değişikliği Şube
Müdürlüğü” ile “Sıfır Atık Şube Müdürlüğü”
kurulmasına karar vermesi ise mevzuatta gerçekleşen
önemli bir değişikliktir. Öte yandan, Sürdürülebilir
Kalkınma Hedeflerinin Yerelleştirilmesinde
Dünyadan İyi Örnekler, Sürdürülebilir Kalkınma
Hedeflerinin Yerelleştirilmesinde İyi Örnekler4
gibi
yayınlar; Stratejik Plan ve Sürdürülebilir Kalkınma
Hedefleri Eğitimi gibi etkinlikler ve Sürdürülebilir
Kentsel Gelişim Ağı5
gibi işbirlikleri ise SKA’ları
yerelleştirmenin sivil alandaki karşılığı olarak yer
bulmuştur.
Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması için yapılan
uluslararası anlaşmalar arasında hem coğrafi hem de
içerik anlamında en kapsamlı olan anlaşma, Paris
İklim Anlaşması’dır. Henüz yeni bir anlaşma olmasına
rağmen, çevresel sürdürülebilirlik için yapılacak yerel
eylemlerin çerçevesini belirlemede önemi büyüktür.
Madalyonun öteki yüzüne baktığımızda, en büyük
100 metropolün, dünyadaki karbon salımının
%18’inden, tüm kentsel alanlar ise %70’inden
sorumlu olduğunu ve dolayısıyla Paris Anlaşması’nın
uygulanması için kent yönetimlerinin iradesinin bir
olmazsa olmaz olduğunu görmekteyiz. Öte yandan,
ekonomik kaygılarla bu anlaşmaya riayet etmeyen
ulusal hükümetlerin varlığında dahi kentlerin
bu anlaşmayı yerelleştirmesi, bir yöntem olarak
bulunmakta.
Paris Anlaşması’nın kentsel gündeme dahil edilmesi
bağlamında Türkiye’de atılan sivil adımlardan önemli
bir tanesi ise ‘İklim için Kentler Çalıştayı ve İklim
Eylem Planı Eğitimi’dir.

8 İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
İklim için Kentler Çalıştayı ve İklim Eylem Planı Eğitimi
4- Kitap Türkiye’den örnekleri kapsamaktadır.
5- Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Ağı hakkında detaylı bilgi: www.surdurulebilirkentselgelisimagi.org
İklim için kentler deklarasyonu Zeydan Karalar
Tarafından okunurken
İklim için kentler buluşması
İklim için Kentler Çalıştayı ve İklim Eylem Planı
Eğitimi 3-4-5 Aralık 2019 tarihlerinde Boğaziçi
Üniversitesi UN SDSN Türkiye, 350 Türkiye ve
Yerel İzleme Araştırma ve Uygulamalar Derneği
tarafından Boğaziçi Üniversitesi’nde düzenlendi.
Eğitime katılan 26 belediye, çalıştay sonunda
ortak bir deklarasyon yayınladı. Madrid’de
devam eden BM İklim Değişikliği Zirvesi
(COP25) sırasında açıklanan deklarasyon, imza
atan yerel yönetimlerin iklim krizine karşı somut
adımlar atacaklarını taahhüt etmesi bakımından
önem taşımaktadır.

9
Büyükşehir Belediyeleri:
Adana Büyükşehir Belediyesi
Ankara Büyükşehir Belediyesi
Aydın Büyükşehir Belediyesi
Bursa Büyükşehir Belediyesi
Erzurum Büyükşehir Belediyesi
İzmir Büyükşehir Belediyesi
İl Belediyeleri:
Bolu Belediyesi
Edirne Belediyesi
Rize Belediyesi
Tunceli Belediyesi
İlçe Belediyeleri:
Acıpayam Belediyesi (Denizli)
Tepebaşı Belediyesi (Eskişehir)
Avcılar Belediyesi (İstanbul)
Bağcılar Belediyesi (İstanbul)
Beşiktaş Belediyesi (İstanbul)
Kadıköy Belediyesi (İstanbul)
Sarıyer Belediyesi (İstanbul)
Sultanbeyli Belediyesi (İstanbul)
Bornova Belediyesi (İzmir)
Çiğli Belediyesi (İzmir)
Karşıyaka Belediyesi (İzmir)
Fethiye Belediyesi (Muğla)
Çerkezköy Belediyesi (Tekirdağ)
Bodrum Belediyesi (Muğla)
Ayvalık Belediyesi (Balıkesir)
İklim için Biz Varız!
Gün geçtikçe bir kriz haline dönüşen iklim değişikliği, kentlerimizin karşı karşıya olduğu en büyük
sorunlardan biri. Sıcak hava dalgaları, aşırı hava olayları, su varlığının azalması ve gıda krizi gibi
bir dizi afet geçen gün daha da artıyor. Bu durum, kentlerimizin karşı karşıya kaldığı ekonomik
ve sosyal sorunları giderek derinleştiriyor. Küresel ortalama sıcaklıkların artmasından en çok
etkilenecek kentler, aynı zamanda sera gazı salımlarının yoğunlaştığı yerler. Bilim, kentlerimizin,
küresel ölçekte doğal kaynak tüketiminin %75’inden, karbondioksit salımlarının ise %70’inden
sorumlu oldukları için iklim değişikliğinin de baş faili olduğunu gözler önüne seriyor. Ülkemiz
ne yazık ki iklim krizinden en çok etkilenecek coğrafyalardan birinde bulunuyor. Adil, eşitlikçi ve
yaşanabilir bir gelecek için iklim krizine karşı herkesin somut adımlar atması gerekiyor.
Bizler bu metni imzalayan yerel yönetimler olarak,
- Bilimsel veriler ışığında, uluslararası standartlara uygun veri toplama yöntemleri kullanarak
karbon salımlarını azaltmak ve krize karşı uyum politikalarını hayata geçirmek için İklim
Değişikliği Eylem Planlarımızı hazırlayacağımızı,
- Yaşanabilir bir gelecek için kentlerimizde sürdürülebilir ulaşım, yenilenebilir enerji ve
ekolojik tarım uygulamalarına öncelik vereceğimizi,
- İklim değişikliği ile mücadele eden yerel, ulusal ve uluslararası kurumları, girişimcileri,
kooperatifleri ve sivil toplum örgütlerini destekleyeceğimizi, işbirliklerine dahil olacağımızı,
- Hem kentimizde risk altında bulunan yurttaşlarımızı hem de kentlerimizin
altyapısını korumak için imar planlama süreçlerinde iklim krizi ve etkilerini önlemeyi
önceliklendireceğimizi,
- Paris Anlaşması’nın ortaya koyduğu vizyon çerçevesinde, 2030 yılına kadar küresel
ısınmayı 1.5°C sınırında tutmak için, adil, eşitlikçi, yaşanabilir kentler için üzerimize düşen
sorumlulukları yerine getireceğimizi
taahhüt etmekteyiz.
İklim İçin Kentler Deklarasyonu
İmzacı Belediyeler

10 İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Ağı:
İklim Değişikliği ile Mücadeleye
Siz de Katılın!
İklim için Kentler Deklarasyonu imzalamak isteyen tüm
belediyelerin imzasına açıktır. Bu deklarasyonu imzalayarak
iklim değişikliğine karşı mücadele eden küresel bir hareketin
parçası olabilirsiniz. Belediyeler tarafından imzalanan
deklarasyonlar info@yereliz.org adresine gönderilirse Yereliz
Derneği tarafından da imza süreci duyurulur ve belediye adı
İklim için Kentler Deklarasyonu imzacısı şehirler arasına
eklenir. Yerel İzleme Araştırma ve Uygulamalar Derneği
gelecek dönemde düzenleyeceği eğitimlerde, saha gezilerinde
ve Birleşmiş Milletler (BM) İklim Konferansı katılım
organizasyonlarında deklarasyon imzacısı belediyelere öncelik
tanıyacaktır. Ayrıca Yereliz gelecek için iklim değişikliği
ile mücadeleyi bir öncelik olarak belirleyen belediyeleri
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını yerelleştirme ve kendi
yerellerinde Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına yönelik
çalışmalar yapan belediyeler arası deneyim paylaşımı
ve işbirlikleri alanları yaratma amacıyla kurulmuş olan
Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Ağı’na davet etmektedir.
Ağ ile ilgili ayrıntılı bilgi ve katılım için internet sitesini
inceleyebilirsiniz:
https://surdurulebilirkentselgelisimagi.org

YEREL YÖNETİMLERDE
İYİ UYGULAMA
ÖRNEKLERİ
“Dünyamızı
dönüştürmek için,
şehirlerimizi
dönüştürmeliyiz.”
Ban KI-MOON
(BM ESKİ GENEL SEKRETERİ)
“
“
11

12
Yenilenebilir enerji
Hakkında: Bayburt Belediyesi yapımını
belediyenin üstlendiği bir Güneş Enerjisi Santrali
(GES) kurma çalışmalarına 2015 yılında başladı.
Şingah Mahallesi’nde belediyeye ait arazinin
7.96 hektarlık alanında 4 adet (1,99 ha x 4)
elektrik üretim tesisi kurdu. Finansmanı İller
Bankası’ndan 10 yıl ödemeli kredi ile sağlanan
proje 2 bin 250 evin elektrik ihtiyacını güneş
enerjisiyle karşılıyor.
Uygulayıcı Belediye: Bayburt Belediyesi
Başlangıç Tarihi : 2015
Proje: Güneş Enerjisi Santrali
YEREL YÖNETİMLERDE İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Belediyeye ait taşınmaz üzerine yerleştirilen 17 bin
669 panelden bir yılda 7 milyon 450 bin kilovat
saat elektrik üretilmiştir. Bu üretim Bayburt’ta
tüketilen enerjinin yüzde 10’una denk gelmektedir.
Toplam üretim gücü 4 megawatt olan santralde
üretilen elektriğe devletin alım garantisi vermesiyle;
Belediye, bir yılda 4 milyon 400 bin lira kazanç
sağladı.
2016 yılında kapasite artırımına giden Bayburt
Belediyesi, Güneş Enerjisi Santrali’nin kapasitesini
2 MW arttırarak toplam kurulu gücü 6 MW’e
çıkardı.
+

13
Hakkında: Beylikdüzü Belediyesi’nin açlık ve
yoksullukla mücadele etmek üzere kurduğu
Beylikdüzü Gıda Bankası’na destek sağlamak
için ilçede 20 bin dönümlük organik tarım alanı
oluşturdu. İsmini Beylikdüzülü vatandaşların
verdiği “Yaşam Bahçesi” projesi Yaşam Vadisi
3. Etaba teğet arazi üzerinde, doğal tarım
prensipleriyle ve yerel tohumdan üretilen fideler
kullanılarak Mayıs 2020 itibariyle hayata geçti.
Yetiştirilen ürünlerin hasat zamanında, ekilen
ürünler toplanarak Beylikdüzü’ndeki ihtiyaç
sahibi kişilere ulaştırılmak üzere Beylikdüzü
Gıda Bankası’na teslim edilecek.
Beylikdüzü Belediyesi Yaşam Bahçesi ve
yapılması planlanan diğer kent bostanları
projeleriyle özellikle Covid-19 salgınının
tarımsal üretime olumsuz etkileri ve yaşanan
olağanüstü süreç neticesinde ortaya çıkabilecek
gıda sorununun önüne geçilmesi hedefleniyor.
Uygulayıcı Belediye: Beylikdüzü Belediyesi
Proje: Yaşam Bahçesi
“
“
“Üreten belediye olmak zorundayız.
Virüs bize ne kadar kırılgan
olduğumuzu ve belediyeler olarak
üretmemiz gerektiğini gösterdi.
Biz de topraklarımız boş kalsın
istemedik. Yaşam Vadisi’ne teğet 20
dönümlük alanda Yaşam Bahçesi’ni
hayata geçirdik. Virüs sürecinde gıda
tedarikinde sorun yaşamamak için
üretmemiz gerektiğini anladık. Başka
mahallerimizde de atıl halde olan
alanlarda kent bahçeleri yapıyoruz.”
Beylikdüzü Belediye Başkanı Mehmet
Murat Çalık, 2020
Gıda

14 YEREL YÖNETİMLERDE İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Hakkında: Yenilenebilir enerji üzerinde 2015
yılında çalışmaya başlayan Bozkurt Belediyesi,
öncelikle GES kurulumu için tarıma elverişli
olmayan, güneş enerjisine verimli bir arazi tespiti
için ilçede fizibilite çalışması gerçekleştirmiştir.
Belediye, Baklankuyucak Mahallesi’nde 20 bin
metrekarelik alanda, 1 megavatlık Güneş Enerjisi
Santrali kurmuştur.6
Arazi için imar planı çalışmaları başlarken
elektrik dağıtım firması Aydem ile 1 mw’lik
bağlantı anlaşması imzalanmış ve yaklaşık 1
yıl süren hazırlık çalışmaları ardından İller
Bankası’ndan kredi kullanılmıştır. Güneş enerji
santrali inşaatı tamamlandıktan sonra kendini
5 yılda amorti etmesi ve belediye bütçesinden
herhangi bir ilave ödenek yapılmaması
hedeflenmekle birlikte 5 yılın sonunda ilave
kazanç sağlanması amaçlanmıştır.
Uygulayıcı Belediye: Bozkurt Belediyesi
(Denizli)
Proje: Güneş Enerjisi Santrali (GES)
Bozkurt Belediyesi’nin Baklankuyucak
Mahallesi’nde kurduğu GES, 4158 panel 40
çeviricisiyle 875 hanenin 1 yıllık elektrik ihtiyacını
karşılarken, yıl da 1163 ton karbon salımını
azaltmaktadır. Yılda 1 milyon 700 bin kilovat saat
elektrik enerjisi sağlayan tesisin 2018 yılı belediye
bütçesine aylık getirisi ortalama 60.000,00 TL’dir.
Belediye, güneş enerjisine yönelik uygulamaları
tüm ilçede özendirmek ve yaygınlaştırmak için
çalışmalarına devam ederken yerele özgü çözümler
geliştirmekte; çatı tipi GES’ler için imar ücreti
almamaktadır.
*
6- Bozkurt Belediye Başkanlığı Encümen Kararı (29.12.2016)

15YEREL YÖNETİMLERDE İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Hakkında: 2008 - 2010 yılları arasında
gerçekleşen Kuyasa Temiz Gelişim Mekanizması
Pilot Projesi Cape Town’ın 2011 yılında
yayınladığı Enerji ve İklim Eylem Planı’nın
da ilk adımlarından birini oluşturuyor. Proje
kapsamında Khayelitsha Kasabası’nda 2309
düşük gelirli hanede enerji tasarrufu sağlamak
için izolasyon gerçekleşerek, ayrıca konutlara
enerji verimli aydınlatma ve güneş enerjisi
yoluyla su ısıtma sistemleri kurulmuştur.
Uygulayıcı Belediye: Khayelitsha Kasabası / Cape Town
Proje: Kuyasa Temiz Gelişim Mekanizması
Pilot Projesi
Enerji Verimliliği
Pilot uygulama, Cape Town İklim
Eylem Planı’nın 7. amacı olan “kırılgan
toplulukların direncini artırma” başlığına
da bir uygulama örneği olarak yer aldı.
Düşük gelirli kentlilerin ısınmasını
kolaylaştıran ve sıcak su sağlayan
uygulama yoluyla hane halkının aylık
faturalarında tasarruf sağlanarak, hane içi
hava kalitesi daha sağlıklı hale geldi.
Proje sayesinde 2009 - 2012 arası
emisyonlarda yaklaşık 10.527 ton CO2
azaltımı gerçekleşti.

16
Hakkında: Çankaya Belediyesi’nin yağmur
hasadı ve su tutma yöntemlerini öğrenmek ve
Belediye bünyesinde bu konuda çalışan uzman
ve uygulayıcıların sürekliliğini sağlamak için
hazırladığı bu proje AB ve Türkiye Sivil Toplum
Diyaloğu - IV Çevre Hibe Programı Kapsamında
hibe almaya hak kazanmıştır.
Projenin ana hedefi ortak kurumların yerel
düzeyde iklim değişikliğine adaptasyon
kapasitelerinin artırılması, yağmur hasadı
metoduyla etkin su yönetimi sistemlerinin
geliştirilmesi ve iklim direnci konusunda
sürdürülebilir modellerin diğer kurumlara
yaygınlaştırılması olarak belirlenmiştir.
Proje kapsamında AB ve Türkiye genelinde
yağmur suyu hasadı konusunda çalışan
kurumlarla ortaklıklar ve ağ kurmak için veri
tabanı oluşturma ve haritalama yapıldı.
Uygulayıcı Belediye: Çankaya Belediyesi (Ankara)
Proje Ortakları: Peyzaj Araştırmaları Derneği (PAD),
Çankaya Belediyesi ve Portekiz İnsani Dünya Derneği
(AMH –Association For A Humanitarian World)
Proje: Yağmur Hasadı Yoluyla İklim
Değişikliğine Uyum Projesi
Yağış ve Su Yönetimi
Yağmur hasadı ve su tutma konusunda Ankaralı
çiftçi aileleri ve peyzaj eğitmenleri Portekiz’de
eğitim aldı. Çankaya Belediyesi’nde yağmur hasadı
uygulamalarını hayata geçirmek için kapasite
artırıldı. İklim değişikliğine uyum konusunda
uygulama rehberi hazırlandı ve Yağmur Hasadı
Uygulamalarına Giriş Rehberi oluşturuldu.7
Çankaya Belediyesi proje deneyimini uygulamaya
ilçe genelindeki parklarla başladı. Belediye,
parkların depolanan yağış suyuyla sulanmasını
sağlayacak teknik ve fiziki dönüşümleri sağlamak
için çalışmalar yürütmekteye devam ediyor. 12
bin metrekarelik Yaşar Kemal Parkı ve 750 bin
metrekarelik Bademlidere Şehir Parkı yağmur suyu
depo sistemi kurulan parklardan bazılarıdır.
© Yağmur Hasadı Yoluyla İklim Değişikliğine Uyum Projesi Arşivi
7- Yağmur Hasadı Uygulamalarına Giriş Rehberi http://www.cankaya.bel.tr/uploads/files/yagmur_hasadi_kitabi.pdf

17
Hakkında: Çaycuma Belediyesi, 2019 Eylül
ayı belediye meclis toplantısında, kabul ettiği
Yağmur Suyu Toplama ve Kullanma Yönetmeliği
ile taban alanı minimum 200 metrekare
olan yeni yapılarda yağmur suyu toplama ve
kullanma sistemi zorunlu hale getirmiştir.8
Uygulayıcı Belediye: Çaycuma Belediyesi (Zonguldak)
Başlangıç Tarihi : Eylül 2019
Proje: Çaycuma Yağmur Suyu
Toplama Sistemi
Yağış ve Su Yönetimi
Yeni yapı projelerinde 60 metrekare brüt alanı olan
bağımsız bölümler için 500 litre, 60-120 metrekare
için 750 litre, 120 ve üstü için de 1.000 litre depo
alanı ayrılması zorunlu kılınırken, sistemi kurup
kullananlara şehir şebeke suyunda yüzde otuza
kadar indirim sağlanmaktadır.
‘İklimle mücadele konusunda önemli gördüğüm
bir husus yağmursuyu toplama sistemini,
Çaycuma’da, yeni projelendirilen tüm işyeri ve
konutlarda zorunlu hale getirmemizdir. Aslında
bu yeni bir şey değil, eskiden sarnıçlar vardı.
Bu sarnıçlarla sular toplanır, insanlar kullanırdı.
Zonguldak bölgesi Türkiye’de Rize’den sonra en çok
yağış alan bölge. En güzeli de yılın 12 ayı yağmur
alıyor. Bu nedenle büyük depolama alanlarına da
gereksinim duyulmuyor. Yağmursuyu kullanımını,
ayrıca, fiyat politikasıyla da destekliyoruz.’
Çaycuma Belediye Başkanı
Bülent Kantarcı
“
“
8- Çaycuma Belediye Başkanlığı Su ve Kanalizasyon Müdürlüğü‘Yağmur Suyu Toplama ve Kullanma Yönetmeliği’

Hakkında: Hindistan Hükümeti ve Delhi
Belediyesi’ni de içinde barındıran Delhi
Hükümeti’nin ortak girişimi Delhi Metro
İşletmesi, 2014’te Delhi Metrosu’nun bir
istasyonunda başladığı solarizasyonu 2021
yılında tamamlamayı planlıyor. 2020 başı
itibariyle 53 istasyonda ve 12 depoda uygulanan
çatı tipi güneş panelleri 28 MW’lik enerji
üretiyor.
Metro, çatı tipi güneş panellerinin yanı sıra 2019
sonundan itibaren Madhya Pradesh’te bulunan
Rewa güneş enerjisi santralinden de 27 MW’lık
alım yapmaya başladı.
Uygulayıcı Belediye: Delhi Belediyesi
(Delhi Metro İşletmesi ortağı)
Proje: Delhi Metrosu Solarizasyonu
Ulaşım
Böylece metro sisteminin günlük elektrik
ihtiyacının %60’ı güneş panellerinden sağlanır
hale geldi.
2021 sonuna kadar güneş enerjisi santralinden
alımı 99 MW’a çıkarmayı planlayan Delhi
Metro İşletmesi ayrıca 271 istasyonunun
tamamında çatı tipi güneş panelleri kurmayı
planlıyor. Metro işletmesi, iki yıl içinde Delhi
Metrosu’nun ihtiyacı olan enerjiyi kömürden
kurtararak tamamiyle yenilenebilir enerjiden
sağlamayı hedefliyor. Şayet hedeflere ulaşılırsa,
Delhi metrosu tüm faaliyetlerini %100
yenilenebilir enerjiden sağlayan ilk metro olma
özelliğine sahip olacak.
Güneş enerjisiyle üretilen elektrik
sadece ışıklandırma ve havalandırmada
kullanılmıyor aynı zamanda trenlerin
çalışmasında da kullanılıyor.

Hakkında: Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, binalarda
enerji verimliliğini artırmak ve karbon emisyonunu
azaltma hedefleriyle 2016 yılında Binalarda Enerji
Verimliliğini İvmelendirme Projesine (Building
Efficiency Accelerator - BEA) dahil olmuştur.9
Proje
kapsamında, yeni yapılacak belediye binalarının
ulusal bina performansı sertifikasyon sistemine
göre “B Sınıfı” enerji verimliliği veya üzerinde
performans göstermesi gerekiyor. Böylece binalarda
performans seviyesine göre yüzde 60’a varan enerji
tasarrufu sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca, tüm
mevcut ve yeni yapılacak binaların enerji tüketimleri
izlenerek, binaların tüketimlerine ilişkin bir veri
tabanı oluşturulmakta ve yapılan iyileştirmeler takip
edilmektedir. Kamu farkındalığının artırılmasını da
amaçlayan projeyle, binalardan 2030’a kadar yaklaşık
32 gigawatt enerji ve 4,5 milyon dolar enerji tasarruf
sağlanabileceği hesaplanıyor.10
Projenin ikinci fazında enerji verimliliği çalışmalarına
dair bugüne kadar proje bazlı sürdürülen çalışmaların
sürekliliğin sağlanması amacıyla doğrudan yönetim
şemasında kendine yer bulacak bir birimin kurulması
çalışmalarına öncelik verilmiştir.
Uygulayıcı Belediye: Eskişehir Büyükşehir
Belediyesi
Proje Ortakları: WRI Sürdürülebilir Şehirler
Proje: Kamu Binalarında Enerji Verimliliği
Enerji Verimliliği
Bu birimin kurulması için yönerge hazırlanmış ve
Belediye Meclisinin onayına sunularak, Fen İşleri Dairesi
Başkanlığı altında Enerji Yönetimi Şube Müdürlüğü
ismi ile birimin kurulması süreci tamamlanmıştır.11
Müdürlük, çekirdek bir kadronun etrafında şekillenen
mevcut BEA çalışma grubunun ilk çemberi oluşturduğu
ve ikincil çember olarak da her daire başkanlığından
enerji temsilcilerinin görev aldığı bir yapıda çalışmalarını
sürdürmektedir.12
Mevcut ve yeni yapıların nitelikli
izlemesinin sağlanabilmesi için detaylı bir bina enerji
bilgi formu üzerinde çalışılmış ve enerji temsilcileri
üzerinden bilgi toplanmasına başlanmıştır. Veri tabanının
sayısal ortamda izlenebilmesi için çalışmalar ise devam
etmektedir. Hali hazırda Şehirlerarası Otogar Binası
üzerinde Turseff işbirliği ile elde edilen enerji etüdü
çalışması sonucu ortaya çıkan önerilere göre iyileştirme
çalışmaları yürütülmektedir. Benzer hamlelerin, tüketimi
fazla olan yapılar öncelikli olmak üzere ilerleyen
süreçte de devam ettirilmesi planlanmaktadır. Yeni
projelendirilen yapılarda en az B enerji sınıfı hedefi
sürdürülmekle beraber, yenilenebilir enerji çözümlerinin
projelere eklemlenmesi de temel öncelikler arasındadır.
Bu süreçte ayrıca, ilgili teknik personelin Enerji
Yöneticiliği eğitimi alması da sağlanmıştır.
9- Building Efficiency Accelerator - Binalarda Enerji Verimliliğini İvmelendirme Projesi http://buildingefficiencyaccelerator.org
10- WRI Türkiye Sürdürülebilir Şehirler, Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Enerji Verimliliği Projesi https://wrisehirler.org/haberler/eskişe-
hir-büyükşehir-belediyesi’nin-binalarda-enerji-verimliliği-projesi-ile-45-milyon
11- 12.07.2019 tarih ve 263 nolu karar
12- Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Enerji Yönetimi Yönetmeliği

Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Gaziantep İklim
Eylem Planı’nı (GİDEP) 2011 yılında hazırlamıştır.
Plan, 2015 ve 2018 yıllarında güncellenerek
belediyenin kurumsal envanteri ile Gaziantep ilinin
sera gazı emisyon envanteri oluşturulmuştur.
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Belediye
Başkanları Sözleşmesi’ne (Global Covenant Of
Mayors) başvurmak için 2018 yılında Sürdürülebilir
Enerji ve İklim Değişikliği Eylem Planı’nı
hazırlamıştır. 2018 yılında hazırlanan çalışmada
2015 yılı verileri kullanılmış olup, il sınırları
içerisinde kişi başına düşen emisyon miktarı 2,43
tCO2e/kişi olarak hesaplanmıştır. Gaziantep İklim
Eylem Planlarında yer alan azaltım, önlem ve
adaptasyon amaçlı projeler yoluyla 2030 yılında
mevcut kişi başına düşen karbon ayak izinin
%40 azaltılması hedeflenmiştir. Böylece, 2,43
tCO2e/kişi değeri 1,45 tCO2e/kişi seviyelerine
inmesi amaçlanmaktadır.13
Plan dahilinde farklı
sektörlere uygulanabilir azaltım-uyum eylemleri
belirlenmiştir.
Hakkında: Ağaçlandırma uygulamalarıyla Gaziantep’in
karbon emisyonunu azaltmayı hedefleyen Gaziantep
Büyükşehir Belediyesi, “Türkiye İklim Değişikliği
Alanında Kapasitenin Geliştirilmesi Hibe Programı”
kapsamında 9 farklı ilçeden 160 çiftçi ve Gaziantep
Ziraat Odası ile Gaziantep’te Ağaçlandırma Yoluyla
Karbon Emisyon Miktarının Azaltılması Projesini
hayata geçirmiştir. Proje kapsamında 169 çiftçiye 50 bin
zeytin fidanı dağıtılmış ve tarımsal alanda solar sulama
sistemleri kurulmuştur.
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi 2017 yılında ‘Yeşeren
Gaziantep’ kampanyasıyla Bağlarbaşı, Akbulut, Çevreli
ve Kaleboynu’da 1000 dönüm alanda ağaçlandırma
çalışması yaptı. Ağaçlandırma çalışmalarında,
Gaziantep’te doğal olarak yetişen meşe, alıç, çitlembik ve
bölge iklim tipine uygun olan fıstık çamı, kızılçam, kara
selvi, badem ve dut ağaçları tercih edildi. Bu alanların
koruma ve 3 yıllık bakım işlemleri Büyükşehir Belediyesi
tarafından üstlenildi.
Gaziantep İklim Eylem Planı’nda belirtildiği üzere,
belediye tapusu belediyeye ait alanlarda ağaçlandırma
çalışmaları yapıldı. Ayrıca şehir merkezinde yapılacak
binalarda yapı kullanım belgesi için en az 5 yaşında 10
adet ağaç dikme zorunluluğu getirilmiştir.
Uygulayıcı Belediye: Gaziantep Büyükşehir
Belediyesi
Proje: Gaziantep’te Ağaçlandırma Yoluyla
Karbon Emisyon Miktarının Azaltılması
Yeşil Alan
*
13- WWF, İklim ve Enerji, Dünya Kentleri, Gaziantep https://www.wwf.org.tr/calismalarimiz/iklim_ve_enerji/tek_dunya_kentleri/gaziantep/

Hakkında: İncirliova Belediyesi, ilçe sınırları
içinde GES’e uygun arazi bulunmaması
sebebiyle farklı alternatiflere yöneldi ve GES
kurulumu için Acarlar Mahallesinde’ kapalı
pazar yeri çatısını seçti. Güney Ege Kalkınma
Ajansı (GEKA)’dan alınan destekle Kasım
2016’da üretim faaliyetine başlayan çatı tipi
GES uygulaması, İncirliova Belediyesi’nin
elektriğinin %20’sini karşılamaktadır.
Uygulayıcı Belediye: İncirliova Belediyesi (Aydın)
Proje: Güneş Enerjisi Santrali
İncirliova Belediyesi ilk GES’i ardından
ilçeye bir megawatlık bir santral kurmayı ve
sokak aydınlatmalarını da güneş enerjisinden
karşılamayı planlamaktadır.
‘Projeyi GEKA’ya Acarlar Mahallemizde
yaptığımız kapalı pazar yerinin üzerine
güneş enerjisi panelleriyle elektrik
üretimi yapabilmek için başvuruda
bulunduk. Arazi olarak yerimiz olmadığı
içinde yeri değerlendirmek için burayı
tercih ettik.’
İncirliova Belediyesi
Proje Dönemi Belediye Başkanı
Gürşat Kale
“
“

22
Resmî Gazete’de yayınlanan (8 Nisan 2020) “Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke
ve Standartlarına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Büyükşehir Belediyeleri’ndeki daire
başkanlıkları ile şube müdürlüklerine yönelik güncellemeler yapıldı. Düzenleme ile il ve ilçe belediyelerinde İklim
Değişikliği Daire Başkanlıkları ve Şube Müdürlükleri kurulmasına yönelik değişiklik de yürürlüğe girdi. Düzenlemeye
göre Büyükşehir belediyelerinde “İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı”, il ve ilçe belediyelerde ise “İklim Değişikliği Şube
Müdürlüğü” kurulacak. Bu birimler İklim Değişikliği Daire Başkanı ve İklim Değişikliği Müdürü tarafından yönetilecek.
*
Uygulayıcı Belediye: İzmir Büyükşehir Belediyesi
Proje Yürütücüsü: Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü
Proje Ortakları: Bornova Belediyesi
İştirakçiler: Çınarlı Endüstri Meslek Lisesi, Buca Endüstri Meslek
Lisesi, Enisolar Şirketi
Başlangıç Tarihi : 2015 - 2016
Proje: Yenilenebilir Kaynaklı Enerji Teknolojileri Alanında
Mesleki ve Teknik Eğitim Kapasitesinin Artırılması
EğitimYenilenebilir enerji
Hakkında: Projenin genel amacı, emek piyasasındaki
ve işsiz teknik personelin istihdam olasılıklarını
ve kapasitelerini; mesleki ve teknik eğitim
profesyonellerin yenilenebilir enerji kaynaklarına
ilişkin teknoloji alanlarındaki kapasitelerini; çevre ve
sürdürülebilirlik açısından toplumsal farkındalığı ve
sosyal bilinci artırmaktır.
Proje kapsamında Meslek Yüksek Okulu elektrik,
elektronik, makine ve iklimlendirme ve ilişkili
programlardan mezunların, eğiticilerin eğitimine
yönelik bir müfredat ve el kitapları dahil eğitim
materyali hazırlanmış, Ege Üniversitesi, İzmir
Büyükşehir Belediyesi ve Bornova Belediyesi
personelinden 10 - 18 kişilik bir pilot gruba,
eğiticilerin eğitimine yönelik formasyon verilmiştir.
Böylece yenilenebilir enerji alanında istihdamı
artıracak eğitim çalışmaları oluşturulmuş ve
uygulamaya başlanmıştır.
İzmir Büyükşehir Belediyesi 2015 yılında Belediye
Başkanları Sözleşmesi’ne (Covenant of Mayors) imza
atarak, 2020 yılına kadar sera gazı emisyonlarını
yüzde 20 oranında azaltılmasını hedeflemişti. 2014
yılını temel alarak karbon envanter çalışması yapan
Büyükşehir Belediyesi 2016 yılında İzmir Sürdürülebilir
Enerji Eylem Planı’nı hazırlamıştır.
İzmir Büyükşehir Belediyesi 2019 yılında İklim ve Enerji
için Başkanlar Sözleşmesi (CoM) kapsamında seragazı
emisyonunu yüzde 40 oranında azaltacağını belirterek
azaltım ve uyum taahhüdünü güncelledi. Ayrıca 2019
yılı itibariyle Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD)
Yeşil Şehirler Programı’na dahil olarak İzmir Yeşil Şehir
Eylem Planı’nın hazırlık çalışmalarına başladı. İzmir
Yeşil Şehir Eylem Planı (YŞEP) çalışmaları dahilinde
İzmir Sürdürülebilir Enerji ve İklim Eylem Planı’nın
hazırlıkları da devam etmekte olup, süreç katılımcı bir
şekilde yürütülmektedir.
İklim krizine karşı yerele özgü çözümler üreten
İzmir Büyükşehir Belediyesi 2019 yılında Belediye
bünyesinde İklim Değişikliği Daire Başkanlığı’nı
kurmuştur.
*

23
Hakkında: Kadıköy Belediye Meclisi tarafından alınan meclis
kararıyla14
mevcutta sadece çocuk oyun alanı ve oturma birimleri
bulunan park için yapılan plan değişikliği ile bitişik parselle
birleştirilen 1520 m²’lik yeşil alan, Kemal Sunal Parkı ve Ekolojik
Yaşam Merkezi Projesine dönüştürülmüştür. Toplamda 60 m2
’den
oluşan Ekolojik Yaşam Merkezi binası ev sahipliği yaptığı teorik
ve uygulamalı ekoloji eğitimlerine uygun; ekolojiyi gözeten,
sürdürülebilirliğin sağlandığı, biyo-iklim odaklı tasarım ilkeleri
doğrultusunda tasarlanmıştır.15
2017 yılı Temmuz ayında katılımcı
tasarım pratikleri ile ekolojik mimarlık teknikleri ve uygulamaları
hakkında çeşitli eğitimler düzenlenerek yapının inşa yöntemleri
belirlenmiş; Belediye bünyesindeki müdürlüklerin ortak
katılımlarıyla projelendirilmiş ve yapımı tamamlanmıştır.
Kadıköy Belediyesi 2012 yılında
Belediye Başkanları Sözleşmesi’ne
(Covenant of Mayors) imza
atarak, 2020 yılına kadar sera gazı
emisyonlarını yüzde 20 oranında
azaltılmasını hedeflemişti. Bu
kapsamda 2015 yılında“Kadıköy
Belediyesi Sürdürülebilir Enerji Eylem
Planı”hazırlanmış, ilçe ölçeğinde
sera gazı envanter çalışması
tamamlanmıştır.
Uygulayıcı Belediye: Kadıköy Belediyesi (İstanbul)
Başlangıç Tarihi : 2017 Temmuz
Açılış Tarihi : 2018 Haziran
Proje: Kemal Sunal Parkı ve Ekolojik
Yaşam Merkezi
Permakültür ilkeleri doğrultusunda planlanan
Ekolojik Yaşam Merkezi farklı alanlardan 40
gönüllünün katılımı ile yığma saman balyası,
şerbetli saman, sıkıştırılmış toprak ve doğal
sıva teknikleri kullanılarak inşa edilmiştir.
*
Eğitim
Enerji
Verimliliği
Yeşil Alan
Yağış ve Su
Yönetimi
14- Kadıköy Belediye Meclisi Kararı (09.04.2015) Karar No: 2015/51
15- Kadıköy Belediyesi Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı, Rapor 1

24
Isıtma ve soğutma mekaniğinde ısı pompası
tercih edilirken, aydınlatma için pasif güneş
konumlandırması ve rüzgar paneli ile su
hasadı için yağmur suyu toplama sistemi
tercih edilmiştir. Ekolojik temaların bir araya
getirildiği merkezde; çocuklara hayvan sevgisinin
kazandırılması için kümes, toprağa dokunmak
ve ekim-dikim çalışmalarından verim alabilmek
için eğitimler sonucu elde edilen kompostun
YEREL YÖNETİMLERDE İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ
“Türkiye İklim Değişikliği Alanında Kapasitenin Geliştirilmesi
Hibe Programı”çerçevesinde“Kadıköy Belediyesi Bütüncül ve
Katılımcı İklim Eylemi Projesi”kapsamında“Sürdürülebilir Enerji
ve İklim Adaptasyon Eylem Planları”’nı hazırlayarak, 2030 yılına
kadar yüzde 40 oranında azaltım taahhüdünde bulunmuştur.17
Taahhüde ilişkin planlar 6 Temmuz 2018’de Kadıköy Belediye
Meclisi’nde onaylanmıştır. 18
kullanıldığı yükseltilmiş bitki yatakları da
bulunmaktadır.
Haziran 2018’de açılışı yapılan Ekolojik
Yaşam Merkezi’nde üç aylık programlarla web
sitesi üzerinden duyurular yapılarak, tüm yaş
gruplarına yönelik ekoloji, atık yönetimi ve
doğal yaşam konularında sürekli eğitim ve
atölye çalışmaları gerçekleştirilmektedir.16
*
16- Ekolojik Yaşam Merkezi http://ekolojikyasam.kadikoy.bel.tr
17- Kadıköy Belediye Meclis Kararı (06.03.2018) Karar No: 2018/35
18- Kadıköy Belediye Meclisi Kararı (06.07.2018) Karar No: 2018/99

Hakkında: Knoxville enerji verimliliği programı
KEEN, düşük gelirli ailelere yönelik olarak
2015’te başlatıldı. Knoxville Kamu Hizmetleri
Heyeti’nin kent içi enerji tüketimi verilerine
dayanan program, eski konutlarda oturan
düşük gelirli ailelerin enerji ihtiyacını azaltmayı
hedefledi. Konut iyileştirmelerinin kamu
tarafından karşılandığı programda 1250’den
fazla düşük gelirli ailenin konutları enerji
verimli hale getirildi, topluluk atölyeleri yoluyla
1700’den fazla kent sakinine de enerji verimliliği
hakkında eğitimler verildi. Program dahilinde
ayrıca yerel topluluk örgütlenmeleriyle işbirliği
yapılarak düşük gelirli ailelerin gençlerine
yönelik yeşil istihdam eğitimleri verildi.
Uygulayıcı Belediye: Knoxville, ABD
Proje Ortakları: Knoxville Utilities Board, Tennessee Valley
Authority
Proje: Knoxville Enerji Verimliliği Programı - Knoxville
Extreme Energy Makeover (KEEM)
Enerji Verimliliği
Programın bir yan çıktısı da hane sağlığı
konusundaki olumlu iyileşme oldu. Three Cubed
adlı bir sivil toplum kuruluşu enerji verimliliğine
yönelik gerçekleştirilen konut yalıtımlarından
önce ve sonra ailelerin sağlık durumlarını araştırdı.
Program dahilindeki konut yalıtımları ev içi hava
kalitesini yükselttiğinden astım gibi solunum
yolları rahatsızlıkları olanların semptomlarında
belirgin bir düşüş gözlendi.
+ Enerji verimliliği programına katılan
konutların enerji ihtiyacı ortalama olarak
%25 düştü. Bu sayede konut kaynaklı
salımlarda senelik 3883 ton karbondioksit
salımı engellenmiş oldu. Program sayesinde
ayrıca elektrik faturalarında konut başına
ortalama %31’lik düşüş sağlanırken bu
da düşük gelirli ailelerin senelik 500 dolar
tasarruf etmesini sağladı.

26
Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi
Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi
Hakkında: Konya Büyükşehir Belediyesi’nin
“Bisiklet Yolları ve Akıllı Bisiklet Sistemi”
projesiyle kentin bisiklet yolu ağı 515 km’ye
ulaştı. Proje dahilinde 500 adet akıllı bisiklet,
kent genelinde 40 farklı noktada bulunan
bisiklet kiralama istasyonlarına eklendi. Toplu
taşıma ile entegrasyonu sağlandı. Büyükşehir
Belediyesi, bisiklet istasyonlarının yerleri,
istasyonlarda kiralanabilir bisiklet sayısı ve
bisiklet bırakılabilecek boş yer sayısı gibi
bilgilerin takibine yönelik olarak bir yazılım
hazırlayarak Akıllı Bisiklet Ulaşım Sistemi’ni
(ABUS) kurdu.
Uygulayıcı Belediye: Konya Büyükşehir Belediyesi
Proje: Bisiklet Yolları ve Akıllı Bisiklet Sistemi
Ulaşım
Bisiklet kullanımını yaygınlaştırmak amacıyla
Büyükşehir Belediyesi il genelinde pilot okullar
belirleyerek çocukların okula bisikletli ulaşımı için
çalışmalar gerçekleştirmektedir. Ayrıca, özellikle
bisiklet yolu işgaline karşı bisikletli zabıta ekipleri
oluşturulmaktadır.
Konya Büyükşehir Belediyesi Bisiklet Master
Planı’nı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile
hazırlamakta ve bisiklet yollarını 2030 yılına
kadar 780 km’ye yükseltmeyi hedeflemektedir.
Konya ili ve ilçelerinde yapılan tüm ulaşım
planlarında bisiklet yolları ile entegre planlama
yapıldığı belirtilmiştir.

Hakkında: Danimarka’nın başkenti Kopenhag,
iklim krizine karşı alınacak önlemlerde somut
adımlar atan kentlerin başında geliyor. 2025
yılı gibi yakın bir tarihte karbon-nötr olmayı
hedefleyen kent, aynı zamanda “Besin ve
Öğün” stratejisiyle bitkisel temelli beslenmeyi
yaygınlaştırarak sera gazı salımlarını düşürmeyi
planlıyor. Kopenhag bu stratejisiyle, kentlerin
karbon-nötr olmak için önlerine koydukları
ulaşım, elektrik, ısıtma ve soğutma sektörlerinin
salımlarını sıfırlamanın ötesine geçerek et
tüketimi kaynaklı yoğun sera gazı salımlarını ve
lojistik kaynaklı salımları düşürmeyi hedefliyor.
Plan, Kopenhag Belediyesi’nin 70 bin okula,
bakımevine ve kreşe günlük sağlamakta olduğu
gıdayı kapsıyor. Belediye bütçesinin senelik 300
Milyon Danimarka Kronu (yaklaşık 309 Milyon
TL) bu yerlere gıda sağlamak için kullanılırken
özellikle son senelerde sürdürülebilirlik üzerine
yapılan çalışmalarla belediyenin sağladığı
öğünlerin %90’ı organik gıdalardan oluşuyor.
Uygulayıcı Belediye: Kopenhag Belediyesi
(Danimarka)
Proje: Besin ve Öğün Stratejisi (Food and
Meal Strategy)
Gıda
Besin ve Öğün Stratejisini
oluşturan ilkeler şöyle:
Gıdanın uygun besin
değeri olmalı ve sağlığı
güçlendirmelidir.
Lezzet, kalite ve yemek keyfi çok
önemlidir.
Topluluklar, gıda kültürü ve gıda
eğitimi güçlendirilmelidir.
Kopenhag, sağlıklı, yeşil
ve önemli bir yemek kenti
olmalıdır.
Yeni plan, yerel üreticiye ve bitki bazlı
beslenmeye öncelik veriyor ve 2025 yılında
gıda kaynaklı karbon ayak izini %25
oranında azaltmayı hedefliyor.
*

Hakkında: İklim krizinden en çok etkilenen
ülkelerin başında gelen Pasifik ada ülkesi
Kiribati’de deniz seviyesi yükseliyor. Kriz
derinleşirken Kiribati’nin 32 adasından çoğu
sular altında kalma tehlikesiyle karşı karşıya.
Asya Pasifik ülkelerinde deniz seviyelerinin
yükselmesi sebebiyle beton malzeme ile
dalgakıran yapılması çok yaygın bir uygulamadır.
Her yıl bakımları yapılması gereken dalgakıranlar
Kiribati bütçesi’ne ekonomik olarak büyük
bir yük oluşturmakla birlikte, doğasına zarar
vermektedir.
Kiribati, iklim krizin etkileriyle mücadele etmek
için hem yerel halkın uygulama aşamasında
katılabileceği hem de ekolojik olarak çok
daha sürdürülebilir olan bir yöntem tercih
ederek bölgede doğal yetişen mangrovdan19
yararlanmaktadır.
Proje kapsamında Kiribati’de, 2011 yılında
Aranuka, Butaritari, Maiana, Makin ve Kuzey
and Güney Tarawa adalarına toplamda 37,000
adet mangrov dikilmiştir. Mangrov bitkisi adada
halk tarafından dikilebilen, hem sonrasında yerel
topluluk tarafından tüketilebilecek hem de beton
Uygulayıcı Belediye: Güney Tarawa Belediyesi
Ve Aranuka, Butaritari, Maiana, Makin ve Kuzey and Güney
Tarawa yerel topluluklar, ada konseyleri ve Kiribati Cumhuriyeti
Proje: Kiribati Adaptasyon Planı 2. Kısım
Eğitim
dalgakıranlara göre yerele adaptasyon konusunda
çok daha verimli ve deniz ekosistemine uygun bir
tercihtir.
Mangrov bitkisi, konvansiyonel dalgakıranlara
göre daha “hafif/yumuşak” bir opsiyon olarak
nitelendirilmiştir ancak ekonomik ve toplumsal
anlamda sürdürülebilir bir çözüm olmuştur. Bu
bitki sayesinde dalgakıran için atık yönetimi ve
maddi kaynak ayırmak gerekmemiştir.
Dünya Bankası tarafından fonlanan proje; 115,847
kişiye sahip bir ada ülkesindeki yerel topluluktan
çıkması ve de toplumun kendini güçlendirmesi
sürecinde büyük bir önem teşkil etmektedir. Proje
kapsamında yerel yönetimler, yerel topluluklar,
ada konseyleri, STK’lar ve kiliseler ana aktörler
olarak belirlenmiş olup, danışma ve uygulama
sürecinde destekleri alınmıştır. Ek olarak, yerel
yönetim çalışanlarının eğitilmesi ve mangrov
dikim süresine gençlik gruplarının ve öğrencilerin
dahil edilmesi hedeflenmiştir. Bu sayede, gençler
hem ağaç dikmenin önemi kavramış olup hem
de mangrovlara karşı hissedecekleri sorumluluk
duygusuyla onlara bakmanın önemini kavramıştır.
Faz I: Hazırlık 2003-2005, Faz II : Pilot Uygulama (2006-2011),
Faz III: Genişleme (2012-2016)
+
19- Mangrov, sık ormanlar oluşturan ağaç ve çalı türleri

Hakkında: “İklim Değişikliğine Karşı
Bisikletlerimizle Mücadele Ediyoruz Projesi”
kapsamında Lüleburgaz’da bisiklet kullanımını
artırarak karbon salımını azaltmak, yenilenebilir
enerji kaynakları ile ilgili halkı bilinçlendirmek
ve iklim değişikliğiyle mücadeleye destek olmak
hedeflenmiştir.
Uygulayıcı Belediye: Lüleburgaz Belediyesi
(Kırklareli)
Proje Ortağı: Lüleburgaz Bisiklet Motosiklet
Gençlik Spor Kulübü Derneği
Proje: Bisiklet Taksi
Ulaşım
Bu hedefler doğrultusunda, Lüleburgaz
Belediyesi bünyesinde bisiklet taksi pilot
uygulaması başlatılmıştır. Proje kapsamında
şehir içi ulaşımda bisiklet kullanılmasını teşvik
etmek amacıyla 160 kişiye 4 ay süresince
bisiklet eğitimi verilmiş; Hürriyet mahallesinde
meskûn alanlar bazında pilot araştırma yapılarak
bölgenin karbon ayak izi haritası çıkarılıp ilgili
kurumlara iletilmiştir.
Sekiz ay süresince ücretsiz hizmet veren elektrikli
bisiklet taksiler, öncelikli olarak 60 yaş ve üzeri,
engelli, hamile ve çocuklu vatandaşlara hizmet
vermiştir. Proje kapsamında ayrıca iklim
değişikliğiyle mücadele kapsamında farkındalık
yaratma ve atölye çalışmaları düzenlenmiştir.
Eğitim
Kaynak: Lüleburgaz Belediyesi
Kaynak: Lüleburgaz Belediyesi

Hakkında: Melbourne Yenilenebilir Enerji Projesi, kamu
ve özel sektör arasındaki işbirliklerinin önemini göstermesi
açısından önemli bir örneği teşkil ediyor. %100
yenilenebilir enerjiye geçmek isteyen yerel yönetimleri,
şirketleri, üniversiteleri, bankaları bir araya getiren proje,
bu farklı kurumların Melbourne merkezli yenilenebilir
enerji şirketi Pacific Hydro ile anlaşmasına dayanıyor.
Şirkete 10 yıllık enerji satın alma garantisi veren kurumlar
böylece 80 MW’lik Crowlands Rüzgar Çiftliği’nin
kurulmasını da finanse etmiş oldular. Melbourne
Belediyesi dahil proje ortakları, 2019 yılından itibaren
senelik 88 GWh elektriği rüzgar çiftliğinden sağlıyorlar.
Uygulayıcı Belediye: Melbourne Belediyesi
(Avustralya)
Proje: Melbourne
Yenilenebilir Enerji Projesi
Projenin yine farklı kurumları bir araya getirerek ikinci ayağını
oluşturacak “Melbourne Yenilenebilir Enerji Projesi - 2” de ise
hedef 25000 konutun elektriğini karşılamaya eşdeğerde olan senelik
113GWh’lik elektriğin yenilenebilir enerjiden sağlanmasıdır.
Melbourne Belediyesi, Melbourne
Yenilenebilir Enerji Projesi adımlarını,
deneyimlerini ve proje çıktılarını
rehberleştirerek benzer yol izlemek isteyen
kurumlara yönelik olarak çevrimiçi paylaştı.
Rehbere https://www.melbourne.vic.gov.
au/business/sustainable-business/mrep/
Pages/renewable-energy-procurement-
guide.aspx adresinden ulaşılabilir.
*
Proje bir yandan müşteri durumunda
olan kurumların elektrik piyasasında
artan enerji maliyetleri riskini azaltırken,
yatırımcı durumunda olan şirkete de uzun
vadeli bir gelir akışı sağladı.

31
Uygulayıcı Belediye: Milano Belediyesi (İtalya)
Proje: Açık Sokak Planı /
The Strade Aperte Plan
Ulaşım
©Demetrio Scopelliti
“Geçmişten bugüne birçok kent ve ülke, ister
siyasal, ister toplumsal ister fiziksel yeniden
yapılanma yoluyla olsun, tarihsel güçlere karşı
nasıl karşılık verdiklerine göre tanımlandı.
Milano’nun planı çok önemli çünkü kentlerimizi
nasıl yeniden ele alabileceğimiz konusunda bir
rehber niteliği olacak. Sokaklara yeniden bakmak,
ve başarmak istediklerimiz için hayatta bir kez
karşımıza çıkacak bir fırsat.”
Janette Sadik-Khan
Milano ve Bogota Ulaşım Yetkilisi
Hakkında: Ekonomik faaliyetleri dolayısıyla
İtalya’nın en önemli şehirlerinden biri olan Milano,
aynı zamanda hava kirliliğinin de en yüksek olduğu
kentlerin başında geliyor. Kentte sürdürülebilir
hareketliliğe odaklanan Milano 2030 Planı bir
yandan sürdürülebilir ulaşım ağlarını geliştirmeyi
hedeflerken diğer yandan ulaşım kaynaklı salımları
düşürerek hava kalitesini yükseltmeyi amaçlıyor.
Öte yandan COVID - 19 kriziyle birlikte kentin
sağlık sorunlarını artıran hava kirliliğine karşı
alınacak önlemlerin hızlandırılması elzem hale geldi.
Virüsle mücadelede fiziksel mesafe uygulamaları
sebebiyle kentin toplu taşıma kapasitesinin %30’a
düşmesi de kentsel hareketliliğe yönelik olarak
yaratıcı adımların atılmasını gerektirdi. Milano
Belediyesi’nin “Açık Sokak” (Strade Aperte) Planı,
bu iki soruna karşı sokakları yeniden planlayarak
yaya ve bisiklet ulaşım ağlarını artırmaya yönelik
olarak hazırlandı. 2020 yaz sonunda tamamlanacak plan
doğrultusunda kentin 35 km uzunluğundaki sokaklarının
yayalara ve bisikletlilere yönelik olarak yeniden
tasarlanması hedefleniyor. Bu kapsamda, kaldırımların
genişletilmesi, yeni bisiklet şeritlerinin oluşturulması,
kent içi hız limiti uygulamasının yaygınlaştırılması ve
sokaklarda yaya ve bisikletlilere önceliklerin sağlanması
amaçlanmakta. Böylece kent içi bireysel otomobil
kullanımında da düşüş beklenmekte.
Açık Sokak Planı dahilinde
ilk adım olarak Mayıs
2020’de kentin en hareketli
yerlerinden biri olan
Corso Buenos Aires’de 8
km uzunluğunda sokaklar
yeniden tasarlanarak iki yeni
bisiklet yolu oluşturuldu.
“
“

Avrupa’da başta sıcak hava dalgaları ve su taşkınları olmak
üzere iklim değişikliği kaynaklı aşırı hava olaylarından
en çok etkilenecek kentlerden biri olan Paris, aynı
zamanda soruna karşı kent temelli çözümler geliştiren
kentlerin başında geliyor. 2050 yılında karbon-nötr
olmayı planlayan kentin baz yılı olarak 2004’ü belirlediği,
hedefleri yüksek bir iklim eylem planı bulunuyor. Paris
Belediye Başkanı Anne Hidalgo da Temmuz 2019’da İklim
Acil Durumu ilan ederek iklim krizine karşı çalışmaların
kentte hızlanacağını taahhüt etti.
“Paris iklim acil durumunu ilan etti. Tarihsel bir andayız.
Bilinç devrimi gerçekleşiyor, bugün kimse artık bu durumun
aciliyetini inkar etmiyor. Somut eylem zamanı geldi.”
Anne Hidalgo - Paris Belediye Başkanı
Hakkında: Paris Belediyesi’nin, kentin
Dirençlilik Stratejisi kapsamında okul
bahçelerine yönelik geliştirdiği OASIS projesi,
sıcak hava dalgalarıyla ve su taşkınlarıyla
mücadele etmeyi hedefliyor. Proje aynı zamanda
kentlilerin yeşil alan ihtiyacını karşılamayı ve
kentlilerin bir araya gelebilecekleri yeni kamusal
alanlar oluşturmayı amaçlamaktadır.
OASIS Projesi kapsamında okul bahçelerinin
yeniden düzenlenerek bu alanlarda asfalt
materyallerin gözenekli malzemeyle
değiştirilmesi, yeni yeşil alanların ve bostanların
yaratılması, su tesisatının yenilenmesi, yeni
gölgelik alanların oluşturulması planlanıyor.
Uygulamanın yapılacağı alanlarda yüzey
sıcaklığında %10’lık bir düşüş (1 ila 3 °C’lik bir
düşüş) ve su emiliminde 4 ila 16 mm’lik bir artış
olacağı hesaplanmaktadır.
Uygulayıcı Belediye: Paris Belediyesi
Proje Ortakları: 100 Resilient Cities
Proje: OASIS (Openness, Adaptation, Sensitisation,
Innovation and Social ties) Okul Bahçeleri Projesi
Yeşil Alan Yağış, Su Yönetimi Gıda
Paris Belediyesi, plan dahilinde 2018’de 3 okul
bahçesini yeniden tasarladı, 2019 hedefini de 33
okul bahçesi olarak belirledi. 2050 yılına kadar kent
içindeki tüm okul bahçelerinin plana uygun olması
hedefleniyor. Hedefler dahilinde okul bahçelerinin
okul saatleri dışında, başta sıcak hava dalgalarından en
çok etkilenenler olmak üzere tüm kentlilere açılması
da bulunmaktadır.
Okul bahçelerinin yeniden tasarlanmasında
öğrencilerle birlikte çalışan Paris Belediyesi, planın
hayata geçmesi için 12 farklı belediye birimi arasında
koordinasyonu sağlamış durumda. Bu kapsamda,
belediyenin eğitim, sağlık, ulaşım, yeşil alanlar, altyapı
ve tesisat birimleri Paris Dirençlilik Bürosu altında
eş güdümlü olarak çalışmalarını sürdürüyor.
*
“
“
Kaynak:100resilientcities

Rotterdam Belediyesi, yeşil çatı uygulamalarının
yaygınlaşması için sivil inisiyatiflerle yakın iletişim
halinde ve yeşil çatı uygulaması gerçekleştirmek
isteyen kentlilere rehberlik eğitim hizmetleri
sağlıyor. Ayrıca her sene düzenlenen“Rooftop
Days”festivali binlerce insanın katılımıyla
çatılarda gerçekleşiyor böylece yeşil çatılar kente
kültürel bir etkinlik de katmış oluyor.
Hakkında: Rotterdam’ın iklim adaptasyon
planının bir parçası olan çatı peyzajı programı
(Rotterdam Roofscape Programme), “kentlerin
doğallaştırılmasının” iklim değişikliğiyle
mücadelede önemini gösteriyor. Atıl durumda
bulunan çatıları yeşil alanlara ve bostanlara
dönüştüren yeşil çatı uygulamaları, kentliler için de
yeni rekreasyon alanları ortaya çıkarıyor. Yeniden
tasarlanan çatılar kent için yağmur hasadı fırsatı
sağlarken, aynı zamanda aşırı yağışlarla ortaya
çıkan kentin drenaj sistemi üzerindeki baskının
azaltılması hedefleniyor. Ayrıca kentte çatı peyzaj
programının yaygınlaşmasıyla binalarda enerji
verimliliği, uygulamanın gerçekleştiği yerlerde ısı
adası etkisinin azaltılması, hava kalitesinde iyileşme
amaçlar arasında yer alıyor.
Uygulayıcı Belediye: Rotterdam Belediyesi
(Hollanda)
Proje: Çatı Peyzajı
Yeşil Alan Yağış,
Su Yönetimi
Gıda Enerji
Verimliliği
Rotterdam Çatı Peyzajı Programı çatıların
dönüşümünü dört farklı renkle kategorize ediyor.
Buna göre mavi çatılar su toplamaya odaklanırken
yeşil çatılar biyoçeşitliliği, sarı çatılar rüzgar ve
güneş enerjisi yoluyla enerji üretimini ve kırmızı
çatılar sosyalleşmeyi ön planda tutuyor. Yapılan
uygulamaya göre bir çatı tek veya daha fazla renk
kategorisine girebiliyor.
Rotterdam, 2030 yılına kadar 1 milyon m2
’lik
çatı alanını dönüştürmeyi planlıyor. 2018
verilerine göre kentte 75 bin m2
’lik çatı alanına
güneş panelleri kurarak 10 bin ton karbondioksit
salımı engellenmiş ve 250000 m2
’lik yeşil çatı
uygulaması yoluyla da 5000 m3
’lük su depolama
hacmine ulaşılmış durumda.
©David Rozing / plainpicture
Kaynak: www.urbangreenbluegrids.com

Grafik: Sarıyer Belediyesi
Hakkında: BREEAM sertifikalı – yeşil ve
engelsiz erişim özelliklerine sahip Sarıyer
Belediye Binası, enerjisinin yüzde 10’unu
kendi karşılıyor.20
Binada su güneş enerjisiyle
ısıtılıyor, yağmur suları 800 bin litrelik
kapasiteye sahip depolarda arıtılıyor. Gri su
toplanıp arıtılarak rezervuarlara tekrardan
veriliyor. Sürdürülebilir arazi planlaması, su
ve enerji, ekolojik malzeme kullanımı, hava
kalitesi, atıkların kontrolü gibi özellikleriyle
Sarıyer Belediyesi’nin Ana Hizmet Binası,
benzerlerine göre yüzde 30 daha fazla enerji
tasarrufu sağlamaktadır. Akıllı bina özelliğiyle
mesai saatleri bitimi ve hafta sonlarında
“uyuyan” bir bina haline gelerek enerji
tüketimini en aza indirmektedir.
Uygulayıcı Belediye: Sarıyer Belediyesi
Proje: Sarıyer Belediyesi Yeşil Bina Projesi
Sarıyer Belediyesi, binanın enerji tüketimini
ve toplam karbon emisyon azaltımını günlük
olarak takip ediyor. Belediye 15 Haziran 2020
tarihi itibariyle 77,423.18 kg karbon emisyonu
azaltımı sağlamıştır.
Yağış, Su Yönetimi Enerji Verimliliği
+
20- Sarıyer Belediyesi yeşil bina projesi için mekanik - elektrik - statik ve mimari projelerinin karşılıksız olarak ve kamu yararına destek
amacıyla iki şirket tarafından belediyeye bağış yapılmak üzere hizmeti için Sarıyer Belediye 07.03.2011 tarihli meclis toplantısı ile karar
almıştır. Ek: Sarıyer Belediye Meclis Kararı (11.03.2011 Karar No: 2011/27) Hukuk Komisyonu Raporu

Hakkında: Tepebaşı Belediyesi’nin yürütmekte
olduğu REMOURBAN Projesi, bir Avrupa
Birliği Çerçeve Programı olan Horizon 2020
projesidir.
7 ülkeden 22 ortaklı proje kapsamında; bilgi
ve iletişim teknolojileri, enerji ve de ulaşım
sektörlerini tek bir noktada birleştirerek
yenilikçi çözümlerin, tasarımların ve iş
modellerin belirlenmesi, kentin her ölçeğinde
kentsel dönüşüm modelinin yaygınlaştırılması,
kent halkının yaşam kalitesinin artırılması,
sosyal kabulün ve çevresel sürdürülebilirliğin
sağlanması olarak özetlenebilir.
Uygulayıcı Belediye: Tepebaşı Belediyesi
Proje Ortakları: Anadolu Üniversitesi, Demir Enerji,
Energon, ÖLÇSAN
Başlangıç Tarihi: 01 Ocak 2015 Bitiş Tarihi: 30 Haziran 2020
Proje: REMOURBAN - Akıllı Kentsel Dönüşümün
Hızlandırılması için Yenileme Modeli
Yenilenebilir enerjiEnerji Verimliliği
Bu model, yenilikçi teknolojinin
yapılandırılmasını, enerji ve kaynak verimliliğini
önemli derecede artırmak için organizasyonel ve
ekonomik çözümler sağlanmasını, sürdürülebilir
ulaşımın geliştirilmesini ve kentsel alanlardaki
sera etkisi yaratan zararlı gaz emisyonlarının
azaltılmasını hedeflemektedir.
Belediye Başkanları Sözleşmesi’ni 2013 yılında
imzalayan Tepebaşı Belediyesi, 2020 yılına kadar
CO2 emisyonunu % 23 azaltmayı hedeflemiştir.
Bu kapsamda Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı
hazırlayan belediye 2017 ve 2018 yıllarında Tepebaşı
ilçesinin enerji tüketimlerini baz alan gelişme
raporları hazırlamıştır.
*

Proje uygulama alanı Yaşam Köyü’nde; mevcut binalar iyileştirildi ve
enerji verimli hale getirildi, yenilenebilir enerjiden yararlanıldı ve yeni
teknolojiler kullanıldı. Çevre dostu temiz ulaşım sistemine geçildi. Ekolojik
duyarlılıkla inşa edilen Yaşam Köyü’nde Alzheimer Konukevleri, Sağlıklı Yaşlı
Konukevleri, Engelli Montaj Atölyesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Merkezi,
Beceri ve Sanat Atölyeleri, Belde Evi, Sanat Evi, Aile Sağlığı Merkezi, MS
Derneği, Alzheimer Derneği, Görme Engelliler Huzurevi, Kreş ve İlkokul
bulunmaktadır.21
Tepebaşı Belediyesi, gerçekleştirdiği bu model
ile vatandaşı merkeze alan ve her kent ölçeğinde
uygulanabilen bütüncül ve kapsamlı Akıllı
Kentsel Dönüşüm stratejileri geliştirmeye devam
etmektedir.
REMOURBAN Projesi ile elde edilen tüm
verilerin izlenebilir olması için “Akıllı Şehir
İzleme Portalı” oluşturuldu. Bu portal,
projenin tekrarlanabilirliğinin artırılmasına,
var olan hedeflerin yaygınlaştırılmasına,
özellikle toplumda çevre bilinci ve farkındalığın
oluşturulmasına önemli katkı sağlamaktadır.
Tepebaşı Belediyesi, Sürdürülebilir Enerji ve
İklim Eylem Planı: 2030 İklim ve Enerji için
Belediye Başkanları Sözleşmesi çerçevesinde
bir iklim eylem planı hazırlamaktadır.
Hedef, 2020’den 2030 yılına kadar uzatılmış
olup CO2 emisyonu azaltma hedefi %23’den
%40’a çıkarılmıştır.
+
21- REgeneration MOdel for accelerating the smart URBAN transformation:
http://www.remourban.eu/cities/lighthouse-cities/tepebasi/expected-results.kl

KENTLER İÇİN İKLİM FİNANSMANI,
ÖDÜLLER VE KENT AĞLARI
Türkiye’de belediyeler, iklim değişikliği ile
mücadelede kilit öneme sahip kurumlar olmalarına
karşın, iklim eylem planı hazırlanmasından kalıcı
altyapı çalışmalarına kadar pek çok çalışma için
bütçe sorunları ile karşı karşıya kalmaktadırlar.
İyi uygulama örneklerinde kullanılan finansman
modellerinde de görüldüğü üzere dış kaynak
yaratma konusundaki başarıları, belediyelerin
iklim değişikliği ile mücadeledeki performanslarını
doğrudan etkilemektedir. Türkiye, Birleşmiş Milletler
İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesinde (UNFCC)
gelişmiş ülkelerin yer aldığı ek-1 listesinde yer
alması nedeniyle Yeşil İklim Fonu (GCF) ve Temiz
Kalkınma Mekanizması (CDM) ve bağlı uluslararası
fonlardan ve desteklerinden yararlanamamaktadır.
Öte yandan, küresel ölçekteki pek çok bağımsız
donör kuruluşun da Türkiye’de faaliyet yürütmediği
görülmektedir. Bu durum, uluslararası ve
ulusal düzeyde pek çok nedene bağlı olsa da
merkezi yönetimin, belediyelerin ve sivil toplum
kuruluşlarının bu süreçte geliştirecekleri uluslararası
lobi çalışmaları neticesinde daha güçlü bir kaynak
geliştirme ortamı yaratılabilir.
Paris Anlaşması’nın ardından iklim değişikliği
ile mücadelede yerel yönetimlerin rolünün ve
etkinliğinin artması, iklim alanındaki çalışmaların
Türkiye’deki kurumsal ve bürokratik süreçlerinin
tanımlanması ve bu çalışmaların “zorunlu” yerel
yönetim hizmetlerine dahil edilmesi gibi gelişmeler,
yerel yönetimlerin ihtiyaç duyduğu kurumsal ve
finansal kaynak düzenlemelerinin de beraberinde
gerçekleşeceği yönünde umut vadetmektedir.
Ancak belediyeler iklim değişikliğiyle yerelden ve
etkin mücadele için hala dış kaynaklara ihtiyaç
duymaktadır. Bu nedenle, bu bölümde kendi
yerellerine özgü iklim eylemi modelleri geliştirirken
dış finansmana ihtiyaç duyan belediyelere kısıtlı da
olsa mevcut ve erişilebilir fon kaynakları hakkında bir
derleme sunmayı amaçladık.
Ülkemizdeki en büyük donör pozisyonunda bulunan
AB kaynaklı fonlara ve dönemsel programlara
yönelik çağrılar bu çalışmaya dahil edilmemiştir.
Ancak belediyelerimizin bu çağrıları düzenli takip
edebilmesi amacıyla kısa bir bilgi eklenmiştir.
Sunulmuş olan donör kuruluşların bir kısmı
“davet usulü” ile çalışmaktadır. Başka bir deyişle,
finansman talebinde bulunmayı planlayan tüm
belediyelerimizin bu kuruluşlar ile iyi ilişkiler
geliştirmesi, düzenli görüşmeler ve lobi faaliyetleri
yürütmesi, süreci başarıya götürecek kilit unsurlar
arasındadır. Öte yandan, çeşitli ağlarda temsil edilme
ve bu yolla uluslararası tanınırlığını ve prestijini
arttırmak da rekabet ortamında belediyelerimize
önemli bir avantaj sağlayacaktır. Özellikle, iklim
eylemleri aracılığıyla uluslararası ödül programlarında
sağlanacak başarı, hiç kuşkusuz donör kuruluşlar
gözünde önemli bir avantaj sağlayacaktır. Bu nedenle
bu kısma ayrıca uluslararası ağlar ve ödüllere dair
bilgiler ekledik.
Umarız ki bu bilgiler iklim değişikliğiyle yerelden
mücadelenin önemine inanan ve gelecek için kalıcı
bir miras bırakmak isteyen belediyelerimizin kıymetli
çalışmalarına destek olur.
“Şehirler günümüz küresel
krizinin merkezinde oldukları gibi
sürdürülebilir bir geleceğin de
kaynağı konumundalar.”
BM-Habitat
“
“
37

38
Avrupa Birliği
Avrupa Birliği (AB), ülkemizde uyguladığı
Katılım Öncesi Mali Yardım (IPA) Programı’nın
bugüne kadarki iki döneminde (IPA I 2007-2013
& IPA II 2014-2020), çevre ve iklim eylemini
kapsayan politika alanları belirlemiştir. Özellikle
IPA II döneminde çevre ve iklim eylemi alanına
1 milyar 59 milyon 700 bin Avro ayırmıştır22
.
Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
koordinasyonunda yürütülen süreç içerisinde pek çok
hibe programı gerçekleştirilmiş ve belediyelerimiz son
derece başarılı projeleri hayata geçirmiştir.
2021-2027 yıllarında yürütülecek olan IPA III
döneminde ise 5 öncelikli alan belirlenmiştir. “Yeşil
Gündem ve Sürdürülebilir Bağlantısallık” başlığının
da yer aldığı öncelikler için Ulusal programlama
dönemi sürmektedir. IPA III döneminde fonlarda,
bir önceki döneme oranla %27 artış gerçekleşmiş ve
toplam dönem bütçesi 14,5 Milyar Avro olmuştur.
IPA III sürecinde, Avrupa Birliği’nin iklim alanındaki
politika ve hedefleri ile uyum sağlanması öncelikler
arasında yer almıştır23
. Bu nedenle 2021 yılı itibariyle
iklim alanında da hibe programlarının yürütüleceğini
öngörmek mümkündür.
Bu alanda çalışma yapmak isteyen belediyelerin
taleplerini ve fizibilite çalışmalarını, Çevre
ve Şehircilik Bakanlığı ve AB Başkanlığı ile
paylaşmalarında yarar vardır.
Öte yandan AB, Avrupa Birliği Topluluk Programları
aracılığıyla da finansman imkanları sunmaktadır.
Katılım için AB üye ülkesi olma şartı gerektirmeyen
topluluk programlarına katılmak isteyen ülkeler,
gayri safi milli hasılaları oranında belirlenen
katkı paylarını ödeyerek programlara katılım
sağlayabilmektedir. 2007-2013 ve 2014-2020
dönemlerinde belediyelerimiz, başta araştırma,
eğitim, gençlik gibi programlar olmak üzere pek
çok programdan başarıyla faydalanmışlardır. İklim
alanında özellikle araştırma (“7. Çerçeve Programı”
ve “Ufuk 2020”) fonlarından temin edilen destek
ile önemli çalışmalar gerçekleştirebilmişlerdir.
Yeni programlama döneminde “Horizon Europe”
(Ufuk Avrupa) adı ile uygulanmaya devam
edilecek programda “İklim, Enerji ve Hareketlilik”
kümelenmesine özel bir vurgu yapılmıştır24
.
KENTLER İÇİN İKLİM FİNANSMANI, ÖDÜLLER VE KENT AĞLARIİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Kentsel İklim Eylemi için Finansal Kaynaklar
22- https://www.avrupa.info.tr/tr/cevre-ve-iklim-degisikligi-abnin-en-onemli-ve-zorlu-politika-alanlari-259
23- Çok Yıllı Mali Çerçeve: IPA III Mevzuatı
https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/1820-Multiannual-Financial-Framework-IPA-III-Regulation
24- Horizon Europe: Gelecek Araştırma ve İnovasyon Çerçeve Programı https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-re-
search-and-innovation-framework-programme_en
Avrupa Birliği İklim Değişikliği Alanında Ortak Çabaların Desteklenmesi Projesi (İklimIN)”
Kapanış Konferansı 2020

39
Kalkınma Ajansları
Kalkınma Ajansları, kamu kurumları, sivil toplum
kuruluşları ve özel sektör arasındaki iş birliğinin
geliştirilmesi ve yerel kaynakların etkin kullanımını
sağlamak amacıyla bölgedeki kamu ve sivil toplum
aktörlerine mali ve teknik destek vermektedir.
Teknik destek hizmetleri kapsamında eğitim
verme, program ve proje hazırlanmasına katkı ve
danışmanlık sağlama gibi alanlar yer almaktadır.
Türkiye’de bulunan 26 Kalkınma Ajansı sorumlu
oldukları bölgenin öncelikli ihtiyaçlarına göre
kalkınmayı teşvik edici destek programları
yürütmektedir. Her ajansın kurum web sayfasından
mali ve teknik desteklere ilişkin güncel duyuruları,
proje teklif çağrıları takip edilebilir25
.
Türkiye Cumhuriyeti 2011 - 2023 İklim
Değişikliği Eylem Planında Kalkınma ajanslarının
iklim değişikliği uyum projelerini finanse etmesi
için kapasitelerinin güçlendirilmesi ve destek
programlarına yerel ihtiyaçlar doğrultusunda ortaya
çıkacak iklim değişikliğine uyum konularının
dahil edilmesi eylemi Kalkınma Ajanslarının
sorumluluğunda bir alan olarak tanımlanmıştır.
2011-2013 yılları arasında gerçekleşmesi planlanmış
olan bu hedefe rağmen Kalkınma Ajanslarının
2010-2017 Yılları Arasında İklim Değişikliğine
Yönelik Faaliyetleri İncelendiğinde bu desteğin çok
kısıtlı olduğu görülmüşür. Kalkınma Ajansların
İklim Değişikliğine yönelik Proje Desteği, Proje
Çağrısı, Etkinlik ve Yayın faaliyetleri yoluyla yıllar
içinde sayısal bazda azalma eğilimi içine girdiği,
İklim Değişikliğine yönelik doğrudan faaliyetler
içinde destek ve çağrı oranlarının çok az olduğu
tespit edilmiştir26
. Ancak bağlı bulunulan Kalkınma
Ajansları ile diyalog içerisinde olmak ve sürekli olarak
takip yapmak olası çalışmalardan yararlanılmasını
sağlayacaktır.
Kentsel İklim Eylemi için Finansal KaynaklarİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
Kalkınma Ajanslarının bölge kodu, kısa adları,
bölgelerinde yer alan iller ve merkezleri
Grafik: Kutlu ESER
25- https://www.siviltoplum.gov.tr/bilgimerkezi/kalkinma-ajanslari
26- https://www.journalagent.com/planlama/pdfs/PLAN-59144-RESEARCH_ARTICLE-ERBIL.pdf

40
İstanbul Kalkınma Ajansı, İstanbul
https://www.istka.org.tr
Trakya Kalkınma Ajansı, Edirne-Kırklareli-Tekirdağ
https://www.trakyaka.org.tr
Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Balıkesir-
Çanakkale
https://www.gmka.gov.tr
İzmir Kalkınma Ajansı, İzmir
http://www.izka.org.tr
Güney Ege Kalkınma Ajansı, Aydın-Denizli-Muğla
http://geka.gov.tr
Zafer Kalkınma Ajansı, Afyon-Kütahya-Manisa-Uşak
http://zafer.gov.tr/tr-tr/
Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı
https://www.bebka.org.tr
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, Bolu-Düzce-
Kocaeli-Sakarya-Yalova
http://www.marka.org.tr/
Ankara Kalkınma Ajansı, Ankara
http://www.ankaraka.org.tr
Mevlana Kalkınma ajansı, Karaman-Konya
http://www.mevka.org.tr
Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, Antalya-Burdur-
Isparta
http://www.bakka.gov.tr
Çukurova Kalkınma Ajansı, Adana-Mersin
http://www.cka.org.tr
Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı, Hatay-
Kahramanmaraş-Osmaniye
http://www.dogaka.gov.tr
Ahiler Kalkınma Ajansı, Aksaray-Kırıkkale-Kırşehir-
Niğde-Nevşehir
https://www.ahika.gov.tr
Orta Anadolu Kalkınma Ajansı, Kayseri-Sivas-Yozgat
http://www.oran.org.tr
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, Bartın-Karabük-
Zonguldak
http://www.bakka.gov.tr
Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı, Çankırı-
Kastamonu-Sinop
https://www.kuzka.gov.tr
Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı, Amasya-Çorum-
Samsun-Tokat
http://www.oka.org.tr
Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı, Artvin-Giresun-
Gümüşhane-Ordu-Rize-Trabzon
http://www.doka.org.tr
Kuzey Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Bayburt-
Erzincan-Erzurum
https://www.kudaka.org.tr
Serhat Kalkınma Ajansı, Ağrı-Ardahan-Iğdır-Kars
http://www.serka.gov.tr
Fırat Kalkınma Ajansı, Bingöl-Elazığ-Malatya-
Tunceli
http://fka.gov.tr
Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Bitlis-Hakkari-
Muş-Van
http://www.daka.org.tr
İpek Yolu Kalkınma Ajansı, Adıyaman-Gaziantep-
Kilis
https://www.ika.org.tr
Karacadağ Kalkınma Ajansı, Diyarbakır-Şanlıurfa
https://www.karacadag.gov.tr
Dicle Kalkınma Ajansı, Batman-Mardin-Şırnak-Siirt
http://www.dika.org.tr
Kalkınma Ajanslarının adları, bölgelerinde yer alan iller
ve internet siteleri
KENTLER İÇİN İKLİM FİNANSMANI, ÖDÜLLER VE KENT AĞLARIİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI

41
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım
Örgütü (FAO)
FAO’nun Türkiye’deki işbirliği üç öncelik alanına
odaklanmaktadır:
- Besin zincirinin her aşamasında gıda kalitesi
ve güvenliğinin geliştirilmesi bakımından
“Beslenme ve Gıda Güvenliği ile Gıda
Güvencesi”,
- Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı
ve iklim değişikliğinin etkileri hakkında
farkındalık yaratılması,
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı
(UNDP)
UNDP’nin çeşitli finansman kaynakları bulunuyor.
Bu kaynaklar ve finansman mekanizmaları iki ana
gruba ayrılmakta:
Düzenli kaynaklar, üye ülkelerin düzenli ve gönüllü
katkılarından oluşuyor. Düzenli kaynaklar, ülke
ofislerinin geçiminin yanı sıra, krizde olan ülkelerin
özel kalkınma ihtiyaçları ya da şiddetli bir krizin
ortaya çıkmasını önlemek için kullanılıyor.
Diğer kaynaklar ise kredi fonları ve paralel finansman
olarak ikiye ayrılıyor:
- Kredi fonları, özel kuruluşlar ve bireyler de
dahil olmak üzere bağışta bulunan bir ya da
birden çok hükümet ve hükümet dışı tarafın
desteğinden oluşuyor. UNDP’nin belirlediği
tematik alanlarda gerçekleştirilecek ve net
etkileri olan kısa dönemli projeleri finanse
etmek ve/veya diğer küresel ve bölgesel
girişimleri desteklemek için kullanılıyor,
- Bağışta bulunan tarafların, ortak bir program
veya projenin hayata geçirilmesi için UNDP’ye
katılmakla beraber kendi kaynaklarını ayrı
yönetmelerine ise paralel finansman deniyor. Bu
durumda, bu fonlar UNDP hesaplarında yer
almıyor ancak UNDP projeleri için kullanılıyor.
- Teknik destek yoluyla kamu ve özel sektörde
kurumsal kapasitenin geliştirilmesi, eğitim
programları geliştirilmesi ve kurumlar
için ulusal ve uluslararası tarımsal verinin
sağlanması.
Kaynak: http://www.fao.org/turkey/en/
1) Kapsayıcı ve sürdürülebilir büyüme;
2) Kapsayıcı ve demokratik yönetişim;
3) İklim değişikliği ve çevre.
Bu temel alanlara ek olarak UNDP, politika
ve projelerde kadınların, özel sektörün,
kapasite geliştirilmesinin ve Bilişim ve İletişim
Teknolojisi’nin rolüne büyük önem veriyor.
UNDP tarafından yürütülmekte olan
uygulamalarda ortaklıklar UNDP tarafından
geliştirilen işbirlikleri ışığında belirlendiğinden
iletişim kanallarının güçlendirilmesinde ve özellikle
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile uyumlu
uygulama ve planlamaların paylaşılmasında yarar
vardır.
Kaynak: https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/
about-us/funding-and-delivery.html
https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home.html
Kentsel İklim Eylemi için Finansal KaynaklarİYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE İKLİM FİNANSMANI
UNDP, Türkiye’nin kalkınma
gündemini proje ve politika
tavsiyeleri aracılığıyla 3 temel
konuda destekliyor:

İklim için Kentler: Çözümün Bir Parçası Olmak, İyi Uygulama Örnekleri ve İklim Finansmanı

İklim için Kentler: Çözümün Bir Parçası Olmak, İyi Uygulama Örnekleri ve İklim Finansmanı

İklim için Kentler: Çözümün Bir Parçası Olmak, İyi Uygulama Örnekleri ve İklim Finansmanı

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot(20)

Similar to İklim için Kentler: Çözümün Bir Parçası Olmak, İyi Uygulama Örnekleri ve İklim Finansmanı

Similar to İklim için Kentler: Çözümün Bir Parçası Olmak, İyi Uygulama Örnekleri ve İklim Finansmanı(20)

İklim için Kentler: Çözümün Bir Parçası Olmak, İyi Uygulama Örnekleri ve İklim Finansmanı