Türkiye’de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Strateji ve Politikalar

Türkiye’de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna
Geçi çin Strateji ve Politikalar
IV. TÜRK YE KT SAT KONGRES 2004
22. Çalı ma Grubu:
“Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumuna Geçi ”
Raporu
KOORD NASYON:
DPT B LG TOPLUMU DA RES BA KANLI I
SORUMLU KURULU :
MAYIS 2004

4. Türkiye ktisat Kongresi
22.Çalı ma Grubu: “Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumuna Geçi ”
“Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçi ” Raporu
1
22. ÇALI MA GRUBU KATILIMCISI KURULU LAR:
EGEV
KOSGEB
MESS
TBB
TEGV
T M
T SK
TKGV
TOBB
TTGV
TÜB TAK
TZOB
URAK

2
Ç NDEK LER
I- B LG EKONOM S ........................................................................................................................................ 3
YÖNET C ÖZET ............................................................................................................................................... 4
G R – B LG EKONOM S NE GEÇ .........................................................................................................10
TÜRK YE Ç N YEN B R KALKINMA STRATEJ S : B LG EKONOM S VE TÜRK YE..............12
B LG EKONOM S NE GEÇ Ç N ÖNER LEN EYLEMLER (2004 – 2007) .........................................17
1. EKONOM K VE KURUMSAL ÇERÇEVE - B LG EKONOM S NE UYGUN B R ORTAMI ...................................17
2. NOVASYON POL T KALARI - YERL VE YABANCI NOVASYON GEL T R LMES VE YERLE T R LMES Ç N
KAYNAKLAR, KURUMLAR VE G R MLER.........................................................................................................19
3. B LG EKONOM S N N SOSYAL SERMAYES – YA AM BOYU Ö REN M VE B LG OKURYAZARI
ST HDAM GÜÇLER ............................................................................................................................................23
4. B LG VE LET M TEKNOLOJ LER - B LG EKONOM S N N ALTYAPISI.........................................................28
II- B LG TOPLUMU .........................................................................................................................................33
G R – B LG TOPLUMUNA GEÇ ............................................................................................................34
B LG TOPLUMUNA GEÇ VE E-DÖNÜ ÜM TÜRK YE PROJES .....................................................35
1. MEVCUT DURUM............................................................................................................................................35
2. KDEP.............................................................................................................................................................35
3. PROJE YÖNET M ANLAYI I............................................................................................................................35
4. ÖNER .............................................................................................................................................................36
4.1. Ana levler............................................................................................................................................36
4.2. Kurumsal Yapı.......................................................................................................................................36
4.3. Birim Dı ındaki e-Dönü üm Türkiye Örgütlenmesi .............................................................................38
SONUÇ VE DE ERLEND RME: B R “ULUSAL SÖZLE ME”YE DO RU............................................40
REFERANSLAR: ................................................................................................................................................51
1. TÜRK YE KT SAT KONGRES , 22. ÇALI MA GRUBU, “TÜRK YE'DE B LG EKONOM S NE VE B LG
TOPLUMUNA GEÇ Ç N STRATEJ VE POL T KALAR” RAPORU – N HA VERS YON...........................................51
2. B LG TÜRLER , ÜRET M VE YATIRIM B Ç MLER ..........................................................................................51
3. WORLD BANK, “TURKEY: KNOWLEDGE ECONOMY ASSESSMENT REPORT – MAY 2004”..............................52
4. B R “ULUSAL SÖZLE ME” ÖRNE : “NAT ONAL AGREEMENT TO PROMOTE ECONOM C AND SOC AL
PROGRESS” – L THUAN A, ( 3 ARALIK 2002, V LN US).......................................................................................52
5. B L M STK’LARI L STES .............................................................................................................................52

3
I
B LG EKONOM S
KOORD NATÖR : Dr. Özgür Uçkan
ED TÖRLER : Dr. Özgür Uçkan – Av. Yasin Beceni
RAPORTÖRLER :
Nihat Dinçmen ( Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve)
Dr. Senay Kızılkaya – Sevilay Pezek – Sofi De Eskinazis
(Toplumsal Sermaye)
Doç. Dr. Cemil Arıkan - Dr. Verda Yunuso lu ( novasyon
Politikaları)
Levent Kızıltan (Bilgi ve leti im Teknolojileri)
Av.Yasin Beceni (Hukuksal Altyapı)
Dr. Özgür Uçkan (Genel Çerçeve, Sonuç ve De erlendirme)

4
YÖNET C ÖZET
Dünyada birçok ülke, yeni yüzyılın baskın yönelimi haline gelen Bilgi ekonomisine
geçi ve bilgi toplumuna dönü üm için kendilerini hazırlamaktadır. Bu süreçte ba arılı bir
dönü üm için tek bir model bulunmamaktadır. Ülkeler bu dönü üme tarihleri, kültürleri,
ulusal öncelikleri, ekonomik statüleri, ekonomik büyüklükleri, co rafyaları ve nüfusları
çerçevesinde farklı biçimlerde cevap vermektedirler. Ancak tüm ülkelerde kar ıla ılan ortak
bir sorun bulunmaktadır: Bu da geçi in risklerinin azaltılıp, ekonomik ve sosyal yararların
nasıl artırılabilece idir.
Tarihsel süreçten bakıldı ında, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de sosyal ve
ekonomik kalkınmaya giden yolda e itime büyük bir önem verildi i görülmektedir. E itimin,
bilgi toplumu ko ullarına uygun, bilgi temelli ekonomik de erleri yaratabilecek kapasitede,
ya am boyu ö renim içinde yetenek geli tirmeye imkan tanıyan geni ölçekli ve derinlikli bir
insan kayna ı yönetimine evrilmesi bir zorunluluk olarak belirmektedir. Gerek yerel gerekse
uluslararası düzeyde giderek yo unla an bir rekabet ortamında, ülke ekonomisini di er
ülkelerle e it anslarla donatmak için, Bilgi ve leti im Teknolojileri altyapısının
güçlendirilmesine de aynı önem verilmek zorundadır. Ülke, önümüzdeki yıllarda küresel
ekonomiye geçi açısından daha da hassas bir sürece girecektir. Bu bakımdan, ulusal bir
sözle me ile garanti altına alınmı hedeflere yönelik olarak, yine ulusal ölçekte i birlikleri ve
ortaklıklarla kurulan, kamu, i dünyası, sivil toplum kurulu ları ve giderek tüm yurtta ları
kapsayacak bir biçimde katılımcı bir bilgi toplumu a ının olu turulması, bilgi ekonomisine
geçi in süreklili ini sa layacak, dinamiklerini kalıcı kılacak asıl örgütlenme modeli olarak
belirmektedir. Ancak böyle bir a yapılanması ile, toplumu gerçek bilgi temelli dönü üme
u ratacak, de er yaratımını güvence altına alacak bilgi temelli bir ekonomi kurulabilir.
Bilgi Ekonomisine geçmek, küresel rekabet avantajlarımızı güçlendirmek;
üretkenli imizi ve kalite standartlarımızı yükseltmek; milli geliri artırmak ve adil bölü ümünü
sa lamak; sürdürülebilir istihdam kanallarını yaratmak; ulusal e itim ve ö renim sistemimizi
iyile tirmek, yani sürdürülebilir bir kalkınma ivmesi yaratmak için temel bir ko uldur.

5
Türkiye’de Bilgi Ekonomisine geçi in ko ullarını olu turmak için önümüzde üç hayati
görev bulunmaktadır:
Öncelikle, bilgi-temelli ekonomiyi kurmak ve kalıcı kılmak için tutarlı, çok yönlü bir
ulusal strateji geli tirilmelidir. Böyle bir stratejinin anahtar unsuru ise, de i ime ve
bilgi payla ımına açık bir kavramsal çerçevenin ve yönetsel modelin geli tirilmesidir.
kinci olarak, özel sektör, e itimciler, bilim adamları, inovasyon geli tiriciler, sivil
toplum, medya ve di er kesimler dahil olmak üzere toplumun tüm kesimlerini
kapsayan ve etkin katkılarını sa layan bir strateji geli tirilmeli ve uygulanmalıdır.
Üçüncü olarak, bilgi temelli ekonomiye geçi te ba arının ekonominin anahtar
sektörlerinin i birli ine, koordinasyonuna ve dengeli geli imine ba lı oldu u göz
önünde tutularak, a yapılanmasına ve bilgi dola ımına uygun bir altyapıyı kapsayan
ko ullar sa lanmalıdır.
Bilgi ekonomisinin dört temel dire i bulunmaktadır:
1. Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve – Bilgi Ekonomisi çin Uygun Ortamı
2. novasyon Politikaları - Yerel ve Dı Kaynaklı novasyon Ortamının Yaratılması,
Geli tirilmesi ve Yerle tirilmesi için Kaynaklar, Kurumlar ve Giri imler
3. Toplumsal Sermaye Geli imi - Ya am boyu Ö renim ve Bilgi Okuryazarı stihdam
Güçleri
4. Bilgi ve leti im Teknolojileri – Bilgi Ekonomisinin Altyapısı
Türkiye bu dört temel alanda ulusal politika ve stratejilerini olu turmak ve köklü bir
dönü üm hamlesi içinde sürdürülebilir kalkınma ajandasını bu temeller üzerinde in a etmek
zorundadır. Bu in a hareketi için öncelikli eylem alanları unlardır:
1. Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve
1.1. Politika olu turma ve karar verme sürecinde Özel Sektör, Devlet Kurulu ları, Sivil
Toplum Kurulu ları ve Üniversite Temsilcilerinin katılımıyla süreklili i olan ve etkin
bir a yöneti imi modeli kurulmalıdır.
1.2. E-Türkiye’nin önceli i effaflık ve atılım projelerine verilmeli; tümüyle adil bir ihale
sistemi hayata geçirilmelidir. E-Türkiye modeli aynı zamanda bilgi ekonomisine
geçi i tetikleyecek ve gerekli alt yapıyı olu turacak uygulamaların do ru
de erlendirildi i ölçme ve de erlendirmeler kriterleri ile desteklenmelidir. Aynı

6
zamanda ulusal bilim ve teknoloji politikalarının çıktılarını do ru ekilde kullanacak
ve E-Türkiye Modeli ile entegrasyonunu sa layacak bir akı kanalı yaratılmalıdır.
1.3. Ucuz ve emek yo un üretim biçimleri yerine “Yenilikçi rekabetin” önüne açacak,
ülkenin küresel rekabet avantajını arttırarak dünya medeniyetlerin yönelimine paralel
bilgi ekonomisi alanlarında yetkinle meyi sa layacak politikalar geli tirilmeli, bu
politikalar ulusal seferberlik ve strateji do rultusunda do rudan yabancı sermaye
yatırımları, “bilgi”ye talebi arttıracak te vik sistemleri, bilginin üretim ve kullanımını
yönlendirecek standartlar ile desteklenmelidir.
2. novasyon Politikaları
2.1. Bilginin ekonomik ve rekabetçi katma de er yaratmasını sa layacak bir biçimde,
yeni teknolojileri, yeni dü ünceleri, yeni üretim süreçlerini özümseyecek, yaratıcılık
ve yenilikçili i birle tirme yetene ini geli tirecek bir inovasyon kültürü
yaratılmalıdır. Firmaların ya am biçimini inovasyon tabanlı bir yapıya dönü türecek
‘kültür’ün yaygınla ması için gerekli olan araçlar geli tirilmelidir. novasyon
kültürüne sahip ba arı örne i olabilecek firmaların tanıtılması, e itimler
verilmesinden, danı manlık mekanizmalarının kurulmasına, finansman deste i
sa lanmasına kadar çok kapsamlı alanda faaliyetlerin planlanması ve
gerçekle tirilmesi gerekmektedir. Kamu ve karma finansman deste i gerektiren bu
faaliyetler ile ilgili uluslararası destek mekanizmaları da devreye sokulmalıdır.
2.2. novasyon ve giri imcilik ortamını iyile tirecek ve geli tirecek hukuksal düzenleme
mekanizmaları hayata geçirilmelidir.
2.3. Firmalararası stratejik i birliklerinin olu turulması desteklenmelidir. Firma odaklı
inovasyonu destekleyecek bir biçimde, ortak ara tırma merkezlerinin kurulması,
teknoparkların geli tirilmesi, ara tırma a larının olu turulması, vb. te vik edilmelidir.
Aynı ekilde kamu ve karma finansman deste i gerektiren bu faaliyetler ile ilgili
uluslararası destek mekanizmalarının da devreye sokulması gereklidir.
3. Toplumsal Sermaye Geli imi
3.1. E itim içeriklerinin “bilgi yönetimi”ni ve “ya am boyu ö renim”i sa lamaya yönelik
olarak de i tirilmesi ve/veya geli tirilmesi gerekmektedir. Ucuz i gücü bir rekabet

7
avantajı olarak görülmeyerek, bilgi ekonomisinin kritik alanlarında yetkinle mi
nitelikli insan sermayesinin yaratılmasına öncelik verilmelidir.
3.2. Kültür de i imi yoluyla toplumun e itime verdi i önem artırılmalı, e itmen profili
iyile tirilmeli, teknoloji okur yazarlı ı ve ya am boyu ö renim yaygınla tırılmalıdır.
3.3. Bilgi Toplumu ve Bilgi Ekonomisine uygun bir e itim sistemine öncelik verilerek
gerekli Finansal ve altyapı kaynakları bu i için genel bütçeden ayrılmalıdır
4. Bilgi ve leti im Teknolojileri
4.1. Telekomünikasyon Kurumu ve Rekabet Kurumu’nun ortak hedefler do rultusunda
e güdüm içinde gerekli düzenlemeleri yapması sa lanarak, ileti im sektörünün
serbestle me süreci içerisinde tam rekabet ortamı gerçekle tirilmelidir. Bilgi ve
leti im Teknolojileri üretiminin ve bu teknolojilerin hizmet süreçlerinin ülke içinde
yaygınla tırılması ve geli tirilmesi için, gerekli te vik mekanizmalarının
geli tirilmesi, bürokratik ve ekonomik engellerin ortadan kaldırılması, yabancı
sermayenin te viki, KOB ’lerin rekabet avantajının güçlendirilmesi gerekmektedir.
4.2. Kamu Yönetiminin Bilgi ve leti im Teknolojilerini etkin, yönlendirici, vatanda
odaklı ve katma de er yaratacak ekilde kullanması ba ta olmak üzere, e-Türkiye
Giri imini hayata geçirecek eylem alanlarında bilgi ve ileti im teknolojilerinin
kullanılması ve yaygınla tırılması sa lanmalıdır.
4.3. Vatanda ların bilgi okuryazarlı ını arttıracak, ülke içerisindeki sayısal bölünmeyi
engelleyecek toplumsal e itim ve bilinçlendirme çalı malarının ba latılarak, ulusal
ölçekte bilgi ve ileti im teknolojilerinin kullanımı yaygınla tırılmalıdır
Türkiye’de bilgi ekonomisine geçi in ko ullarını olu turmak amacıyla yürütülen ulusal
ve yerel ölçekli çabaların senkronizasyonu ve koordinasyonunun sa lanması gerekmektedir.
Bu raporda konumlanan bilgi ekonomisine geçi ko ullarının olu turulmasında öncelikli
eylem alanlarıyla ilgili yol haritasının belirlenerek; bu politika ve stratejilerin “e-Dönü üm
Türkiye” giri imin hedefleriyle uyumla tırılması amacıyla; “e-Dönü üm Türkiye cra
Kurulu” bünyesinde, Kurula ba lı olarak çalı acak, kamu tarafından organizasyondaki yeri
belirlenecek, ilgili kamu, özel sektör, i gücü ve sivil toplum organizasyonlarıyla
üniversitelerin temsilcilerinden olu acak, geni katılımlı ve etkin bir “Bilgi Ekonomisi
Politika ve Strateji Grubu”nun kurulması önerilmektedir. A yöneti imi modeline göre
yapılandırılacak olan bu olu umun öncelikli görevi; bilgi ekonomisine yönelik olarak

8
geli tirilen ulusal politika ve stratejilerin makro ve mikro ölçekte detaylandırılarak
yapılandırılması; Türkiye’de bilgi ekonomisine geçi in ko ullarını olu turmak için etkin rol
oynaması gereken kamu, özel sektör ve sivil toplum a larının senkronizasyonunun,
bünyesinde barındırdı ı temsilciler vasıtasıyla sa lanması; ve bu eylem alanlarında hayata
geçirilmesi öngörülen uygulamaların performans ölçümlerinin yapılarak izleme i levinin
yerine getirilmesidir.
“e-Dönü üm Türkiye” giri imi, bilgi ekonomisine geçi ve bilgi toplumuna dönü üm
hedeflerinin anlamlı birlikteli ini temsil etmelidir. Bilgi toplumunu gerçekle tirmek, bilgi
ekonomisiyle sa lanacak kalkınma hamlesinin yarataca ı elveri li ortam içinde, bilginin
özgürce dola ımı ve payla ımının tetikleyece i kapsamlı bir toplumsal dönü üme ve bilginin
olu turdu u katma de erin tek tek bireylerin hayatında gerçekle tirece i niteliksel dönü üme
ba lıdır. “e-Dönü üm Türkiye” giri imi, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedeflerini, aynı
zamanda Avrupa Birli i’ne uyum süreci kapsamında “e-Avrupa” Programının eylem
alanlarıyla do rudan uyum içinde olmalıdır. Avrupa’yı “küresel ölçekte en rekabetçi ve
dinamik bilgi ekonomisine dönü türmek” ve “bu ekonomiyi yaratacak bilgi toplumunu
olu turmak” hedeflerine yönelen e-Avrupa programı, etki ve kapsamıyla Türkiye için de yol
gösterici bir kılavuz niteli i ta ımaktadır. E-Avrupa programının bilgi ekonomisi ve bilgi
toplumu hedeflerini bulu turan temel amaçları, bilgi toplumuna dönü üm için öncelikli eylem
alanlarını konumlamaktadır: “Her yurtta ı, okulu, evi, i yerini ve kamu idarelerini dijital ça a
ta ımak ve çevrimiçi ortamda bulu turmak; finansal bakımdan ve yeni fikirleri geli tirme
yönünden hazırlıklı bir giri imci kültürle desteklenen, bilgisayar okuryazarlı ına sahip bir
Avrupa yaratmak; sosyal katılımı güçlendiren ve tüketici güvenli inin sa landı ı, tüm
toplumu içine alan bir sürecin yaratılması”...
Bilgi toplumu hedefinin önündeki en büyük engelin, bilgi ve ileti im teknolojilerine
eri imde ya anan e itsizlik, yani küresel ve ulusal ölçekte “sayısal bölünme” oldu u açıktır.
Sayısal bölünme ve bunun sonucu olarak derinle en e itsizli in önüne geçmeyi hedefleyen
politikaların hayata geçirilmesi görevi, pazar güçleri ve sivil toplumun da i birli iyle,
hükümetlere dü mektedir. Sayısal bölünmenin önüne geçilmesi ve dolayısıyla bilgi
toplumuna dönü üm ko ullarının yaratılması için yönlendirici bir i lev yüklenmesi gereken
hükümetin eylemi, u anahtar yönelimler üzerinde odaklanmalıdır:

9
a) En korunmasız gruplar üzerinde odaklanarak, yeni teknolojilere eri imin
yaygınla tırılması için kamu deste i
b) Kamuyu ilgilendiren bilgiler ba ta olmak üzere, özellikle içerik, güvenlik ve
mahremiyet konularında yasal düzenlemeler
c) Bili im teknolojisinin örnek olacak bir tarzda kullanımı
d) Teknoloji evriminin güçlendirilmesi
e) Dijital giri imcili in te vik edilmesi
Gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde dijital uçurum sorununa yönelik en köklü
yakla ım, katılımcı toplumsal ve ekonomik politikalarla, bilgi ve ileti im teknolojilerinin,
kamusal yarar gözetecek sürdürülebilir bir kalkınma programı çerçevesinde topluma entegre
edilmesi yönünde giderek geli en e ilimlerde görülmektedir. Bu çabanın ba arıya ula ması,
yalnızca geli mekte olan ülkelerin de il, geli mi ülkelerin hükümetlerinin ve uluslararası
kurulu ların da üzerlerine dü en sorumlulukları yerine getirmelerine ba lıdır. Çünkü, bilgi ve
ileti im teknolojilerinin geli imi kadar, toplumsal ve ekonomik kalkınma dinamikleri de,
do rudan küreselle menin a etkisi altındadır.
Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçi , bir ulusal irade ve seferberlik konusu olarak
algılanmak zorundadır. Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunu gerçekle tirmi , uluslararası
toplumda hak etti i saygın yeri almı bir Türkiye için, katılımcı bir temelde konumlanmı
politika ve stratejiler do rultusunda ulusal seferberli in derhal ba latılması gerekmektedir.
Daha da önemlisi, bu seferberli in, konjonktürden etkilenmeyen, toplumun en geni
kesimlerinin uzla ısını temsil eden, hukuksal me ruiyete sahip ve ba layıcı bir “Ulusal
Sözle me” ile sonuçlanması bir zorunluluk olarak belirmektedir.
Türkiye’de bilgi ekonomisinin yerle tirilmesi ve bilgi toplumunun yaratılması; geni
tabanlı, etkin temsiliyet ve yatay koordinasyona dayalı yöneti im a larının olu turulması ve
senkronizasyonuna (Kamu – Dünyası – Sivil Toplum Ortaklıkları); bu temelde ulusal
politika üretme ve karar verme a larının olu turulmasına; “ulusal irade”yi tetikleyen bir
“siyasi irade”nin varlı ına; ulusal seferberlik ruhuna ve tüm bunları hukuksal bir
me ruiyet zemininde somutla tıracak, uygulanabilir bir yol haritası konumlayacak bir
“ULUSAL SÖZLE ME”ye ba lıdır… Bu “Ulusal Sözle me”; en geni toplumsal temsil
yetene ine sahip; katılımcı ve hukuk devleti ilkelerine uygun; uluslararası ba lama

10
entegre; genel ekonomik ve insani kalkınma, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedefleri
etrafında Ulusal Konsensüs sa lama yetene ine sahip; toplumun temel dinamiklerini
“ortaklıklar” etrafında bir araya getiren; ve konjonktürden etkilenmeyen, hükümetler dahil
tüm tarafları ba layıcı me ruiyete ve yaptırımına sahip bir yapıda olmalıdır.
“Ulusal Sözle me”; bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunun i yapı ortamının,
kurumsal rejiminin ve hukuksal altyapısının uluslararası standartlarda kurulumunu; bilgi
ekonomisi ve bilgi toplumuna geçi i hızlandıracak, tam ve yenilikçi rekabete açık etkili bir
bilgi ve bili im altyapısının olu turulmasını; bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna uygun
kültürel donanıma sahip, e itimli, yetenekli bireylerin yeti tirilmesini (ya am boyu ö renim
sisteminin yerle tirilmesini); makro ve mikro ölçekte etkili ve kapsamlı inovasyon
dinamiklerinin yaratılmasını; ve ulusal kalkınmanın süreklili inin güvence altına
alınmasını hedeflemelidir.
G R – Bilgi Ekonomisine Geçi
Küresel ekonominin yeni kurallarını, ekonomik de erlerin bilgi ve ileti im
teknolojilerinde ya anan devrim niteli indeki geli im ile artan dola ım yetene i belirliyor.
Bilginin kesintisiz, hızlı ve uluslararası ölçekte entegre a lar üzerinde dola ımı ve
payla ımının ekonomik de er yaratması üzerine kurulu olan bir dünyada ya ıyoruz. Dı
ticaret a ları, finans a ları, küresel ekonomik, sosyal ve siyasi karar verme a ları, birbirleriyle
senkronize bir bütün olu turarak, dünyanın ve ulusların kaderini belirleyen tek bir bilgi a ını
yaratıyor. Bir ülke, tüm ekonomik ve insani potansiyelleriyle, bu a ın içinde ne kadar de er,
yani bilgi yaratır ve bu bilgiyi a ın geri kalanıyla ne kadar e zamanlı ve uyumla tırılmı bir
biçimde payla ırsa, o kadar rekabet avantajına sahip oluyor. yapmanın küresel kurallarını
artık bilginin dola ım ve payla ım kabiliyeti belirliyor.
Bilginin dola ımı ve payla ımının insani ve ekonomik kalkınmanın, dolayısıyla da
küresel rekabet avantajının temel dinami i haline gelmesi görece yeni bir olgudur. Bu olgu,
“bilgi ekonomisi” kavramıyla konumlanmaktadır. Bilgi ekonomisi, hem mevcut sosyo-
ekonomik e ilimlerin bir ürünü, hem de bir ulusal politika seçimi, politik bir hedef ya da
vizyon olarak nitelendirilebilir. “Bilgi-temelli ekonomi” ya da yaygın kullanımıyla “Bilgi
Ekonomisi”, bilginin ekonomik ve insani kalkınma için etkili bir biçimde kullanıldı ı bir

11
ekonomi olarak tanımlanabilir. Nitelikli bilginin yarattı ı katma de er üzerinde temellenen
bilgi ekonomisinin geli imi, ulusal ölçekte ekonomik büyümenin sürdürülebilir kılınması ile
do rudan ba lantılıdır.
Küresel ticaret a larının entegre dünyasında rekabet ediyoruz. Ancak bu a larda
özgürce dola an ve payla ılan bilgi, ekonomik açıdan katma de er yaratabilir. Üretti imiz
bilginin küresel a lardaki dola ım yetene i, tüm sektörlerin etki ve kapsamını belirliyor. Bu
bakımdan ülke olarak önemli engellerle kar ı kar ıyayız, ancak bir o kadar da rekabet avantajı
yaratabilecek bilgi potansiyeline sahibiz. Bu gerilim, aynı zamanda Türkiye’nin Bilgi
Ekonomisine geçi inin de ko ullarını olu turuyor.
Genellikle ekonomide ileri teknoloji ve özellikle de bilgi ve ileti im teknolojilerinin
(B T) kullanımıyla karı tırılan, oysa bunun ötesinde, tüm sosyo-ekonomik süreçlerde bilginin
yarattı ı de eri karakterize eden bilgi ekonomisinin, üzerinde uzla ılmı dört temel dire i
bulunuyor:
1. Yerel ve küresel bilginin ekonominin tüm sektörlerinde yaygın ve etkili kullanımını
özendiren, giri imcili i te vik eden, bilgi devriminin yarattı ı ekonomik ve sosyal
dönü ümlere izin veren ve onları destekleyen uygun bir ekonomik dürtünün ve
kurumsal rejimin yaratılması ve bilgi toplumunun hukuksal altyapısının
olu turulması;
2. Kaliteli e itim ve ya am boyu ö renimin herkesin eri imine açık oldu u, yetenekli,
esnek ve yaratıcı insanlardan olu an bir toplumun yaratılması; bilgi ekonomisinin
“sosyal sermayesinin” olu turulması
3. Toplumun tüm kesimlerinin eri imine açık, etkili ve rekabetçi bilgi ve ileti im hizmet
ve araçlarının olu turulmasını sa layan, dinamik bir bili im altyapısının, tam
rekabete açık ve yenilikçi bir bili im sektörünün kurulması;
4. Hızla büyüyen küresel bilgi stokuna katkıda bulunan, bu stoku yerel ihtiyaçlara
uyarlayan, yeni ürünler, hizmetler ve yeni i yapı tarzlarının yaratılmasında kullanan
irketleri, bilim ve ara tırma merkezlerini, üniversiteleri, dü ünsel üretim odaklarını ve
toplumun tüm örgütlü kesimlerini kapsayacak bir biçimde inovasyon ve giri imcili in
desteklendi i etkili bir ulusal inovasyon sisteminin ve inovatif bir i ortamının
yaratılması…

12
Ama “binayı kuran” bu dört temel dire in yanı sıra, “çatıyı çatacak” be inci ve gizemli
bir “orta direk” de vardır. Bu orta direk, bir ucunda bilgi toplumu ve bilgi ekonomisini
hedefleyen bir “ulusal irade”nin olu umunu tetikleyecek siyasal iradenin, di er ucunda ise
toplumun tabanında a amalı olarak yaratılacak ve bilgi toplumunun dinamiklerini olu turacak
olan “kültür”ün yer aldı ı bir eksendir…
Bu “binayı kurmak” için, bir ülke üç zor görevle kar ı kar ıya bulunmaktadır:
Öncelikle, bilgi-temelli ekonomiyi kurmak ve kalıcı kılmak için tutarlı, çok yönlü bir
ulusal strateji geli tirilmelidir. Böyle bir stratejinin anahtar unsuru ise, de i ime ve
bilgi payla ımına açık bir kavramsal çerçevenin ve yönetsel modelin geli tirilmesidir.
kinci olarak, özel sektör, e itimciler, bilim adamları, inovasyon geli tiriciler, sivil
toplum, medya ve di er kesimler dahil olmak üzere toplumun tüm kesimlerini
kapsayan ve etkin katkılarını sa layan bir strateji geli tirilmeli ve uygulanmalıdır.
Üçüncü olarak, bilgi temelli ekonomiye geçi te ba arının ekonominin anahtar
sektörlerinin i birli ine, koordinasyonuna ve dengeli geli imine ba lı oldu u göz
önünde tutularak, a yapılanmasına ve bilgi dola ımına uygun bir altyapıyı kapsayan
ko ullar sa lanmalıdır.
Türkiye’de bilgi ekonomisinin yerle tirilmesi için gerekli ko ulların olu turulmasına
yönelik politika ve stratejileri ele alan bu rapor, kuramsal çözümlemeler ve uzun vadeli bir
sistematik yerine, kısa vadeli çözümlere odaklanarak öncelikli politika ve eylem alanları
üzerinde yo unla makta ve bir dizi eylem alanı önerilmektedir.
TÜRK YE Ç N YEN B R KALKINMA STRATEJ S : Bilgi Ekonomisi ve Türkiye
Hızla rekabet avantajlarımızı güçlendirmek; üretkenli imizi ve kalite standartlarımızı
yükseltmek; milli geliri artırmak ve adil bölü ümünü sa lamak; sürdürülebilir istihdam
kanallarını yaratmak; ulusal e itim ve ö renim sistemimizi iyile tirmek zorundayız. Bunun
için de, daha çok ve daha kaliteli bilgiyi özgürce payla mamız, “bilgi ekonomisi”ne geçi in
ko ullarını olu turmamız ve bunu sürdürülebilir kılmamız gerekiyor…

13
Ekonomi, “diyalektik ikizi” politika gibi, ileti imin örgütlenmesi olarak a faaliyeti
haline geliyor. Sadece ekonomik faaliyetlerin kendisi de il, ekonominin de er yaratabilmesi
için ihtiyaç duydu u uygun ortam da a yapılanmasıyla olu abiliyor. Hizmet, ürün, pazar
bilgisinin dola tı ı ve de ere dönü tü ü ekonomi a ları, hukuktan rekabet ko ullarının
yaratılmasına bir çok temel sorunun çözümüne, dolayısıyla i yapma ortamının
olu turulmasına odaklanmı “politika a ları” olmaksızın do ru yapılanamıyor.
Politika a larının ba arısı, belli bir faaliyet alanında ortak yarar gözetilerek saptanmı
spesifik hedeflere yönelik olarak üretilen politikaları, ilgili tüm tarafların yeterli temsiliyete
sahip katılımı ve uzla ısından kaynaklanan güçbirli i sayesinde “yapılabilir” kılmasında
yatar. A modeli, u ya da bu amaçla toplanan ve devlet katında yetkiye, statüye sahip
olmasına ra men “kararlarını” bir türlü politikaya dönü türemeyen “üst kurullar”ın
yapısından farklıdır. Çünkü etkili bir politika a ının temeli, politika üretilen alan
payda larının özgür ve adil katılım imkanına dayanır. Bu, a daki dü ümleri olu turan
ortaklıklar, payda lıklar arasındaki ileti im yoluyla varılan uzla ı temelinde, yatay
koordinasyon mekanizmalarıyla i leyen gayri merkezi bir etkile im modelidir.
Türkiye’de bilgi ekonomisinden kamu yönetiminin yeniden yapılanmasına
demokratikle meden kalkınmaya hemen her alanda katılımcı politika ve karar verme
a larının olu turulması hayati bir önceliktir. Bilgi ancak a lar üzerinde dola ıma ve
payla ıma açılarak de er yaratabiliyorsa, bilgi ekonomisini ve bilgi toplumunu
hazırlayacak olan ekonomik ve yönetsel model de a biçimi yapılanmalar temelinde
ekillenmelidir.
A lar, bürokrasi tarzı hiyerar ik örgütlenmelere ya da pazar ko ullarına tabi salt çıkar
temelli örgütlenmelere alternatif olu turan bir sosyal koordinasyon biçimidir. A biçimi
yapılanmalar arasındaki yatay koordinasyon, ilgili tarafların katılımını kolayla tırmakta ve
sosyal yarar katsayısını artırmaktadır. A biçimi yapılanmalarda gayri merkezi koordinasyon
arayı larından do an uzla ıya dayalı sosyal yöneti im alanı, genellikle "a yöneti imi" olarak
adlandırılmaktadır.
Bu yöneti im tarzının baskın yönelimi, koordine edilmesi ve dengelenmesi gereken
birbirine ba lı çıkarlar etrafında bulu mak, etkile im biçimi ise kamu aktörleri, özel sektör ve

14
sivil toplum payda larının çok taraflı anla malarıdır. Bu bakımdan a yöneti imi özü gere i
gayri merkezi, yatay koordinasyona dayalı, esnek ve katılımcı bir yönetsel modeldir. Bir
a ın ancak onu olu turan dü ümler arasındaki kar ılıklı ili ki ve etkile im imkanı
sayesinde mümkün olabilmesi gibi, a yöneti imi de onu olu turan payda lara sundu u
demokratik katılım imkanları ölçüsünde hayat bulabilir.
Bir tür "katılım forumu" olarak a yöneti imi, demokrasiyi kalkınma için bir araç
haline getirmeden kendinde bir amaç olarak konumlayarak, bilgi ekonomisi hedeflerini, yani
demokratik bir ortamda ekonomik ve sosyal kalkınmayı mümkün kılabilir.
Örgütsel ve yönetsel modellerde köklü dönü ümler ya anıyor. Bilgi ça ının yeni
yönetsel paradigmaları rekabet ve i birli i kavramları arasındaki geleneksel kar ıtlı ı ortadan
kaldırıyor. nternet temelli ileti imin dijital altyapısı ve çevrimiçi etkinlikler karar verme,
yönetme ve hizmet sunma modellerini dönü türüyor. Bu dönü üm, a yapılanmalarının
ba lantı imkanını toplumsal ili kilerin ve i yapma ortamının temeline yerle tirerek, rekabet
ve i birli ini aynı zaman - mekan boyutunda mümkün hale getiriyor. Bilgi ekonomisinin
paradigmaları, kesintisiz ileti imin ve sürekli ili kinin ko ul oldu u bir faaliyet ortamını
dayatıyor.
Bir ülkede bilgi ekonomisine geçi i sa lamanın ve bilgi toplumunu yaratmanın yolu,
karar verme, politika ve strateji geli tirme, i yapma süreçlerinde çok taraflı ortaklıklardan
geçiyor: hükümet, kamu sektörü, i dünyası, tüm çe itlili i içinde sivil toplum kurulu ları,
yurtta inisiyatifleri, sendikalar, üniversiteler, medya gibi bir çok payda ı, yani toplumun
örgütlü tüm kesimlerini dahil eden, giderek bütün yurtta ları örgütlenmeye cezbeden ve
toplumun yapısını dönü türen ortaklıklar…
Tüm payda ların çıkar ve sorumluluklarının dengelendi i, katılımcı, gayri merkezi
ve yatay koordinasyona dayalı demokratik bir a yöneti imi, bilgi ekonomisinin geli mesi
için en uygun yönetsel modeli sunuyor. Bu paradigma dönü ümünün önündeki en büyük
engel ise, sanayi toplumunun kazanan – kaybeden ikilemine ko ullanmı rekabetçi ekonomik
ili kilerine ve merkeziyetçi dikey örgütlenme modeline dayalı zihinsel yapıdır.

15
Bu durum, merkeziyetçili in ve hiyerar inin kökle ti i ülkemiz için özellikle
geçerlidir. Herkesin kazanabilece i etkili bir i birli ini mümkün kılacak yönetsel modeller ve
buna uygun zihinsel çerçeve henüz olu mu de ildir. Bu katılımcı ortaklık yapısı kolektif
zihinde kar ılı ını bulmamı da olsa, gerek kamu gerekse özel sektörde bilgi ekonomisi
paradigmalarının yarataca ı etkililik ve verimlili e yönelik ciddi bir talep vardır. Kamu
sektörü i dünyasının verimlilik modellerini uyarlamaya çalı ırken, i dünyası da kamusal
yarar ile ilgili alanlarda giderek daha çok faaliyet göstermeye ba lamaktadır. Sivil toplum
kurulu ları, yurtta inisiyatifleri gibi çok taraflı örgütlenmeler ise, do aları gere i gayri
merkezi yönetsel modele daha yakın durmaktadırlar.
Bu çekim hareketini, taraflar arasındaki bu yakınla mayı toplumun en geni
kesimlerinin üzerinde uzla tı ı politika ve stratejilerle de erlendirip, ortak bir amaca, ortak
sorumluluk ve dengelenmi çıkarlara, kar ılıklı güvene dayalı, çok payda lı bir ortaklık
modelini ulusal ölçekte hayata geçirmemiz gerekiyor.
Bilgi temelli ekonominin küresel ölçekte büyümesi, tüm ülkeler için önemli fırsatlar
sundu u gibi, ülkeler arasındaki e itsiz rekabetten kaynaklanan ciddi sorunlar da do uruyor.
Hala geni çapta yoksullukla sava an, siyasi, yönetsel ve ekonomik kurumları zayıflık içinde
olan ve ekonomik örgütlenmenin merkezi biçimlerinden yeni tarz örgütlenmelere geçi te
güçlükler ya ayan ülkeler bu sorunları daha derin ya ıyor.
Bilginin yarattı ı ekonomik de erlerin ülke sınırları içinde e it ve adil bir biçimde
payla tırılamaması bilgi ekonomisine geçi sürecini baltalamaktadır. Bilgi ekonomisinin
paradigmalarına uygun yetenekli insan kayna ının yaratılması, toplumun en geni
kesimlerine yayılmı bir “bilgi kültürü”nden, “bilgi okuryazarlı ı”ndan geçmektedir.
Bu ba lamda, “e-Dönü üm Türkiye” giri iminin, katılımcı bir platformda
geli tirilmesi büyük önem ta ımaktadır. Bu kapsamlı projenin, gerek “e-Avrupa+” programı,
gerekse bilgi ekonomisi yönelimli demokratik bir insani ve ekonomik kalkınma stratejisi
çerçevesinde ele alınması, ülkemiz için hayati önceli i olan bir ulusal politika konusudur.
Gerek di er ülkelerle aramızda gerekse sınırlarımız içinde giderek büyüyen dijital ve
kültürel uçurumun önüne geçmemiz için, fizik, dijital, insani ve sosyal kaynakları e itlikçi ve

16
adil bir temelde olu turmamız; yani bili im teknolojilerini ve ba lantı imkanını, içerik
geli tirme donanımını, bilgi okuryazarlı ı ve ya am boyu ö renim fırsatlarını, yeni
örgütlenme ve sosyal ili ki modellerini herkesin eri imine sunmamız gerekiyor.
Türkiye’de bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçi , hayati bir öncelik ta ıyor. Bu
yüzden de, bilmek, daha çok bilmek ve bu bilgiyi payla mak zorundayız. Çünkü ancak
özgürce dola an ve adil bir biçimde payla ılan bilgi de er yaratır.
Bu de er platformunun olu ması, ulusal ölçekte da ınık bir çok a ı birbiriyle
konu turmak, anla tırmak ve senkronize etmekten geçiyor. Tüm kurum ve kurulu larıyla
kamu a ları; sektörel birlikler, organizasyonlar ve ticari kurulu lar bünyesinde i leyen i
dünyası a ları; sivil toplumun ülkenin sosyal, ekonomik ve siyasi hayatında etki yaratma
yetene ine sahip dinamik kesimlerinin kurdu u a lar… Bu a lar bili imin etkin ve akılcı
kullanımıyla, bilgi yönetimi ve sistem entegrasyonuyla, ama her eyden önce toplumun en
geni kesimlerinin güçbirli i ile uyumla tırılmalı ki, bilgi ekonomisinin paradigmalarına
uygun, katılımcı ve etkili ulusal karar verme ve politika üretme a ları yaratılabilsin.
Bu raporda önerilen bilgi ekonomisine geçi stratejisi: önceli i yurtta katılımına
veren; “demokratik yöneti im” anlayı ı üzerinde temellenen; bilgi ve ileti im
teknolojilerinin etkin ve akılcı kullanımı yoluyla katılım imkanını, effaflı ı ve verimlili i
artırmayı amaçlayan; bir yandan, Avrupa Birli i’nin “e-Avrupa+” planına entegre,
kapsamlı bir “e-Türkiye” programı, hukuksal, kurumsal ve teknolojik altyapılarıyla hayata
geçirilirken; e zamanlı bir biçimde, en çok yoksunluk içinde bulunan kesimlere öncelik
tanıyarak, tabandan tavana ve yatay koordinasyon içinde bütünsel olarak geli tirilecek,
merkeziyetçi olmayan, demokratik bir insani, sosyal ve ekonomik kalkınma modeli üzerinde
temellenen bir yapı öngörmektedir.
Özü itibarıyla bir “a yöneti imi” olan ve ilgili tüm tarafların katılımcı ortaklı ı
üzerinde temellenen ve “e-yöneti im” adıyla anılması yerinde olacak bu yapının, yalnızca
teknik bir uygulamalar bütünü olmanın ötesinde, ekonomik ve sosyal de er kaybını önleyerek
bilgi temelli ekonomi ve bilgi toplumuna geçi için yeni de erler yaratacak bir biçimde
hayata geçirilmesi, Türkiye açısından hayati bir önceliktir. Bu hedefe ula manın yolu ise,
katılımcı toplumsal ve ekonomik politikalarla, bilgi ve ileti im teknolojilerinin kamusal

17
yarar gözetecek sürdürülebilir bir kalkınma programı çerçevesinde topluma entegre
edilmesinden geçmektedir.
Demokrasi ve kalkınma hedeflerinin ortaklı ını temsil eden bir ulusal e-yöneti im
stratejisi, ancak politika üretme ve karar verme mekanizmalarında en etkin demokratik
katılımı sa layarak bilgi ekonomisine geçi ko ullarını olu turabilir ve Türkiye’yi bir “bilgi
toplumu”na dönü türebilir. “Önce hizmet, sonra demokrasi”, ya da “önce kalkınma sonra
demokratik katılım” tarzı yakla ımlar ülkemizi bilgi toplumuna de il, olsa olsa uluslararası
bilgi ekonomisinin cirit attı ı bir “bilgi pazarı”na dönü türecektir. Toplumun tüm kesimlerini
kapsamayan bir strateji, e-yöneti imi hayata geçiremeyecektir.
Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçi , bir ulusal irade ve seferberlik konusu olarak
algılanmak zorundadır… Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunu gerçekle tirmi , uluslararası
toplumda hak etti i saygın yeri almı bir Türkiye için, katılımcı bir temelde konumlanmı
politika ve stratejiler do rultusunda ulusal seferberli in derhal ba latılması gerekmektedir.
Daha da önemlisi, bu seferberli in, konjonktürden etkilenmeyen, toplumun en geni
kesimlerinin uzla ısını temsil eden, hukuksal me ruiyete sahip ve ba layıcı bir “Ulusal
Sözle me” ile sonuçlanması bir zorunluluk olarak belirmektedir.
B LG EKONOM S NE GEÇ Ç N ÖNER LEN EYLEMLER (2004 – 2007)
1. Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve - Bilgi Ekonomisine Uygun Bir Ortamı
a. Politika ve Karar verme a larında Özel Sektör, Devlet Kurulu ları, Sivil
Toplum Kurulu ları ve Üniversite Temsilcilerinin katılımıyla süreklili i olan
ve etkin bir a yöneti imi modeli kurulmalıdır.
Finansman Modeli: Kamusal-Özel Karma finansman modeli
b. Uluslararası uyum gözetilerek Hukuksal Düzenlemeler bir an önce Ulusal
Sözle me çerçevesinde hayata geçirilmelidir.
Finansman Modeli: Kamusal Kaynaklar, Dünya Bankası, OECD, BM, AB,
Özel Sektör

18
c. Rekabet Avantajını güçlendirmek için Endüstriyel Kümelenmelere Devlet
Sanayi Politikasında öncelik verilmelidir.
d. E-Türkiye’nin önceli i effaflık projelerine verilmeli ve tümüyle adil bir ihale
sistemi hayata geçirilmelidir.
e. KOB ’lerin Bilgi Ekonomisine entegrasyon süreci hızlandırılmalı ve kayıt dı ı
KOB ’ler ekonomiye kazandırılmalıdır.
Finansman Modeli: KOSGEB+Özel Sektör, Sanayi Bakanlı ı ve Sektörel
Liderler
f. Bilgi Ekonomisi Kümelenmeleri 81 il bazında projelendirilmeli ve Nitelikli
nsan Kaynakları iller bazında ya am boyu ö renim sürecine dahil edilmelidir.
Finansman Modeli: Hazine, Ula tırma Bakanlı ı, MEB, URAK, DPT, Dünya
Bankası, OECD, Özel Sektör
g. Ülkedeki yenilik kültürünün yerle mesini sa layacak ve aynı zamanda yabancı
sermaye akı ını hızlandıracak inovasyon uygulamaları geli tirilmelidir.
Finansman Modeli: Risk Sermayesi Yatırım irketleri, Özel Sektör
h. Kuluçka ve Risk Sermayesi sistemleri yeniden yapılandırılmalı ve kullanımı
kolayla tırılıp, yaygınla tırılmalıdır .
Finansman Modeli: Kamusal-Özel Karma finansman modeli ve uluslararası
fonlar
ı. Ba ta Avrupa Birli i fonları olmak üzere di er uluslararası kaynaklardan
yararlanılabilmesi için Özel Sektör proje geli tirmeye ve i birli i içerisinde
hareket etmeye te vik edilmeli ve buna uygun kurumsal mekanizmalar
olu turulmalıdır.
Finansman Modeli: AB+Özel Sektör+URAK
i. Kamusal ve Özel Sektör eliyle yürütülen AR-GE faaliyetlerinin
etkinle tirilerek ve aralarındaki entegrasyon sa lanarak sürdürülebilir bir
yapıda geli tirilmesi sa lanmalıdır..
Finansman Modeli: URAK+Devlet+Akademi
j. Türkiye’ye uluslar arası alanda kültürel, siyasi ve ekonomik üstünlükler
sa layacak mevcut ili kiler a ı etkin ekilde kullanmalıdır.
Finansman Modeli: Dı leri Bakanlı ı, STK'lar ve Özel Sektör.

19
2. novasyon Politikaları - Yerli ve Yabancı novasyon Geli tirilmesi ve Yerle tirilmesi
çin Kaynaklar, Kurumlar ve Giri imler
Türkiye’nin bilgi ekonomisine geçi için sahip oldu u en avantajlı kaynaklardan biri
etkin giri imcilik ruhudur. novasyon kapasitesinin en önemli dinami ini olu turan bu mikro
güç, ne yazık ki ülkemizde yeterli derecede te vik edilmemekte. hatta bir çok dolaylı ve
do rudan mekanik/bürokratik engelle kar ıla maktadır. novasyon ortamının iyile tirilmesi
için kamusal ya da yarı kamusal makro ölçekli yönetsel yapılanmaların yeterli dinami i
yaratmaktan uzak oldu u görülmü tür.
Eksik dinami in tamamlanması, makro ve mikro düzeyde inovasyon sisteminin
kurulması ve isler hale getirilmesi için gerekli özerk karar ve koordinasyon yapısı ( novasyon
Kurulu) olu turulmalıdır. Bu ‘yapı’ devlet eli ile özel bir kanunla kurulmalı ve tüm icracı
bakanlıkların ve ilgili kamu kurum ve kurulu larının, i dünyası ve i çi kurulu larının üst
düzey temsilcilerinin, meslek örgütlerinin, üniversitelerin, STK’ların etkin ve e it düzeyde
katılımı sa lanmalıdır. Bu yapı, inovasyon politikalarını, inovasyonun nasıl tetiklenece i,
desteklenip sürdürülebilece i ve inovasyon için nasıl örgütlenebilece ini belirlemeli, eylem
planını hazırlamalı ve görev payla ımını yaparak planın uygulanmasını sa lamalıdır.
novasyon Kurulu tarafından belirlenen politikalar ve stratejiler Bilim ve Teknoloji Yüksek
Kurulunun (BTYK) görü ve onayına sunularak, inovasyon politikaları bakımından bütünsel
bir yapının yaratılması sa lanmalıdır.
Bilgi ekonomisinin ihtiyaç duydu u inovasyon gücünün, giri imcilik ruhuyla
beslenen ve firma düzeyinde bir inovasyon yetene ine önemli ölçüde ba lı oldu u
unutulmamalıdır. Bu konuda kurulacak olan ‘yapı’ya dü en önemli rollerden birisinin mikro
ölçekteki inovasyonları te vik etmek ve inovasyon ortamını iyile tirecek önlemleri almak ve
düzenlemeleri yapmak oldu u açıktır.
Ayrıca, a a ıda konumlanan eylem planı dahilinde ekillenecek inovasyon
politikalarının ulusal düzeyde geli tirilecek bilgi ve ileti im teknolojileri politikasıyla
senkronize edilmesi, bu yöndeki çabaların koordinasyon içinde yürütülmesi özel bir önem
ta ımaktadır.
novasyon eylem planına konu olması önerilen ba lıklar a a ıda yer almaktadır:
a. novasyon destek hizmetlerinin yaygınla tırılması: Türkiye’de Teknoloji
Geli tirme Vakfı (TTGV) gibi kurumlar tarafından yürütülen inovasyon destek

20
hizmetlerinin, hem teknik hem de finansal yapıları güçlendirilerek ülke çapında
yaygınla tırılması ve özellikle KOB ’lerin eri imine sunulması için bölgesel ve
yerel ölçekte etkinle tirilmesi ve ulusal ölçekte koordinasyonunun sa lanması
gerekmektedir. Bunun için de TOBB, T M gibi meslek örgütlerinin inovasyonla
ilgili karar verme ve uygulama mekanizmalarına etkin katılımının sa lanması
önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır.
Teknik boyutta inovasyon destek hizmetlerinin güçlendirilmesi için, bu alanda iyi
yeti mi uzmanlara ihtiyaç vardır. Bu uzmanların yeti tirilmesi amaçlı finansal
kayna ın, Hükümet Bütçeleri, Avrupa Toplulu u Kaynakları ve Dünya
Bankası’ndan sa lanması hedeflenilmelidir.
Ayrıca inovasyonu te vik etmek amacıyla do rudan firmalara verilen finansal
deste in, Hükümet Bütçeleri, Avrupa Toplulu u ve Dünya Bankası kaynakları ile
arttırılması gerekmektedir. En önemlisi bu deste in tanıtılması, yaygınla tırılması,
Türkiye’de hangi bölgede faaliyet gösterdi inden ve ölçe inden ba ımsız olarak
tüm firmaların kolay ula ımının sa lanması gerekmektedir. Tanıtım ve
yaygınla tırma faaliyetlerinde TOBB, T M gibi meslek örgütlerinin, STK’ların ve
üniversitelerin deste inin alınması çok önemlidir.
b. Küresel rekabet avantajına sahip i kollarının ve endüstriyel kümelenmelerin
desteklenmesi: Özel sektörün anahtar kurulu ları ve örgütlerinin (TOBB, T M,
TÜS AD vb.) bili im STK’larının (TBV, TBD, TÜB SAD vb.) inisiyatifiyle
kurulacak ulusal ancak yerel düzeyde de etkin bir yapı aracılı ıyla küresel rekabet
avantajına sahip i kollarının ve endüstriyel kümelenmelerin, inovasyon
yeteneklerinin desteklenmesi sa lanmalıdır. Bu yapının asli görevi mikro ölçekli
inovasyon giri imlerinin küresel a lara entegrasyonu, teknik danı ma, e itim ve
bilgi deste i, marka yaratma ve bu markanın uluslararası pazarlarda
yaygınla tırılmasını sa layacak mekanizmaların olu turulmasıdır.
Bu mekanizmaların yaratılması, yaygınla tırılması ve sürdürülmesi için, özel
sektörün anahtar kurulu ları, örgütleri ve STK’ların sa layaca ı desteklerin yanı
sıra, belli miktarda özel sektörün kendi kaynaklarının ve Hükümet Bütçeleri,
Avrupa Toplulu u ve Dünya Bankası kaynaklarının kullanılması gereklidir.
c. Üniversite - sanayi i birli inin giri imcilik ve yenilik odaklı olarak
güçlendirilmesi: Üniversiteler ve sanayi arasında kurulacak olan i birli inin

21
sanayinin i modelleri, ihtiyaçları ve özellikle KOB ’lerin mikro ölçekli inovatif
kapasitelerinin geli tirilmesi odaklı olması gerekmektedir. Üniversite – Sanayi
i birli inde en önemli hareket noktası yenilik giri imlerinin sanayi tarafından
tetiklenmesi ve tetiklenen bu giri imlere uygun süreç tasarımı ve etkinlik
modellerinin üniversite danı manlı ında sa lanmasıdır. Mikro ölçekte, özellikle
KOB ’ler düzeyinde AR-GE faaliyetlerinin yerle tirilmesi ve geli tirilmesinde
Üniversitelerden uzmanların ve bilim adamlarının gerekli finansman ve idari süreç
deste iyle istihdamının sa lanması gerekmektedir. Bu konuda 2. maddede
konumlanan kurumsal yapılanma, bir koordinasyon ve destek unsuru olarak i lev
yüklenebilir. Aynı ekilde benzer finansal destek mekanizmaları kullanılabilir.
d. novasyon ve giri imcilik ortamını iyile tirecek ve geli tirecek hukuksal
düzenleme mekanizmalarının hayata geçirilmesi: Giri imcili in ve
inovasyonun gerek devlet eliyle do rudan deste i gerekse de inovasyon ve
giri imcili in önündeki bürokratik ve hukuksal engellerin kaldırılması, inovasyon
ve giri imcilik ortamını iyile tirecek ve geli tirecek hukuksal düzenleme
mekanizmalarının hayata geçirilmesini sa layacak ilk adımdır. Bu mekanizmalar
içerisinde özellikle yeni teknolojilerin ithalat ve ihracatında gümrük mevzuatının
iyile tirilmesi, off-set anla maları kapsamında teknoloji transferi için sa lanabilen
dolaylı finansal destek ile ilgili düzenlemelerin gözden geçirilmesi, iyile tirilmesi,
teknolojinin dinamik standartları ile düzenlemelerin statik ve detaylı yapısı
arasında dengenin kurularak, gerekli esnekli e sahip, bürokratik süreç yaratmayan
ve hukuki güveni tesis edecek düzenlemeler, Kamu hale Kanunu ve ilgili mevzuat
hükümlerinde yapılacak de i iklikler ile kamu satın almalarının elektronik
ortamdan yürütülmesi, böylelikle i dünyasının süreçleri ile kamu kesimin
ihtiyaçlarının ortak bir platformda bulu turulması, risk sermayesi ve yatırımlarını
geli tirecek kurumsal mekanizmaların te viki, patent ve fikri haklar korunmasının
uluslararası normlara uygun, aynı zamanda yerel bilgiyi koruyarak rekabet avantajı
yaratacak mevzuat de i iklikleri sayılabilir.
Ayrıca, Üniversite sanayi i birli i kapsamında üniversite mensuplarının ortak
projelerde çalı malarını, uzman dola ımını destekleyen mekanizmaların gözden
geçirilmesi ve geli tirilmesi gerekmektedir.

22
e. Firmaların ya am biçimini yenilikçi dü ünce tabanlı bir yapıya dönü türecek
‘kültür’ün yaygınla ması için gerekli olan araçların geli tirilmesi: novasyon
kültürüne sahip ba arı örne i olabilecek firmaların tanıtılmasından e itimler
verilmesine, danı manlık mekanizmalarının kurulmasından, finansman deste i
sa lanmasına kadar bir çok kapsamlı alanda faaliyetlerin planlanması,
gerçekle tirilmesi gerekmektedir. Kamu ve karma finansman deste i gerektiren bu
faaliyetler ile ilgili Avrupa Birli i ve Dünya Bankası gibi uluslararası destek
mekanizmalarının da devreye sokulması için çaba gösterilmelidir.
f. Firmalararası stratejik i birliklerinin olu turulmasının desteklenmesi: Ortak
ara tırma merkezlerinin kurulması, ara tırma a larının olu turulması gibi eylemler
te vik edilmelidir. Aynı ekilde kamu ve karma finansman deste i gerektiren bu
faaliyetler ile ilgili Avrupa Birli i ve Dünya Bankası gibi uluslararası destek
mekanizmalarının da devreye sokulması gereklidir.
g. Do rudan yabancı yatırımların desteklenmesi ve desteklenen yabancı
yatırımların ülkenin teknolojik ihtiyaçları do rultusunda yönlendirilmesi:
novasyonu ve teknoloji giri imcili ini arttıracak teknoloji ve “know-how”
transferini hızlandıracak yabancı yatırımların özellikle ülkenin, daha özelde
firmaların teknolojik ihtiyaçları do rultusunda yönlendirilmesi ve bu yönelime
uygun bir hukuksal altyapının tesisi gerekmektedir. Özellikle belirlenen ihtiyaçlara
uygun do rudan yabancı yatırımlara gerekli vergisel ve bürokratik kolaylıkların
sa lanması, mülkiyet ve gelir transferinde yabancı yatırımcıya dönük te vik edici
mekanizmaların geli tirilmesi bu alanda sıralanabilecek örnek eylem alanları
arasındadır. Bununla birlikte te vik edilecek yabancı yatırıma uygun insan
kayna ının, yabancı yatırımla toplumsal ba ın kurulaca ı bir kurumsal
organizasyon a ı içersinde konumlanabilmesi için özel sektör, e itim kurumları ve
ilgili yerel ve merkezi otoritelerin i birli inin sa lanabilmesi gerekmektedir.
h. novasyon politikalarının desteklenmesi, yönlendirilmesi ve geli tirilmesi için
katılımcı bir yönetsel modelin yani a yöneti imin kurulması: Mikro ölçekte
giri imci inisiyatifle geli en inovasyon yetene inin ulusal düzeyde politik bir amaç
do rultusunda senkronizasyonunu sa layacak, tüm icracı bakanlıkların ve ilgili
kamu kurum ve kurulu larının, i dünyası ve i çi kurulu larının üst düzey
temsilcilerinin, meslek örgütlerinin, üniversitelerin, STK’ların etkin ve e it

23
düzeyde katıldı ı bir a yöneti imi, bilgi ekonomisinin katılımcı ve gayri
merkeziyetçi paradigmalarına uygun olarak yapılandırılmalıdır.
i. novasyonu te vik eden ulusal ve uluslararası destek mekanizmalarından
etkin bir ekilde yararlanılması: AB 6. Çerçeve Programı gibi ulusal ve
uluslararası bilim teknoloji ve inovasyon faaliyetlerini destekleyen
mekanizmaların, firmalara, üniversitelere ve ilgili tüm kurum kurulu lara
anlatılması, yararlanmaları için gerekli ön teknik ve finansal desteklerin gözden
geçirilmesi ve iyile tirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda üniversitelerden
STK’lara, firmalardan özel sektörün anahtar kurulu ları, örgütlerine kadar tüm
payda lara çok önemli görevler dü mektedir. Tecrübe ve ba arı öyküsü sahibi her
ki i ve kurulu un, bunu ilgili payda larla payla ması ve onları cesaretlendirmesi
gereklidir. Firmalararası ve üniversite-sanayi stratejik i birlikleri bu
platformlardan yararlanmaya yönlendirilmelidir.
Yaygınla tırma ve tanıtım faaliyetlerinde, TOBB, T M gibi meslek
örgütlerinin, STK’ların, kamu kurulu larının ve üniversitelerin deste inin alınması
çok önemlidir.
j. novasyon politikalarının finansman modellerinin yapılandırılması:
‘ novasyon Üst Kurulu’ tarafından finansman deste i ile ilgili alternatif modellerin
incelenmesi, kamu, özel ve ortak finansmanlı destek mekanizmalarının ulusal ve
bölgesel boyutta yapılandırılması gerekmektedir. Her türlü zorla tırıcı gereksiz
bürokratik engellerin ortadan kaldırılması. Modelleri yapılandırırken muhakkak
kullanıcıların karar mekanizmalarında bulunması sa lanmalıdır.
3. Bilgi Ekonomisinin Sosyal Sermayesi – Ya am boyu Ö renim ve Bilgi Okuryazarı
stihdam Güçleri
a. Bilgi Toplumu ve Bilgi Ekonomisine uygun bir e itim sistemine öncelik
verilerek gerekli finansal ve altyapı kaynaklarının bu i için genel
bütçeden ayrılması
i. Devlet bütçesinde e itime ayrılan payın arttırılması için kamu kesimi,
özel sektör, sivil toplum örgütleri ve akademisyenlerle ortak harekete
geçilmelidir.
ii. verenlerin irketlerinin bulundu u çevredeki e itim kurumlarına
yardım yapmalarını özendirici vergisel te vikler sa lanmalıdır.

24
iii. Özel Üniversitelerin sayısı artırılmalıdır.
1. Devlet özel üniversitelerin kurulmasına yönelik ki ileri ve
kurumları cesaretlendirecek ortam yaratmalıdır.
2. Bürokratik engeller ortadan kaldırılmalıdır.
3. effaflı ı ve standardı sa layabilmek için izleme yöntemleri
geli tirilmelidir.
b. E itim içeriklerinin “bilgi yönetimi”ni ve “ya am boyu ö renim”i
sa lamaya yönelik olarak de i tirilmesi ve/veya geli tirilmesi.
i. E itim içerikleri ezbercili e dayalı olmaktan kurtarılıp
problem çözme, analitik dü ünme, yaratıcılık, ya am boyu
ö renme vb gibi beceri kazandırma odaklı olarak yeniden
tasarlanmalıdır.
ii. Yüksek ö renimde ö rencilere daha fazla ders konusu
seçme imkanı verilmelidir.
iii. E itim kalite ölçüm kriterleri de i tirilmelidir. Mevcut
durumda girdi (ö renci-ö retmen oranı) ve çıktı
(okuryazarlık oranı ve ÖSYS, Kolej Sınavlarında ba arılı
olma vb.) dikkate alınmaktadır. Ölçüm kriteri; bilgiyi
yönetebilmek ve kazandı ı becerileri farklı ortamlara
transfer edebilmedeki ba arı olmalıdır.
iv. e almalarda diploma de il, ki inin sahip oldu u bilgi ve
beceriler esas alınmalıdır.
v. Mühendislik, Sosyal Bilimler, Hukuk vb. gibi fonksiyonel
alanlarda verilen e itimler davranı sal becerileri de
geli tirmeye yönelik tasarlanmalıdır.
c. Kültür de i imi yoluyla toplumun e itime verdi i önemi artırmak,
e itmen profilini iyile tirmek, teknolojik okur yazarlı ı ve ya am boyu
ö renmeyi yaygınla tırmak.
i. E itmen profilinin iyile tirilmesi.
1. E itmen Yeterlilik sınavlarının (beceri ve bilgi
de erlendiren) yapılması.

25
2. “E itimcinin E itimi” yakla ımı adı altında tüm
e itmenler bilgi ve beceri e itiminden geçirilmelidir.
3. Büyük ehirlerden, en küçük köydeki tüm
e itmenleri bir araya getirecek konferanslar,
telekonferanslar, web üzerinde forumlar aracılı ıyla
ileti im, dayanı ma ve bilgi güncelli i sa lanmalıdır.
4. De i ik ö renme stillerine uygun araçlarla
zenginle tirilmi e itim içeri i ve aktarımı
konusunda e itmenlerin e itimi sa lanmalıdır.
5. E itmen profilinin yükseltilmesi için geni letilmi
fondan pay aktarılmalı, ücret yönetimi ve özendirici
sistemler kurulmalı ve uygulanmalıdır.
6. Yurtdı ında e itim alacak ö retim üyesi kontenjanı
artırılmalıdır.
7. Performans De erlendirme Sistemi
yerle tirilmelidir.. Performans de erlendirme
sistemleri sonucunda ba arılı Üniversite ö retim
üyelerinin kadrosuzluk nedeniyle terfi edememeleri
sorunu ortadan kaldırılmalıdır.
ii. Topluma ya am boyu ö renme anlayı ı benimsetilmelidir.
1. Yerel kurulu ların, sivil toplum kurulu larının,
gönüllü kurulu ların ya am boyu ö renim
hedefleriyle uyumlu faaliyetleri özendirilmelidir.
2. Liderlik mekanizmaları harekete geçirilmeli ve
kültür de i iminde önder olmaları sa lanmalıdır.
3. Medya kanalları etkin kullanılarak kamuoyu
bilgilendirilmeli ve ya am boyu ö renim
özendirilmelidir.
4. Halkın teknolojik okuryazarlık düzeyi arttırılmalı ve
bu yönde toplumsal e itim projeleri hayata
geçirilmelidir.
5. Anne ve Babalara okul öncesi ça ında çocukları
do ru yönlendirebilmeleri için e itim verilmelidir.

26
6. Gerekli fonun bulunabilmesi amacıyla toplumsal
duyarlılık projesi kapsamında i verenlerin
bulundukları çevredeki anne babalara e itim
düzenlemeleri te vik edilmelidir.
7. Sa lık oca ı doktorları, ö retmenler ve gönüllüler;
ebeveynleri çocuk sa lı ı, do um kontrolü,
beslenme, hijyen, ileti im gibi konularda e itebilmek
için e itilmeli ve organize edilmelidir.
d. Kalite ve Deregülasyon
i. Milli E itim Bakanlı ı ve di er e itim otoritelerinin rolleri
resmi e itim sisteminin sıkı kontrolünden ayrı tırılıp, tüm
e itim sistemini kalite ve e itli ini sa layıcı olacak ekilde
yeniden düzenlenmelidir.
ii. MEB ve YÖK’ün rolleri yeniden tanımlanmalı ve yeniden
yapılanma çalı maları yapılmalıdır.
iii. Emir ve Komuta zincirinin yer aldı ı YÖK, bilgi ekonomisi
ve bilgi toplumunun gayri merkezi yönetsel paradigmaları
uyarınca de i tirilmelidir. Emir ve komuta zinciri yerine
yaratıcılı ı te vik eden esnek sistemler kurulmalıdır.
iv. Bürokratik ve merkezi yapı de i tirilmelidir. E itim
Kurumlarının merkezden yönetilmesi yerine daha esnek bir
yapıda kendilerini yönetmeleri merkezi bilgilendirilmeleri
sa lanmalıdır.
e. Performans kriterlerinde reforma gidilmelidir.
i. ÖYS sistemi de i tirilerek, ezberin de il kazanılan becerinin
de erlendirildi i sistemler geli tirilmelidir.
ii. Standart sınavlar haricinde her okulun, beceri sınavları ve
mülakatlar yaparak ö rencileri de erlendirmesi
sa lanmalıdır.

27
iii. Rehberlik sistemleri ilk ö retimde ö renciye kendini tanıma
ve de erlendirme fırsatı sunacak ekilde geli tirilmeli ve
etkin yönlendirme yapılmalıdır.
iv. Performans Kriterleri, ROI (Return on Investment /
Yatırımın geri dönü ü) sistemine göre yapılandırılmalıdır
v. Kamu kesimi, Özel Sektör, Sivil Toplum Kurulu ları ve
Akademisyenlerden olu an bir Çalı ma Grubu kurulmalı,
Geli mi Ülkelerin modelleri incelenmeli ve Türk insanına
uygun performans de erlendirme sistemi tasarlanarak
ülkemiz ko ullarına uyarlanmalıdır.
vi. Üniversite içinde, üniversiteler arasında rekabeti özendirici
payla ım ortamları olu turulmalıdır. E itimciler, devlet ve
özel sektör arasında sürekli bir ileti im a ı sa lanmalıdır.
Uluslararası e itim enstitüleri ile ba lar güçlendirilmeli ve
i birli i olanakları arttırılmalıdır.
f. Meslek kazandırmaya yönelik e itimlerin yaygınla tırılması ve
özendirilmesi.
i. Meslek Liseleri bilgi ça ına uygun i lere göre yeniden
yapılandırılmalıdır.
ii. Meslek okullarının yapısı esnetilmeli ve i odaklılık yerine,
beceri kazandırmaya ve ya am boyu ö renmeye uygun
olacak ekilde tasarlanmalıdır.
1. Bilgi Ekonomisinin sanayi ekonomisinden farklı
olarak; takımda lık, giri imcilik, ileti im ve dil
becerilerine sahip, kazandı ı yetkinlikleri yaptı ı
meslek ve bulundu u sektörden ba ımsız transfer
edebilen insan kayna ı yeti tirilmelidir.
2. verenler ve Meslek Liseleri arasında arz ve talebin
dengelenmesi için ileti im sa lanmalı, stajyer
çalı tırılması özendirilmelidir.
g. Yeniden-E itim Programları olu turulmalıdır. (Retraining Programs)

28
i. Ekonomik krizler ya da i gücü ihtiyacının de i mesi veya
azalması sebebiyle çalı tıkları yerden ayrılmak durumunda
kalan ki ilerin tekrar istihdam edilebilmeleri için yeniden
e itim programları geli tirilip organize edilmelidir.
ii. Mevcut ve piyasanın ihtiyacı olan beceriler arasındaki
uyumsuzluk giderilmelidir.
iii. yerleri ve e itim kurulu ları arasındaki i birli i
kuvvetlendirilmelidir.
h. Bilgi Yönetimi odaklı e itim sistemiyle yeti tirilmi insan kayna ının
de erlendirilmesi, istihdam edilmesi ve geli tirilmesi sa lanmalıdır.
i. Yetkinli e dayalı i e alım ve geli im sistemleri kurulmalıdır.
1. e alınan ki ilerin tecrübe de il, bilgi ve becerisine
göre de erlendirilmesine olanak tanıyan sistemler
geli tirilmelidir.
ii. Çalı ana ve i ortamına yatırım yapılmalıdır.
1. Yüksek verimlilik ve i tatmini için çalı ma ortamı
ve ko ulları iyile tirilmelidir. Örne in, esnek çalı ma
saatleri, evden çalı ma (home-office) gibi
mekanizmalar yapılandırılmalıdır
iii. Sürekli ö renme ve ki isel geli imi özendirici kültür
de i imi yaratılmalı ve bu kültüre uygun e itim sistemleri
olu turmalıdır.
iv. Ücret ve primler "e itim"i özendirecek ekilde
de i tirilmelidir. Örne in:E itim Fonu
v. Bölgesel ihtiyaçlara göre firmalar arası i birli ine
gidilmelidir.
4. Bilgi ve leti im Teknolojileri - Bilgi Ekonomisinin Altyapısı
a. Hukuksal Altyapı
Öncelikli Eylem Alanları

29
• leti im Altyapısının serbestle mesinde ortaya çıkabilecek sorunlara kar ı
Telekomünikasyon Kurumu (TK) gerekli tedbirleri almalı,
• Yurtdı ında bilgi ekonomisi ve bili im hukuku konusunda ortaya konulan ve uzla ılan
geli meler ulusal ihtiyaçlar temelinde hızla Türk Hukuk Sistemine uyarlanmalı.
• Elektronik mza Yasası, uygulanabilirlik ve içinde barındırdı ı teknolojinin
gereklerine göre tekrar gözden geçirilmelidir.
Nasıl:
o “Birle mi Milletler Millenium Act”, “World Economic Forum Information
Society” bildirgeleri gibi kaynaklardan yararlanılmalıdır.
o Bilgi ve a güvenli inin sa lanması için gereken önlemler için ülkeler arası
i birlikleri güçlendirilmelidir.
o Hükümetler ve ilgili payda lar vatanda ların sürekli bilinçlendirilmesini
sa lamalı ve ‘sayısal korsanlık’ olgusunu ve korunmayı ö retmelidirler.
o Spam’in önlenmesi konusunda ulusal ve uluslararası i birliklerine gidilmelidir.
o birli i yapma konusunda istekli ülkelerle ‘siber terörizm’ konusunda
kapsamlı i birlikleri, izleme ve korunma mekanizmaları konusunda i birlikleri
gerçekle tirilmelidir.
Kiminle:
E-dönü üm Türkiye cra Kurulu
E-dönü üm Yöneti im Merkezi (Steering Commitee)
Sayısal Hukuk Proje Grubu
Kaynaklar
Birle mi Milletler
Avrupa Toplulu u Kaynakları
Dünya Bankası
b. B T Sektörünün Geli imi
• Teknoloji bölgeleri ve serbest bölge yasaları birle tirilmeli, bili im irketlerini ve
özellikle yazılım ve AR-GE çalı malarının içerisinde yer alacak irketleri geli tirecek,
yabancı irketleri de üretime te vik edecek ekilde düzenlenmelidir.

30
• leti im hizmetleri ve nternet ucuzlatılmalı, sektör gerçek anlamda tam rekabete
açılmalıdır.
• E-i ve e-ticaret ve KOB destekleri konularında TOBB, T M, KV vb. kurulu larda
biriken bazı fonların KOSGEB aracılı ı ile KOB ’lerin geli imini sa layacak,
danı manlık, nternet eri imi, bilgisayarla ma, ticari bilgisayar uygulamaları, e itim
alanları gibi destekler yaratılması sa lanmalıdır.
Nasıl:
• effaf, geli meyi te vik edici ve rekabetçi bir ortamın yaratılmasını sa layacak
altyapı politikaları ve kıyas kriterleri tanımlanmalıdır.
• Ulusal stratejiler do rultusunda üniversite, sa lık kurulu ları, kütüphane, postane,
müze vs gibi kamunun ula ımına açık alanlara bilgi ve ileti im teknolojisi
altyapıları götürülmelidir.
• Ulusal, bölgesel ve uluslararası geni alan ileti im hizmetleri geli tirilmeli ve
güçlendirilmelidir.
• Bireysel sahip olma desteklenmeli ve te vik edilmelidir.
Kiminle:
Bili im Sektörü Proje Grubu
KOB Geli tirme Proje Grubu
Kaynaklar
TOBB, T M, KV gibi STK ve sektör örgütleri fonları
KOSGEB fonları
Birle mi Milletler
Dünya Bankası
c. E itim Dinamikleri
• Milli E itim’in temel modeli, bilgi ve ileti im teknolojilerinin yo un bir ekilde
kullanıldı ı, görsel-i itsel tekniklerin devreye alındı ı bir altyapı modeli yeniden
ekillendirilmeli; geni alan a larının yaygınlık kazanması ve ucuzlaması ile

31
sadece nternet temelli de il görsel bazlı merkezi içeriklerin de yurdun tüm
yörelerine yaygınla tırılması sa lanmalıdır.
• Ö retmenler bilgisayar okur-yazarı olmalarının ötesinde ciddi birer B T
kullanıcısı haline getirilmelidir.
• Tüm devlet memurlarının bilgisayar okur-yazarı olması sa lanmalıdır.
Nasıl:
• Okulların tamamına ucuz ve sınırsız ileti im hizmetleri sa lanmalıdır.
• Ö retmenlerin alacakları temel bilgisayar e itimlerinin yanı sıra evlerinde de bilgi
ve ileti im hizmetlerinden yararlanacakları ortamları yaratacak destek programları
hayata geçirilmelidir.
Kiminle:
Ya am Boyu Ö renim Proje Grubu
Kaynaklar
Birle mi Milletler
Dünya Bankası
d. E-Türkiye
• E-Türkiye yöneti im modeli hayata geçirilmelidir.
• E-Devlet projelerinin e güdümü ve payla ım standartları belirlenmelidir.
• Geli mi lik endeksinde iyile meler sa layacak projeler öncelikli hale getirilmelidir.
• “Elektronik mza Kanunu”nun yürürlü e girmesinin ardından tüm devlet hizmetleri
nternet ortamına ta ınmalıdır. irket kurma, dı ticaret, tapu, vb. i ler a ortamına
ta ındı ında vatanda ve i sahibi a) teknolojiyi kullanmak zorunda kalacaktır (negatif
motivasyon), b) kullandı ında zaman kazanacak, kolaylık ya ayacaktır. (pozitif
motivasyon).
Nasıl:
• Geli meyi ve effaflı ı te vik edecek vatanda larla ili kiyi geli tirecek projelere
öncelik verilmelidir.

32
• Yeni uygulamalar desteklenmelidir.
Kiminle:
E-Türkiye Proje Grubu
Kaynaklar
Hükümet Bütçeleri
Dünya Bankası

33
II
B LG TOPLUMU
KOORD NATÖR : Ali Akurgal
ED TÖRLER : Dr. Özgür Uçkan – Av. Yasin Beceni
RAPORTÖRLER :
Dr. Mustafa Aykut ( leti im Altyapısı)
Av. Yasin Beceni (Hukuksal Altyapı)
Tuncer Üney (e-Dönü üm Türkiye)
Dr. Özgür Uçkan (Genel Çerçeve, Sonuç ve De erlendirme)

34
G R – Bilgi Toplumuna Geçi
20. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren belirginle en yeni dünya düzeni ve küresel
ekonomik sistem toplumlar arasındaki ili kileri ve toplumsal ya am biçimini
dönü türmektedir. Toplumsal de i imin klasik araçları arasında yer alan ekonomi, medya,
uluslararası ili kiler ve siyaset günümüzde çok önemli bir kavramın etrafında ekillenmekte
ve etkinli ini bu kavrama göre belirlemektedir. Bu kavram “bilgi”(knowledge) dir.
Bilgiyi ya amın oda ına koymu ekonomik üretim ve bölü üm sistemlerini bilgi
odaklı yönlendiren toplumlar, yani Bilgi Toplumları 21.Yüzyılın yönlendirici gücü olacaktır.
Bu toplumların ekonomik, siyasal ve uluslararası alanlarda kazanacakları rekabet üstünlükleri
ve belirleyici konumları, bu toplumların inisiyatifiyle ekillenecek bir küresel a yaratacak ve
bu a a entegre olmayan toplumlar ne yazık ki Bilgi Ça ının kazanımlarından yeterli derecede
pay alamayacaklardır.
Ülkemiz için olu an bu küresel a a toplum olarak entegre olması bir zorunluluktur. Bu
a ın dı ında kalmanın toplumumuza kaybettirecekleri ise bilgi toplumuna geçmek için
atılacak adımların görece kısa vadede getirece i maliyetlerle mukayese bile edilemeyecek
düzeydedir. Bu yüzden bilgi toplumunun temel yapı ta larının olu turulması için bir an evvel
hızlı adımlar atmak ulusal bir sorumluluktur.
Bilgi toplumuna do ru toplumun yönelim kazanmasının önemli bir takım temelleri
vardır. Toplumsal dönü ümü sa layabilmenin en önemli yolu bu temelleri olu turmakta ve
bunları toplumla entegreli bir yapı haline getirmekte yatmaktadır. Bu temeller kısaca bilgi
toplumuna uygun bir ileti im altyapısının olu turulması, bilgi toplumunun temel hukuk
politikasının temellerinin belirlenmesi ve bunlarla birlikte ülkemiz özelinde toplumsal
farkındalık yaratacak ve “bilgi”yi insanlar açısından ya amlarının bir parçası haline getirecek
olan alanlarda yapılacak olan temel uygulamaların belirlendi i “e-Dönü üm Türkiye”
projesidir.
Raporun ilk bölümünde ülkemizdeki ileti im altyapısının temel kö e ta ları ile ilgili
olarak yapılması gereken düzenlemeler ve stratejiler belirlenecektir. kinci bölümde ise bilgi

35
topluma uygun bir hukuk politikasının temel çerçevesi belirlenerek hukuksal yöntem
tartı malarının zemini tespit edilecektir. Üçüncü ve son bölümde ise ülkemiz özelinde
vatanda ların bilgi toplumu uygulamalarıyla tanı arak bilgiyi ya amları içersinde
içselle tirebilecekleri e-dönü üm uygulamaları, e-Avrupa+ Eylem Planının felsefesine de
uygun olarak, belirli bir sistematik içersinde ülkemiz öncelikleri de gözetilerek, açıklı a
kavu turulacaktır.
B LG TOPLUMUNA GEÇ ve e-DÖNÜ ÜM TÜRK YE PROJES
1. Mevcut Durum
Türkiye AB’ye aday di er ülkelerle birlikte e-Avrupa+ Eylem Planına uyaca ını
bildirmi ti. 57. Hükümet zamanında ba latılan çalı malar, seçimlerin araya girmesi nedeniyle
yarıda kalmı tı. Seçimlerden sonra i ba ına gelen 58. Hükümet bu konudaki çalı maları DPT
altında yeni kurulan Bilgi Toplumu Daire (BTD) Ba kanlı ı tarafından yürütülmesini
kararla tırdı. e-Dönü üm Türkiye adı ile yeni ba tan ele alınan çalı ma kapsamında bir
Danı ma Kurulu ile yeniden 8 ayrı Çalı ma Grubu olu turuldu. Aralık 2003 ‘te hazırlanan
Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP) ile birlikte Ba bakan Yardımcısı Abdüllatif ener
ba kanlı ında bir cra Kurulu kuruldu u da duyuruldu. cra Kurulu toplantılarına üç STK da
katılabilecek. Bu yeni adımla Türkiye’nin di er aday ülkelerden üç yıl geri kaldı ı e-Avrupa+
Eylem Planı do rultusundaki çalı malarını bu arayı kapatacak biçimde sürdürmesi
gerekmektedir.
2. KDEP
Planda yer alan 73 eylemden 14 tanesi uygulama veya öncü uygulama, 2 tanesi yatırım
projesi, 2 tanesi e itim, kalan 55 tanesi ise, çıktısı rapor veya de i ik belge olan masa ba ı
çalı malardır. 10 Eylem için finansman gereksinmesi belirlenmi , bulunup bulunmadı ı belli
de il, di erleri için böyle bir çalı ma yapılmamı . Genel olarak bakıldı ında burada yer alan
eylemlerin belirli bir stratejiden yoksun oldu u, gerçekten öncelik içeren eylemler olmadı ı
söylenebilir.
3. Proje Yönetimi Anlayı ı
Sonuç itibariyle eylem planı, yapılması gereken bir dizi projeden olu maktadır. Eylem
planının ba arıya ula ması, bu projelerin ba arıyla hayata geçirilmesine ba lıdır. Bu nedenle
kamudaki söz konusu kurumsal yapıda olması gereken en temel yetenek, projelendirme,
kaynak yaratma, proje yönetimi ve e güdümdür..

36
4. Öneri
Toplumun tüm kesimlerini ilgilendiren bu toplumsal dönü üm projesinin ba arıya ula ması
için en üst düzeyde siyasi iradenin önderlik etti i bir yapılanmaya gerek vardır. Bu kapsamda
Ba bakanlı a ba lı bir birim kurulması ve a a ıdaki i levleri yerine getirecek uygun bir
biçimde yapılanılması gerekmektedir.
4.1. Ana levler
• Kurumlar arasında e güdüm
• e-Dönü üm Türkiye Stratejisini olu turma
• Projelendirme ve projelerin yönetimi
• Denetleme, izleme ve de erlendirme
• Kamuoyu ve toplumu bilgilendirmek, bilinçlendirmek ve özendirmek
• e-Devlet standartlarının belirlemek
• Gerekli hukuki altyapıyı olu turmak
• Gerekli fiziksel altyapıyı olu turmak
4.2. Kurumsal Yapı
• e-Dönü üm Türkiye cra Kurulu
levi:
Stratejiyi ve yıllık planları olu turmak, gelen projeleri de erlendirmek ve koordine etmek,
di er kurum ve projeler ile ili kilerini belirlemek ve yönlendirmek.
• Proje Ofisi
levi:
Proje sahibi kuruma danı manlık hizmeti vermek
Projeleri izlemek,denetlemek
cra Kuruluna düzenli olarak projeler hakkında rapor hazırlamak
Yapısı:
Projelendirme ve proje yönetimi tekniklerini bilen profesyonellerden olu ur

37
• Standartlar Kurulu
levi:
e-Dönü üm Türkiye Projesi çerçevesinde uyulması gereken standartları belirlemek, bunları
yaymak ve bunlara uyulmasını sa lamak.
cra Kuruluna düzenli olarak standartlar hakkında rapor hazırlamak.
Yapısı :
Bili im ve uygulama standartları konusunda deneyimli profesyonellerden olu ur.
• Hukuk Birimi
levi:
e-Dönü üm Türkiye Eylem Planı kapsamında gerekli yasal düzenlemeleri ilgili kurumlar ile
i birli i yaparak hazırlamak ve önermek.
Yapısı:
De i ik hukuk dallarında uzman hukukçulardan olu ur.
• Altyapı Birimi
levi:
Üstyapı uygulamalarının toplumun ütün kesimlerine ula abilmesi için gerekli fiziksel
altyapının olu ması çalı malarını izlemek, denetlemek ve desteklemek.
Yapısı:
leti im ve a yapısı uzmanları
• Toplumsal li kiler Birimi
levi:

38
e-Dönü üm Türkiye projesi çerçevesinde ya ama geçirilen projeleri kullanacak kesimleri
bilgilendirmek, bilinçlendirmek ve bu uygulamaların kullanımını özendirmek
Yapısı:
Halkla ili kiler konusunda uzman profesyoneller
4.3. Birim Dı ındaki e-Dönü üm Türkiye Örgütlenmesi
e-Türkiye Projesi kapsamındaki tüm kamu kurum ve kurulu larında do rudan en üst
yönetime ba lı çekirdek bir e-Dönü üm Türkiye Birimi olu turulacaktır. Bu birim e-Türkiye
Dönü üm Projesi çalı maları kapsamında :
• Planda yer alan kendi kurumlarının sorumlu undaki konuları projelendirilecek (mali ve
i gücü kayna ı dahil) ve cra Kurulu’na sunacaktır.
• Kurum içinde e güdümü sa layacaktır
• Kurum dı ı ( cra Kurulu ve di er kamu kurumları) ili kileri yürütecektir.
• Kurum içinde e-Devlet projeleri do rultusunda yeniden yapılanmayı gerçekle tirecektir.
Yukarıda belirtilen hususların ı ı ında , “e-Dönü üm Türkiye Projesi Kısa Dönem
Eylem Planı” ile ilgili olarak TBV’nin de erlendirme ve önerileri a a ıda sunulmu tur:
Kısa Dönem Eylem Planı’nda yer alan eylemlerin adedi çok fazladır. Eylem adedini
kısa dönemde gerçekle tirilmesi kolay ve elzem olan sayıya indirgemek en etkin yol olarak
görünmektedir.
Bu noktadan hareketle;
“Bilgi Toplumu Stratejisi”
1 No’lu Eylem “Bilgi Toplumu Stratejisinin Olu turulması”
“Teknik Altyapı ve Bilgi Güvenli i”
3 No’lu Eylem “ nternet Altyapısı”

39
“E itim ve nsan Kaynakları”
15 No’lu Eylem “ nsan Kayna ı Planlaması”
“Hukuki Altyapı”
21 No’lu Eylem “Elektronik Ortamda Yapılan Sözle menin Hukuki Geçerlili i” konusu
öncelikli olarak ele alınırken, 16, 17, 18, 19 ve 20 No’lu Eylemler olarak yer alan kanun
taslak ve tasarılarının, konu ile ilgili uzmanlardan olu turulacak ayrı bir “Hukuk Çalı ma
Grubu” tarafından hızla incelenmesini ve gerekiyorsa de i tirilmesini takiben en kısa
“yasala tırılması”
“Standartlar”
29 No’lu Eylem “Türk Standartlarının Uluslar arası ve AB Standartlarına Uyumunun
Sa lanması”
“e-Devlet”
30 No’lu Eylem “Kamu Kurumlarında e-Devlet’e Geçi Ekiplerinin Olu turulması”
33 No’lu Eylem “e-Devlet Uygulamaları için Finansman Modeli”
50 No’lu Eylem “e-Dönü üm Türkiye Bilgilendirme ve Bilinçlendirme”
“e-Dönü üm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı”nda öncelikle ve e zamanlı olarak ele
alınması gereken eylemler olarak kabul edilmektedir.

40
SONUÇ VE DE ERLEND RME: B R “ULUSAL SÖZLE ME”YE DO RU
Son yirmi yıldır Türk ekonomisi giderek daha rekabetçi ve küresel pazarlara daha açık
hale gelmektedir. Bu yapısal dönü ümle birlikte, yeni teknolojilere eri im kolayla makta,
ürün ve hizmet üretiminde süreç-yönelimli bir iyile me göze çarpmakta, maliyetler dü mekte
ve verimlilik artmaktadır. Ancak aynı küreselle me dinami i, rekabet avantajının ve büyüme
ivmesinin sürdürülebilir kılınmasını da zorla tırmaktadır. Türkiye henüz küresel ekonomide
geni yerel pazarının gücünü, ucuz emek ve uygun co rafi konum avantajlarını yeterince
kullanmaktan uzaktır.
Son ekonomik krizlerle, özellikle giri imcilik potansiyelinin kullanımı ve e itim-
ö retim sistemlerinin bilgi ekonomisinin ihtiyaçlarına uyarlanması konularında hissedilir bir
gerileme gözlemlenmektedir. Uygun hukuksal altyapının olu turulması bakımından, Avrupa
Birli i’ne uyum sürecinin getirdi i bir hızlanma söz konusuysa da, bu ivmenin ulusal
dinamiklerin bir gere i haline getirilerek sürdürülebilir kılınmasında, ülkenin köklü
merkeziyetçi yönetsel paradigmaları yüzünden önemli sorunlar ya anmaktadır. Bilgi
ekonomisinin altyapısını olu turacak olan bilgi ve ileti im teknolojilerinin yaygınla tırılması
bakımından, telekom sektörünün serbestle mesiyle birlikte önemli fırsatlar yakalamı olsak
da, sayısal bölünmenin önlenmesi için yeterli önlemler geli tirilemedi i ve gerekli hukuksal
düzenlemelerin çıkarılmasında gecikildi i için, bu alanda da sürdürülebilir bir geli meden söz
etmek güçtür.
Bununla birlikte, ülkenin ihtiyaç duydu u köklü dönü ümün gerçekle tirilmesi için
gereken siyasi kararlılık bakımından umut verici geli meler gözlemlenmektedir. Bilgi
ekonomisinin yerle tirilmesi ve bilgi toplumuna dönü üm hedeflerini kapsayan “e-Dönü üm
Türkiye” projesinin artan bir ivmeyle geli tirilmesi için Ba bakanlık inisiyatifiyle hayata
geçirilen, icracı bakanlıkların yanı sıra sivil toplum kurulu larının da etkin katılımının
sa landı ı “e-Dönü üm Türkiye cra Kurulu”, siyasi iradenin konuya sahip çıkmasının bir
göstergesi olarak önemlidir.
Bilgi ekonomisine geçi ko ullarının olu turulması ve bilgi-temelli bir kalkınma
stratejisinin sürdürülebilir kılınması için en hayati öncelik, geni katılımlı bir a yöneti imi

41
temelinde do ru ulusal politika ve stratejilerin olu turularak uygulanmasındadır. Bugüne
kadar, büyük boyutlu ve gerçekçilikten uzak, merkeziyetçi bir biçimde yönetilmeye çalı ılan
projelerle çok zaman harcanmı tır. Oysa son dönemde bilgi ekonomisine geçi te önemli
ba arılar kaydetmi rlanda, Finlandiya, Güney Kore gibi ülkeler, bu konuyu bir ulusal
seferberlik konusu olarak görebilmi ve birer “sıçrama” gerçekle tirmeyi ba armı ülkelerdir.
Sanayi Devriminin kazanımlarını arkalarına alan geli mi ülkeler, 21. Yüzyıldaki
hedeflerini bilgi ekonomisine geçmek ve bilgi toplumu olmak ideali çerçevesinde
biçimlendirmektedir. Bu hedeflere uzanan yol, bilgiyi üretecek beyinler yeti tirmekten ve
üretilen bilginin toplumsal ve ekonomik geli im için kullanılmasını sa layacak mekanizmaları
olu turmaktan geçmektedir. Geli mi ülkelerde bu mekanizmalar, sermaye birikimi, uzun bir
süreci öngören kapsamlı ve gerçekçi bilim ve teknoloji politikaları, ara tırma ve geli tirme
faaliyetlerine olan yatırımlar gibi avantajlarla daha kolaylıkla uygulamaya konulabilmektedir.
Geli mi ülkelerin sanayi devrimi ile yakaladı ı dönü ümü çok geriden izleyen, büyük
bir bölümünde tarımsal üretim, bölü üm ve yapılanma modellerinin hüküm sürdü ü,
bulundu u co rafya ve siyasal kültürü nedeniyle uzun vadeli projeleri hayata geçirebilecek
istikrarı yakalayamayan, ulusal bilim ve teknoloji politikasına bir türlü i lerlik
kazandıramamı , gelir da ılımı adaletsizli inin en yo un biçimde ya andı ı bir ülkede bilgi
ekonomisine geçmek ve bilgi toplumunu yaratmak, "toplumsal sıçrama" olarak
nitelendirdi imiz bir dönü ümün ya anmasını gerekli kılmaktadır. Sıçramalarla ilerlemek
zorundayız. Toplumsal dönü üm için uygarlık tarihinde ya anan süreçlerin çizgisel olarak kat
edilmesi gerekti i kuralını temelinden sarsmı bir ülke aynı sıçramayı tekrar gerçekle tirecek
toplumsal birliktelik ruhunu hala içinde barındırmaktadır. Önemli olan bu ruhu ortaya
çıkarabilecek yolları, mevcut küresel konjonktür de göz önünde bulundurularak tekrar ortaya
koyabilmek ve en geni konsensüsü temsil eden bir “Ulusal Sözle me” çerçevesinde
kararlılıkla uygulayabilmektir. Bu “sözle me”, en geni kesimlerin uzla ısını temsil
edebilmek ve böylelikle kalkınma hamlesinin yol haritasını olu turabilmek için, katılımcı
demokrasinin bir enstrümanı olarak konumlanmalı ve hukuk devletinin ilke ve kuralları
üzerinde temellenmelidir.
“e-Dönü üm Türkiye” giri iminin, dolayısıyla bilgi toplumu ve bilgi ekonomisinin
hukuksal altyapısını olu turacak düzenlemeler, mevcut hukuk sistemi ile bütünle mi ,

42
uygulanabilir, bilgi toplumu ve bilgi ekonomisinin kurumlarını ve felsefesini koruyarak
ileriye do ru götürecek nitelikte olmalıdır. Düzenlemeler özellikle ülkemizin mevcut
durumuna özel çözümlemeleri, “Ulusal Sözle me” ile çizili olan hedeflerin
gerçekle tirilmesini sa layacak mekanizmaları bünyesinde barındırmalıdır. Bu durum, bilgi
ekonomisi ve bilgi toplumuna yönelik düzenlemelerin sadece Avrupa Birli i’ne uyum veya
ülkemizdeki mevcut düzenlemelere kaynak te kil eden ülkelerdeki de i imlerin hukuk
sistemimize uyarlanması gibi amaçlarla gerçekle tirilmemesi gere inin de bir ifadesidir. Bilgi
Ekonomisini yerle tirmek, Bilgi Toplumu paradigmalarını toplumun tüm kesimlerine
yaygınla tırmak, düzenlemelerin ruhunun yerel ve küresel gerçeklikleri yansıtacak ve bu
olguları içerecek ekilde tasarlanması gereklili ini ortaya koymaktadır. Hukuk böylelikle hem
istenilen hedeflere ula ılmada önemli bir yol haritası olacak, hem de hedeflere do ru çizilen
yolda te vik edici, koruyucu ve sosyo-ekonomik dengeyi sa layıcı rolünü bir kez daha güçlü
bir ekilde ön plana çıkaracaktır.
Tüm bu hususları bünyesinde ta ıyan düzenlemelerin yapılmasında öncelikle
demokratik hukuk devletinin de bir gere i olarak ço ulculu un ve katılımın düzenleme
süreçlerine yansıması gerekmektedir. Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna dönük yönetsel
paradigmaların temelindeki a yöneti iminin düzenleme süreciyle olan ili kisi de katılım ve
payda lık temelinde konumlanmalıdır. Bu durum gerek hukuk devleti ilke ve kuralları ile
gerekse de düzenleme süreçlerinin effaf, etkili ve katılımcı bir yapıya kavu turulmasında en
uygun yakla ım olacaktır.
Katılımcı, effaf, toplumsal ihtiyaç ve talep odaklı, bilimsel verilere dayalı bir
düzenleme süreci ve sürecin devamında gelen ölçme ve de erlendirme çalı maları, bilgi
ekonomisinin ihtiyaç duydu u düzenleme ortamını yaratacaktır. Düzenlemelerin belli bir
sistematik dahilinde uygulanabilir kılınması ise siyasal kararlılık ve toplumsal birlikteli i
gerektirir.
Bu raporda önerilen “Ulusal Sözle me” yakla ımının hukukumuz bakımından
nitelendirilmesi ve hukuk sistemimiz içersindeki yerinin belirlenmesi uygun olacaktır.
Mensup oldu umuz Kara Avrupası Hukuk Sistemi içersinde çerçeve düzenlemelerin ulusal
düzeyde uygulanması konusunda bir takım sorunlarla kar ıla ılmaktadır. Öncelikli sorun
“Normlar Hiyerar isi”dir. “Normlar Hiyerar isi” uyarınca, evrensel hukuk ilkeleri,

43
uluslararası sözle meler, anayasa, yasa, tüzük, yönetmelikler arasında hiyerar ik bir bütünlük
vardır ve yönetmelikten ba lamak suretiyle yetkili otorite tarafından hukuk normu haline
getirilen her düzenleme kendisinden sonra gelen düzenlemeye uygun olmalıdır. Normlar
hiyerar isinde a a ıdan yukarıya do ru bu ekilde bir kural olmasına ra men hukukun ve
toplumsal talep ve iradenin dinamik olması nedeniyle aynı düzeyde olan düzenlemeler için ise
“sonradan yürürlülü e giren kanunun, önceki kanunu açık veya örtülü bir ekilde yürürlükten
kaldırması” ilkesi geçerlidir. Bu ilke çerçevesinde yapılan bir düzenleme aynı güçte veya
daha üst düzeyde bir güce sahip düzenleme ile ortadan kaldırılabilir veya de i tirilebilir. Bu
nedenle “ulusal sözle me” gibi toplumun tüm kesimleri tarafından üzerinde uzla ılan bir
belgenin normlar hiyerar isinin üst düzeyinde yer alması sa lanmalı, dikey ve dü ey
düzenlemelerle uygulanabilirli inin engellenmesinden kaçınılmalıdır. “Ulusal Sözle me”
siyasal iradenin kararlılıkla uyguladı ı bir belge olmalı, bu belgede yapılacak de i iklikler ise
yukarıda konumlandırılan düzenleme sürecine uygun bir yapıda gerçekle tirilmeli ve
de i iklik üzerinde de üst düzeyde bir toplumsal kabul aranmalıdır. Bilgi Ekonomisi ve Bilgi
Toplumuna geçi in yol haritasını olu turacak “Ulusal Sözle me”, toplumdaki tüm kesimlerin
e it derecede temsil edildi i geni katılımlı bir “Konsey” ile Meclisteki lgili Komisyonun
i birli i ile hazırlanmalı ve meclis genel kurulunun nitelikli ço unlukla ortaya koyaca ı
iradesi ile yasa gücünde kanunla tırılmalıdır. Kanununun korunması, bu kanuna uygun
düzenlemelerin yapılması ve bu kanunu uygulamakla görevli olan kurumların görev ve
yetkileri ise anayasa ile belirlenmeli ve güvence altına alınmalıdır. Kanun Cumhurba kanının
iradesiyle referanduma sunularak, seçmenlerin 2/3’lük ço unlukla verece i karar ile
yürürlülü e girmelidir. Kanunun hazırlık a amasında görev alan “Konsey”, kanunun
uygulanma a amalarında da etkin görev alarak yukarıda açıkladı ımız düzenlemenin
sonuçlarının izlenmesi a amalarına ek olarak kendisi de düzenleme ve de erlendirme
raporları yayınlamalı, bu raporların sonucunda görev ve sorumluluklarını yerine getirmeyen
öznelere kar ı yargı yoluna gitme hakkına sahip olmalıdır.
Bu hukuksal çerçevenin olu turulması, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna uygun bir
hukuksal altyapının kurulmasının ilk adımları olarak de erlendirilebilir. Bu adımlar aynı
zamanda demokratik hukuk devletinin ça da ölçülere göre yeniden yapılandırılması için
zorunluluk ta ıyan eylemlerdir. Bu ulusal ölçekli adımlar atılmadan ve bu çerçeveye uygun
mekanizmalar hayata geçirilmeden yapılacak her düzenleme, bilgi ekonomisi ve bilgi

44
toplumu kurumlarının do ru, etkili ve ihtiyaçlara uygun olarak konumlanmasını
engelleyecektir.
“e-Dönü üm Türkiye” projesi, ülke gerçeklerini ve ihtiyaçlarını göz önünde
bulundurarak, siyasal etkilerden uzak, ulusal bilim ve teknoloji ve bili im politikalarıyla
senkronize bir biçimde ve süreklilik içinde, yani gayri merkezi bir a yapılanmasına sahip,
demokratik bir "a yöneti imi" modeli olan e-yöneti im çerçevesinde, tüm tarafların
katılımıyla, bir seferberlik bilinci ile hayata geçirildi i takdirde, ülkeyi bilgi ekonomisine ve
toplumuna ta ıyacak en uygun platform olma niteli ini kazanır. Yoksa bu gereklerin dikkate
alınmadı ı bir “mega” proje, toplumsal etkiyi yaratamamı , büyük paraların harcandı ı,
merkezi yönetimin i levsiz yatırımlarından biri olarak tarihe geçecek ve bunun bedeli
gelece imiz için ne yazık ki çok a ır olacaktır.
Türkiye’de bilgi ekonomisine geçi in ko ullarını olu turmak amacıyla yürütülen ulusal
ve yerel ölçekli çabaların senkronizasyonu ve koordinasyonunun sa lanması gerekmektedir.
Bu raporda konumlanan bilgi ekonomisine geçi ko ullarının olu turulmasında öncelikli
eylem alanlarıyla ilgili yol haritasının belirlenerek; bu politika ve stratejilerin “e-Dönü üm
Türkiye” giri iminin hedefleriyle uyumla tırılması amacıyla; “e-Dönü üm Türkiye cra
Kurulu” bünyesinde, Kurulun STK kanadına do rudan ba lı olarak çalı acak, ilgili kamu,
özel sektör, i gücü ve sivil toplum organizasyonlarıyla üniversitelerin temsilcilerinden
olu acak geni katılımlı ve etkin bir “Bilgi Ekonomisi Politika ve Strateji Grubu”nun
olu turulması önerilmektedir. A yöneti imi modeline göre yapılandırılacak olan bu
olu umun öncelikli görevi; bilgi ekonomisine yönelik olarak geli tirilen ulusal politika ve
stratejilerin makro ve mikro ölçekte detaylandırılarak yapılandırılması; Türkiye’de bilgi
ekonomisine geçi in ko ullarını olu turmak için etkin rol oynaması gereken kamu, özel
sektör ve sivil toplum a larının senkronizasyonunun, bünyesinde barındırdı ı temsilciler
vasıtasıyla sa lanması; ve bu eylem alanlarında hayata geçirilmesi öngörülen
uygulamaların performans ölçümlerinin yapılarak izleme i levinin yerine getirilmesidir.
“e-Dönü üm Türkiye” giri imi, bilgi ekonomisine geçi ve bilgi toplumuna dönü üm
hedeflerinin anlamlı birlikteli ini temsil etmelidir. Bilgi toplumunu gerçekle tirmek, bilgi
ekonomisiyle sa lanacak kalkınma hamlesinin yarataca ı elveri li ortam içinde, bilginin
özgürce dola ımı ve payla ımının tetikleyece i kapsamlı bir toplumsal dönü üme ve bilginin

45
olu turdu u katma de erin tek tek bireylerin hayatında gerçekle tirece i niteliksel dönü üme
ba lıdır. “e-Dönü üm Türkiye” giri imi, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedeflerini, aynı
zamanda Avrupa Birli i’ne uyum süreci kapsamında “e-Avrupa” Programının eylem
alanlarıyla do rudan uyum içinde olmalıdır. Avrupa’yı “küresel ölçekte en rekabetçi ve
dinamik bilgi ekonomisine dönü türmek” ve “bu ekonomiyi yaratacak bilgi toplumunu
olu turmak” hedeflerine yönelen e-Avrupa programı, etki ve kapsamıyla Türkiye için de bir
yol gösterici kılavuz niteli i ta ımaktadır. E-Avrupa programının bilgi ekonomisi ve bilgi
toplumu hedeflerini bulu turan temel amaçları, bilgi toplumuna dönü üm için öncelikli eylem
alanlarını konumlamaktadır: “Her yurtta ı, okulu, evi, i yerini ve kamu idarelerini dijital ça a
ta ımak ve çevrimiçi ortamda bulu turmak; finansal bakımdan ve yeni fikirleri geli tirme
yönünden hazırlıklı bir giri imci kültürle desteklenen, bilgisayar okuryazarlı ına sahip bir
Avrupa yaratmak; sosyal katılımı güçlendiren ve tüketici güvenli inin sa landı ı, tüm
toplumu içine alan bir sürecin yaratılması”...
Bu ba lamda, aday ülkelere yönelik olarak kapsam ve etkisi “e-Avrupa+” programı
adı altında geli tirilen e-Avrupa Eylem Planı, aslında “e-Dönü üm Türkiye” giri iminin de
temel eylem alanlarını konumlamaktadır:
Ucuz, hızlı ve güvenli internet
Ucuz ve hızlı internet eri imi
Ö renciler ve ara tırmacılar için hızlı internet
Güvenli a lar ve akıllı kartlar
nsanlara ve becerilere yatırım
Avrupa Gençli ini dijital ça a ta ımak
Bilgi tabanlı ekonomi içinde çalı mak
Bilgi tabanlı ekonominin tüm kesimleri kapsaması için yeterli katılımı sa lamak
nternet kullanımını özendirmek
Elektronik ticareti hızlandırmak
Çevrimiçi devlet: kamu hizmetlerine elektronik ortamdan eri im
Çevrimiçi sa lık
Küresel a lar için Avrupa Dijital çeri i'ni yaratmak
Akıllı ula ım ve ta ıma sistemleri

Türkiye’de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Strateji ve Politikalar

Türkiye’de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Strateji ve Politikalar

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Türkiye’de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Strateji ve Politikalar

Similar to Türkiye’de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Strateji ve Politikalar (20)

More from Dijital Politikalar Akademisi

More from Dijital Politikalar Akademisi (8)

Türkiye’de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Strateji ve Politikalar