Ενότητα 2, Θυσία για την πατρίδα, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου

1. Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

2. 1. Να συζητήσουν οι μαθητές για τη σημασία που
απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες στην αυτοθυσία για
χάρη της πατρίδας και να διερευνήσουν τυχόν
ανάλογες σύγχρονες αντιλήψεις.
2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του
κειμένου και να συσχετίσουν τη χρήση των
επιθέτων και δη του υπερθετικού βαθμού με αυτόν.
3. Να αποκωδικοποιήσουν τις συντακτικές -
νοηματικές σχέσεις που συνέχουν το κείμενο, ώστε
να μπορούν να το αποδώσουν στη ν.ε.
4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση
λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν
το λεξιλόγιό τους.

3. 1. Εισαγωγική
δραστηριότητα

4. Στο κέντρο του μνημείου δεσπόζει η ανάγλυφη μορφή ενός νεκρού στρατιώτη και δεξιά και αριστερά
καταγράφονται οι τοποθεσίες σημαντικών μαχών στις οποίες πήρε μέρος ο ελληνικός στρατός από την
αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή.
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%8
5_%CE%AC%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%
CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B7_%28%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%29

5. https://www.youtube.com/watch?v=QGlZrPPd33c
Διαβάστε και ακούστε το απόσπασμα:
α) ποιος μιλά;
β) για ποιον;
γ) ποια χαρακτηριστικά του αποδίδει;

6. ΙΛΙΑΔΟΣ -
ΡΑΨΩΔΙΑ Ω΄
στίχοι: 762-775
Μετάφραση: ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ
http://www.mikrosapoplous.gr/iliada/BIBLIO_24_718_804_telos.htm
Διαβάστε το απόσπασμα από τον πρώτο
θρήνο στην ελληνική λογοτεχνία:
α) ποιος μιλά;
β) για ποιον;
γ) ποια χαρακτηριστικά του αποδίδει;

7. http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq

8. 2. Κείμενο

9. Σε περιόδους πολέμου οι Αθηναίοι
πραγματοποιούσαν με δημόσια δαπάνη
μεγαλοπρεπή τελετή προς τιμήν των νεκρών
πολεμιστών. Επιστέγασμα της τελετής αυτής
αποτελούσε η εκφώνηση του Ἐπιταφίου λόγου
από επιφανή άνδρα της πόλης. Το απόσπασμα
που θα μελετήσετε προέρχεται από τον
Ἐπιτάφιο– που, πιθανόν, συντέθηκε από τον
Λυσία– προς τιμήν των νεκρών του
Κορινθιακού πολέμου.
2. Κείμενο
Σελ. 14
Επιτύμβια στήλη από πεντελικό μάρμαρο. Στο τύμπανο του
αετώματος είναι χαραγμένα τα ονόματα Κλεόβολος και
Μένων. 410 – 400 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνος

10. http://el.travelogues.gr/item.php?view=56952
FALKE, Jacob von. Ελλάς, ο Βίος των Αρχαίων Ελλήνων. Κατά το γερμανικό του Ιακώβου Φάλκε, Ν. Γ. Πολίτης (μετ.), Αθήνα, Κάρολος Βίλμπεργκ/Κάκτος, 1887/2002.

11. Ο Λυσίας ήταν Συρακούσιος στην
καταγωγή. Στην Κάτω Ιταλία
διδάχθηκε τη ρητορική τέχνη. Στην
Αθήνα, όμως, έζησε και
δημιούργησε ως μέτοικος.
Συνέγραψε λόγους
συμβουλευτικούς, δικανικούς και
επιδεικτικούς.
Το ξέρατε αυτό;
Ο Λυσίας σε διάστημα 23 ετών έγραψε 233 λόγους!!!

12. Λυσίας (445 -380)
Ο Λυσίας τίμησε ως ρήτορας τον
πατροπαράδοτο νόμο των
Αθηναίων. Σύμφωνα με αυτόν οι
νεκροί του πολέμου
ενταφιάζονταν με δημόσια
δαπάνη στον Κεραμεικό. Στο
τέλος της τελετής ένα πρόσωπο
κοινής αποδοχής εκφωνούσε τον
επιτάφιο λόγο, που εξυμνούσε
τους νεκρούς και εγκωμίαζε την
Αθήνα.
Επιτύμβια στήλη του Δεξίλεω στον Κεραμεικό
Το επιτάφιο ανάγλυφο στήθηκε στη μνήμη του νεαρού Δεξίλεω από τον δήμο
Θορικό της Αττικής, πεσόντος στη μάχη κοντά στην Κόρινθο το 394/3 π.Χ.

13. Η Σπάρτη αναγκάστηκε να ανακαλέσει τον Αγησίλαο στην Ελλάδα, γιατί δεν υπήρχε
άλλος στρατηγός ικανός να αντιμετωπίσει τους εχθρούς της. Ο Αγησίλαος το 394 π.Χ.
νίκησε στην Κορώνεια τον αντίπαλο συνασπισμό. Ο πόλεμος συνεχίστηκε με μειωμένη
ένταση μέχρι το 387 π.Χ., και το 386 π.Χ. υπογράφτηκε η Ανταλκίδειος ειρήνη.
Ο πόλεμος ίσως να υποκινήθηκε από τον Πέρση βασιλιά
Αρταξέρξη, γιατί ο βασιλιάς των Σπαρτιατών Αγησίλαος,
που βρισκόταν με τον στρατό του στη Μ. Ασία, σημείωνε
απανωτές νίκες εναντίον των Περσών.
Στον Κορινθιακό πόλεμο (395-387 π.Χ.) αναμετρήθηκαν οι
Ερμηνευτικά σχόλια – Κορινθιακός Πόλεμος
Σελ. 15

14. Επιτύμβια στήλη του Αριστίωνα από τη Βελανιδέζα της Αττικής, γύρω στο 510 π.Χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
«Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της» των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_063.html
Σελ. 14

15. 1ο μέρος: Οι καλότυχοι νεκροί
Ένδοξος θάνατος – Υστεροφημία ήταν τα
ζητούμενα του άνδρα της εποχής εκείνης
(ποιους;)
(πώς;)
(άρση)
(άρση)
(θέση)

16. τούτους
Ο συγκεκριμένος επιτάφιος
λόγος συντάχθηκε από το
Λυσία για να εκφωνηθεί
στον Κεραμεικό προς τιμήν
εκείνων που έπεσαν στο
Λέχαιο της Κορινθίας
(Κορινθιακός πόλεμος) το
392 π.Χ. Το λόγο εκφώνησε
ο Αρχίνος, που είχε επιλεγεί
από τους Αθηναίους γι’
αυτό το σκοπό.

17. Τα μέγιστα και ευγενέστερα ιδανικά, για τα οποία έπεσαν οι ένδοξοι
νεκροί της πόλης, είναι το μεγαλείο και η τιμή της πατρίδας, που
εμπνέουν διαχρονικά τους πολεμιστές στα πεδία των μαχών.

18. 1ο μέρος: Οι καλότυχοι νεκροί

19. Ο ρήτορας θεωρεί ευτυχισμένους
όλους εκείνους που έθεσαν τον
εαυτό τους σε κίνδυνο για τα
ανώτερα ιδανικά και πέθαναν όχι
τυχαία με φυσικό θάνατο, αλλά σε
μια κορυφαία στιγμή γενναιότητας.
1ο μέρος: Οι καλότυχοι νεκροί
Επιτύμβιο ανάγλυφο του Αριστοναύτη. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
«Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της» των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_063.html
Ποιους θεωρεί ευτυχισμένους ο ρήτορας;

20. « Ὥστε προσήκει ἡγεῖσθαι
εὐδαιμονεστάτους τούτους»

21. « Ὥστε προσήκει ἡγεῖσθαι
εὐδαιμονεστάτους τούτους»
ρήμα απρόσωπο
τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο του απρόσωπου ρ. προσήκει
υποκείμενο του απαρεμφάτου ἡγεῖσθαι
κατηγορούμενο στο τούτους
αντικείμενο του απαρεμφάτου ἡγεῖσθαι

22. 2ο μέρος: Οι τιμές στους νεκρούς
(εἰσί)
Σχήμα της αντίθεσης με το οποίο δίνονται οι
συνέπειες της ελεύθερης επιλογής των ηρώων.
Πολλαπλές αντιθέσεις που πετυχαίνουν τη
συναισθηματική διέγερση των ακροατών

23. 2ο μέρος: Οι τιμές στους νεκρούς
(γιατί τέτοιες τιμές;)
Πολυσύνδετο σχήμα που τονίζει το πλήθος
των τιμητικών αγώνων

24. • Περισυνέλεγαν τους νεκρούς από το πεδίο της μάχης, τους έκαιγαν και
μετέφεραν την τέφρα τους στη γενέτειρά τους (ἀναίρεσις)
• Τους εξέθεταν σε λαϊκό προσκύνημα για δύο ημέρες (πρόθεσις)
• Τοποθετούσαν την τέφρα σε κυπαρισσένια φέρετρα. Το καθένα από τα
φέρετρα φιλοξενούσε τα λείψανα των ανδρών της καθεμιάς από τις
δέκα φυλές. Με δέκα άμαξες μεταφέρονταν στον Κεραμεικό (ἐκφορά)
• Κατόπιν έθαβαν τους ήρωες στο δημόσιο κοιμητήριο (ἐνταφιασμός)
• Στο τέλος εκφωνείτο ο επιτάφιος λόγος, τον οποίο η βουλή τον είχε
αναθέσει σε ένα άνδρα που διέθετε κύρος και κοινωνική προβολή.
FALKE, Jacob von. Ελλάς, ο Βίος των Αρχαίων Ελλήνων. Κατά το γερμανικό του Ιακώβου Φάλκε, Ν. Γ. Πολίτης (μετ.), Αθήνα, Κάρολος Βίλμπεργκ/Κάκτος, 1887/2002.
http://el.travelogues.gr/item.php?view=56947
Ερμηνευτικά σχόλια –

25. Ερμηνευτικά σχόλια –

26. Εκτός από τις επικήδειες τελετές και την
εκφώνηση του Ἐπιταφίου, η πολιτεία
διοργάνωνε προς τιμήν των νεκρών
αγώνες αθλητικούς, μουσικούς (δηλ.
μουσικής και ποίησης) και ιππικούς· οι
τελευταίοι ιδιαίτερα έδιναν την
ευκαιρία στους ευπορότερους να
επιδείξουν τον πλούτο τους. Η συνήθεια
να τελούνται αθλητικοί αγώνες προς
τιμήν νεκρών επιφανών πολεμιστών
είναι πολύ παλιά· τη συναντάμε ήδη
στην Ἰλιάδα κατά την ταφή του
Πατρόκλου.
Ερμηνευτικά σχόλια – «ἀγῶνες τίθενται ἐπ’ αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου»
Σελ. 15

27. Ενώ οι Τρώες θρηνούν για τον Έκτορα, οι Αχαιοί επιστρέφουν
στα πλοία για να φάνε και να ξεκουραστούν. Ο Αχιλλέας,
θλιμμένος και κατάκοπος από τον αγώνα, πηγαίνει και
κοιμάται στην άκρη της θάλασσας. Στον ύπνο του βλέπει τον
Πάτροκλο, που του δίνει οδηγίες για την κηδεία του. Την
άλλη μέρα ετοιμάζεται η πυρά του Πάτροκλου και γίνονται
νεκρικές θυσίες και προσφορές· θυσιάζει και δώδεκα
νεαρούς Τρώες που είχαν συλληφθεί στον ποταμό (Φ 27).
Μεταξύ των άλλων προσφορών, ο Αχιλλέας κόβει και
προσφέρει στο φίλο του τα μαλλιά του. Η νεκρική πυρά καίει
όλη νύχτα και ο Αχιλλέας ακούραστος κάνει σπονδές ως το
πρωί. Τότε σβήνει η φωτιά και πέφτει κι αυτός για ύπνο. Όταν
ξυπνά, φροντίζει τα οστά του φίλου του και παραγγέλνει
στους Αχαιούς ότι επιθυμεί να ταφεί μαζί με τον Πάτροκλο.
Ύστερα οργανώνει αθλητικούς αγώνες προς τιμήν του
Πάτροκλου σε οκτώ αγωνίσματα: αρματοδρομία, πυγμαχία,
πάλη, δρόμο, μονομαχία με δόρατα, δισκοβολία, τοξοβολία
και ακοντισμό. Ο ήρωας αθλοθετεί ακριβά δώρα όχι μόνο για
τους νικητές αλλά για όσους παίρνουν μέρος στους αγώνες.

28. 2ο μέρος: Οι τιμές στους νεκρούς

29. Επιτύμβιο ανάγλυφο του Δεξίλεω, 394 π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Κεραμεικού
«Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της» των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_063.html
2ο μέρος: Οι τιμές στους νεκρούς
Ανταμοιβή για τη γενναιότητά τους
είναι η υστεροφημία τους.
Θρηνούνται για το χαμό της θνητής
φύσης τους, αλλά υμνούνται ως
αθάνατοι.
Η ταφή τους γίνεται με δημόσια
δαπάνη και καθιερώνονται προς
τιμή τους αγώνες δύναμης, σοφίας
και πλούτου.
Ποιο είναι το αποτέλεσμα της γενναιότητας αυτών που έχασαν τη ζωή τους στο πόλεμο;
Ποιες τιμές τους αποδίδουν οι συμπολίτες τους

30. 3ο μέρος: Η γνώμη του ρήτορα.
Πολυσύνδετο σχήμα που δίνει την ένταση
και το πλήθος των αντιδράσεων του ρήτορα

31. 3ο μέρος: Η γνώμη του ρήτορα.

32. http://el.travelogues.gr/item.php?view=57062
FALKE, Jacob von. Ελλάς, ο Βίος των Αρχαίων Ελλήνων. Κατά το γερμανικό του Ιακώβου Φάλκε, Ν. Γ. Πολίτης (μετ.), Αθήνα, Κάρολος
Βίλμπεργκ/Κάκτος, 1887/2002.
3ο μέρος: Η γνώμη του ρήτορα.
Ο ρήτορας θεωρεί πως οι
ήρωες είναι αξιοζήλευτοι για
τα κατορθώματα και τις
επιλογές τους, και το
σημαντικότερο πως είναι οι
άνθρωποι που αξίζουν
περισσότερο από όλους το
δώρο της ζωής.
Ποια είναι η προσωπική γνώμη του ρήτορα για τους νεκρούς;

33. Επιτύμβια στήλη του Αριστίωνα από τη Βελανιδέζα της Αττικής, γύρω στο 510 π.Χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
«Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της» των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_063.html
Σελ. 14
Η τριπλή επανάληψη του επιθέτου
«ἀθάνατος» και η χρήση των
υπερθετικών βαθμών τονίζει τη
σημασία της θυσίας και προσδίδει στο
λόγο μεγαλοπρεπή τόνο.

34. Επιτύμβια στήλη από την Αττική, γύρω στο 530 π.Χ. Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο (επάνω μέρος)·
Βερολίνο, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Antikensammlung (κάτω μέρος).
«Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της» των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_063.html
Ερωτήσεις
Σελ. 16

35. 3. Παράλληλο κείμενο

38. Αφήνουν στην αιωνιότητα αγέραστη δόξα.
Εξασφαλίζουν την ανατροφή των παιδιών τους
και τη γηροκομία των γονέων τους.
Λόγω της καλής τους φήμης τα παιδιά τους και οι γονείς
τους θα απολαύσουν το γενικό θαυμασμό.
Είναι απαλλαγμένοι από τις αρρώστιες του σώματος και
της ψυχής που ταλαιπωρούν τους ζωντανούς.
Τους προσφέρονται όλες οι καθιερωμένες τιμές
(ενταφιάζονται δημοσία δαπάνη, γίνονται αντικείμενο
επαίνων και εγκωμίων)
Στο πένθος για την απώλειά τους έχει συμμετάσχει ολόκληρη
η Ελλάδα και το μεγαλύτερο μέρος της οικουμένης.

39. 4. Νεοελληνικά ομόρριζα
λέξεων του κειμένου

40. ὁ βίος: να γράψετε πέντε σύνθετες λέξεις στα
νέα ελληνικά – το α΄ συνθετικό να είναι
πρόθεση ή αχώριστο μόριο
καλός: να γράψετε πέντε σύνθετες λέξεις στα
νέα ελληνικά με α΄ συνθετικό το επίθετο καλός
ἡ φύσις: να γράψετε πέντε σύνθετες λέξεις στα
νέα ελληνικά με α΄ συνθετικό τη λέξη φύσις
τυγχάνω: να γράψετε πέντε σύνθετες λέξεις
στα νέα ελληνικά με β΄ συνθετικό τη λέξη τύχη
μένω: να γράψετε πέντε ομόρριζες λέξεις στα
νέα ελληνικά, απλές ή σύνθετες

41. «Πολύ αγαπιέται αυτός ο τόπος με υπομονή και περηφάνεια»
Γιάννης Ρίτσος, Ο τόπος μας