Ευριπίδη Ελένη, Έξοδος, 2η και 3η σκηνή, στίχοι 1779-1870

1. Θεοκλύμενος (Αντώνης Καρυστινός), Διόσκουροι (Γιάννης Κοτσαρίνης, Γιώργος Τσάπογας), ΔΗΠΕΘΕ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ – ΔΗΠΕΘΕ ΑΓΡΙΝΙΟΥ, καλοκαίρι 2013, σκηνοθεσία Βασίλης Νικολαΐδης

2. σελ. 123
Διόσκουροι (Γιάννης Κοτσαρίνης, Γιώργος Τσάπογας), ΔΗΠΕΘΕΚΑΛΑΜΑΤΑΣ –
ΔΗΠΕΘΕ ΑΓΡΙΝΙΟΥ, καλοκαίρι 2013, σκηνοθεσία Βασίλης Νικολαΐδης

3. κατάρρευση ντροπή
απόγνωση, θρήνος
Ξυπνά η μανία της εκδίκησης
Πληγωμένο αγρίμι που δεν
ξεχωρίζει εχθρούς και φίλους.
Επικίνδυνος – κατευθύνεται προς
την πύλη του παλατιού -καταδικάζει
με συνοπτικές διαδικασίες τη
Θεονόη σε θάνατο δοκιμάζοντας
μάλιστα και να στηρίξει λογικά την
ανόσια και εγκληματική αυτή πράξη.

4. Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα ο
Θεοκλύμενος δικαιολογεί την
πρόθεσή του να τιμωρήσει τη Θεονόη;
Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα ο
υπηρέτης εμποδίζει το Θεοκλύμενο να
σκοτώσει τη Θεονόη;
Ερώτηση: Να περιγράψετε τη
συναισθηματική κατάσταση και το
ήθος του Θεοκλύμενου.
→οι συνομιλητές αλληλοδιακόπτονται.

5. Ο Θεοκλύμενος έχει χάσει τις ισορροπίες του. Το ποτήρι
ξεχείλισε. Κινείται απειλητικά εναντίον του υπηρέτη.
Η εξουσία δίνεται στους βασιλιάδες κατά τον
υπηρέτη όχι για να πράττουν ανεξέλεγκτα, αλλά για
να εφαρμόζουν τη δικαιοσύνη. (Πολίτευμα
φωτισμένης δεσποτείας)
Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα ο
Θεοκλύμενος δικαιολογεί την πρόθεσή του να
τιμωρήσει τη Θεονόη;
Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα ο υπηρέτης
εμποδίζει το Θεοκλύμενο να σκοτώσει τη
Θεονόη;
Ερώτηση: Να περιγράψετε τη
συναισθηματική κατάσταση και το ήθος του
Θεοκλύμενου.
Νομικό δίκαιο: απορρέει από
ισχύοντες κοινωνικούς κανόνες.
Δικαίωμα της ιδιοκτησίας
Δίκαιο του ισχυρού
(Θεοκλύμενος) ≠
απόλυτη έννοια του
δικαίου (Υπηρέτης)
Ανάκτηση Ελένης.
Αττικός μελανόμορφος αμφορέας με λαιμό.
Αποδίδεται στην Ομάδα Ε, περίπου 540 π.Χ.
Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο, 56.171.18

6. Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα ο Θεοκλύμενος δικαιολογεί την
πρόθεσή του να τιμωρήσει τη Θεονόη;
1. Η Θεονόη είναι
κακούργα γιατί τον
πρόδωσε και
παρέδωσε το ταίρι
του (την Ελένη) σε
άλλον άνδρα.
2. Η Ελένη του ανήκει,
αφού του τη χάρισε η
τύχη (δικαίωμα της
ιδιοκτησίας)

7. Γκίκας Μπινιάρης (Θεοκλύμενος). Ελένη (1962), Εθνικό Θέατρο. Στιγμιότυπο από την πρόβα.
Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα ο υπηρέτης
εμποδίζει το Θεοκλύμενο να σκοτώσει τη Θεονόη;
1. Η Θεονόη είναι ευσεβής
(έπραξε σύμφωνα με τη
θέληση των θεών).
2. Ενήργησε δίκαια και για
το καλό του
Θεοκλύμενου.
3. Η Ελένη δεν ανήκει
στον Θεοκλύμενο αλλά
στο σύζυγό της.
4. Η δικαιοσύνη
επικράτησε ώστε να
επιστρέψει η Ελένη στον
Μενέλαο.
5. Δεν έχει δικαίωμα ο
Θεοκλύμενος να απαιτεί
υπακοή, όταν δίνει
άδικες εντολές.

8. Γκίκας Μπινιάρης (Θεοκλύμενος), Θίασος. Ελένη (1962), Εθνικό Θέατρο.
Ερώτηση: Να περιγράψετε τη συναισθηματική
κατάσταση και το ήθος του Θεοκλύμενου.
- Εκνευρισμένος,
τυφλωμένος από οργή
και ντροπή.
- Πληγωμένος
εγωισμός.
- Κυριαρχείται από την
ιδέα της εκδίκησης.
Αδίστακτος. Κάνει
επίδειξη ισχύος.
- Ξαφνιάζεται από την
αντίδραση του
υπηρέτη του.
- Είναι έτοιμος να
σκοτώσει.

9. Ήθος του υπηρέτη.
- Ανώνυμος δούλος που
εκπλήσσει η συμπεριφορά του.
- Ηρωική στάση (αντίθετη με την
κοινωνική του θέση).
Θαρραλέος, ατρόμητος,
αποφασιστικός.
- Εμπιστεύεται τη δικαιοσύνη και
είναι έτοιμος να πεθάνει γι’ αυτή.
- Υπερασπίζεται με αυταπάρνηση
το σωστό.
- Παρουσιάζεται ως καλός
δούλος, αφού με τη
συμπεριφορά του προστατεύει
τον αφέντη του από το να
διαπράξει αδικία.

11. Γκίκας Μπινιάρης (Θεοκλύμενος), Έλλη Βοζικιάδου (Α' Κορυφαία), Στέλιος Βόκοβιτς (Αιγύπτιος
Άγγελος). Ελένη (1962), Εθνικό Θέατρο
Ο ηρωισμός του δούλου είναι αντίθετος με την
κοινωνική του θέση. Στη δουλοκτητική κοινωνία
της αρχαίας Αθήνας οι δούλοι δεν έχουν δική
τους βούληση και άποψη. Αδιανόητη εικόνα για
εκείνη την εποχή η αντίσταση του δούλου. Θα
προκαλούσε έκπληξη και δυσφορία. Ειρωνική
μέθοδος (αντιστροφή αναμενόμενων
συμπεριφορών): εκπλήσσει το θεατή το γεγονός
ότι ο διάλογος μεταξύ του βασιλιά και του
δούλου διεξάγεται με ίσους όρους. Ο δούλος
τολμά να σταματά τον αφέντη και να
υποστηρίζει ότι ο ίδιος σκέφτεται σωστά. Ο
Ευριπίδης συχνά εξυψώνει τον δούλο και τον
εξισώνει με τον αφέντη του, γιατί επιλέγει ως
κριτήριο αξιολόγησης των ανθρώπων τη
λογική και το ήθος.

12. Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα οι Διόσκουροι εμποδίζουν το
Θεοκλύμενο να σκοτώσει τη Θεονόη και να καταδιώξει την Ελένη;
Διόσκουροι (Γιάννης Κοτσαρίνης, Γιώργος Τσάπογας), ΔΗΠΕΘΕ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ – ΔΗΠΕΘΕ ΑΓΡΙΝΙΟΥ, καλοκαίρι
2013, σκηνοθεσία Βασίλης Νικολαΐδης

13. Ερώτηση: Με ποια επιχειρήματα οι Διόσκουροι
εμποδίζουν το Θεοκλύμενο να σκοτώσει τη
Θεονόη και να καταδιώξει την Ελένη;
1. Δεν ήταν γραφτό να γίνει η
Ελένη γυναίκα του.
2. Η Θεονόη δεν τον αδίκησε,
αφού έδειξε σεβασμό στους
θεϊκούς νόμους και στη
δίκαιη εντολή του πατέρα
της Πρωτέα.
3. Η μοίρα είχε ορίσει να
μείνει η Ελένη στην Αίγυπτο
μέχρι αυτό το χρονικό
σημείο.
4. Οι θεοί δεν χρειάζονται
άλλο το είδωλο της Ελένης
και τώρα επιθυμούν να
επιστρέψει στην πατρίδα της
και να ζήσει με το Μενέλαο.
5. Η Θεονόη έχει ενεργήσει
φρόνιμα και σωστά.

14. Οι θεοί δεν είναι ισοδύναμοι. Υπάρχει όπως και στους
ανθρώπους μία ιεραρχία ανώτερων και κατώτερων θεών. Στη
δύναμη της Μοίρας, η οποία είναι και η αιτία της γέννησης του
σύμπαντος, πειθαρχούν ακόμα και οι θεοί. Η ισορροπία του
κόσμου εξασφαλίζεται από τη Μοίρα.
«Αποθέωση» Ελένης και αποκατάσταση με τον
καλύτερο τρόπο της φήμης της. Ο ποιητής συνδυάζει
την υπόθεση του έργου με τοπικά λατρευτικά έθιμα
ώστε να είναι έγκυρη και αξιόπιστη. Η Ελένη ήταν
τοπική θεότητα της Λακωνίας που συμβόλιζε την
ανοιξιάτικη βλάστηση.

15. Ερώτηση: Οι απόψεις του Ευριπίδη και του Ομήρου σχετικά με
την αθανασία του Μενέλαου είναι διαφορετικές. Πώς εξηγείται
αυτή η διαφοροποίηση με βάση τις αντιλήψεις της κάθε εποχής για
την αυτονομία του ανθρώπου;
Ο Ευριπίδης πιστεύει ότι ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στην απόλυτη
ευτυχία και ευδαιμονία στηριζόμενος στους αγώνες του και την
προσωπική του προσπάθεια κι όχι εξαιτίας της καταγωγής του. Αυτό
έχει να κάνει με την εποχή στην οποία έζησε ο Ευριπίδης. Τον 5ο
αιώνα κυριαρχεί η δημοκρατία και σημασία έχει το άτομο και η
δράση του κι όχι η κοινωνική του καταγωγή.

16. Ο Θεοκλύμενος παρουσιάζεται συγκλονισμένος
από το θαύμα και απόλυτα υποταγμένος.
ΗΘΟΣ:
- Υπάκουος και ευσεβής στη θέληση των θεών
- Έχει καλά αισθήματα απέναντι στην Ελένη
- Αποκαθιστά την τιμή της
- Είναι ευγενής, μεγαλόψυχος;

17. Ακινητοποιούνται. Είναι
εμβρόντητοι. Νιώθουν δέος.
Τεχνητός φωτισμός,
οπτικά εφέ.

18. Γιατί ο ποιητής επινοεί την εμφάνιση «από μηχανής» των Διόσκουρων;
Ο υπηρέτης δεν μπορεί να εμποδίσει τον εξοργισμένο Θεοκλύμενο.

19. Γιατί ο ποιητής επινοεί την εμφάνιση
«από μηχανής» των Διόσκουρων;
1. Επιλύουν το αδιέξοδο στο οποίο
έχει οδηγηθεί η δράση και
εκτονώνει την ένταση.
2. Αποκαθίσταται η έννοια του
δικαίου και η τάξη.
3. Δικαιώνεται η Ελένη.
4. Ο Θεοκλύμενος υποτάσσεται
στη θέληση των θεών.
5. Επανέρχεται η ψυχική ισορροπία
των θεατών (κάθαρση).
6. Η τραγωδία συνδέεται με τη
λατρευτική παράδοση. Θέσπιση
της λατρείας της Ελένης.
7. Δίνει στο έργο μια υποβλητική
θρησκευτική, μυστηριακή
ατμόσφαιρα.
Διόσκουροι (Γιάννης Κοτσαρίνης, Γιώργος Τσάπογας), ΔΗΠΕΘΕ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ – ΔΗΠΕΘΕ ΑΓΡΙΝΙΟΥ, καλοκαίρι 2013, σκηνοθεσία Βασίλης Νικολαΐδης

21. Αναπαράσταση της σκηνής του ελληνιστικού θεάτρου του Δίου (τέλη 3ου αι. π.Χ.) από τον Γ. Καραδέδο.

23. Ανεξιχνίαστο θεϊκών αποφάσεων.
Μήνυμα Ευριπίδη: οι άνθρωποι έχουν πολλές
ικανότητες. Όμως δυνάμεις υπέρτερες από αυτούς
κινούν τα νήματα κι ο άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ
να είναι βέβαιος για την ευτυχία ή τη δυστυχία του.

24. Και με αυτό τον τρόπο η παράσταση τελείωσε! Επήρθε
κάθαρση στο τέλος της τραγωδίας και πώς;

25. Και με αυτό τον τρόπο η παράσταση τελείωσε! Επήρθε
κάθαρση στο τέλος της τραγωδίας και πώς;
Ναι, γιατί
1. αποκαθίσταται η ηθική
τάξη και η έννοια του
δικαίου,
2. ο Θεοκλύμενος γαληνεύει
και υποτάσσεται στη θεϊκή
βούληση,
3. η Θεονόη γλιτώνει,
4. ο Μενέλαος παίρνει πίσω
τη γυναίκα του και
5. η Ελένη δικαιώνεται και η
τιμή της αποκαθίσταται.
Ένα ευτυχές τέλος.
Κάθαρση: Ανακούφιση, λύτρωση από τα έντονα συναισθήματα που συγκλόνισαν
το θεατή στη διάρκεια της παράστασης. Τα πάθη καταλαγιάζουν, η ηθική τάξη
αποκαθίσταται, η ψυχική ισορροπία επανέρχεται.

26. Ερώτηση: Ποια μηνύματα προσφέρει το έργο
στο σύνολό του;
Στη ζωή υπάρχει το είναι και το φαίνεσθαι. Ο άνθρωπος
χρησιμοποιώντας τη δύναμη της σκέψης του πρέπει να
ανακαλύψει την ουσία των πραγμάτων πίσω από τα
φαινόμενα.
Ο πόλεμος είναι ολέθριος. Κύριοι υπαίτιοι όμως του
πολέμου είναι οι άνθρωποι με την αλαζονεία τους.
Η τύχη παίζει ρόλο στην ευτυχία του ανθρώπου. Όμως
πέρα από τα γυρίσματα της τύχης υπάρχει θεϊκή δύναμη
που αποκαθιστά το δίκαιο και την τάξη.
Η αξία του ανθρώπου εξαρτάται από τις πράξεις του κι όχι
από την καταγωγή του.

27. Ευριπίδη Ελένη, Έξοδος,
2η και 3η σκηνή
(στ. 1779-1870)
https://www.facebook.com/groups/171963619635880/?fref=ts
(Πηγή εικονογραφικού υλικού)