Ευριπίδη Ελένη, Πρόλογος, 2η σκηνή, στ. 83-191, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Γ΄ Γυμνασίου

4. Από την παράσταση του
Εθνικού θεάτρου το 1962

5. Τραγική ειρωνεία
Ελένη και Τεύκρος
Νίκος Τζόγιας (Τεύκρος), Άννα Συνοδινού (Ελένη)
Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή
16/07/1977 -16/07/1977 Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος
Σκηνοθεσία: Αλέξης Σολομός
http://www.nt-archive.gr/

6. Πληροφορίες για τους Έλληνες
Τεύκρος (μακέτα από το ζωγράφο Aλ. Φασιανό)

7. Πήλινος βωμός, πιθανόν από τη Γέλα της
Σικελίας (530 π.Χ.), NY Carlsberg Glyptotek
Μελανόμορφος αμφορέας του Εξηκία (530 π.Χ.),
Μουσείο Καλών Τεχνών και Αρχαιολογίας,
Boulogne-sur-Mer. Ο ζωγράφος επιλέγει να
εικονίσει τη στιγμή που ο Αίας στερεώνει το
ξίφος του στο έδαφος.

8. Παιχνίδι ανάμεσα στη
γνώση και την άγνοια.
Αντίθεση: Η Ελένη γνωρίζει την
αλήθεια αλλά όχι τα γεγονότα του
τρωικού πολέμου. Ο Τεύκρος
γνωρίζει τα γεγονότα του πολέμου
αλλά ζει στην ψευδαίσθηση των
εντυπώσεων.
Από την παράσταση του Εθνικού θεάτρου της
Ελένης του Ευριπίδη το 1962
Ναός της Αφαίας στην Αίγινα, ανατολικό αέτωμα: Τεύκρος.

10. Τραγική ειρωνεία
Τραγική ειρωνεία
θρησκευτική διάσταση
φιλοσοφική διάσταση
(πηγή γνώσης ο προβληματισμός)
φιλοσοφική διάσταση (πηγή
της γνώσης είναι η εμπειρία)

11. Διός + κούροι (= γιοι του Δία)

15.  Ποια είναι η ταυτότητά του και πώς την
πληροφορούμαστε αυτή τη φορά (μια και δεν είναι
μόνος του στη σκηνή όπως ήταν στο α΄ μέρος του
Προλόγου η Ελένη); Πώς δικαιολογεί την παρουσία
του στην Αίγυπτο; (βλ. στ. 105-128, 169-178)

16.  Ποια είναι η ταυτότητά του και πώς την πληροφορούμαστε αυτή τη φορά (μια και
δεν είναι μόνος του στη σκηνή όπως ήταν στο α΄ μέρος του Προλόγου η Ελένη);
Πώς δικαιολογεί την παρουσία του στην Αίγυπτο; (βλ. στ. 105-128, 169-178)
Μελανόμορφος αμφορέας του Εξηκία
(530 π.Χ.), Μουσείο Καλών Τεχνών
και Αρχαιολογίας, Boulogne-sur-Mer.
Ο ζωγράφος επιλέγει να εικονίσει τη
στιγμή που ο Αίας στερεώνει το ξίφος
του στο έδαφος.

17. Η παρουσία του Τεύκρου δίνει ταχύτητα στην εξέλιξη της
πλοκής, της υπόθεσης ( του ΜΥΘΟΥ). Το ρυθμό της
δράσης επιταχύνει, επίσης και η στιχομυθία μεταξύ τους!
Χρησιμοποιείται συνήθως όταν υπάρχουν σκηνές έντονου πάθους, διαξιφισμών, και γενικά όταν
τα συναισθήματα των ηρώων είναι έντονα, ή όταν το ένα πρόσωπο προσπαθεί να αντλήσει
πληροφορίες από το συνομιλητή του.

18.  Τι πληροφορίες του αποσπά η Ελένη για όσα την αφορούν; (και μάλιστα τόσο επιδέξια,
ώστε η ίδια δεν αποκαλύπτει τίποτα για τον εαυτό της!) (βλ. στ. 102-103, 129-167)
Ανάκτηση Ελένης.
Αττικός μελανόμορφος αμφορέας με λαιμό. Αποδίδεται
στην Ομάδα Ε, περίπου 540 π.Χ. Νέα Υόρκη,
Μητροπολιτικό Μουσείο, 56.171.18

19.  Τι πληροφορίες του αποσπά η Ελένη για όσα την αφορούν; (και μάλιστα τόσο επιδέξια,
ώστε η ίδια δεν αποκαλύπτει τίποτα για τον εαυτό της!) (βλ. στ. 102-103, 129-167)
Η Ελένη επιβεβαιώνεται από τον Τεύκρο για το
μίσος των Ελλήνων προς το πρόσωπό της.
Επίσης, μαθαίνει για την άλωση της Τροίας κι
ότι ο Μενέλαος πήρε πίσω την Ελένη (είδωλο)
σέρνοντάς την από τα μαλλιά αλλά ποτέ δεν
έφτασαν στη Σπάρτη αφού χάθηκαν σε
φουρτούνα και τώρα τους θεωρούν νεκρούς.
Πληροφορείται επίσης πως τα αγαπημένα της
πρόσωπα, δηλ. η μητέρα της Λήδα και τα αδέλφια
της αυτοκτόνησαν εξαιτίας της.
Ανάκτηση Ελένης.
Αττικός μελανόμορφος αμφορέας με λαιμό. Αποδίδεται
στην Ομάδα Ε, περίπου 540 π.Χ. Νέα Υόρκη,
Μητροπολιτικό Μουσείο, 56.171.18

20. Είναι σαφές ότι ο διάλογος ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην
αντίθεση ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, ανάμεσα στη γνώση και στην άγνοια της αλήθειας: Είναι η
Ελένη ή κάποια που της μοιάζει; Αυτή έσυρε ο Μενέλαος από την κόμη (στ. 140) ή το είδωλό της;

21.  Μπορείτε να συμπληρώσετε τον πίνακα βρίσκοντας πού υπάρχει τραγική ειρωνεία
(Τ.Ε.), πού υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι (ε≠φ) ή και τα δύο μαζί!
«Να ΄χεις την έχθρα των θεών
που τόσο μοιάζεις της Ελένης»

22.  Για ποιους άλλους λόγους ο Ευριπίδης
εμφανίζει έναν Έλληνα, έναν νικητή του πολέμου
της Τροίας στους Αθηναίους θεατές (μετά την
ήττα στη Σικελία) να αναφωνεί: «την κούρσεψα,
μα πάω κι εγώ χαμένος;» (στ. 130, βλ. και
παράλληλο κείμενο 5, σελ. 19 βιβλίου)
Η παρουσία του Τεύκρου στην Αίγυπτο εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς: Η Ελένη (α)
μαθαίνει όσα δεν ξέρει για την Τροία, το Μενέλαο και την οικογένειά της, (β)
επιβεβαιώνει όσα νιώθει ότι πιστεύουν γι’ αυτή στην Τροία ( ότι ήταν η αιτία για
την άλωσή της) και στην Ελλάδα ( ότι είναι έντονα μισητή από τους
συμπατριώτες της και θεωρείται μοιχαλίδα, καταραμένη, αιτία να χαθούν τόσες
ζωές) (γ) τονίζεται η τραγικότητά της ( το γεγονός ότι δεν επέλεξε η ίδια
τίποτα από όλα αυτά)

24.  Για ποιους άλλους λόγους ο Ευριπίδης εμφανίζει έναν Έλληνα, έναν νικητή του πολέμου της
Τροίας στους Αθηναίους θεατές (μετά την ήττα στη Σικελία) να αναφωνεί: «την κούρσεψα, μα πάω
κι εγώ χαμένος;» (στ. 130, βλ. και παράλληλο κείμενο 5, σελ. 19 βιβλίου)

25.  Για ποιους άλλους λόγους ο Ευριπίδης εμφανίζει έναν Έλληνα, έναν νικητή του πολέμου της
Τροίας στους Αθηναίους θεατές (μετά την ήττα στη Σικελία) να αναφωνεί: «την κούρσεψα, μα πάω
κι εγώ χαμένος;» (στ. 130, βλ. και παράλληλο κείμενο 5, σελ. 19 βιβλίου)

26. Η διαμάχη Αίαντα και Οδυσσέα για τα όπλα του Αχιλλέα. Ο
γενειοφόρος Αίαντας βρίσκεται αριστερά και ο αγένειος
Οδυσσέας στα δεξιά. Στη μέση ο Αγαμέμνονας προσπαθεί
να τους χωρίσει. Υδρία, Ομάδα του Λέαγρου.

27. • θύματα μιας «κρίσης» («κρίση του Πάρη» για την
ομορφότερη θεά και «κρίση περί των όπλων» για τα
όπλα του Αχιλλέα)
• θύματα πολέμου
• σημαδεύονται και οι δύο από την απώλεια
αγαπημένων προσώπων
• και οι δύο βρίσκονται μακριά από την πατρίδα τους,
χωρίς να υπάρχει άμεσα ελπίδα επιστροφής
• περιέπεσαν απότομα από την ευτυχία στη δυστυχία
(περιπέτεια)
• υποφέρουν χωρίς να έχουν καμιά ευθύνη και δεν
ορίζουν οι ίδιοι τη μοίρα τους
• είναι τραγικά πρόσωπα
Η διαμάχη Αίαντα και Οδυσσέα για τα όπλα του Αχιλλέα. Ο
γενειοφόρος Αίαντας βρίσκεται αριστερά και ο αγένειος
Οδυσσέας στα δεξιά. Στη μέση ο Αγαμέμνονας προσπαθεί
να τους χωρίσει. Υδρία, Ομάδα του Λέαγρου.

29. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
(α) ποια μπορεί να είναι
τα συναισθήματα του
Τεύκρου με όσα έχει
περάσει και περνάει;

30. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
(α) ποια μπορεί να είναι
τα συναισθήματα του
Τεύκρου με όσα έχει
περάσει και περνάει;
Έκπληξη, ταραχή (για την
ομοιότητα της γυναίκας
που βλέπει με την Ελένη),
θυμός, οργή, μίσος (για την
Ελένη), θλίψη, οδύνη (για
την εξορία από την πατρίδα
του), πόνος, ταπείνωση,
ενοχή (για το θάνατο του
Αίαντα)

31. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
(β) ποια συμπεράσματα βγάζουμε για το χαρακτήρα του; (
στοιχεία ΗΘΟΥΣ του Τεύκρου)

32. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
(β) ποια συμπεράσματα βγάζουμε για το χαρακτήρα του; (
στοιχεία ΗΘΟΥΣ του Τεύκρου)
Επάνω του συσσωρεύονται τα δεινά του πολέμου και οι ανατροπές που
αυτός επέφερε. Νικητής, αλλά εξόριστος και ανέστιος: ως γνήσιος γόνος
αριστοκρατικής γενιάς, με αίσθημα αξιοπρέπειας αποδέχεται την ποινή
που του επέβαλε ο πατέρας του και αναγνωρίζει έμμεσα πως δεν έπραξε
το χρέος του απέναντι στον αδελφό του εφόσον άφησε ατιμώρητο τον
θάνατό του. Παρορμητικός, εύπιστος και αφελής, παρασύρεται από τα
αισθήματά του και αδυνατεί να συγκρατήσει το μίσος του απέναντι σ’ αυτή
που θεωρεί αιτία της δυστυχίας του. Είναι όμως πρόθυμος να ζητήσει
συγγνώμη για τη στάση του απέναντι σε μια άγνωστη γυναίκα, που το
μόνο της έγκλημα είναι η ομοιότητά της με την Ελένη. Παρουσιάζεται
κάπως επιπόλαιος αφού εύκολα υιοθετεί την ιδέα της ομοιότητας των
δύο γυναικών και δεν υποψιάζεται τίποτα παρά τις επίμονες ερωτήσεις
της «άγνωστης» γυναίκας. Ταπεινωμένος και γεμάτος ανασφάλεια
προσφεύγει στους θεούς για να του δείξουν το δρόμο προς την Κύπρο.
Εκφράζει την ευαρέσκειά του στην Ελένη για τη στάση που τήρησε
απέναντί του και τις πληροφορίες που του έδωσε.

33. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
(α) ποια μπορεί να είναι
τα συναισθήματα της
Ελένης με όσα έχει
περάσει και περνάει;

34. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
(α) ποια μπορεί να είναι
τα συναισθήματα της
Ελένης με όσα έχει
περάσει και περνάει;
Έκπληξη, επιθυμία να μάθει για
την Τροία, αγωνία, πόνος για τη
δυσφήμηση του ονόματός της,
θρήνος για το φημολογούμενο
θάνατο του Μενέλαου καθώς και
των άλλων μελών της οικογένειάς
της, ενοχές, απόγνωση.
Αχ! συμφορές μου.

35. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
(β) ποια συμπεράσματα βγάζουμε για το χαρακτήρα της; (
στοιχεία ΗΘΟΥΣ της Ελένης)

36. Μέσα από τα λόγια των δύο πρωταγωνιστών μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για την
προσωπικότητα ( ΗΘΟΣ των ηρώων), όπως και για το τι νιώθει ο καθένας!
Η Ελένη στη σκηνή αυτή μας παρουσιάζει μια άλλη διάσταση της
προσωπικότητάς της. Eίναι μια γυναίκα διπλωμάτισσα, ευφυής, που ξέρει
να αποφεύγει τις κακοτοπιές. Δεν αποκαλύπτει την ταυτότητά της και
δεν μπαίνει στον κόπο να βγάλει τον Τεύκρο από την πλάνη του.
Κατορθώνει να αποσπάσει έντεχνα πληροφορίες από τον Τεύκρο που της
είναι χρήσιμες. Παρουσιάζεται ψύχραιμη και αντιμετωπίζει κόσμια τις
πληροφορίες τόσο για την οικογένειά της όσο κι εκείνες για τη γνώμη
που έχουν σχηματίσει οι Έλληνες γι’ αυτήν. Πάνω από όλα όμως είναι μια
τραγική ηρωίδα αφού πάσχει άδικα έχοντας όπως φαίνεται χάσει και την
τελευταία της ελπίδα, τον ερχομό του Μενέλαου. Εδώ όμως προστίθεται
και κάτι ακόμη: η ενοχή που βαραίνει την ηρωίδα, αφού πήρε άθελα στο
λαιμό της τη μάνα και τα αδέρφια της, που δεν άντεξαν την υποτιθέμενη
ντροπή της. Αυτή η ακούσια ευθύνη και το πνιγηρό αδιέξοδο στο οποίο
έχει εγκλωβιστεί συνθέτουν την τραγικότητά της και συγκλονίζουν τους
θεατές, που βιώνουν έντονα το «έλεον» και τον «φόβο».
(β) ποια συμπεράσματα βγάζουμε για το χαρακτήρα της; (
στοιχεία ΗΘΟΥΣ της Ελένης)

37. Ας γίνουμε πάλι ολίγον σκηνοθέτες, σκηνογράφοι και ενδυματολόγοι (στοιχεία ΟΨΗΣ)
 Που στέκεται ο Τεύκρος; Πώς θα περιγράφατε το σκηνικό; Και πώς νομίζετε πως είναι
ντυμένος με βάση το κείμενο; ( Ποια είναι η ΣΚΕΥΗ του);

38. Ας γίνουμε πάλι ολίγον σκηνοθέτες, σκηνογράφοι και ενδυματολόγοι (στοιχεία ΟΨΗΣ)
 Που στέκεται ο Τεύκρος; Πώς θα περιγράφατε το σκηνικό; Και πώς νομίζετε πως είναι
ντυμένος με βάση το κείμενο; ( Ποια είναι η ΣΚΕΥΗ του);
Στέκεται ανάμεσα στο ανάκτορο (83-
86) και τον τάφο του Πρωτέα,
απέναντι από την Ελένη (88)
Διαθέτει τόξο και φαρέτρα (στ. 94).
Φορά ρούχα ταλαιπωρημένα, ίσως
κουρελιασμένα λόγω των κακουχιών που
πέρασε ταξιδεύοντας στα πέλαγα,
διωγμένος από την πατρίδα του.

39. Ο Τεύκρος ήρθε από τη δεξιά πάροδο (όπως όλοι όσοι έρχονται από την πόλη ή το λιμάνι). Αν
ερχόταν από την ύπαιθρο θα έμπαινε από την αριστερή.
 Από ποια πάροδο θα φύγει και γιατί;
Γυναίκα, γεια σου!
Φεύγω για την Κύπρο.
Μα πόσο
μοιάζει στην
Ελένη;
Φτυστές είναι!

40. Ο Τεύκρος ήρθε από τη δεξιά πάροδο (όπως όλοι όσοι έρχονται από την πόλη ή το λιμάνι). Αν
ερχόταν από την ύπαιθρο θα έμπαινε από την αριστερή.
 Από ποια πάροδο θα φύγει και γιατί;
Γυναίκα, γεια σου!
Φεύγω για την Κύπρο.
Μα πόσο
μοιάζει στην
Ελένη;
Φτυστές είναι!
Ο Τεύκρος θα φύγει από τη δεξιά ως
προς τους θεατές πάροδο, αφού
σκοπός του είναι να αναχωρήσει από
το λιμάνι για την Κύπρο.

41. Οι καινοτομίες του Ευριπίδη
• αλλαγή του μύθου της Ελένης
• επίσκεψη του Τεύκρου στην Αίγυπτο με εντολή
Απόλλωνα (δεν αναφέρεται σε άλλες πηγές)
• θάνατος της Λήδας και των αδερφών της Ελένης
εξαιτίας της
Οι καινοτομίες αυτές κάνουν πιο τραγική τη θέση
της Ελένης. Η υποτιθέμενη συμπεριφορά της είχε
τραγικά αποτελέσματα για τους αγαπημένους της.

43. https://www.youtube.com/watch?v=yaW17McdcBU
Σκηνή: Ελένη- Τεύκρος
(Αμαλία Τσεκούρα- Κωσταντίνος Χατζησάββας)
Σκηνοθεσία: Γιάννης Παρασκευόπουλος