1. ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ
ΣΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΗΛΙΑΝΝΑ ΜΑΝΙΑΔΑΚΗ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
ΠΑΓΝΗ

2. ΟΡΙΣΜΟΣ
 Υπερτρίχωση ονομάζεται η εμφάνιση στις γυναίκες
τριχoφυίας σε μέρη που φυσιολογικά είναι άτριχα
 Δασυτριχισμός ( hirsutism ) : υπερτρίχωση σε
ανρδογονοεξαρτώμενα ημεία
 στις παρειές
 στο υπογένειο (πηγούνι)
 στο θώρακα
 στο άνω τμήμα της κοιλιάς

3. ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ
 Οικογενής : Μεσόγειος, Μέση Ανατολή
 Συμπτωματική :
αυξημένη παραγωγή ή ευαισθησία στα ανδρογόνα

4. ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΤΡΙΧΟΦΥΙΑΣ
 Η ανάπτυξη των τριχών εξαρτάται
από τα ανδρογόνα
 η ευαισθησία των τριχών στα
ανδρογόνα δεν είναι η ίδια σε όλες
τις περιοχές
 εξαρτάται από την ποσότητα και
την δραστικότητα του ενζύμου
5α-αναγωγάση (5-α ρεδουκτάση)

5. ΒΑΘΜΟΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ
ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ
 Οι τρίχες του κεφαλιού
 των φρυδιών
 οι βλεφαρίδες
δεν εξαρτώνται από τα ανδρογόνα
 οι τρίχες του προσώπου
 της μασχάλης
 του θώρακα
 της κοιλιάς
 του εφηβαίου
εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ανδρογόνα
 Οι τρίχες των άκρων και
 της πλάτης
εξαρτώνται σε μικρό βαθμό από τα ανδρογόνα.

6. ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΑ
ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ
 Καρυότυπος ΧΥ
 Παραγωγή ανδρογόνων
 Ανεπάρκεια υποδοχέα
 Χωρίς τριχοφυία

7. ΒΑΡΥΤΗΤΑ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ

8. ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 ΜΗ ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ

9. ΔΔ ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 MH ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ

10. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Σύνδρομο CUSHING
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

11. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Νόσος CUSHING'S
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

12. Κλινική εκτίμηση ΣΠΩ
Ιστορικό:
 Aνάπτυξη
 Εφηβεία
 Εμμηναρχή
Κλινικά σημεία :
 Μελανίζουσα ακάνθωση
 ΑΠ
 ΒΜΙ
 Περιφέρεια μέσης
 Βαθμός τριχοφυίας
 Ακμή
 Aλωπεκία

13. ΣΠΩ – ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
1. Διαταραχές εμμηνορρυσίας :
 αραιομηνόρροια < 8 κύκλοι/ έτος
- πρωτοπαθής : μετά την εμμηναρχή
- δευτεροπαθής : χωρίς Ε.Ρ.> 6 μήνες (17-77%)
 πρωτοπαθής αμηνόρροια (>16 ετών)
 λειτουργικές αιμορραγίες (29% )
οφείλονται στην απουσία ή σπάνια εμφάνιση ωοθυλακιορρηξίας.
2. Σημεία υπερανδρογοναιμίας :
 υπερτρίχωση ( μέτρια)
 ακμή
 σμηγματόρροια (λιπαρότητα του δέρματος και του τριχωτού της
κεφαλής)
 αλωπεκία
3. Παχυσαρκία :
δεν έχει απόλυτη διαγνωστική αξία
επιβαρυντικό στοιχείο διότι συνοδεύεται από αντίσταση στην ινσουλίνη
και υπερινσουλιναιμία
4. Στειρότητα : σχετίζεται με την ανωοθυλακιορρηξία

14. ΣΠΩ- ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
1. Διαταραχές κύκλου 75%
2. Ανδρογόνα 60-80% (20-40%κφ)
- Free- testosterone (όχι ολική )
- DHEAS
 Υπερτρίχωση 60%
 Ακμή 15-25%
 Μελανίζουσα ακάνθωση 10%
 Αλωπεκία 5%
3. Πολυκυστικές ωοθήκες 75% (ψευδώς +)

15. ΣΠΩ : US κριτήρια
Πολυκυστικές ωοθήκες:
τουλάχιστον η μία με
όγκο >10ml
ή
≥12 ωοθηλάκια με
διάμετρο 2-9 mm
23% σε φυσιολογικές

16. ΚΡΙΤΗΡΙΑ - ΦΑΙΝΟΤΥΠΟΙ

17. ΟΡΙΣΜΟΣ
ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ
ΩΟΘΗΚΩΝ (ΣΠΩ)
1. Αυξημένα ανδρογόνα
Κλινικά σημεία (υπερτρίχωση) ή Υπερανδρογοναιμία
2. Διαταραχές λειτουργίας ωοθηκών
- Διαταραχές ωοθυλακιορηξίας
3. Πολυκυστικές ωοθήκες:
(≥12 ωοθυλάκια σε μία ωοθήκη 2-9 mm
± όγκος ωοθηκών >10 cm3 )
2 από τα 3
Αποκλεισμός άλλων αιτιών περίσσειας ανδρογόνων

18. EΦΗΒΗ ΓΥΝΑΙΚΑ - Κίνδυνος υπερδιάγνωσης ΣΠΩ
 Η διάγνωση απαιτεί παρουσία και των 3 στοιχείων
1. ολιγομηνόρροια ή αμηνόρροια μετά ≥ 2 έτη από την εμμηναρχή (ή
πρωτοπαθής αμηνόρροια σε ηλικία 16 ετών)
2. Πολυκυστικές ωοθήκες σε US (>10 cm3 )
3. Υπερανδρογοναιμία

19. ΣΠΩ- ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η αντιμετώπιση του συνδρόμου έχει ως στόχο την αντιμετώπιση των
εξής καταστάσεων:
 Διαταραχές του κύκλου
 Ανωοθυλακιορρηξία
 Υπερανδρογοναιμικές εκδηλώσεις
 Αντίσταση στην ινσουλίνη
 Πρόληψη του καρκίνου του ενδομητρίου ή των μαστών (από τη
συνεχή υπεροιστρογοναιμία)
 Οι νεαρές, παχύσαρκες γυναίκες με ΣΠΩ διατρέχουν αυξημένο
κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων στην ενήλικη ζωή

20. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Νόσος CUSHING'S
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

21. ΣΥΝΔΡΟΜΟ HAIRAN
 HA Hyperandrogenism
 IR Insulin Resistance
 AN Acanthosis Nigricans
 Τύπου Α –
κληρονομούμενο
Μεταλλάξεις υποδοχέων
ινσουλίνης ή διαταραχές
ευαισθησίας κυττάρων
στόχων
 Τύπου Β – επίκτητο
Αυτοαντισώματα
υποδοχέων ινσουλίνης

22. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Νόσος CUSHING'S
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

23. ΣΥΕ
Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων
 Τύπος Ι : 21α-υδροξυλάση
(Ρ450c21) - αρρενοποίηση
90%
 Τύπος ΙΙ : 21α-υδροξυλάση
αρρενοποίηση & απώλεια άλατος
 Τύπος ΙΙΙ : 11β-υδροξυλάση
αρρενοποίηση & υπέρταση
 Τύπος ΙV : 3β-ΟΗ-στεροειδική
δεϋδρογενάσης - άρρενα ή θήλυ
ψευδοερμαφροδιτισμό

24. ΣΥΕ + E Φ HBEIA
Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων
(Non Classic – Late Onset)
H αρρενοποίηση εμφανίζεται κατά την εφηβεία με:
 υπερτρίχωση
 ακμή
 ολιγοαμμηνόρροια
 διαταραχές ωορρηξίας
 κλειτοριδομεγαλία (>35mm)
 στειρότητα
 σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

25. Μη Κλασική ΣΥΕ

26. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Σ. CUSHING
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

27. ΣΥΝΔΡΟΜΟ CUSHING
ΥΠΟΦΥΣΗ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ
 ACTH κορτιζόλη + ανδρογόνα
1. υποφυσιακό σύνδρομο Cushing (ΝΟΣΟΣ) 70%
καλοήθες αδένωμα υπόφυσης
2. επινεφριδιακό σύνδρομο Cushing
όγκοι ή υπερπλασία
3. παρανεοπλασματικό σύνδρομο Cushing
όγκοι εκτός υπόφυσης- επινεφριδίων
(πχ μικροκυτταρικός καρκίνος των πνευμόνων)

28. Σ. CUSHING – ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

29. Σ. CUSHING – ΚΛΙΝΙΚΗ
ΕΙΚΟΝΑ

30. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Νόσος CUSHING'S
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

31. ΟΓΚΟΙ
ΩΟΘΗΚΩΝ - ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ
’Εντονα υπερανδρογονικά
κλινικά στοιχεία  Όγκοι ωοθηκών
 εμφανίζονται απότομα
 Αρρενοβλάστωμα
 Γοναδοβλάστωμα
 εξελίσσονται ραγδαία  Αδένωμα επινεφριδίων
 Καρκίνωμα επινεφριδίων
 lipoid cell tumors,
 τεστοστερόνης >2ng/ml .  δυσγερμίνωμα
(όγκοι ωοθηκών)  Όγκος brenner's
 Υψηλά DHEA και DHEA-S  granulosa-theca cell tumors
 Θήκωμα της κύησης-
(όγκοι επινεφριδίων)

32. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Νόσος CUSHING'S
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

33. ΑΡΡΕΝ ΨΕΥΔΕΡΜΑΦΡΟΔΙΤΙΣΜΟΣ ή
46 ΧΥ DSD (Disorders of Sexual Develpoment)
 Καρυότυπος 46ΧΥ
1. Διαταραχές στη σύνθεση της τεστοστερόνης (ΣΥΕ)
2. Διαταραχές στον υποδοχέα της τεστοστερόνης (σ. αντίστασης στα ανδρογόνα)
3. Διαταραχές στη δράση των ανδρογόνων (ανεπάρκεια 5α-ρεδουκτάσης)
Στη γέννηση συνήθως φαινότυπος θήλεως
Στην παιδική ηλικία ύποπτη η βουβωνοκήλη σε κορίτσι
Στην εφηβεία αρρενοποίηση
- τριχοφυία ανδρικού τύπου
- μυική ισχύς «
- βράγχος φωνής
- κλειτοριδομεγαλία
T/DHT
h-CG test
Γονιδιακός έλεγχος
SOS! Γοναδεκτομή <10 ετών ( κακοήθης εξαλλαγή)

34. ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΣΠΩ (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
 Σύνδρομο HAIRAN
( Η yperandrogenic- Insulin Resistance- Acanthosis
Nigricans )
 Μη κλασσική ΣΥΕ
(συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων)
 Νόσος CUSHING'S
 Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
 Άρρεν ψευδερμαφροδιτισμός
 Φάρμακα ανδρογόνα (αναβολικά)

35. ΦΑΡΜΑΚΑ – ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ - ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ
Φυσικές ή τεχνητές ενώσεις που δρουν με τρόπο παρόμοιο με την
ορμόνη τεστοστερόνη :
- ανάπτυξη των ανδρικών χαρακτηριστικών του φύλου (ανδρογόνος
δράση)
- σταδιακή αύξηση του μυϊκού ιστού (αναβολική δράση)
Παρενέργειες Αναβολικών στους εφήβους :
 Σοβαρή ακμή στο πρόσωπο και στο σώμα
 ανδρογενής σωματοκατασκευή στις κοπέλες
 αναστολή της σωματικής ανάπτυξης εξαιτίας της πρώιμης σύγκλισης
των επιφύσεων των οστών*

36. ΦΑΡΜΑΚΑ – ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ
* Οι παρενέργειες αυτές μπορεί να είναι μόνιμες

37. ΔΔ ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 ΜΗ ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ

38. ΜΗ ΑΝΔΡΟΓΟΝΟ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ
 ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΩΜΑ
 ΝΕΥΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ
 ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ
 ΑΚΡΟΜΕΓΑΛΙΑ
 ΠΟΡΦΥΡΙΑ
 ΧΡΟΝΙΟΣ ΕΡΕΘΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ
 Εκσεσημασμένο ξύρισμα
 Κατάχρηση αποτριχωτικών
 Χρόνια χρήση ρετινοικού οξέος
 ΦΑΡΜΑΚΑ
 Φαινυτοινη
 Κυκλοσπορίνη
 Μινοξιδίλη
 Αναστολείς διαύλων Ca
 Διαζοξίδη
 Ερυθροποιητίνη

39. ΔΔ ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
 ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 ΜΗ ΑΝΔΡΟΓΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ
 ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ

40. ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ
 Υπερτρίχωση
 Φυσιολογική λειτουργία ωοθηκών (δύσκολη η
επιβεβαίωση !!! )
 Φυσιολογικά επίπεδα ανδρογόνων
 Αυξημένη δράση 5 α -ρεδουκτάσης στο θύλακο της τρίχας
(3α-androstanediol glucuronide, μεταβολίτης της DHT )
 15% έως 25% (αναλόγως του ενδοκρινολογικού ελέγχου)

41. ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΛΥΚΑΝΘΡΩΠΟΥ
 γενετική μετάλλαξη
 1/ δισεκατομμύριο
ανθρώπους
 100 περιπτώσεις

42. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
 Τεστοστερόνη (free)
 DHEA-S (DHEA)
 DOC
 Δ4 - Androstenedione
 LH, FSH
 PRL
 β-HCG
 TSH, FT4, FT3
 17-ΟΗΡ
 Synacthen test
 Κορτιζόλη ούρων 24ώρου
 Τεστ καταστολής με δεξαμεθαζόνη
 US έσω γεννητικών οργάνων / (επινεφριδίων)
 CT / MRI επινεφριδίων
~~~~~
 Καρυότυπος (46 XY)
 T/DHT
 H-CG test
 Γονιδιακός έλεγχος

43. Y ΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ – ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
 Απότομη έναρξη  Περιεφηβική έναρξη
 Ραγδαία εξέλιξη  Αργή εξέλιξη
 Αρρενοποίηση  Χωρίς
αρρενοποίηση
SOS !!!
ΑΜΕΣΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ

44. ΘΕΡΑΠΕΙΑ

45. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ - ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ
 Μηχανική αφαίρεση
 Καταστολή παραγωγής ανδρογόνων
 Περιφερικός αποκλεισμός ανδρογόνων

46. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ - ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ
ΧΩΡΙΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ
 Βαφή
 Αποτρίχωση
- Χημική
- Μηχανική
- Laser
 Ηλεκτρόλυση

47. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ - ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ
 Απώλεια βάρους (αύξηση της steroid hormone binding protein )
 Αντισυληπτικά (οιστρογόνα - προγεστερόνη) καταστολή των
γοναδοτροπινών, μείωση της παραγωγής ανδρογόνων από τις
ωοθήκες
- Ethinylestradiol / cyproterone acetate
 Αντιανδρογόνα
- Spironolactone (διουρητικό) : 50 - 100 mg χ 2/24ωρο
- Flutamide (ηπατοτοξικό)
- Cyproteron-acetate : 50 -200mg /24ώρο
 Finasteride : αναστολέας 5 α -ρεδουκτάσης 5 mg /24ώρο
 eflornithine (Vaniqa cream) χ2 τοπικά στο πρόσωπο (αναστολή
ενζύμου ornithine decarboxylase ) επιβράδυνση ρυθμού ανάπτυξης
τριχών
 Αγωγή >12 μήνες ,για έτη
 Διακοπή αγωγής, επανεμφάνιση τριχοφυίας

48. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ - ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ ΜΕ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ
 ΣΠΩ
 αντιανδρογόνα, αντισυλληπτικά
 αντιοιστρογόνα (ταμοξιφαίνη) και γοναδοτροπίνες για τη
θεραπεία της ανωορρηξίας και της στειρότητας
 Σ. HAIRAN
 Metformin 850 mg x1 (x2)/ 24 ώρο
 ΣΥΕ
 υδροκορτιζόνης 12-15 mg/m2 επιφανείας σώματος /
24ώρο
 ή δεξαμεθαζόνης 250-500 μg/24ώρο (ενήλικη)
 ΟΓΚΟΙ
 Χειρουργική αφαίρεση

49. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ
ΕΦΗΒΕΙΑ
ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ

50. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ
ΕΦΗΒΕΙΑ
ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ

51. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ
ΕΦΗΒΕΙΑ
ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ
ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ - ΑΚΜΗ

52. ΑΚΜΗ

53. ΟΡΙΣΜΟΣ
 A κμή - Acne Vulgaris
 Ασθένεια του δέρματος , των σμηγματογόνων
αδένων (πρόσωπο, ράχη, στήθος)
 85% των περιπτώσεων είναι έφηβοι
 Ξεκινάει κατά τη διάρκεια της εφηβείας (στα
κορίτσια με την έναρξη της εμμήνου ρύσεως)

54. Οι τύποι των βλαβών στην ακμή είναι :
 Οι φαγέσωρες , άσπροι - μαύροι
 Οι βλατίδες , τα κόκκινα σπυριά
 Οι φλύκταινες , σπυριά με πύον
 Τα οξείδια (κύστεις)
 Τα οζίδια
 Οι φλύκταινες και τα οξείδια όταν φύγουν, μπορεί να
αφήσουν ουλές .

55. ΑΚΜΗ - AITIA
Οφείλεται κυρίως στην αντίδραση
του οργανισμού σε
 μεγάλες ποσότητες ανδρογόνων
(τεστοστερόνη)
 βακτήρια
 κοινές αλλεργίες σε τρόφιμα

56. ΑΚΜΗ -
ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ
Η ακμή είναι πάθηση της τριχοσμηγματογόνου μονάδας
 υπερλειτουργία του σμηγματογόνου αδένα
 υπερέκκριση ανδρογόνων .
 πλημμελής κερατινοποίηση - αποφράξη του στόμιου
του τριχοσμηγματογόνου πόρου - άθροιση του
σμήγματος - περαιτέρω διάταση - τελικά ρήξη του
τριχοθυλάκου
 προπιονικό βακτήριο της ακμής (P. Acnes) -
φυσιολογικός έποικος του τριχοσμηγματογόνου
πόρου.
 αυξηση σε αριθμό - διάσπαση των τριγλυκεριδίων
του σμήγματος - αυξημένη παραγωγή ελευθέρων
λιπαρών οξέων - ερεθισμός στο δέρμα.
 ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ παράγοντες (γονείς με το ίδιο λιπαρό
δέρμα),
 ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ παράγοντες (καλλυντικά, φάρμακα,
κλιματολογικές συνθήκες).

57. ΑΚΜΗ - ΜΟΡΦΕΣ
 Κοινή ακμή των εφήβων
 Ροδόχρους ακμή των ενηλίκων
 Νεογνική ακμή: μετά τη γέννηση ,συνήθως αγόρια, εξανθήματα στα
μάγουλα, υποχωρεί σε έξι μήνες
 Επαγγελματική ακμή: ορυκτέλαια, σε μηρούς και βραχίονες.
 Τροπική ακμή: σε ναυτικούς (μηχανοστάσια) , στη ράχη, στο στέρνο
και στον κορμό.
 Ιατροφαρμακευτική ακμή : φάρμακα όπως ανδρογόνα,
αναβολικά, κορτιζόνη, αντιεπιληπτικά.
 Ακμή από καλλυντικά: περιέχουν φαγεσωρογόνα υλικά (βαζελίνη,
λανολίνη, φυτικά ή χημικά έλαια)
 Ακμή λόγω νόσου : περίσσεια ανδρογόνων (ΣΠΩ, ΣΥΕ, όγκος)

58. ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΑΚΜΗΣ
ήπια :λίγοι φαγέσωρες (<10), πηγούνι, μέτωπο
λίγες βλατίδες και φλυκταινίδια
μέτρια : περισσότερες βλάβες (10-40)
φαγέσωρες, βλατίδες και φλύκταινες
μερικά οζίδια
βαριά : εκτεταμένες βλάβες
οζίδια και κύστεις
1990, the American Academy of Dermatology

59. ΑΚΜΗ
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥ
ΕΛΕΓΧΟΥ
1. πολύ βαρειά ακμή - αρνητικό οικογενειακό ιστορικό
ακμής
2. μέτρια ακμή - διαταραχές εμμηνορυσίας ή υπερτρίχωση
3. μέτρια ακμή - δεν ανταποκρίνεται στη συμβατική
θεραπεία
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ

60.  ΠΡΩΙΜΗ ΗΒΗ
 ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ
 ΣΥΕ
(συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων)
 ΟΓΚΟΣ (παράγει ανδρογόνα)
- ωοθηκών, όρχεων, επινεφριδίων

61. ΑΚΜΗ – ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
 ΠΡΩΙΜΗ ΗΒΗ
 ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ
 ΣΥΕ
(συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων)
 ΟΓΚΟΣ (παράγει ανδρογόνα)
- ωοθηκών, όρχεων, επινεφριδίων

62. ΠΡΩΙΜΗ ΗΒΗ
 Κορίτσια < 8 ετών
 Αγόρια < 9 ετών

63. ΑΚΜΗ – ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
 ΠΡΩΙΜΗ ΗΒΗ
 ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ
 ΣΥΕ
(συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων)
 ΟΓΚΟΣ (παράγει ανδρογόνα)
- ωοθηκών, όρχεων, επινεφριδίων

64. ΣΥΕ
Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων
 N εογνό : χωρίς κρίση απώλειας άλατος
δεν γίνεται αντιληπτή στα αγόρια κατά
τη γέννηση.
 Παιδί : πρώιμα σημεία αρρενοποίησης
- ταχεία αύξηση
- ακμή
- τριχοφυΐα
- βαρύτητα της φωνής
- υπερβολική μυϊκή ανάπτυξη
- επιτάχυνση της οστικής ωρίμανσης
(τελικό κοντό ανάστημα )

65. ΑΚΜΗ – ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
 ΠΡΩΙΜΗ ΗΒΗ
 ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ
 ΣΥΕ
(συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων)
 ΟΓΚΟΣ (παράγει ανδρογόνα)
- ωοθηκών, όρχεων, επινεφριδίων

66. ΟΓΚΟΙ ΟΡΧΕΩΝ
 1 : 100.000 παιδιά
 Είναι ο πιο συχνός καρκίνος 15-35 ετών
 Αυξημένη συχνότητα σε κρυψορχία , διαταραχές
διαφοροποίησης φύλου ( intersex )
 ΨΗΛΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΧΕΩΝ!

67. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
 Testosterone - free testosterone
 DHEAS
 LH και FSH, LH/FSH (ΣΠΩ)
 17-ΟΗΡ (ΣΥΕ)
 β-HG, a-FP, LDH (δείκτες Ca)
 Synacthen test (ΣΥΕ)
 LHRH test (πρώιμη ήβη)
 US έσω γεννητικών οργάνων / όρχεων
 US κοιλίας
 (US ) /CT/MRI επινεφριδίων

68. ΘΕΡΑΠΕΙΑ

69. ΘΕΡΑΠΕΙΑ
 60% καλλυντική θεραπεία
 40% ιατρική αγωγή
 Συχνά τα αγόρια ΔΕΝ αναζητούν ιατρική βοήθεια
 Τα κορίτσια είναι πιο εύκολο να εκφραστούν, να
παραδεχτούν ότι έχουν πρόβλημα με το δέρμα τους
και να ζητήσουν ιατρική συμβουλή
 Είναι πολύ δύσκολο για τους εφήβους να περιμένουν,
και η ακμή θέλει αρκετό χρόνο για να υποχωρήσει

70. ΘΕΡΑΠΕΙΑ
 ελάχιστη βελτίωση στις πρώτες δύο εβδομάδες

υποχωρεί σταδιακά μετά από 3 μήνες

71. ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι επηρεάζει σημαντικά
Ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο
 φυτικά λίπη > ζωικά
 τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες (φρούτα - λαχανικά)
 λιγότερη ζάχαρη
 λιγότερο αλάτι και συντηρητικά

72. ΑΚΜΗ -
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
 Πλύσιμο με υγρό καθαριστικό για την απομάκρυνση του σμήγματος
 Αποφυγή χρήσης τοπικά λιπαρών κρεμών (μόνο oil free).
 Αντενδείκνυται ο ‘καθαρισμός’ από αισθητικό κατά τη διάρκεια της θεραπείας
ή από τον ασθενή
 Αποφυγή υγρασίας και υπερβολικής θερμότητας
 Τοπική αγωγή για πρόληψη νέων αλλοιώσεων
(Αζελαϊκό, Ανταλαπένη, Ρετινοϊκό οξύ, Ταζαροτένη)
 Όταν δεν υποχωρεί με τοπική αγωγή, ο ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ θα
κρίνει
 εάν θα συνεχίσει την αγωγή με φάρμακα από το στόμα
 Να ερευνήσει για τυχόν ορμονική διαταραχή
 Να ξεκινήσει, όπου κρίνει, θεραπεία με ισοτρετινοΐνη

73. ΑΚΜΗ -ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
 ΗΠΙΑ ΑΚΜΗ
Τοπική θεραπεία
 αζελαϊκό οξύ, ρετινοϊκό οξύ, υπεροξείδιο του βενζολίου
 αντιμικροβιακά (ερυθρομυκίνη, κλινδαμυκίνη)
 ( κορτιζόνη)
 ΜΕΤΡΙΑ – ΣΟΒΑΡΗ ΑΚΜΗ
Συστηματική (από του στόματος) θεραπεία
 αντιβιοτικά (τετρακυκλίνες, ερυθρομυκίνη) για μεγάλο χρονικό
διάστημα
 ΒΑΡΙΑ ΑΚΜΗ
 ισοτρετινοίνη (έγκριση και σχετική υπογραφή του ασθενούς γιατί
είναι τερατογόνο )
 κορτιζόνη per os
 αντιανδρογόνο (cyproterone acetate) + οιστρογόνο

74. LASER

75. ΣΥΝΗΘΩΣ…
 Η κοινή ακμή δεν είναι αρρώστια.
 Είναι φυσιολογική διαδικασία που θα
διαρκέσει χρόνια.
 Είναι λοιπόν σημαντικό, ο έφηβος
να καταλάβει το μηχανισμό της, ώστε
συνειδητοποιημένα να ακολουθήσει
την όποια φαρμακευτική αγωγή και
καθημερινή περιποίηση του
δέρματος του.

76. Η ακμή, αν και δεν έχει αξιόλογη επίδραση στη σωματική
υγεία του ατόμου, έχει σοβαρές ψυχολογικές και
κοινωνικές επιπτώσεις:
 άγχος και φόβο απόρριψης από το αντίθετο φύλο
 μειωμένη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση
 χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο ή στην εργασία.
Σε πολλά άτομα τα σημάδια της ακμής στο πρόσωπο
αποτελούν
« ένα τείχος» που τους χωρίζει από τον έξω κόσμο.

77. Η κοινή ακμή πρέπει να αντιμετωπίζεται έγκαιρα
γιατί
τα τραύματα και οι ουλές που αφήνει στην
ψυχή . του εφήβου
είναι συχνά βαθύτερα από τις ουλές που ίσως
. αφήνει στο δέρμα του

78. ΚΟΙΤΑΞΤΕ ΤΟΝ ΕΦΗΒΟ ΣΤΑ
ΜΑΤΙΑ

79. ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ
ΙΑΤΡΙΚΗΣ
 ΜΕΥ:Μονάδα Εφηβικής Υγείας τού Νοσοκομείου Παίδων
«Π. & Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ» , Αθήνα
 Μονάδα Εφήβων, Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη
 Κέντρο Πρόληψης και Υγείας των Εφήβων (KE.ΠY.E):
www.ephebiatrics.gr
 International Association for Adolescent Health:
www.iaah.org
 Society for Adolescent Medicine:
www.adolescenthealth.org

80. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

84. Trichology 2012
 Circulating androgen levels (T, fT, 17-OHP) were significantly raised in PCOS group,
compared with IH women (P value <0.05 in all comparisons) [Table 1]. However, there
was no statistically significant difference between serum levels of DHEAS between the
groups. USG changes consistent with polycystic ovarian morphology were observed in
79% of PCOS patients .

85. ΟΡΜΟΝΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ
75-85%
 ΣΠΩ 70–80%
 ΣΥΕ 5-10% (ίσως υποεκτιμάται)
 Υποθυρεοειδισμός 0.7%
 Υπερπρολακτιναιμία 0.3%
 Σύνδρομο Cushing's 0,1%
 Παχυσαρκία
 Σύνδρομα εκσεσημασμένης αντίστασης στην ινσουλίνη
 Aκρομεγαλία
 Hyperreactio luteinalis of pregnancy
(υπερθήκωση της κύησης)

86. Algorithm for the etiological diagnosis of hirsutism. 1–24 ACTH, cosyntropin; 17-OHP, 17-
hydroxyprogesterone; CT, computed tomography; MR, magnetic resonance; NCCAH, non-
classic congenital adrenal hyperplasia.
Escobar-Morreale H et al. Hum. Reprod. Update
2012;18:146-170
© The Author 2011. Published by Oxford University Press on behalf of the European Society of
Human Reproduction and Embryology. All rights reserved. For Permissions, please email:
journals.permissions@oup.com

87. Y ΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ –ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ –ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
 Απότομη έναρξη  Περιεφηβική έναρξη
 Ραγδαία εξέλιξη SOS!!!  Αργή εξέλιξη
 Αρρενοποίηση  Χωρίς
 αρρενοποίηση
 ΑΜΕΣΑ
 US ωοθηκών Όγκος /υπερπλασία
 CT ή
 MRI επινεφριδίων
 Αν κφ
 Ε/Ε επινεφρίδια λαπαροσκόπηση
 ωοθήκες λαπαροτομία


88. Y ΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ – ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ –
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
 Περιεφηβική έναρξη
 Απότομη έναρξη  Αργή εξέλιξη
 Ραγδαία εξέλιξη  Χωρίς αρρενοποίηση
 Αρρενοποίηση
 Score υπερτρίχωσης
 Ακμή ή αλωπεκία
 Καταγραφή Ωοθυλακιορηξίας
 Free-testosterone
 US ωοθηκών (ΣΠΩ)
 Αποκλεισμός δευτεροπαθών αιτιών (ΣΥΕ, Cushing):
 TSH, FT4, FT3 , PRL
 17-OHP, DHEAS,DOC,Δ4, κορτιζόλη
 Τεστ Synachten
 Τεστ καταστολής με dexamethasone
 Καρυότυπος (46 XY)
 T/DHT
 H-CG test
 Γονιδιακός έλεγχος

89. Y ΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ – ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ – Ε/Ε
 Υπερτρίχωση και/ή  Υπερτρίχωση
Free-testosterone  Free-testosterone
 Ανωοθυλακιορηξία και/ή  ωοθυλακιορηξία κφ
Πολυκυστικές ωοθήκες  ωοθήκες κφ
 Αποκλεισμός ΣΥΕ  Αποκλεισμός ΣΥΕ
ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ
ΣΠΩ ΥΠΕΡΑΝΔΡΟΓΟΝΑΙΜΙΑ
 Υπερτρίχωση  Βασική 17-OHP
 Free-testosterone κφ  Μετά Synacthen test 17-OHP
 ωοθυλακιορηξία κφ . > 10 ng/ml
 ωοθήκες κφ ή
 Αποκλεισμός ΣΥΕ  Βασική 11-DOC
 Μετά Synacthen test11-DOC
ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ
MH ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΣΥΕ

90. ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗΣ

91. ΣΠΩ - Ε/Ε
 Free testosterone ΣΠΩ
T εστοστερόνη όχι >1 ng/ml
>2 ng/ml O ΓΚΟΙ
HAIRAN
 Αύξηση LH ΣΠΩ
 LH/FSH 2-3/1 «
 Ελαττωμέν h SHBG «
 Αύξηση Δ-4 , DHT, DHEA , DHEA-S, DOC « , ΣΥΕ, ΟΓΚΟΣ
ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ
 Αύξηση οιστρόνης «
 TSH, FT4, FT3 ΘΥΕΟΕΙΔΟΠΑΘΕΙΑ
 PRL ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΩΜΑ
 17-0HP > 200 ng/dl (>1000) ΣΥΕ
 Synacthen τεστ
 Λιπιδαιμικό προφίλ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ
ΣΥΝΔΡΟΜΟ
 HbA1c - Ινσουλίνη – καμπύλη ανοχής γλυκόζης
 Κορτιζόλη ούρων 24ώρου CUSHING
 Τεστ καταστολής με δεξαμεθαζόνη
 Τεστ κύησης

93. ΣΥΕ
 Τα επίπεδα των στεροειδών στο αίμα μπορούν συνήθως να θέσουν
τη διάγνωση. Τα επίπεδα του στεροειδούς που χρησιμεύει σαν
υπόστρωμα του ενζύμου που βρίσκεται σε ανεπάρκεια είναι
αυξημένα. Έτσι σε ανεπάρκεια:
 21α-υδροξυλάσης είναι αυξημένη 17-υδροξυπρογεστερόνη(17-ΟΗΡ)
 11β-υδροξυλάσης είναι αυξημένη 11-δεοξυκορτιζόλη (11-DOC)
 3β-ΟΗ-στεροειδικής αφυδρογονάσης είναι αυξημένη 17-
υδροξυπρεγνενολόνης.
 Επίσης ο λόγος :πρόδρομο στεροειδές /προϊόν είναι αυξημένος σε
κάθε ενζυμική ανεπάρκεια.
 Η δραστικότητα της ρενίνης του πλάσματος είναι αυξημένη στις
μορφές των ανεπαρκειών 21α-υδροξυλάσης και 3β-ΟΗ-στεροειδικής
αφυδρογονάσης με απώλεια άλατος.

94. ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΟΥΡΩΝ
 Ο υπολογισμός των στεροειδών στα ούρα μπορεί επίσης να
δώσει χρήσιμες πληροφορίες για τη διάγνωση, αν και δεν είναι
τόσο ευαίσθητος όσο η μέτρηση των ενδιάμεσων στεροειδών
στο πλάσμα.
 Τα 17-κετοστεροειδή και η πρεγνανετριόλη είναι αυξημένα στα
ούρα στην ανεπάρκεια της 21α-υδροξυλάσης,
 ενώ τόσο τα 17-κετοστεροειδή όσο και τα 17-υδροξυστεροειδή
είναι αυξημένα κατά την ανεπάρκεια της 11β-υδροξυλάσης.
 Στην ανεπάρκεια της 3β-ΟΗ-στεροειδικής αφυδρογονάσης τα
επίπεδα πρεγνενετριόλης και των 16-υδροξυλιωμένων
στεροειδών είναι αυξημένα, ιδίως κατά την περιγεννητική
περίοδο, όταν η διάγνωση είναι δύσκολο να γίνει, λόγω της
φυσιολογικής μείωσης της δράσης της 3β-ΟΗ-στεροειδικής
αφυδρογονάσης

95. Algorithm for the etiological diagnosis of hirsutism

96. ΑΙΤΙΑ- ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ
 ΣΠΩ 60%–
80%
(Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών )
 ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ 15%–
30%
 HAIRAN ΣΥΝΔΡΟΜΟ 2%–
4%
 ΜΗ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΣΥΕ 1%–
10%

98. Οι φαγέσωρες , άσπροι - μαύροι
Οι βλατίδες , τα κόκκινα σπυριά
Οι φλύκταινες , σπυριά με πύον
Τα οξείδια (κύστεις)
Ανοικτοί Φλύκταινες Οζίδια
Φαγέσωρες
φαγέσωρες

99. ΠΟΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ;
Η θεραπεία που θα δοθεί εξαρτάται από :
 τον τύπο των βλαβών
 τη βαρύτητα των βλαβών
 την εντόπιση ( οι βλάβες είναι πιο ανθεκτικές όταν
εντοπίζονται στην πλάτη)
 το φύλο
 την υποκείμενη ορμονική διαταραχή
 το βαθμό δυσμορφοφοβίας που έχει ο έφηβος

100. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Αν προεξάρχουν
 οι φαγέσωρες κρέμες κερατινολυτικές
 τα φλεγμονώδη στοιχεία τοπική αντιμικροβιακή κρέμα/
λοσιόν
 συνδυασμένη τοπική αγωγή: αντιφαγεσωρική -
αντιφλεγμονώδης
 οζίδια (σπυράκια βαθειά στο δέρμα) αντιβίωση per os
 Βαριά ακμή βαρειά
± ορμονολογικές διαταραχές ειδική θεραπεία
. π.χ. βιταμίνη Α, αντισυλληπτικά