2. Δευτερεύουσες ή εξαρτημένες
Δευτερεύουσες λέγονται οι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν
μόνες τους στον λόγο και γι’ αυτό εξαρτώνται από κύριες προτάσεις.
Ξεκινούν με κάποιες λέξεις, τους συνδέσμους. Οι σύνδεσμοι, επίσης, μας
δείχνουν το είδος της δευτερεύουσας πρότασης.
Οι δευτερεύουσες προτάσεις χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες, τις :
Ονοματικές Επιρρηματικές
Ονοματικές είναι αυτές που συμπληρώνουν
τις κύριες και λειτουργούν συνήθως ως όροι
τους (υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο
κ.ά.).
3. Είδη ονοματικών προτάσεων
Είδος εισάγονται παράδειγμα
Ειδικές ότι, πως, που Νομίζω ότι αύριο θα χιονίσει.
Βουλητικές να Θέλω να ανοίξουν τα σχολεία.
Πλάγιες
ερωτηματικές
Συνδέσμους : αν, μήπως
Ερωτηματικές αντωνυμίες
(ποιος, πόσος, τι … κ.ά.)
Ερωτηματικά επιρρήματα
(πού, πότε, πώς … κ.ά)
Με ρώτησε αν θα φύγω.
Αναρωτήθηκε πώς έγινε η ζημιά.
Ενδοιαστικές ή
διστακτικές
μήπως, μη(ν) Ανησυχώ μη χαλάσει ο καιρός.
Φοβάται μήπως χτυπήσεις.
Αναφορικές
ονοματικές
Αναφορικές αντωνυμίες
(όποιος, ο οποίος, ό,τι,
όσος, που)
Κάνε ό,τι μπορείς.
Κάνε την εργασία που σου ανέθεσα.
4. Ειδικές
προτάσεις
Είναι αντικείμενα ρημάτων όπως: λέω, πιστεύω, νομίζω, ξέρω, αισθάνομαι,
υποστηρίζω κ.ά.
Είναι υποκείμενα απρόσωπων ρημάτων και απρόσωπων εκφράσεων. (φαίνεται,
είναι κρίμα κ.ά.)
Νομίζω ότι ήταν άρρωστος.
Φαίνεται ότι ήταν άρρωστος.
Είναι δίκαιο που δεν χάσαμε την εκδρομή μας.
Αισθάνομαι πως θα τα καταφέρω.
Εισάγονται με τους συνδέσμους: ότι, πως, που
Έχουν άρνηση το δεν
απρόσωπο
ρήμα
απρόσωπη
έκφραση
Υ
Υ
ρήμα
ρήμα
Α
Α
5. Βουλητικές
προτάσεις
Είναι αντικείμενα ρημάτων όπως: θέλω, μπορώ, εύχομαι, σκοπεύω, κ.ά.
Είναι υποκείμενα απρόσωπων ρημάτων και απρόσωπων εκφράσεων.
(πρέπει, πρόκειται, είναι κρίμα κ.ά.)
Θέλω να αγοράσω ένα παγωτό. Πρόκειται να πάω διακοπές στη Θάσο.
Είναι κρίμα να χάσουμε την εκδρομή μας.
Εύχομαι να τα καταφέρω.
Εκφράζουν επιθυμία ή ευχή - Εισάγονται με τον σύνδεσμο: να
Έχουν άρνηση το μη(ν)
απρόσωπο
ρήμα
απρόσωπη
έκφραση
Υ
Υ
ρήμα
Α
ρήμα
Α
Προσοχή: Δεν μπερδεύουμε τις βουλητικές με τις τελικές προτάσεις, διότι
στις βουλητικές δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε το να με το για να.
6. Ενδοιαστικές
προτάσεις
Εκφράζουν φόβο ή δισταγμό για κάτι.
Εισάγονται με τους συνδέσμους: μη(ν), μήπως
Έχουν άρνηση το δεν
Είναι αντικείμενα ρημάτων όπως: προσέχω, φοβάμαι, ανησυχώ, αγωνιώ, κ.ά.
Πρόσεξε μη σκοντάψεις.
Φοβάται μήπως παγώσουν οι δρόμοι.
ρήμα Α
ρήμα Α
7. Πλάγιες
ερωτηματικές
προτάσεις
Εκφράζουν ερώτηση ή απορία.
Εισάγονται με τους συνδέσμους: αν, μήπως
τις ερωτηματικές αντωνυμίες: ποιος, πόσος, τι κ.ά.
τα ερωτηματικά επιρρήματα: πού, πώς, πότε κ.ά.
Έχουν άρνηση το δεν
Είναι αντικείμενα ρημάτων όπως: ρωτώ, αναρωτιέμαι, απορώ, σκέφτομαι
Είναι υποκείμενα απρόσωπων ρημάτων και απρόσωπων εκφράσεων με παρόμοια
σημασία.
Ρωτούσε τι θέλουμε.
Είναι ζήτημα αν άνοιξε βιβλίο.
Απορώ πότε θα φύγουμε.
απρόσωπη
έκφραση Υ
ρήμα
Α
ρήμα
Α
Αναρωτιέμαι πόσο κοστίζει ένα ταξίδι στη Ρώμη.
Α
ρήμα
8. Οι ονοματικές δευτερεύουσες ως επεξήγηση
Κάποιες φορές οι ονοματικές δευτερεύουσες προτάσεις (ειδικές, βουλητικές,
ενδοιαστικές και πλάγιες ερωτηματικές) έχουν τον ρόλο να εξηγήσουν μια
λέξη της κύριας πρότασης. Τότε ο ρόλος αυτός λέγεται επεξήγηση.
Το ήξερα αυτό, ότι αύριο θα κάνουμε γυμναστική.
Η Άννα δείχνει τον φόβο της, μήπως χάσει το λεωφορείο.
Έκανε μια ευχή, να πετύχουν οι προσπάθειές της.
Ειδική
Βουλητική
Ενδοιαστική
Πλάγια
ερωτηματική
Βασανίζομαι από την απορία, αν θα γίνει ο διαγωνισμός χορού.
επεξήγηση
επεξήγηση
επεξήγηση
επεξήγηση
9. Αναφορικές
ονοματικές
προτάσεις
Αναφέρονται σε έναν όρο μια άλλης πρότασης
Εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες:
όποιος-α-ο, ό,τι, όσος-η-ο, ο οποίος-α-ο, που κ.α.
Όποιος θέλει ας έρθει.
Είσαι ό,τι δηλώνεις.
Σου εύχομαι ό,τι επιθυμείς.
Υ Α
επιθετικός προσδιορισμός
Κ
Σήμερα μιλήσαμε για τον Κανάρη, που/ο οποίος διακρίθηκε το 1821.
