Download luận án tiến sĩ ngành kế toán với đề tài: Xây dựng mô hình kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp sản xuất sữa Việt Nam, cho các bạn tham khảo

1. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
NGUYÔNNGUYÔNNGUYÔNNGUYÔN THÞ MINH PH¦¥NGTHÞ MINH PH¦¥NGTHÞ MINH PH¦¥NGTHÞ MINH PH¦¥NG
X¢Y DùNG M¤ H×NH KÕ TO¸N TR¸CH NHIÖM TRONG
C¸C DOANH NGHIÖP S¶N XUÊT S÷A VIÖT NAM
Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n (KÕ to¸n, KiÓm to¸n vµ Ph©n tÝch)Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n (KÕ to¸n, KiÓm to¸n vµ Ph©n tÝch)Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n (KÕ to¸n, KiÓm to¸n vµ Ph©n tÝch)Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n (KÕ to¸n, KiÓm to¸n vµ Ph©n tÝch)
M· sè: 62.3M· sè: 62.3M· sè: 62.3M· sè: 62.34.30.014.30.014.30.014.30.01
Ngư i hư ng d n khoa h c:
PGS.TS. NGUYÔN MINH PH¦¥NG
Hµ néi, n¨m 2013Hµ néi, n¨m 2013Hµ néi, n¨m 2013Hµ néi, n¨m 2013

2. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan Lu n án này là công trình nghiên
c u c a riêng tôi. S li u s d ng trong Lu n án là
trung th c. Nh ng k t qu c a Lu n án chưa t ng
ñư c công b trong b t c công trình nào
Tác gi c a Lu n án
Nguy n Th Minh Phương

3. ii
M C L C
L I CAM ðOAN ...................................................................................................... i
M C L C................................................................................................................. ii
DANH M C CÁC CH VI T T T.......................................................................v
DANH M C SƠ ð ............................................................................................... vi
DANH M C B NG............................................................................................... vii
DANH M C ð TH ........................................................................................... viii
L I M ð U............................................................................................................1
CHƯƠNG 1: T NG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U VÀ
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U C A LU N ÁN...............................................5
1.1. T ng quan các công trình nghiên c u nư c ngoài ........................................5
1.2. T ng quan các công trình nghiên c u trong nư c ......................................14
1.3. Phương pháp nghiên c u c a lu n án..........................................................19
1.3.1. Thi t k nghiên c u ....................................................................................19
1.3.2. Phương pháp thu th p s li u .....................................................................20
1.3.3. H th ng d li u thu th p ..........................................................................21
K T LU N CHƯƠNG 1........................................................................................23
CHƯƠNG 2: CƠ S LÝ LU N V K TOÁN TRÁCH NHI M TRONG
CÁC DOANH NGHI P .........................................................................................24
2.1. B n ch t, vai trò và nhi m v k toán trách nhi m trong doanh nghi p..24
2.1.1. B n ch t c a k toán trách nhi m trong doanh nghi p..............................24
2.1.2. Vai trò và nhi m v c a k toán trách nhi m trong các doanh nghi p ......27
2.2. S phân c p qu n lý và m i quan h v i k toán trách nhi m..................29
2.2.1. S phân c p qu n lý và các mô hình phân c p qu n lý..............................29
2.2.2. H th ng k toán trách nhi m trong m i quan h v i cơ c u t ch c qu n
lý kinh doanh ........................................................................................................41
2.3. H th ng phương pháp s d ng trong k toán trách nhi m......................43
2.3.1. H th ng phương pháp d toán ..................................................................43
2.3.2. H th ng phương pháp cung c p các thông tin th c hi n c a các trung tâm
trách nhi m ...........................................................................................................46
2.3.3. H th ng phương pháp phân tích, ñánh giá trách nhi m c a các trung tâm
trách nhi m ...........................................................................................................47

4. iii
2.4. N i dung k toán trách nhi m cho các trung tâm trách nhi m trong
doanh nghi p..........................................................................................................55
2.4.1. Trung tâm chi phí........................................................................................55
2.4.2. Trung tâm doanh thu...................................................................................59
2.4.3. Trung tâm l i nhu n....................................................................................61
2.4.4. Trung tâm ñ u tư.........................................................................................64
2.5. K toán trách nhi m c a m t s nư c trên th gi i và bài h c kinh nghi m
cho doanh nghi p Vi t Nam .................................................................................66
2.5.1. K toán trách nhi m c a m t s nư c trên th gi i....................................66
2.5.2. Bài h c kinh nghi m cho các doanh nghi p Vi t Nam ..............................71
K T LU N CHƯƠNG 2........................................................................................73
CHƯƠNG 3: TH C TR NG K TOÁN TRÁCH NHI M TRONG CÁC
DOANH NGHI P S N XU T S A VI T NAM...............................................74
3.1. Th c tr ng k toán trách nhi m trong các doanh nghi p s n xu t s a
Vi t Nam .................................................................................................................74
3.1.1. Gi i thi u t ng quan v ngành s n xu t s a Vi t Nam ..............................74
3.1.2. ð c ñi m cơ c u t ch c và phân c p qu n lý trong các doanh nghi p s n
xu t s a Vi t Nam ...............................................................................................84
3.1.3. Th c tr ng v n d ng các phương pháp k toán trách nhi m t i các doanh
nghi p s n xu t s a Vi t Nam..............................................................................89
3.1.4. Th c tr ng k toán trách nhi m các trung tâm trong doanh nghi p s n xu t
s a Vi t Nam ........................................................................................................90
3.2. ðánh giá th c tr ng k toán trách nhi m trong các doanh nghi p s n xu t
s a Vi t Nam..........................................................................................................95
3.2.1. ðánh giá cơ c u t ch c và phân c p qu n lý t i các doanh nghi p s n xu t
s a Vi t Nam ........................................................................................................95
3.2.2. ðánh giá h th ng phương pháp k toán trách nhi m t i các doanh nghi p
s n xu t s a Vi t Nam..........................................................................................97
3.2.3. ðánh giá th c tr ng k toán trách nhi m các trung tâm t i các doanh
nghi p s n xu t s a Vi t Nam..............................................................................98
K T LU N CHƯƠNG 3......................................................................................100

5. iv
CHƯƠNG 4: GI I PHÁP XÂY D NG MÔ HÌNH K TOÁN TRÁCH NHI M
TRONG CÁC DOANH NGHI P S N XU T S A VI T NAM....................101
4.1. S c n thi t xây d ng mô hình k toán trách nhi m trong các doanh
nghi p s n xu t s a Vi t Nam............................................................................101
4.2. Các nguyên t c xây d ng mô hình k toán trách nhi m trong các doanh
nghi p s n xu t s a Vi t Nam............................................................................103
4.2.1. Phù h p v i mô hình t ch c qu n lý.......................................................103
4.2.2. Phù h p v i yêu c u và trình ñ qu n lý ..................................................103
4.2.3. Phù h p và hài hòa gi a chi phí và l i ích ...............................................104
4.2.4. Phù h p v i cơ ch qu n lý c a n n kinh t .............................................104
4.2.5. Phù h p trong quá trình toàn c u hóa......................................................105
4.3. V n d ng phương pháp k toán trách nhi m trong các doanh nghi p s n
xu t s a Vi t Nam ...............................................................................................105
4.3.1. Xây d ng h th ng ñ nh m c ...................................................................105
4.3.2. Xây d ng h th ng d toán tương ng các trung tâm trách nhi m..........110
4.3.3. Xây d ng h th ng ghi chép ch ng t ban ñ u, tài kho n và s k toán phù
h p v i h th ng k toán trách nhi m ................................................................111
4.3.4. Áp d ng phương pháp b ng ñi m cân b ng trong các doanh nghi p s n
xu t s a Vi t Nam. .............................................................................................114
4.4. Xây d ng h th ng k toán trách nhi m cho các trung tâm trong doanh
nghi p s n xu t s a Vi t Nam............................................................................117
4.4.1. K toán trách nhi m trung tâm chi phí .....................................................117
4.4.2. K toán trách nhi m trung tâm doanh thu ................................................127
4.4.3. K toán trách nhi m trung tâm l i nhu n .................................................129
4.4.4. K toán trách nhi m trung tâm ñ u tư ......................................................136
4.5. ði u ki n xây d ng h th ng k toán trách nhi m trong các doanh nghi p
s n xu t s a Vi t Nam ........................................................................................142
4.5.1. ð i v i nhà nư c và các cơ quan ch c năng............................................142
4.5.2. ð i v i các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam....................................143
K T LU N CHƯƠNG 4......................................................................................148
K T LU N............................................................................................................149
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U C A TÁC GI ...............151
DANH M C TÀI LI U THAM KH O.............................................................151

6. v
DANH M C CÁC CH VI T T T
Ch vi t t t Di n gi i
CP NVL TT : Chi phí nguyên v t li u tr c ti p
CP NCTT : Chi phí nhân công tr c ti p
CP SXC : Chi phí s n xu t chung
DNNN : Doanh nghi p nhà nư c
ERP
: Enterprise Resource Planning (Ho ch ñ nh ngu n
l c doanh nghi p)
EVA : Economic value added (Giá tr giá tăng)
Gð : Giám ñ c
HðQT : H i ñ ng qu n tr
KH : K ho ch
KTTC : K toán tài chính
KTTN : K toán trách nhi m
KTQT : K toán qu n tr
LN : L i nhu n
PX : Phân xư ng
TT : Th c t
TSCD :Tài s n c ñ nh
SXKD : S n xu t kinh doanh
RA : Respondbility Accounting (K toán trách nhi m)
ROI : Return on Investment (T l hoàn v n ñ u tư)
RI : Residual Income(Thu nh p còn l i)

7. vi
DANH M C SƠ ð
Sơ ñ 2.1: Cơ c u qu n lý ch c năng c a doanh nghi p ..........................................31
Sơ ñ 2.2: Cơ c u t ch c theo ñ a dư .....................................................................32
Sơ ñ 2.3: Cơ c u t ch c theo s n ph m.................................................................33
Sơ ñ 2.4: Cơ c u t ch c theo khách hàng..............................................................34
Sơ ñ 2.5: Cơ c u t ch c theo ñơn v chi n lư c....................................................35
Sơ ñ 2.6: Cơ c u t ch c ki u ma tr n ....................................................................36
Sơ ñ 2.7: Cơ c u qu n lý tr c tuy n c a doanh nghi p .........................................37
Sơ ñ 2.8: Cơ c u qu n lý theo ki u tr c tuy n - ch c năng....................................38
Sơ ñ 2.9: H th ng k toán trách nhi m trong m i quan h v i cơ c u t ch c qu n
lý c a doanh nghi p .................................................................................................42
Sơ ñ 2.10: H th ng d toán s n xu t kinh doanh ..................................................44
Sơ ñ 2.11: Trình t l p d toán ...............................................................................46
Sơ ñ 2.12: Mô hình phân tích Dupont.....................................................................49
Sơ ñ 2.13: C u trúc c a b ng ñi m cân b ng..........................................................51
Sơ ñ 2.14: M i quan h gi a phân c p qu n lý và các trung tâm trách nhi m các
doanh nghi p châu Âu...............................................................................................68
Sơ ñ 3.1: Chu i giá tr gi n ñơn c a ngành s a ......................................................74
Sơ ñ 3.2: B máy qu n lý c a Công ty Vinamilk ...................................................82
Sơ ñ 3.3: B máy qu n lý c a Công ty s a Hà n i .................................................86
Sơ ñ 4.1: Các trung tâm chi phí thu c kh i s n xu t ............................................118
Sơ ñ 4.2: Các trung tâm chi phí thu c kh i kinh doanh........................................120
Sơ ñ 4.3: Các trung tâm chi phí thu c kh i qu n lý..............................................121
Sơ ñ 4.4: B máy k toán k t h p trong doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam ...145

8. vii
DANH M C B NG
B ng 2.1: M i quan h gi a chi n lư c và cơ c u t ch c .....................................40
B ng 4.1: H th ng d toán c a các trung tâm trách nhi m ..................................111
B ng 4.2: B ng ñi m cân b ng trong doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam .........115
B ng 4.3: B ng phân tích bi n ñ ng các nhân t ...................................................123
B ng 4.4: ROI c a các trung tâm ñ u tư ................................................................138
B ng 4.5: Các ch tiêu c a b ph n mi n B c .......................................................139
B ng 4.6: L i nhu n còn l i c a các trung tâm ......................................................140

9. viii
DANH M C ð TH
ð th 3.1: S n lư ng s a hàng hóa .........................................................................75
ð th 3.2: Doanh s s a c a Vi t Nam ...................................................................77
ð th 3.3: T c ñ tăng doanh thu và l i nhu n c a Công ty S a Vinamilk ...........78
ð th 3.4: Cơ c u doanh thu c a công ty Vinamilk 2010....................................... 79

10. 1
L I M ð U
1. Lý do l a ch n ñ tài
K toán trách nhi m là m t trong nh ng n i dung cơ b n c a k toán qu n
tr , nó là m t trong nh ng công c qu n lý kinh t tài chính có vai trò quan tr ng
trong vi c qu n lý, ñi u hành và ki m soát các ho t ñ ng kinh doanh trong doanh
nghi p. KTTN giúp nhà qu n tr ki m soát và ñánh giá ho t ñ ng c a nh ng b
ph n trong doanh nghi p, ñ ng th i ñánh giá trách nhi m qu n lý c a nhà qu n tr
các c p. T ñó, giúp các nhà qu n tr các c p có nh ng thông tin h u ích trong vi c
ra quy t ñ nh ñ ñ t ñư c m c tiêu chung. ð ng th i KTTN cũng thúc ñ y, khuy n
khích các nhà qu n tr phát huy năng l c qu n lý c a mình góp ph n nâng cao hi u
qu qu n lý c a doanh nghi p. KTTN có vai trò quan tr ng trong công tác qu n lý
c a doanh nghi p nhưng v n còn là n i dung tương ñ i m i không ch trong th c t
mà c trong nghiên c u ñ i v i Vi t Nam, m c dù KTQT và KTTN ñã ñư c các
nư c trên th gi i ñ c p và phát tri n tương ñ i lâu.
Th trư ng s a t i Vi t nam ñư c ñánh giá là th trư ng có nhi u ti m năng
tăng trư ng trong tương lai, th ng kê cho th y giai ño n 1997-2009, ngành s a Vi t
Nam có t l tăng trư ng cao nh t khu v c ðông Nam Á v i m c tăng bình quân
24,7%/năm. Tuy nhiên, m c tiêu dùng s a c a ngư i dân còn khá th p ch kho ng
11,2 l/năm, th p hơn nhi u so v i các nư c châu Á khác và các nư c khác trên th
gi i như Thái lan 23l/ngư i/năm, Trung Qu c 25l/ngư i/năm. ðây là cơ h i l n cho
các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam phát tri n và kh ng ñ nh mình. Hơn n a,
Vi t nam là nư c nông nghi p, có nhi u ngu n l c cho ngành s n xu t và chăn nuôi
bò s a phát tri n. L i th c nh tranh c a ngành s a thu c v doanh nghi p nào n m
ñư c ngu n nguyên li u bò s a, tuy nhiên ñây l i là ñi m y u c a h u h t các doanh
nghi p trong nư c. M t khác, khi th trư ng s a hoàn toàn m c a theo l trình gia
nh p WTO c a Vi t nam, c nông dân nuôi bò s a l n các doanh nghi p s n xu t
s a n i ñ a s ph i ñ i m t v i c nh tranh gay g t c a các công ty r t m nh t Úc và
New Zealand... ð phát tri n và t n t i v n ñ ñ t ra ñ i v i các doanh nghi p s n

11. 2
xu t s a Vi t Nam ñó là ph i ñ m b o ch t lư ng s n ph m và ñáp ng nhu c u tiêu
dùng không ch ñ i v i trong nư c mà c ñ i v i tiêu dùng nư c ngoài. Mu n như
v y, các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam ph i có phương th c qu n lý t t t
khâu ñ u vào ñ n s n xu t và tiêu th , t o uy tín v thương hi u cũng như ch t
lư ng s n ph m. M t trong nh ng công c qu n lý và ki m soát hi u qu hi n nay
cho các doanh nghi p là h th ng KTTN.
KTTN là h th ng k toán t p h p k t qu theo t ng lĩnh v c, ph m vi khác
nhau do m t nhà qu n tr ch u trách nhi m giám sát và ñánh giá k t qu theo t ng
b ph n trong t ch c. KTTN quan tâm ñ n vi c các nhà qu n tr ñư c giao trách
nhi m ki m soát và ñi u hành m t ho t ñ ng, b ph n trong t ch c. ð ñ m b o
ñư c vi c s d ng hi u qu các ngu n l c trong t ng ho t ñ ng ñòi h i ph i xây
d ng m ng lư i trung tâm trách nhi m. M t trung tâm trách nhi m là m t ñơn v
c a t ch c v i s lãnh ñ o c a m t nhà qu n tr trung tâm ch u trách nhi m v toàn
b ho t ñ ng c a trung tâm mình v i nhà qu n tr c p cao. Các trung tâm trách
nhi m ñư c hình thành trên cơ s ñ c ñi m t ch c b máy ho t ñ ng cũng như ñ c
ñi m ngành ngh kinh doanh và ñ c ñi m s n ph m. KTTN phù h p v i các công
ty, T ng công ty, T p ñoàn có qui mô l n và cơ c u t ch c c a nó ph i phân c p,
phân quy n. KTTN ch phát huy tác d ng và ho t ñ ng có hi u qu nh t trong các
t ch c có phân c p qu n lý. Chính vì v y, trư c vai trò quan tr ng và c p thi t
c a KTTN trong các doanh nghi p Vi t Nam ñ c bi t là các doanh nghi p s n
xu t s a lu n án nghiên c u ñ tài "Xây d ng mô hình k toán trách nhi m
trong các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam".
2. M c tiêu nghiên c u
KTTN có vai trò quan tr ng giúp nhà qu n tr ki m soát ñánh giá ho t ñ ng
c a các b ph n trong doanh nghi p nhưng th c t hi n nay vi c áp d ng KTTN
vào trong qu n lý c a các doanh nghi p Vi t Nam chưa th c s ñư c quan tâm.
Trư c tình hình ñó, lu n án ti n hành nghiên c u h th ng KTTN ñã ñư c hình
thành t i các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam chưa? Hình thành ñ n ñâu?
m c ñ nào? N u h th ng KTTN chưa th c s có tác gi s ñưa ra mô hình KTTN

12. 3
cho các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam. V i m c tiêu xây d ng h th ng
KTTN phù trong các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam nh m cung c p thông tin
h u ích cho các nhà qu n tr ñánh giá hi u qu kinh doanh và trách nhi m qu n lý
c a t ng b ph n ñ ra quy t ñ nh kinh doanh. Căn c vào m c tiêu nghiên c u lu n
án xây d ng câu h i nghiên c u.
3. Câu h i nghiên c u
1, Các nhân t nào nh hư ng ñ n mô hình KTTN trong các doanh nghi p
s n xu t s a Vi t Nam?
2, Mô hình KTTN các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam ñã ñư c thi t
l p hay chưa? N u có, ñã xây d ng ñ n ñâu, ưu như c ñi m là gì?
3, Mô hình KTTN c n ñư c xây d ng trong các doanh nghi p s n xu t s a
Vi t Nam như th nào?
4. ð i tư ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u
Lu n án nghiên c u v h th ng KTTN t i các doanh nghi p s n xu t s a
Vi t Nam, v i cơ c u t ch c qu n lý và s n xu t theo 2 hình th c: Khép kín và
M . Hình th c s n xu t khép kín: Các doanh nghi p có trang tr i nuôi bò s a
cung c p nguyên v t li u cho nhà máy s n xu t s a (Vinamilk, M c Châu...) và
hình th c th hai là các doanh nghi p không có tr i chăn nuôi bò mà ch thu mua
nguyên v t li u ñ u vào trên th trư ng ñ s n xu t các s n ph m t s a
(Hanoimilk...).
5. D ki n các k t qu ñ t ñư c
Lu n án Xây d ng mô hình KTTN trong các doanh nghi p s n xu t s a Vi t
nam, có giá tr c v lý thuy t và th c ti n.
a, V m t lý lu n: Lu n án trình bày mô hình KTTN v m t lý thuy t như:
Lý thuy t v các trung tâm trách nhi m như: trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu,
trung tâm l i nhu n và trung tâm ñ u tư. N i dung các trung tâm trách nhi m, h
th ng ch tiêu và phương pháp ñánh giá c a t ng trung tâm ñ n xây d ng h th ng
báo cáo KTTN cho t ng trung tâm. ð ng th i, lu n án trình bày h th ng d toán,
h th ng phương pháp cung c p các thông tin th c hi n, h th ng các phương pháp

13. 4
ki m soát và ñánh giá k t qu , hi u qu c a các trung tâm trách nhi m, ñánh giá
trách nhi m qu n lý c a t ng trung tâm trách nhi m. Bên c nh ñó, lu n án cũng
trình bày h th ng lý thuy t t ch c qu n lý, m i quan h gi a phân c p qu n lý và
KTTN làm căn c và cơ s lý thuy t cho vi c xây d ng mô hình KTTN cho các
doanh nghi p c th . Ngoài ra, lu n án cũng rút ra bài h c kinh nghi m v xây d ng
mô hình KTTN cho doanh nghi p Vi t Nam trên cơ s mô hình KTTN t i m t s
nư c trên th gi i.
b, V m t th c ti n:Lu n án trình bày t ng quan các công trình nghiên
c u trong nư c và th gi i có liên quan ñ n KTTN, t ñó tìm ñư c "kho ng
tr ng" cho hư ng nghiên c u c a lu n án. ð ng th i, thông qua phương pháp
nghiên c u ñ nh tính như kh o sát, ph ng v n sâu các nhà qu n lý c a các
doanh nghi p s n xu t s a Vi t nam k t h p v i xin ý ki n chuyên gia. Tác
gi tìm hi u th c tr ng KTTN t i các doanh nghi p, tìm các nhân t nh
hư ng ñ n mô hình KTTN, m c ñ quan tâm c a các nhà qu n tr ñ n h
th ng KTTN. Qua ñó xây d ng mô hình KTTN phù h p v i ñ c ñi m s n
xu t kinh doanh c a các doanh nghi p s n xu t s a Vi t Nam, nh m cung c p
thông tin h u ích cho nhà qu n tr ñánh giá hi u qu và trách nhi m qu n lý c a
các trung tâm trách nhi m góp ph n nâng cao hi u qu kinh doanh. Mô hình
KTTN ñư c xây d ng cho các doanh nghi p s n xu t s a t vi c xác ñ nh các
trung tâm trách nhi m, xây d ng h th ng ch tiêu và phương pháp ñánh giá ñ n
thi t l p h th ng báo cáo KTTN cho phù h p ñ m b o tính ki m soát và hi u
qu trong qu n lý. Bên c nh ñó, lu n án cũng ñưa ra các gi i pháp cho phương
pháp d toán, phương pháp cung c p thông tin và phương pháp phân tích ñánh
giá s d ng trong KTTN.

14. 5
CHƯƠNG 1
T NG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN C U C A LU N ÁN
1.1. T ng quan các công trình nghiên c u nư c ngoài
Nhu c u v qu n lý và ki m soát thông tin k toán m t cách liên t c là cơ s
cho KTTN phát tri n, Higgins (1952) ñ nh nghĩa: KTTN là s phát tri n c a h
th ng k toán ñư c thi t k ñ ki m soát chi phí phát sinh liên quan tr c ti p cho
các cá nhân trong t ch c và ngư i ch u trách nhi m ki m soát. H th ng ki m soát
này ñư c thi t k cho t t c các c p qu n lý. KTTN như m t công c ñ ki m soát
ho t ñ ng và chi phí. [46]
Ki m soát chi phí luôn là v n ñ hàng ñ u c a các nhà qu n tr , ñ ki m soát
ñư c chi phí ñòi h i nhà qu n tr ph i có các công c qu n lý tài chính phù h p,
KTTN chính là m t công c h u ích ñ qu n lý. Hơn n a, m t nhà qu n tr không
th thâu tóm và phát huy ñư c năng l c t t c các lĩnh v c, b ph n trong doanh
nghi p, mà c n ph i có s phân quy n ñ qu n lý có hi u qu . Tác gi Martin N.
Kellogg (1962), ñã nghiên c u s phát tri n c a KTTN trong m i quan h gi a
KTTN v i cơ c u t ch c, KTTN v i k toán chi phí, KTTN v i ngân sách, KTTN
v i ki m soát chi phí. KTTN có m i quan h ch t ch v i phân c p qu n lý và v i
k toán chi phí. Trư c h t m t t ch c luôn có s phân c p, phân quy n qu n lý, do
v y cơ c u t ch c luôn có s thay ñ i. Chính vì v y, ñ thi t l p h th ng KTTN
c n ñ m b o m t s nguyên t c sau: (1) Phân tách t ch c thành các b ph n, ñơn
v theo t ng ch c năng c th . (2) Phân công trách nhi m c th cho m i b ph n và
ñơn v . (3) M i b ph n, ñơn v ph i th c hi n báo cáo. (4) Thành l p các v trí
giám sát ñ i v i t ng c p qu n lý.
Ngoài ra, tác gi cũng ñ c p ñ n h th ng k toán chi phí ñư c s d ng như
là công c qu n lý, trư c h t ph i gán trách nhi m cho t ng kho n chi phí. ði u này
ñ c bi t ñúng trong các h th ng chi phí tiêu chu n. KTTN là c n thi t ñ ki m soát
ngân sách, và ñ m b o nguyên t c: (1) Ngân sách ph i ñư c l p và báo cáo g n li n

15. 6
v i KTTC, không ñư c ñi u ch nh hay b sung. (2) Ngân sách ñư c xác ñ nh phù
h p v i quy n h n và trách nhi m. (3) Ngân sách ph i ñư c xây d ng ñơn gi n,
trong gi i h n ph m vi s d ng chính. KTTN ki m soát chi phí v i ch c năng chính
là giám sát các c p t phân xư ng ñ n ban qu n tr . ð ki m soát ñư c chi phí
theo tác gi c n tìm hi u và xác ñ nh ñư c ngu n g c phát sinh chi phí, t ñó ki m
soát chi phí trên cơ s ñó. [65]
ð ng th i, KTTN cũng ñư c tác gi Joeph P. Vogel (1962) ñ c p ñ n phân
trách nhi m trong doanh nghi p, c th là công ty ñi n, trư c h t KTTN ñư c s
d ng ñ ki m soát chi phí. Theo tác gi n u không có h th ng k toán th ng nh t,
m i công ty s xây d ng cho mình m t h th ng k toán t do, khi ñó chi phí phát
sinh. ð h n ch chi phí b ng cách qui trách nhi m cá nhân, trên cơ s này xác ñ nh
trách nhi m cá nhân v i m i lo i chi phí. Tác gi ñã ñ c p ñ n vi c xây d ng và
thi t l p h th ng KTTN trong doanh nghi p, KTTN ñư c thi t k phù h p v i cơ
c u t ch c c a t ng doanh nghi p, tùy thu c vào qui mô ho t ñ ng mà phân c p
qu n lý như: Ch t ch h i ñ ng qu n tr , ban Gð, phòng ban, phân xư ng hay Gð,
trư ng phòng, qu n ñ c... KTTN ph i ñư c xây d ng trên cơ s c p qu n lý nh m
thu th p thông tin cũng như ki m soát thông tin t i các b ph n t ñó cung c p thông
tin cho nhà qu n tr có quy t ñ nh hi u qu . Theo tác gi thi t k và xây d ng m t h
th ng KTTN không h ñơn gi n, ñây là m t công vi c l n ñòi h i thay ñ i c h
th ng nh hư ng ñ n các phòng ban c a doanh nghi p, vi c thay ñ i di n ra ñ ng b
có như v y m i thành công. [55]
Phân c p qu n lý, cũng ñư c tác gi N. J. Gordon (1963) ñ c p ñ n trong lý
thuy t c a h th ng KTTN. Cơ s c a h th ng KTTN là thuy t kinh t và t ch c,
KTTN ch phát huy hi u qu khi doanh nghi p có phân c p và t ch c. Lý thuy t t
ch c ñư c quan tâm trong m i quan h v i phân quy n. Như v y khi nghiên c u
ñ n KTTN là nghiên c u ñ n c hai v n ñ kinh t và xã h i, n u b qua m t trong
hai y u t trên vi c thi t l p KTTN s th t b i. Các nhà kinh t ch quan tâm ñ n
hi u qu kinh t mà không quan tâm ñ n thái ñ , qu n lý và ñ ng viên c p dư i.
Theo tác gi t ch c hi u qu nh t có ng d ng trong vi c thi t k và s d ng m t

16. 7
h th ng KTTN. M t h th ng bao g m: (1) m t t p h p các ti u doanh nghi p, t c
là trung tâm chi phí và trung tâm l i nhu n; (2) thi t l p các quy t c xác ñ nh giá
hàng hoá và d ch v m i công ty con ; (3) thi t l p quy n và trách nhi m v i ngư i
qu n lý c a m i công ty; và (4) c u trúc m t ph n thư ng khuy n khích ho t ñ ng
c a ngư i qu n lý. Trong ho t ñ ng h th ng cung c p xác ñ nh các chi phí phát
sinh và giá tr s n lư ng c a m i ngư i qu n lý. S khác bi t gi a hai s lư ng này
có th ñư c g i là l i nhu n mà ngư i qu n lý s n xu t. Thi t k m t h th ng qu n
lý sao cho m i ngư i qu n lý ho t ñ ng trong l i ích c a mình g n ch t v i nh ng
ho t ñ ng l i nhu n cao nh t c a công ty. Ngoài ra tác gi ñ c p ñ n chi phí tiêu
chu n trong vi c xây d ng h th ng KTTN. H th ng chi phí tiêu chu n ñã phát
tri n ñ y ñ nh t trong s ki m soát c a b ph n tham gia vào s n xu t theo các gi
ñ nh ñơn gi n liên quan ñ n trách nhi m c a ngư i qu n lý b ph n . Tóm l i, ñ u
tiên b ng cách s d ng lý thuy t, pháp lu t c a kinh t , KTTN có th ñư c m r ng
ñ n các khu v c m i, m r ng c a nó ñ n b ph n thu mua. Phân tích tương t có
th d n ñ n trách nhi m báo cáo hi u qu hơn cho ho t ñ ng bán hàng và báo cáo
toàn di n hơn cho các b ph n s n xu t. Th hai, ki n th c v m i quan h và hành
vi c a con ngư i trong các t ch c trong các lĩnh v c c a tâm lý h c xã h i có th
cung c p câu tr l i ñáng tin c y v m t s v n ñ lâu ñ i trong KTTN ch ng h n
như m c ñ chính xác c a các tiêu chu n c n ph i có, trình ñ qu n lý h th ng k
toán chính th c trách nhi m nên ñư c s d ng, và thi t k và s d ng thích h p c a
h th ng t i m i m c ñ . [66]
Ahmed Belkaoui (1981), ñã ñi sâu nghiên c u t khái ni m, ñi u ki n th c
hi n KTTN trong t ch c v i phương pháp nghiên c u c th . Nhu c u v qu n lý
và ki m soát thông tin k toán m t cách liên t c là cơ s cho KTTN phát tri n,
theo Higgins (1952) có 4 ñi u ki n ñ th c hi n KTTN: (1) Các trung tâm trách
nhi m ñư c xây d ng phù h p v i cơ c u t ch c; (2) Các trung tâm ñư c qu n lý
b i m t nhà qu n tr , ch u trách nhi m và ki m soát trung tâm ñó; (3)Các thông tin
có ý nghĩa cho t ng khu v c trách nhi m ñư c nh n m nh trong báo cáo th c hi n;
(4) Th trư ng các ñơn v có trách nhi m tham gia trong vi c chu n b ngân sách
c a h . H ph i c m th y r ng ngân sách là ngân sách c a h ch không ph i là m t s

17. 8
ngân sách không th c t và không kh thi áp ñ t (Higgins, 1952, p. 1.). Trong nghiên
c u này, tác gi s d ng phương pháp ñ nh lư ng v i 55 m u g i b ng câu h i cho
các cá nhân bao g m: nhân viên, nhà qu n tr các c p ñ ñánh giá thái ñ cá nhân
v i trách nhi m cá nhân trong công vi c, ñánh giá nhân t con ngư i, thái ñ cá
nhân nh hư ng ñ n h th ng KTTN như th nào? KTQT là h th ng k toán ñư c
xây d ng thành các trung tâm và ñư c qu n tr b i nh ng nhà qu n lý ñ ng ñ u.
Các nhà qu n lý ph i t ch u trách nhi m v hi u qu ho t ñ ng c a trung tâm, b
phân c a mình chính vì v y nhân t con ngư i, nhân t cá nhân ñóng vai trò quan
tr ng trong vi c thành công c a h th ng KTTN. [28]
Theo tác gi Nahum Melumad, Dilip Mookherjee, Stefan Reichelstein
(1992), m t trong nh ng b ph n quan tr ng c u thành KTTN ñó là các trung tâm.
Các trung tâm ñư c xây d ng phù h p v i cơ c u t ch c ho t ñ ng c a t ng t
ch c. Trong nghiên c u này, các tác gi ñã ñưa ra các lý thuy t v các trung tâm
trách nhi m, có 3 trung tâm trách nhi m là trung tâm chi phí, trung tâm l i nhu n và
các trung tâm ñ u tư. Thông thư ng v i các lo i trung tâm trách nhi m khác nhau
giao cho nhà qu n lý nh t ñ nh ñ ra quy t ñ nh và luôn hư ng t i m c tiêu t i ưu
hóa. Theo Horngren và Foster (1991) xác ñ nh các trung tâm trách nhi m là "b
ph n, các phân ño n, ho c các ti u ñơn v c a m t t ch c có nhà qu n lý ch u trách
nhi m cho b ph n c th c a ho t ñ ng”. Tác gi ñã phân tích m t mô hình chính
th c cho các trung tâm trách nhi m và so sánh chúng ñ s p x p cho các t ch c
khác nhau khác. Tác gi xem xét thi t l p ñ i ngũ s n xu t bao g m m t Gð và hai
ñ i lý. Chi phí s n xu t c a m i ñ i lý ch ñư c bi t ñ n ñ i lý ñó. K t qu là, Gð
ph i gánh ch u các chi phí cơ quan nh t ñ nh. Các trung tâm trách nhi m có th là
m t phương ti n hi u qu ti t ki m các chi phí ñ i lý ñó. [67]
KTTN không ch ñư c nghiên c u m t lý thuy t mà còn ñư c nghiên c u
ng d ng vào m t s ngành c th như: b nh vi n, ngân hàng. Các tác gi Brian P.
Bloomfield Rod Coombs, David J. Cooper, David Rea (1992) ñã nghiên c u, phân
tích h th ng thông tin qu n lý trong b nh vi n t i Anh v i 3 b nh vi n và trong
th i gian 3 năm. KTTN ñư c xây d ng nh m qu n lý chi phí và các ngu n tài

18. 9
nguyên. T quan ñi m chính th ng k toán qu n lý, qu n lý tài nguyên RM
(Resource Management) có th ñư c coi như m t h th ng KTTN phân c p m t s
quy t ñ nh phân b ngu n l c, trong khi duy trì thông tin t p trung và ki m soát v
ñánh giá hi u su t và trách nhi m. Do ñó, ý ñ nh rõ ràng c a các sáng ki n qu n lý
tài nguyên RMI (Resource Management Initiative) ñ phân c p trách nhi m ngân
sách ñ n m c ñ chuyên môn y t trong b nh vi n, và th m chí các bác sĩ cá nhân
trong ph m vi ñ c bi t . ð ng th i, m t h th ng ño lư ng hi u su t ñư c t o ra
cung c p m t kh năng nâng cao ñ theo dõi và ki m soát t p trung ñư c th c hi n
giúp các bác sĩ ch ng l i kh i lư ng công vi c và m c tiêu tài chính. [34]
Shih, Michael SH (1997) ñã th c hi n quá trình ñi u tra làm th nào các
công ty thi t k h th ng ñánh giá hi u năng cho các nhà qu n lý cây tr ng. Nh ng
nhà qu n lý có th ñư c ñánh giá ch y u vào ki m soát chi phí ho c l i nhu n.
ði u này cho th y các gi thuy t sau ñây: xu hư ng ñánh giá m t ngư i qu n lý cây
tr ng ch y u vào l i nhu n ch không ph i là chi phí (1) gi m vai trò ti p th trong
vi c kích thích doanh s bán hàng, (2) ð cao t m quan tr ng c a ch t lư ng s n
ph m, kích thích doanh s bán hàng, (3) Nâng cao d ch v khách hàng trong vi c
thúc ñ y doanh s bán hàng, và (4) gi m các bi n pháp c th v m c ñ qu n lý
ñư c ñánh giá ch t lư ng s n ph m và d ch v khách hàng. S d ng m t mô hình
l i nhu n, nh ng gi thuy t này ñã ñư c th nghi m v i các d li u thu th p t các
công ty s n xu t l n c a Canada. K t qu ñã ñ t ñư c nh s h tr m nh m c a
các gi thuy t. [73]
Nghiên c u c a Joe E. Dowd (2001), ñã ñi u tra s nh hư ng c a h n h p
s n ph m và công ngh s n xu t ñ n vi c th c hi n k toán trên các khía c nh:
KTTN , phân lo i các s n ph m cho các m c ñích qu n lý chi phí và th c hi n tăng
s lư ng các kho n chi phí ñ t o ra chi phí ñ ng nh t. Nghiên c u t p trung vào
các công ty ñi n l c, c th d li u ñư c thu th p t 31 công ty ñi n l c Texas. V i
công ty ñi n l c s n ph m không ñ ng nh t và công ngh s n xu t s d ng ña d ng
hơn, l n hơn m c ñ phân chia s n ph m cho các m c ñích thu th p và báo cáo chi
phí, các trung tâm chi phí nhi u và các kho n chi phí phát sinh l n. [54]

19. 10
Tác gi Z. Jun Lin and Zengbiao Yu (2002), gi i thi u h th ng KTTN, h
th ng ki m soát chi phí l p ñ t t i Công ty s t và thép Han Dan trong nư c C ng
hòa nhân dân Trung Qu c t ñ u nh ng năm 1990. D a trên khuôn kh lý thuy t,
tác gi ñi u tra lý do t i sao các doanh nghi p kinh doanh trong m t qu c gia
ñang phát tri n như Trung Qu c s c n ph i tìm ki m cho các ho t ñ ng k toán
sáng t o. Và làm th nào qu n lý k toán phương Tây tiên ti n có th ñư c áp
d ng có hi u qu trong môi trư ng kinh doanh c th c a Trung Qu c. Qua ñi
th c ñ a, ph ng v n cá nhân, quan sát trên trang web. Tác gi th y r ng h th ng
ki m soát chi phí c a Công ty s t và thép Han Dan t p trung các m c tiêu chi phí
trách nhi m, có tích h p m t lo t các k thu t k toán phương Tây qu n lý và
th t c ñ nâng cao năng su t và l i nhu n b ng cách gi m chi phí s n xu t ñáng
k và liên t c. ð ng th i, thông qua m t lo t các k thu t ho c các th t c KTQT
trong h th ng ki m soát chi phí, bao g m: chi phí m c tiêu, KTTN, chi phí tiêu
chu n, d toán ngân sách linh ho t, chuy n giá n i b , ñ ng l c hành vi, ñánh giá
hi u su t, phân tích phương sai. [76]
K t qu nghiên c u cho th y, h th ng KTTN ki m soát chi phí là m t công
c hi u qu ñ ki m soát chi phí theo môi trư ng kinh doanh thay ñ i Trung
Qu c. Ngoài ra, nghiên c u này làm sáng t hi u qu c a th c hành KTQT theo h
th ng xã h i và kinh t khác nhau. Tuy nhiên, vi c áp d ng hi u qu qu n lý tiên
ti n và th c hành k toán t các nư c phát tri n k t h p v i ñi u ki n kinh doanh c
th c a ñ a phương s góp ph n nâng cao qu n lý kinh doanh ñáng k , nâng cao
hi u qu ho t ñ ng và l i nhu n trong các nư c kém phát tri n. Han Dan trư ng
h p cung c p b ng ch ng thuy t ph c ph bi n c a ñ i m i qu n lý cho các nư c
kém phát tri n. Kinh nghi m Han Dan s không ch ñư c áp d ng cho các doanh
nghi p kinh doanh khác Trung Qu c, mà còn ñư c áp d ng ñ c i thi n qu n lý
kinh doanh các nư c khác. Tác gi ñã ch ng minh vi c áp d ng KTTN ñ ki m
soát chi phí ñã ñóng góp tích c c làm gi m ñáng k trong chi tiêu ho c chi phí s n
xu t s n ph m, và tăng cư ng năng su t và l i nhu n c a Công ty. Th hi n trong
các h sơ k toán cho giai ño n sau khi h th ng chi phí m i ñã ñư c cài ñ t, các

20. 11
doanh nghi p l n n a có lãi liên t c t năm 1991 ñ n 2000. H u h t, t t c các chi
phí c a s n ph m ñã ñư c ki m soát, m c dù giá nguyên li u và các chi phí khác (ví
d như ñi n, nư c cung c p) ti p t c tăng m nh trong năm qua. H th ng ki m soát
chi phí ñã d n ñ n m t c i ti n ñáng k v năng su t và l i nhu n c a Công ty.
Công ty Han Dan ñã ñ t ñư c m t m c ñ cao v tính hi u qu trong vi c gi m chi
phí và c i thi n l i nhu n m c dù ña s c a doanh nghi p nhà nư c Trung Qu c
ti p t c b l trong cùng th i kỳ. Ngày nay, Công ty Han Dan ñã tr thành m t ñi n
hình v chuy n d ch cơ c u kinh doanh c a doanh nghi p nhà nư c cũng ñư c công
nh n b i chính ph và c ng ñ ng doanh nghi p Trung qu c. Năng l c s n xu t
c a Công ty ñã m r ng liên t c thông qua ñ i m i công ngh và chuy n d ch cơ
c u d a trên s lư ng gia tăng c a l i nhu n t các ho t ñ ng. H u h t các ch s k
thu t và tài chính c a Công ty v s n xu t s t, thép là m t trong các tiêu chu n công
nghi p hàng ñ u Trung Qu c (Li, 1999 ). [76]
Ki m soát tài chính là công c qu n lý c c kỳ quan tr ng ñ i v i b t kỳ
doanh nghi p nào. Theo tác gi Freeman, L Neal (2004), cơ ch ki m soát tài
chính ñ m b o r ng các t ch c v n ti p t c ñ ti n t i ñ t ñư c các m c tiêu tài
chính c a mình. Ki m soát tài chính hi u qu cho phép các t ch c ñ phát hi n
các v n ñ giai ño n s m nh t có th . S d ng các trung tâm trách nhi m là
m t trong nh ng k thu t ñư c thành l p và s d ng r ng rãi trong ki m soát tài
chính. KTTN chia tách m t t ch c l n thành nh ng ñơn v , b ph n nh hơn,
t o ñi u ki n cho vi c qu n lý ñư c d dàng, các b ph n ñơn v nh ñó ñư g i
là các trung tâm trách nhi m. M i ñơn v ñư c coi như m t doanh nghi p nh ,
có ngư i qu n lý ñ ng ñ u ph i ch u trách nhi m v k t qu n ho t ñ ng t i các
trung tâm tương ng c a h . Các nguyên t c c a ch c năng ki m soát áp d ng
cho KTTN, ch c năng ki m soát gi ñ nh cơ b n là m i ñô la thu ñư c ho c
ñ ng ñô la chi tiêu ñ u ñ t dư i s ki m soát c a m t nhà qu n lý tr c ti p. K
toán trách nhi m ñ i di n cho s phân c p c a m t doanh nghi p kinh doanh.
Các trung tâm trách nhi m ñư c xây d ng h p lý s mang l i hi u qu cao, có
l i cho t t c các thành viên trong công ty. [40]

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52813
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562