Download luận án tiến sĩ với đề tài: Hoàn thiện chính sách quản lý vốn của Nhà nước trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa, cho các bạn có thể tham khảo

1. i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi.
Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là trung th c, có ngu n
g c rõ ràng và chưa t ng ư c ai công b trong b t c m t công
trình khoa h c nào.
Ngư i cam oan
Nguy n Th Mai Hương

2. ii
L I C M ƠN
Trong quá trình vi t lu n án tôi ã nh n ư c s quan tâm giúp c a
quý cô giáo, th y giáo c a Vi n Sau i h c, khoa K toán trư ng i h c
KTQD Hà N i, Khoa Kinh t & QTKD trư ng i h c Quy Nhơn, Ban lãnh o
Công ty BMC, Công ty Bôxit Lâm ng, Công ty Liên doanh Bimal. c bi t là
s ng h , ng viên c a gia ình và th y giáo hư ng d n PGS.TS Nguy n Văn
Công và PGS.TS Ph m Quang.
T áy lòng, tôi xin chân thành bi t ơn s giúp c a các cô giáo, th y
giáo, gia ình và b n bè, ng nghi p. S giúp này ã c vũ và giúp tôi nh n
th c, làm sáng t thêm c lý lu n và th c ti n v lĩnh v c mà lu n án ã c p.
Lu n án này là k t qu nghiên c u công phu, s làm vi c khoa h c và nghiêm
túc c a b n thân, song do kh năng và trình có h n nên không th tránh kh i
nh ng khi m khuy t nh t nh.
Tôi mong mu n nh n ư c s quan tâm óng góp c a các cô giáo, th y
giáo và nh ng ai quan tâm n tài này.
Kính
Tác gi
Nguy n Th Mai Hương

3. iii
M C L C
L I CAM OAN ..............................................................................................................i
L I C M ƠN...................................................................................................................ii
M C L C .....................................................................................................................iii
DANH M C CÁC CH VI T T T...............................................................................v
DANH M C SƠ .......................................................................................................vi
DANH M C B NG, BI U...........................................................................................vii
PH N M U.............................................................................................................ix
Chương 1: CƠ S LÝ LU N V HI U QU KINH DOANH VÀ PHÂN
TÍCH HI U QU KINH DOANH TRONG CÁC DOANH
NGHI P KHAI THÁC KHOÁNG S N..................................................1
1.1. Hi u qu kinh doanh và quan h gi a hi u qu kinh doanh v i hi u
qu xã h i ...............................................................................................1
1.2. N i dung, phương pháp và ch tiêu phân tích hi u qu kinh doanh .....16
1.3. c i m phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p
khai thác khoáng s n Vi t Nam.........................................................31
1.4. T ch c phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p
khai thác khoáng s n ............................................................................50
Chương 2: TH C TR NG PHÂN TÍCH HI U QU KINH DOANH
TRONG CÁC DOANH NGHI P KHAI THÁC KHOÁNG S N
VI T NAM ...............................................................................................54
2.1. T ng quan v các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam........54
2.2. Th c tr ng phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p
khai thác khoáng s n Vi t Nam............................................................70
2.3. ánh giá th c tr ng phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh
nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam................................................95
2.4. Th c tr ng hi u qu kinh doanh v i các nguyên nhân ch y u nh
hư ng n hi u qu ho t ng kinh doanh c a các doanh nghi p
khai thác khoáng s n ..........................................................................102

4. iv
Chương 3: QUAN I M VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N PHÂN TÍCH HI U
QU KINH DOANH V I VI C NÂNG CAO HI U QU KINH
DOANH C A CÁC DOANH NGHI P KHAI THÁC KHOÁNG
S N VI T NAM ....................................................................................109
3.1. nh hư ng và quy ho ch phát tri n ngành khai thác khoáng s n
Vi t Nam ............................................................................................109
3.2. S c n thi t ph i hoàn thi n phân tích hi u qu kinh doanh trong
các doanh nghi p khai thác khoáng s n .............................................115
3.3. Quan i m hoàn thi n phân tích hi u qu kinh doanh trong các
doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam...................................121
3.4. Gi i pháp hoàn thi n phân tích hi u qu kinh doanh v i vi c nâng
cao hi u qu ho t ng trong các doanh nghi p khai thác khoáng
s n Vi t Nam......................................................................................124
3.5. M t s gi i pháp cơ b n nh m nâng cao hi u qu kinh doanh trong
các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam.............................148
3.6 Nh ng i u ki n c n thi t th c hi n gi i pháp hoàn thi n nh m
nâng cao hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p khai thác
khoáng s n..........................................................................................160
K T LU N..................................................................................................................169
DANH M C TÀI LI U THAM KH O...................................................................171
TH NG KÊ CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C.....................................................176
PH L C

5. v
DANH M C CÁC CH VI T T T
Vi t t t Vi t y ti ng vi t Vi t y ti ng Anh
BMC Công ty c ph n Khoáng s n Bình nh
CCDC Công c , d ng c
TNHH Trách nhi m h u h n
TSC Tài s n c nh
SSLL S c sinh l i c a lao ng
SSLV S c sinh l i c a v n
SSLCP S c sinh l i c a chi phí
SSXL S c s n xu t c a lao ng
SSXV S c s n xu t c a v n
SSXCP S c s n xu t c a chi phí
ROE L i nhu n sau thu trên v n ch s h u Return on Equity
ROA L i nhu n sau thu trên t ng tài s n Return on Assets
TW Trung ương

6. vi
DANH M C SƠ
Sơ 1.1: M i quan h gi a hi u qu kinh doanh v i các y u t c a quá
trình s n xu t ..................................................................................... 10
Sơ 2.1: Quy trình công ngh khai thác nguyên li u theo phương pháp
m l thiên......................................................................................... 59
Sơ 2.2: Cơ c u t ch c b máy qu n lý kinh doanh c a các công ty khai
thác khoáng s n ................................................................................. 62
Sơ 2.3: Cơ c u t ch c b máy k toán c a công ty Khai thác Khoáng s n ...... 65
Sơ 2.4: Trình t h ch toán c a các doanh nghi p khai thác khoáng s n
năm 2005 ........................................................................................... 81
Sơ 3.1: Quy trình t ch c phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh
nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam........................................... 125

7. vii
DANH M C B NG, BI U
B ng 1.1: M c ô nhi m môi trư ng c a ngành công nghi p khai thác
khoáng s n Vi t Nam..........................................................................39
B ng 1.2: H th ng ch tiêu hi u qu kinh doanh c a doanh nghi p. .................48
B ng 2.1: Tăng trư ng bình quân giá tr s n xu t công nghi p khai thác phân
theo ngành (giá so sánh 1994) ............................................................68
B ng 2.2: Kim ng ch xu t kh u hàng hoá c nư c 1985 - 2005.........................68
B ng 2.3: Báo cáo k t qu kinh doanh c a Công ty C ph n Khoáng s n và
Thương m i Hà Tĩnh ..........................................................................74
B ng 2.4: Báo cáo k t qu kinh doanh c a Công ty C ph n Khoáng s n
Bình nh............................................................................................75
B ng 2.5: Báo cáo k t qu ho t d ng kinh doanh Công ty C ph n Khoáng
s n và v t li u xây d ng Lâm ng ...................................................76
B ng 2.6: Phân tích hi u qu kinh doanh thông qua t su t l i nhu n c a các
doanh nghi p khai thác khoáng s n....................................................77
B ng 2.7: Phân tích hi u qu kinh doanh thông qua s c s n xu t c a Công ty BMC....80
B ng 2.8: Phân tích hi u qu kinh doanh thông qua s c sinh l i c a Công ty BMC..... 81
B ng 2.9: Phân tích hi u qu kinh doanh thông qua su t hao phí c a Công ty
BMC....................................................................................................84
B ng 2.10: Phân tích hi u qu s d ng tài s n dài h n t i Công ty Liên doanh
Bimal.................................................................................................85
B ng 2.11: Phân tích hi u qu kinh doanh qua t c luân chuy n tài s n
ng n h n c a Công ty BMC..............................................................87
B ng 2.12: Phân tích hi u qu kinh doanh qua h s doanh l i c a v n ch s
h u t i m t s công ty khai thác khoáng s n....................................89
B ng 2.13: Tình hình th c hi n nghĩa v v i Nhà nư c c a m t s doanh
nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam ............................................92

8. viii
B ng 2.14 T c tăng trư ng c a giá tr s n xu t ngành công nghi p giai
o n 1996 – 2006............................................................................102
B ng 3.1:D báo nhu c u các s n ph m ch bi n sâu qu ng Titan, Zircon
trong nư c n năm 2025..................................................................113
B ng 3.2: D ki n s n lư ng qu ng tinh Ilmenit theo th i kỳ quy ho ch.........114
B ng 3.3: B ng phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí .......................129
B ng 3.4: M u báo cáo k t qu kinh doanh theo phương pháp tr c ti p..........130
B ng 3.5: M u báo cáo b ph n chi ti t ............................................................131
B ng 3.6: Sơ ma tr n xác nh vai trò các ch tiêu so sánh..........................135
B ng 3.7: Xác nh m c nh hư ng c a các nhân t n t c luân
chuy n tài s n ng n h n Công ty BMC.............................................138
B ng 3.8: H s quay vòng hàng t n kho c a Công ty Khóang s n và Thương
m i Hà Tĩnh.......................................................................................143
B ng 3.9: Xác nh l i nhu n cho 1 t n Ilmenit xu t kh u t 52% t l ch t
lư ng t i Công ty BMC .....................................................................146
B ng 3.10: Titan là s n ph m khai thác thu c lo i hình công nghi p m s t ...... 149

9. ix
PH N M U
1. TÍNH C P THI T C A TÀI NGHIÊN C U
N u t t c các doanh nghi p s n xu t ra lư ng hàng hoá vô t n tho mãn
m i nhu c u c a con ngư i v i ngu n l c c a mình là vô h n thì ch c h n chúng
ta không ph i b n tâm nhi u. Nhưng trên th c t thì không ph i như v y, nhu
c u c a con ngư i v n ngày càng phong phú, a d ng và luôn luôn thay i theo
th i gian, còn ngu n l c ngày càng tr nên khan hi m. Như v y, khó khăn c a
doanh nghi p là d a vào ngu n l c h n ch , khan hi m c n ph i tìm cho mình
lo i hàng hoá tho mãn nhu c u c a th trư ng. Do ó, vi c s d ng h p lý và
ti t ki m các ngu n l c ti n hành ho t ng s n xu t kinh doanh nh m t
hi u qu cao nh t cho doanh nghi p ang là v n ư c quan tâm.
N m khu v c ông Nam Châu á, Vi t Nam là nư c có ngu n tài
nguyên khoáng s n phong phú, a d ng. Công nghi p khai thác khoáng s n
Vi t Nam m c dù còn kém phát tri n, nhưng ã óng góp m t ph n quan
tr ng trong s nghi p phát tri n kinh t - xã h i c a nư c nhà, góp ph n y
nhanh quá trình công nghi p hóa, hi n i hóa c a t nư c và s tăng
trư ng c a n n kinh t qu c dân. Tuy nhiên, th c t hi n nay, hình th c khai
thác, ch bi n khoáng s n quy mô nh , t n thu ang di n ra ph bi n h u
h t các a phương trong c nư c và t p trung ch y u vào các lo i khoáng
s n làm v t li u xây d ng. i u ó d n n lãng phí và c n ki t ngu n tài
nguyên thiên nhiên, gây ra tình tr ng lãng phí, làm gi m hi u qu kinh doanh
c a các doanh nghi p. Hơn bao gi h t hi u qu kinh doanh và phân tích hi u
qu kinh doanh c a các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam c n
ư c chú tr ng hơn n a trong giai o n h i nh p n n kinh t qu c t .
Xu t phát t nh ng yêu c u ang t ra c n gi i quy t và cùng v i s nh
hư ng c a giáo viên hư ng d n, tôi ch n tài nghiên c u c p ti n sĩ là: “Phân tích
hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam”.

10. x
2. M C ÍCH NGHIÊN C U C A TÀI
tài t p trung nghiên c u nh ng v n sau ây:
- H th ng hóa nh ng v n lý lu n cơ b n v hi u qu kinh doanh và
phân tích hi u qu kinh doanh c a n n s n xu t xã h i, t ó làm rõ m t s v n
lý lu n v phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p khai thác
khoáng s n Vi t Nam;
- Gi i thi u t ng quan v các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam.
Nghiên c u m t cách toàn di n, sâu s c nh ng c i m th c t v tình hình
phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t
Nam. Trên cơ s ó xây d ng h th ng ch tiêu phân tích, so sánh và ánh giá
hi u qu kinh doanh c a các doanh nghi p này;
- Lu n án ã nêu lên s c n thi t ph i phân tích hi u qu kinh doanh trong
các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam, nói rõ quan i m hoàn thi n
phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p khoáng s n;
- xu t m t s gi i pháp hoàn thi n phân tích hi u qu kinh doanh nh m
góp ph n nâng cao hi u qu kinh doanh cho các doanh nghi p khai thác khoáng
s n Vi t Nam.
3. I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U C A TÀI
i tư ng nghiên c u c a lu n án là các v n lý lu n v hi u qu kinh
doanh và phân tích hi u qu kinh doanh, cùng v i th c tr ng và phương hư ng
hoàn thi n, nâng cao hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p khai thác
khoáng s n Vi t Nam.
Ph m vi nghiên c u c a tài ư c gi i h n trong ngành khai thác
khoáng s n Vi t Nam, c bi t t p trung vào lĩnh v c khai thác sa khoáng
Titan. S li u minh ho th c t ư c l y m t s công ty i n hình như:
Công ty Khoáng s n và Thương m i Hà Tĩnh, Công ty c ph n Khoáng s n
Bình nh, Công ty Liên doanh Bimal, Công ty Phát tri n Khoáng s n 5,
Công ty c ph n Khoáng s n và V t li u xây d ng Lâm ng.

11. xi
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U C A TÀI
Trên cơ s phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s , quán
tri t các quan i m, nh hư ng phát tri n c a ng và Nhà nư c i ngành
công nghi p khai thác khoáng s n nói riêng và ngành công nghi p khai thác sa
khoáng Titan nói riêng. th c hi n tài Lu n án ã s d ng t ng h p nhi u
phương pháp nghiên c u khác nhau như: Phương pháp i u tra, phân tích, h
th ng hóa; phương pháp t ng h p, phương pháp th c ch ng i chi u, trình
bày, ánh giá các v n có liên quan n hi u qu kinh doanh và phân tích hi u
qu kinh doanh c a doanh nghi p. T ó, nêu lên ý ki n c a b n thân mình.
5. NH NG ÓNG GÓP C A TÀI
K t qu c a lu n án nghiên c u s t p trung gi i quy t nh ng v n là:
- H th ng hóa và hoàn thi n nh ng v n lý lu n v hi u qu kinh doanh
và phân tích hi u qu kinh doanh c a doanh nghi p nói chung và các doanh
nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam nói riêng;
- Xây d ng n i dung, phương pháp và ch tiêu phân tích hi u qu kinh
doanh trong các doanh nghi p khai thác khoáng s n;
- Xem xét, ánh giá th c tr ng và xác nh các nhân t nh hư ng t i vi c phân
tích hi u qu kinh doanh t i các doanh nghi p khai thác khoáng s n;
- Ch ra nh ng ưu i m, như c i m trong phân tích hi u qu kinh doanh
c a các doanh nghi p. T ó, xu t nh ng gi i pháp hoàn thi n phân tích hi u
qu kinh doanh nh m và nâng cao hi u qu kinh doanh t i các doanh nghi p khai
thác khoáng s n Vi t Nam;
6. T NG QUAN V CÁC CÔNG TRÌNH Ã NGHIÊN C U LIÊN QUAN
N TÀI
Hi u qu kinh doanh và phân tích hi u qu kinh doanh là v n then ch t
trong quá trình i m i cơ ch qu n lý kinh t nư c ta hi n nay, v n này ã
ư c nhi u tác gi nghiên c u và ư c bi u hi n thông qua m t s giáo trình
chuyên ngành K toán như: Giáo trình phân tích ho t ng kinh doanh (PGS.TS.

12. xii
Ph m Th Gái (2004), Nhà xu t b n Giáo d c, Hà N i); Phân tích ho t ng kinh
doanh (Ph m Văn ư c, ng Kim Cương (1999), Nhà xu t b n Th ng kê);
Phân tích kinh t doanh nghi p - Lý thuy t và th c hành (TS.Nguy n Năng Phúc
(2003), Nhà xu t b n Tài chính, Hà N i); Giáo trình ánh giá kinh t tài nguyên
khoáng s n c a trư ng i h c M - a ch t, NXB Th ng kê, 2004; …
Ngoài ra, quan tâm n v n này ã có m t s tài nghiên c u khoa
h c, lu n văn th c s và lu n án ti n s cũng ã nghiên c u và ư c th hi n
thông qua:
- Quan i m nghiên c u: h th ng ch tiêu phân tích hi u qu kinh doanh
gi a các nhà kinh t và các nhà k thu t hoàn toàn tách r i nhau. N u các nhà k
thu t nghiên c u n ng v tính ch t k thu t, quan tâm n nh ng ch tiêu ph n
ánh hi u qu xã h i (dù cho nhưng n i dung ánh giá v n là nh ng ch tiêu n ng
v nh tính), thì các nhà kinh t l i s d ng ch y u các ch tiêu trên báo cáo tài
chính ( c bi t là Báo cáo k t qu kinh doanh) phân tích k t qu và hi u qu
c a doanh nghi p nên k t qu c a quá trình phân tích v n ph n ánh rõ nét v
hi u qu s d ng ngu n l c u vào trong quá trình kinh doanh;
- N i dung và ch tiêu phân tích: Hi u qu kinh doanh và phân tích hi u
qu kinh doanh là tài ư c nhi u tác gi nghiên c u v i nh ng góc khác
nhau (có tác gi i nghiên c u hi u qu s d ng v n, hi u qu s d ng TSC ,
hi u qu s d ng lao ng,…). Th c s Nguy n Kh c Hán ã ti n hành nghiên
c u tài lu n văn Th c s c a mình xét trong m i liên h v i các doanh nghi p
khai thác khoáng s n là: “Phân tích hi u qu s d ng v n và các gi i pháp nâng
cao hi u qu s d ng v n trong các Công ty Xăng d u Vi t Nam”; hay “Phân tích
hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p s n xu t Than thu c T ng công ty
Than Vi t Nam” là n i dung tài ư c th hi n qua lu n văn Th c s Lê Th Bích
Thu năm 2005;…M t i m tương ng c a các tác gi trong quá trình nghiên c u
là u d a vào h th ng ch tiêu phân tích hi u qu chung cho t t c các doanh
nghi p chưa ưa ra h th ng ch tiêu chi ti t khi phân tích hi u qu kinh doanh c a
t ng ngành ngh , t ng lĩnh v c.

13. xiii
ng th i, cho n nay, t i Vi t Nam và trên Th gi i chưa có công
trình nào nghiên c u c v hi u qu và phân tích hi u qu kinh doanh t i các
doanh nghi p khai thác khoáng s n thu c lĩnh v c khai thác sa khoáng Titan
Vi t Nam ngoài Lu n văn Th c s c a tác gi v i tài: “Phân tích hi u qu
kinh doanh v i vi c nâng cao hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p
khai thác khoáng s n Bình nh”. Xu t phát t ý tư ng này, cũng v i nh
hư ng c a giáo viên hư ng d n trên cơ s phát tri n hơn n a lu n văn Th c
s c a mình, tôi ã th c hi n Lu n án ti n sĩ v i tên tài: “Phân tích hi u
qu kinh doanh trong các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam”.
7. K T C U C A LU N ÁN
V i tên tài: Phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh nghi p
khai thác khoáng s n Vi t Nam, ngoài ph n m u, k t lu n, m c l c, danh
m c tài li u tham kh o,… lu n án ư c k t c u thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n v hi u qu kinh doanh và phân tích hi u qu kinh
doanh trong các doanh nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam;
Chương 2: Th c tr ng phân tích hi u qu kinh doanh trong các doanh
nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam;
Chương 3: Quan i m và gi i pháp hoàn thi n phân tích hi u qu kinh
doanh v i vi c nâng cao hi u qu kinh doanh c a các doanh
nghi p khai thác khoáng s n Vi t Nam.

14. 1
Chương 1
CƠ S LÝ LU N V HI U QU KINH DOANH VÀ PHÂN TÍCH
HI U QU KINH DOANH TRONG CÁC DOANH NGHI P
KHAI THÁC KHOÁNG S N
1.1. HI U QU KINH DOANH VÀ QUAN H GI A HI U QU KINH
DOANH V I HI U QU XÃ H I
1.1.1. Quan i m v hi u qu kinh doanh
V n hi u qu kinh doanh ã ư c các nhà kinh t h c trên th gi i i
sâu nghiên c u t nh ng năm 1930, c bi t nó ư c t p trung nghiên c u trong
nh ng năm 1960. Th nào là quá trình s n xu t kinh doanh có hi u qu ? Nh ng
bi u hi n c a hi u qu kinh doanh là gì?v.v... ó là nh ng n i dung ư c t ra
cho nhi u nhà khoa h c, nhà qu n lý và i u hành s n xu t quan tâm nghiên c u.
Hi u qu kinh doanh là m t ph m trù c a n n kinh t hàng hoá có liên quan
tr c ti p t i các ph m trù và các quy lu t kinh t khác. Hi u qu kinh doanh
cũng là m i quan tâm hàng u c a các nhà qu n lý, các cơ s s n xu t kinh
doanh, b i vì nó là tiêu chu n, là thư c o c a m i ho t ng. Khi bàn v v n
này, m t s nhà kinh t h c cho r ng hi u qu kinh doanh ch nên nghiên c u áp
d ng i v i lĩnh v c s n xu t. M t s khác cho r ng, ph m trù hi u qu kinh
doanh ư c áp d ng i v i t t c các ho t ng lao ng thu c lĩnh v c s n
xu t và phi s n xu t, ho c hi u qu kinh doanh ch áp d ng i v i khu v c s n
xu t nhưng nh hư ng c a nó còn gây tác d ng n hao phí lao ng và m c
phát tri n lĩnh v c phi s n xu t. Nhi u nư c trên th gi i ã t m c tiêu kinh t
tr c ti p c a h th ng qu n lý là nâng cao hi u qu c a n n s n xu t xã h i.
Theo chúng tôi, ph m trù hi u qu kinh doanh ư c nghiên c u áp d ng i v i
b t kỳ m t quá trình lao ng s n xu t nào.
Qua n i dung ư c trình bày khái quát trên, chúng ta nh n th y r ng
hi n nay v n còn khá nhi u các quan i m khác nhau khi bàn v hi u qu

15. 2
kinh doanh. M i m t quan i m u ưa ra nh ng lý l nh t nh v hi u
qu kinh doanh, có th k ra m t s trư ng phái quan i m v hi u qu kinh
doanh ch y u sau:
Th nh t, hi u qu kinh doanh th hi n qua các ch tiêu ph n ánh chi phí
và k t qu c a quá trình u tư.
Trong b n d th o phương pháp tính h th ng ch tiêu hi u qu kinh doanh
c a Vi n nghiên c u khoa h c thu c y ban k ho ch Nhà nư c C ng hòa Liên
bang Nga ã xem hi u qu kinh doanh là t c tăng thu nh p qu c dân và t ng
s n ph m xã h i [41]. Như v y, theo quan i m này thì hi u qu ư c ng nh t
v i ch tiêu ph n ánh k t qu s n xu t ho c nh p tăng c a các ch tiêu ó.
i di n cho trư ng phái thu c quan i m này cũng ư c k n là nhà
kinh t h c ngư i Anh Adam Smith và nhà kinh t h c ngư i Pháp Ogiephric.
Theo ó hi u qu - k t qu t ư c trong ho t ng kinh t là doanh thu tiêu th
hàng hoá [28]. Ông ã ng nh t hi u qu v i ch tiêu ph n ánh k t qu kinh
doanh, do ó không ánh giá chính xác hi u qu kinh doanh.
Rõ ràng các quan i m trên là chưa h p lý. K t qu s n xu t có th tăng lên
do tăng chi phí u tư ho c m r ng vi c s d ng các ngu n d tr . N u như k t
qu s n xu t kinh doanh tăng do vi c m r ng chi phí các ngu n s n xu t thì
theo quan i m này r t khó lý gi i. Hơn n a, n u cùng m t k t qu có hai m c
chi phí khác nhau thì theo quan i m này chúng ta l i có cùng m t hi u qu kinh
t nên không th phân bi t ư c kỳ kinh doanh nào có hi u qu hơn. Như v y,
vi c ch n năm g c so sánh s nh hư ng l n n k t qu so sánh.
nư c ta, nhi u tác gi nghiên c u v hi u qu kinh doanh cũng th ng
nh t v i quan i m này. Ch ng h n, có tác gi cho r ng: “Nói m t cách t ng
quát, hi u qu kinh doanh ư c xem xét trong m i tương quan gi a m t bên là
k t qu thu ư c và m t bên là chi phí b ra” [33]. Hay trong m t công trình
nghiên c u khác có tác gi cho r ng: “Hi u qu c a m t quá trình nào ó theo
nghĩa chung nh t là quan h t l gi a k t qu v i nh ng i u ki n, nhân t chi

16. 3
phí v t ch t s d ng t ư c k t qu theo m c ích c a quá trình ó” [27].
Ưu i m c a các quan i m này là ã ph n ánh ư c m i quan h b n ch t c a
hi u qu là s ph n ánh trình s d ng chi phí, song như c i m ây là h
ch m i c p n chi phí th c t mà b qua m i liên h t i ngu n l c c a chi
phí ó. Ví d , khi tính hi u qu s d ng lao ng thì chi phí th c t c a nó là s
ngày làm vi c, s gi làm vi c, ti n lương (ho c thù lao lao ng) còn ngu n l c
l i ư c bi u hi n qua s ngư i lao ng.
Bên c nh ó, hi u qu kinh doanh còn ư c xét theo quan h so sánh tương
i gi a k t qu t ư c b sung và chi phí tiêu hao b sung. Lúc này, hi u qu
kinh doanh ư c nh nghĩa là: Hi u qu kinh doanh là quan h t l gi a ph n
tăng thêm c a k t qu và ph n tăng thêm c a chi phí [66]. Quan i m này m i
ch d ng l i m c xem xét s bù p chi phí b ra tăng thêm trong quá trình
s n xu t kinh doanh. Như v y, nhìn theo góc nghiên c u c a Mác - Lênin các
s v t hi n tư ng u có m i quan h h u cơ, tác ng qua l i l n nhau ch
không t n t i m t cách riêng l . Hơn n a, s n xu t kinh doanh là m t quá trình
mà trong ó các y u t tăng thêm có s liên h m t thi t v i các y u t s n có,
chúng tr c ti p ho c gián ti p tác ng lên quá trình s n xu t kinh doanh và làm
thay i k t qu kinh doanh. Như v y, phân tích hi u qu kinh doanh òi h i
ph i xem xét s v n ng c a t ng th bao g m y u t s n có và y u t tăng
thêm ch không gi ng như quan i m này ch xét n y u t tăng thêm khi phân
tích hi u qu kinh doanh.
Ch tiêu hi u qu còn ư c khái ni m là hi u s gi a k t qu và chi phí b
ra t ư c k t qu ó [50]. So v i khái ni m trình bày trên thì khái ni m
này l i có ưu i m là ã xem xét hi u qu kinh doanh trong s v n ng t ng th
c a các y u t . Quan i m này ã g n k t hi u qu v i chi phí, coi hi u qu kinh
doanh là ph n ánh trình s d ng chi phí c a doanh nghi p. Tuy nhiên, xét
khía c nh nào ó, quan i m này v n chưa bi u hi n ư c tương quan v lư ng
và ch t gi a k t qu và chi phí.

17. 4
Th hai, hi u qu kinh doanh ph n ánh kh năng s d ng các ngu n l c
c a doanh nghi p.
Quan i m này ư c th hi n qua t i n Kinh t Anh - Vi t, h cho r ng:
Hi u qu (efficiency) là m i tương quan gi a u vào c a các y u t khan hi m
v i u ra c a hàng hóa, d ch v ; m i quan h này có th o lư ng theo hi n v t
ư c g i là hi u qu k thu t (technical efficiency) ho c theo chi phí ư c g i là
hi u qu kinh t (economic efficiency). Hi u qu kinh t là ch tiêu ph n ánh
m c s d ng h p lý và ti t ki m các ngu n l c khan hi m [40].
Cùng v i quan i m này, TS. Nguy n Ti n M nh cũng cho r ng: Hi u qu
kinh doanh là ph m trù kinh t khách quan ph n ánh trình l i d ng các ngu n
l c t m c tiêu xác nh [54].
Hay trong cu n “Kinh t h c” c a Paul A Samuelson và Wiliam D
Nordhau vi t: “Hi u qu t c là s d ng m t cách h u hi u nh t các ngu n l c
c a n n kinh t th a mãn nhu c u mong mu n c a con ngư i”.
V i các khái ni m ư c trình bày nêu trên, hi u qu kinh doanh theo quan
i m này th hi n vi c ánh giá s ti t ki m, hay lãng phí c a quá trình t ch c
ho t ng s n xu t kinh doanh có th xác nh ư c. Tuy nhiên, v n ang t
ra nên s d ng như th nào ư c xem là h p lý v n ang còn là m t tiêu
chu n mang tính ch t tr u tư ng, b n thân doanh nghi p cũng r t khó lư ng hóa
ư c vì nó ch m i d ng l i kh năng v n d ng ngu n l c u vào ch không
xét trong m i v n ng tương quan c a các y u t u ra.
Th ba, hi u qu kinh doanh là tiêu chu n cao nh t c a m i s l a ch n cho
các doanh nghi p trong n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a Nhà nư c [26].
ây chính là quan i m c a GS.TS. Ngô ình Giao. Ông cho r ng t i a
hoá l i nhu n là m c tiêu hàng u mà doanh nghi p hư ng n, do ó khi
nghiên c u hi u qu kinh doanh chúng ta cũng ã nh n th y vai trò r t quan
tr ng c a t ch c và qu n lý h at ng kinh doanh, có nghĩa là ánh giá hi u
qu kinh doanh cũng c n ph i nói t i hi u qu c a ho t ng qu n lý. Hi u qu

18. 5
c a ho t ng qu n lý là t l gi a k t qu có ích c a ho t ng qu n lý v i kh i
lư ng các ngu n ã s d ng hay ã hao phí t ư c k t qu ó. Vi c hình
thành và th c hi n hi u qu có ích c a ho t ng qu n lý di n ra như m t quá
trình lâu dài, ôi khi kéo dài trong nhi u năm. Vì v y, quá trình qu n lý có th
ư c chia thành nh ng giai o n, thao tác riêng bi t, ng th i cũng có th chia
thành nh ng giai o n trung gian (b ph n) và nh ng k t qu cu i cùng có liên
h l n nhau c a cơ quan qu n lý nói chung và gi a các khâu qu n lý nói riêng.
Vi c ánh giá t ng quát hi u qu c a ho t ng qu n lý bi u hi n k t qu cu i
cùng các ho t ng c a ch th qu n lý (doanh nghi p, B ngành, vùng). Tuy
nhiên, hi u qu c a ho t ng qu n lý là k t qu t ng h p c a hi u qu kinh t ,
hi u qu xã h i, hi u qu chính tr .
Th tư, hi u qu kinh doanh còn ư c hi u theo nhi u cách khác nhau,
ch ng h n: Hi u qu kinh doanh c a doanh nghi p ph i th hi n c v m t nh
tính và nh lư ng.
N u xét v t ng lư ng, ngư i ta ch thu ư c hi u qu kinh doanh khi nào
k t qu l n hơn chi phí, chênh l ch này càng l n thì hi u qu càng cao và ngư c
l i [36]. Song khi ánh giá v m t nh tính, m c hi u qu kinh t cao ph n
ánh s c g ng, n l c, trình qu n lý c a m i khâu, m i c p trong h th ng
công nghi p và s g n bó c a vi c gi i quy t nh ng yêu c u và m c tiêu kinh t
v i nh ng yêu c u và m c tiêu chính tr - xã h i. Hai m t nh lư ng và nh
tính c a ph m trù hi u qu có quan h ch t ch v i nhau, có nghĩa là trong
nh ng bi u hi n v nh lư ng ph i nh m t ư c nh ng m c tiêu chính tr - xã
h i nh t nh. N u ánh giá hi u qu c a doanh nghi p theo quan i m này, t c
là ch khi nào t ư c k t qu cao nh t trong i u ki n chi phí th p nh t m i
ư c g i là hi u qu . Song trên th c t , vi c xác nh k t qu nào là cao nh t và
chi phí nào là th p nh t là r t khó.
V m t hình th c, hi u qu kinh doanh luôn là m t ph m trù so sánh th
hi n m i tương quan gi a cái ph i b ra và cái thu v ư c. B n ch t ph m trù

19. 6
hi u qu cho th y không có s ng nh t gi a hi u qu và k t qu . K t qu ch là
y u t c n thi t tính toán và phân tích hi u qu . T b n thân mình, k t qu
chưa th hi n ư c nó t o ra m c nào và v i chi phí bao nhiêu. Hi n nay,
nhi u ngư i v n còn nh m l n gi a khái ni m hi u qu , k t qu và hi u su t,
nhi u khi ch th y k t qu c a mình làm ra là cao hay th p mà chưa th y ư c
vi c s d ng các y u t u vào t o u ra ã t t hay chưa. Do v y, hi u rõ
b n ch t c a ph m trù hi u qu kinh doanh c n ph i phân bi t ranh gi i gi a
hi u qu v i k t qu và hi u su t. V n này ư c trình bày c th như sau:
- K t qu ch là s ph n ánh k t c c cu i cùng c a i tư ng nghiên c u.
Hi u k t qu ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p chính là nh ng gì
doanh nghi p t ư c sau m t quá trình kinh doanh nh t nh. V i m i doanh
nghi p, sau m t th i gian làm vi c ho c sau m t chu kỳ kinh doanh thì k t qu
c a ho t ng s n xu t kinh doanh có th là nh ng i lư ng cân, ong, o, m
ư c; và cũng có th là m t kh i lư ng công vi c hoàn thành, s lư ng s n
ph m tiêu th c a m i lo i, th ph n ho c doanh thu bán hàng, l i nhu n, ...
Trong các ch tiêu k t qu này ch có l i nhu n là k t qu cu i cùng còn các ch
tiêu s n lư ng, doanh thu,... ch là k t qu trung gian.
Như v y, k t qu bao gi cũng là m c tiêu c a cơ s s n xu t kinh doanh.
Trong khi ó, hi u qu là vi c s d ng c hai ch tiêu ph n ánh k t qu ( u ra)
và chi phí (các ngu n l c u vào) ánh giá hi u qu . Trong lý thuy t và th c
t qu n tr kinh doanh c hai ch tiêu k t qu và chi phí u có th ư c xác nh
b ng ơn v hi n v t ho c giá tr . Tuy nhiên, vi c s d ng ơn v hi n v t xác
nh hi u qu kinh doanh s v p ph i khó khăn gi a “ u vào” và “ u ra”
không có cùng ơn v o lư ng, còn vi c s d ng cách th c o lư ng b ng giá
tr s giúp quá trình tính toán, phân tích ư c thu n l i hơn. V n ư c t ra
là trong th c t , nhi u lúc ch tiêu hi u qu ư c s d ng như m c tiêu c n t
ư c, nhưng trong nhi u trư ng h p khác ngư i ta l i s d ng chúng như m t
công c nh n bi t “kh năng” ti n t i m c tiêu c n t ư c là k t qu .
- Còn hi u su t là vi c ánh giá cư ng ho t ng c a i tư ng nghiên

20. 7
c u. Theo T i n Kinh t Anh - Vi t, hi u su t (productivity) là tương quan
gi a u ra hay giá tr s n xu t ra trong m t th i gian nh t nh và s lư ng y u
t u vào ư c s d ng s n xu t ư c u ra y [40]. Như v y, hi u qu ho t
ng cũng chính là quá trình khai thác hi u su t s d ng c a các ngu n l c mà
doanh nghi p có ư c. Tuy nhiên, các ch tiêu này ch d ng l i vi c cho bi t
thông tin v s bi n ng quy mô tăng gi m ch chưa giúp các nhà phân tích
nhìn th y m c nh hư ng và s tác ng khía c nh kinh t . Trong ho t
ng s n xu t kinh doanh, hi u qu và hi u su t là hai ch tiêu có quan h nhân
qu , hi u qu có th là k t qu c a hi u su t nhưng nhi u khi hi u qu không là
k t qu c a hi u su t. Ch ng h n, hi u su t s d ng tài s n dài h n là so sánh
doanh thu (giá tr s n lư ng) v i nguyên giá bình quân tài s n s d ng - ch tiêu
này có th cao nhưng hi u qu không cao, vì tài s n dài h n ó có th s n xu t ra
nhi u s n ph m nhưng l i tiêu hao nhi u năng lư ng, nguyên v t li u,... làm cho
giá thành s n ph m cao, vi c bán s n ph m s b l . Tuy nhiên, b ng vi c so
sánh hi u su t gi a các kỳ v i nhau l i chúng ta cũng có th ánh giá ư c hi u
qu c a h at ông kinh doanh.
Th năm, hi u qu c a doanh nghi p là s g n k t gi a hi u qu kinh
doanh và hi u qu xã h i.
Các nhà kinh t C ng hòa liên bang Nga xem: “ Hi u qu kinh doanh là
m t b ph n quan tr ng nh t c a toàn b chi n lư c kinh t , và ch ra r ng
gi i quy t các nhi m v kinh t - xã h i hi n nay không có con ư ng nào khác
là tăng nhanh hi u qu c a n n s n xu t xã h i” [39].
Ti p theo, trong cu c H i th o Khoa h c Qu c t t i Maxcơva, nhà kinh
t h c ngư i c P.Tiblack cho r ng: “V n hi u qu kinh t trong s n xu t
ph i ư c nhìn nh n m t cách toàn di n hơn, nó không ch nói lên s tăng
trư ng kinh t trong m i th i kỳ mà còn nói lên m c tiêu c a h th ng có
ư c th c hi n hay không” [46]. Cũng trong cu c h i th o này, giáo sư Xing
Xao c a Trung Qu c phát bi u: “Hi u qu kinh t nói chung và hi u qu kinh
t trong công nghi p nói riêng là nh ng ph m trù ph c t p. chúng ph n ánh

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52839
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562