Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (19)
Similar to Presentation1 introduction
Similar to Presentation1 introduction (20)
More from batsuuri nantsag
More from batsuuri nantsag (18)
Presentation1 introduction
- 1. СЭДЭВ 1. МАЛ, АМЬТНЫ ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ТУХАЙ УДИРТГАЛ ХИЧЭЭЛ (Халдварт өвчин судлалын хичээлийн судлах зүйл, хөгжлийн товч түүх, бусад шинжлэх ухаантай холбогдох байдал) Н.БАТСУУРЬ Мал эмнэлгийн ухааны доктор, зөвлөх профессор
- 2. АГУУЛГА • Халдварт өвчин судлалын хичээлийн судлах зүйл, • Хөгжлийн товч түүх, • Бусад шинжлэх ухаантай холбогдох байдал • Халдварт өвчнөөс учрах эдийн засгийн хохирол, тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний эдийн засгийн үр өгөөж • Орчин үе дэх эпизоотологийн зорилтууд
- 3. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ШИНЖЛЭХ УХАААНЫ СУДЛАХ ЗҮЙЛ Халдварт өвчин судлал-эпизоотология-epidemiology: • Онол-Ерөнхий халдварт өвчин судлал • Клиник-Тусгай халдварт өвчин судлал • Малын их эмчийн сэтгэлгээ-шинжлэх ухааны болон үйлдвэрлэл дэх мал эмнэлгийн олон талын мэдлэг бүхий өндөр чадвартай мэргэжилтэн • Эпизоотологи гэдэг нь амьтадын дунд халдварт өвчин үүсэх, тархах, намжих зүй тогттол болон тэдгээр өвчинтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх арга замыг судалдаг шинжлэх ухаан. • Эпизоотологийн шинжлэх ухаан нь эпизооти үүсэх, тархах зам болон түүнийг нөхцөлдүүлэгч бүх хүчин зүйлс, тэдгээрийн нөлөөллийг судалдаг.
- 4. ХАЛДВАРТАЙ ӨВЧИН Халдварт өвчин Шимэгчтэх өвчин Вирусүүд Гельминтүүд Бактерүүд, риккетсиозууд, хламидиозууд, микоплазмоз Эгэл биетнүүд Мөөгөнцөр ба мөөгөнцөрийн хор Үе хөлтөн-шавьж Халдварт өвчний тухай сургааль-эпизоотологийг голлосон олон салбар мэдлэг дээр суурилсан мал эмнэлгийн шинжлэх ухааны бие даасан тусгай чиглэл.
- 5. ХАЛДВАРТ ӨВЧИН Мал, амьтны халдварт өвчин нь мөн чанараараа халдваргүй өвчнөөс зарчмын ялгаатай, амьтны эмгэг судлалд онцгой байр суурь эзэлдэг: • Үүсгэгчийн шинж чанар, тоо хэмжээ • Халдвар бие махбодод нэвтрэх болон ялгаран гарах үүд хаалга • Мал, амьтны бие махбодын мэдрэг байдал болон дархлааны хариу урвал үзүүлэх чадвар,
- 6. ХАЛДВАРГҮЙ ӨВЧНӨӨС ЯЛГАГДАХ ГОЛ ОНЦЛОГ Халдваргүй өвчнөөс ялгагдах гол онцлог нь: • Халдварлах чанар —халдварт өртсөн мал, амьтнаас эрүүл мал, амьтанд өвчний өвөрмөц үүсгэгч дамжих чадвар болой.
- 7. • Халдварт өвчний халдваргүй өвчнөөс ялгарах гол онцлог нь амьд үүсгэгчтэй, нэг амьтнаас нөгөөд халдварлах чанартай байдагт оршино. • Өөрөөр хэлбэл, халдварт өвчний хамгийн гол шинж нь халдварын тархалтын үйл явц (эпизоотын процесс) үүсэн хөгжих явдал юм. • Халдварт өвчний үүсгэгч мэдрэмтгий амьтны биед нэвтрэн орох явдал нь халдварын тархалтын үйл явцын салшгүй хэсэг болдог. ХАЛДВАРГҮЙ ӨВЧНӨӨС ЯЛГАГДАХ ГОЛ ОНЦЛОГ
- 8. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ОРЧИН ҮЕИЙН ОЙЛГОЛТ: • Эпизоотын процессын зүй тогтол, түүнийг хянан шинжлэх, тэмцэх арга хэрэгсэл • Хөдөө аж ахуйн амьтадын өвчлөлийг төөрөгчлөх арга зүй • Мал, амьтадын дундах халдварт өвчнийг устгах нийтлэг болон өвөрмөц арга зам, зарчмууд • Сүргийг эрүүлжүүлэх арга зам, арга зүй • Зоо эрүүл ахуй, ариун цэврийн арга хэмжээнд үндэслэсэн халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх ерөнхий зарчим, арга зүй
- 9. ЕРӨНХИЙ ЭПИЗООТОЛОГИЙН СУДЛАХ ЗҮЙЛ • Халдварын тухай сургааль • Халдварт өвчний үед үүсэх дархлааны тухай ойлголт • эпизоотын процессын тухай; • Халдварт өвчний хувьсал хөгжил, нэршил, ангилал; • Халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, устгах ерөнхий зарчим. Мал, амьтны өвчнийг сүргийн түвшинд судлах нь түүний эпизоотологийн болон эдийн засгийн ач холбогдлыг бодитоор тодорхойлох, халдварт өвчинтэй тэмцэж буй ажлын үр нөлөөг үнэлэх боломжийг олгодог. Үүнд мал эмнэлгийн салбар дахь эпизоотологи судлалын шинжлэх ухааны онолын болон практикийн ач холбогдол оршино.
- 10. • Хүн, мал, амьтны нийтийг хамарсан өвчний талаарх мэдээлэл эртний египтийн папирусын бичиглэл, Ассир, Вавилоны клинописын бичиглэл, Библи болон бусад эх сурвалжуудад олонтаа таардаг байна. • Олон мянган жилийн турш хүн төрөлхтөн нийтийг хамарсан өвчний шалтгааныг олох гэж янз бүрээр хичээсээр ирсэн. • Гэвч эртний Грег, Римын гүн ухаантнууд л байгалийн юмс үзэгдлийн мөн чанарыг материалист байр сууринаас тайлбарласан мэдлэгийн тогтолцоог боловсруулах гэж оролдож ирсэн гэж үздэг. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 11. Дундад зууны харанхуй үед эдгээр материалист ойлголтууд бараг мартагдаж, ихэнхдээ хүн, малын өвчний шалтгааныг тэнгэр- бурхантай холбон тайлбарлах болсон. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 12. Д. Боккаччо «Декамерон») Д. Боккаччо «Декамерон»), өвдөөд өнгөрсний дараа дахин өвчилдөггүй болон бохир хувцас, хүүр, эд зүйлийг шатааж устгах хэрэгтэйг тэмдэглэсэн. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 14. Италийн эрдэмтэн, яруу найрагч, эмч Д. Фракасторо (1478—1553) өөрийн «О контагии, о контагиозных болезнях и лечении» (1546 г.) номонд халдварын материалаг эх үүсвэрийн тухай болон “халдвар” буюу «инфекция» гэдэг нэр томъёог анх бичсэн. Түүний бодлоор халдвар 3 замаар: хавьтлаар, амьгүй зүйлсээр, зайнаас үл харагдах жижиг контагийн тусламжтайгаар үүсдэг гэсэн. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 15. • Оптикийн багаж төхөөрөмж бий болсноор шинжлэх ухаанд шинэ боломжууд гарч ирсэн. • Голландад 1590 онд ах дүү Г. и 3. Янсен нар анхны микроскоп зохион бүтээсэн. • А. Левенгук (1632—1723) 300 дахин өсгөдөг микроскоп бүтээснээр судлаачид бичил амьдралыг харах боломжтой болсон. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 16. • К. Линней (1707—1778) микроорганизмын талаарх мэдээлэл хангалтгүй байснаас тэдгээрийг өөрийн ангиллаараа хорхойн багт оруулсан. • 1796 онд английн эмч Э. Джемпер (1749—1823) хүний цэцэгийн эсрэг вакцин маягийн зүйлийг хэрэглэсэн бол Оросын эмч Д.С. Самойлович (1744—1805), тахал өвчин тусгай үүсгэгчтэй юм байна гэдгийг өөр дээрээ дархлаа үүсгэхээр хийсэн туршилтаар нотолсон. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 17. Орчин үеийн микробиологи, эпидемиологи болон эпизоотологиин түүх 1861 онд Л. Пастер (1822—1895) ялзрах болон исэлдэх үзэгдлийн шалтгаан нь бичил организм болохыг шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлаж, дараагаар нь микробыг ондоошуулах болон галзуу, боом, цусан халдвартын эсрэг тарилга хийх арга гаргаснаар эхэлсэн түүхтэй. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 18. • Л. Пастерын ажлууд, үүний дараагаар хатуу тэжээлт орчин дээр микроб ургуулах аргын талаар Р. Коха (1843—1910)-ын хийсэн судалгаануудын үр дүнд сүрьеэ болон холерын үүсгэгчийг нээж, боомын үүсгэгчийн талаарх асуудлыг бүрэн шийдвэрлэсэн юм. • Энэ бүхэн бол «контагии»-н үзэл санааны ялалт, халдварт өвчнийг микроб үүсгэдэг гэсэн онолын эхлэл байлаа. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 19. Эдгээр он жилүүдэд Оросын эрдэмтэн И.И. Мечников (1845—1916) дархлааны залгиур эсийн онолыг гаргасан бол Немецийн эрдэмтэн П. Эрлих (1854—1915) — шингэний дархлааны онолыг гаргаж орчин үеийн халдварт өвчний дархлааны үндэс суурийг тавьсан тул 1892 онд Нобелийн шагнал хүртсэн байна. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 20. 1892 онд Оросын эрдэмтэн Д.И. Ивановский (1864— 1920) вирусыг нээснээр цаашид олон тооны вирусын өвчний шалтгааныг таньж мэдэх боломжтой болжээ. Дмитрий Иосифович Ивановский ЭПИЗООТОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭЭС
- 21. БУСАД ШИНЖЛЭХ УХААНЫ САЛБАРТАЙ ЭПИЗООТОЛОГИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ХОЛБОО ХАМААРАЛ Эпизоотологийн шинжлэх ухаан шиг өөрийн судалгааны зүйлүүдээ иж бүрэн, харилцан хамааралтайгаар шинжлэх ухааны болон арга зүйн олон янзын байр сууринаас судалдаг тийм шинжлэх ухаан онол талаасаа ч, практик талаасаа ч мал эмнэлэг болон хүн эмнэлгийн салбарт нэг ч байхгүй.
- 22. Эпизоотологи нь: • микробиологи, • вирусологи • иммунологитой хамгийн ойр холбоотой. Мөн клиник оношлогоо, эмгэг анатоми, физиологи, фармакологи, эмнэл зүй, мэс заслын шинжлэх ухаантай нягт холбоотой байдаг. БУСАД ШИНЖЛЭХ УХААНЫ САЛБАРТАЙ ЭПИЗООТОЛОГИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ХОЛБОО ХАМААРАЛ
- 23. • Эпизоотологи болон мал эмнэлгийн ариун цэвэр(зоогигиен)-ийн хооронд шууд харилцаа байдаг. • Мал эмнэлгийн статистик нь эпизоотологийн зүй тогтлыг илрүүлэхэд чухал үүрэгтэй байдаг. БУСАД ШИНЖЛЭХ УХААНЫ САЛБАРТАЙ ЭПИЗООТОЛОГИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ХОЛБОО ХАМААРАЛ
- 24. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХОР ХОХИРОЛ • Халдварт өвчин нь өргөн газар нутгийг хамарч, олон тооны аж ахуйн нэгж, бүс нутаг, улс орны үлэмж олон тооны мал, амьтныг өвчлүүлдэг. • Зөвхөн аж ахуйн нэгжид төдийгүй улс орны хэмжээнд эдийн засгийн гамшигийн хохирол учруулдаг. • Мал, амьтанд тохиолддог ихэнх халдварт өвчнүүд хүнд дамжин халдварлах чадвартай байдаг.
- 25. Халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх арга хэмжээг цаг хугацаанд нь хэрэгжүүлээгүй, эсвэл чанаргүй хэрэгжүүлснээс асар их эдийн засгийн хохирол үүсдэг бөгөөд тэдгээр нь: • Малын үхэл хорогдол; • Өвчтэй малыг устгах, зориуд нядлах, үхсэн болон устгасан мал, амьтныг булах, шатаах, бутлан боловсруулах зардал; • Ашиг шимийн алдагдал, үр төл өгөхгүй, хээл хаях, сувайрах, төл нь мал болж чадахгүй байх гэх мэт үржлийн үнэ цэнээ алдах; • Бүтээгдэхүүний хэмжээ, чанар буурах; • Мал эмнэлгийн арга хэмжээний өтрөг зардал ихсэх гэх мэт зүйлсээс бүрдэнэ. ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХОР ХОХИРОЛ
- 26. • Эдийн засгийн хохирлын талаарх зарим жишээ баримт: • Англид 2001 онд шүлхий, ҮТЭСЭ өвчин гарсны улмаас 2 сая гаруй толгой үхэр, • Баруун Европын орнуудад 5 сая толгой хонь устгасан. (Англи, Голланди, Германи гэх мэт) ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХОР ХОХИРОЛ
- 27. ХЯНАЛТЫН АСУУЛТУУД 1. Эпизоотологийн шинжлэх ухааны тодорхойлолтыг хэлнэ үү. Эпизоотологийн шинжлэх ухаан юу судалдаг, ямар зорилго агуулдаг вэ? 2. Халдварт өвчин халдваргүй өвчнөөс юугаараа ялгаатай вэ? 3. Ямар, ямар шинжлэх ухаантай мэргэшлийн талаар холбоотой байдаг вэ? Халдварт өвчнийг судалдаг бусад салбар шинжлэх ухааны дунд ямар байр суурь эзэлдэг вэ? 4. Эпизоотологи, микробиологи, вирусологийн шинжлэх ухаануудын судалдаг зүйл ямар ялгаатай вэ? 5. Монгол улсад мал, амьтны ямар халдварт өвчнүүд байдаг вэ, ямар өвчнийг устгасан, ямар өвчнүүд шинээр гарч байна вэ? 6. Орчин үед дэлхий дахинд хамгийн их анхаарал татаж байгаа ямар аюултай халдварт өвчин байгааг тодорхойлно уу?
Editor's Notes
- Эпизоотология - это теоретическая и одновременно клиническая дисциплина, которая формирует мышление ветеринарного врача, делает его универсальным специалистом в научной и практической ветеринарии. Эпизоотология — наука о закономерностях возникновения, распространения и угасания (прекращения) заразных (инфекционных) болезней животных, методах их профилактики и борьбы с ними. Эпизоотология — наука о способах распространения эпизоотий и обо всех условиях и влияниях, этому способствующих.
- Инфекционные болезни по природе существенно отличаются от незаразных и занимают особое место в патологии животных: обусловливают специфический характер их взаимодействия и исход заболевания конкретного животного. Только при реактивном взаимодействии между микроорганизмом и животным, проявляющемся в форме специфического инфекционного процесса, может возникнуть инфекционная болезнь. Количественные и качественные характеристики возбудителя (доза, вирулентность, антигенность и др.), Ворота инфекции, с одной стороны, и иммунореактивность животного организма, включая его восприимчивость (чувствительность), с другой стороны,
- Дословный перевод термина “эпизоотология” означает науку о массовых, повальных болезнях животных всех видов, поскольку поголовное заболевание животных обозначается термином эпизоотия (epi - на, zoon - животное). Отличительной чертой инфекционной болезни является также ее заразность (контагиозность) — способность специфического возбудителя передаваться от пораженного (больного) животного здоровому. Это свойство определяет потенциальную опасность зараженных животных для здоровых, возможность непрерывной передачи возбудителя инфекции в группе (стаде) животных, массовость поражения скота и тенденцию к широкому распространению.
- Тэгвэл халдваргүй өвчний үед ийм үзэгдэл хэзээ ч тохиолдохгүй бөгөөд харин тухайн халдваргүй өвчин үүсэх шалтгаанаас хамаарч нэг дор олон мал амьтан зэрэг өвчилж, бөөнөөр хорогдох явдал гарч болдог. Жишээ нь эрдэс, химийн бодис, хортой ургамалд мал хордох тохиолдол нь халдварт өвчинтэй андуурахад хүргэж болох ч гол ялгаа нь өвчин үүсгэгч шалтгаан өвчтэй мал амьтнаас эрүүл мал амьтанд дамжин халдварлах тохиолдол гарахгүй.
- Эпизоотология изучает: особенности развития и проявления отдельных инфекционных болезней, их причин, патогенеза, диагностики, патоморфологических изменений, лечения и профилактики каждого заболевания. закономерностей эпизоотического процесса и его мониторирование или контроль, методологии прогнозирования заболеваемости сельскохозяйственных животных, общих и специальных принципов и методов ликвидации инфекционных заболеваний среди животных, способов и методов оздоровления стад, принципов и методов общей профилактики инфекционных болезней на основе зоогигиены и санитарии.
- Предметом частной эпизоотологии является изучение эпизоотологии отдельных инфекционных болезней, патогенеза, клинической картины заболеваний, точной и специфической диагностики, патогенетической (специфической) терапии каждой конкретной инфекции, методов и средств специфической профилактики и мероприятий по ликвидации каждой инфекционной болезни у животных. Предметом общей эпизоотологии служат учение об инфекции; эпизоотологические аспекты учения об иммунитете; эпизоотический процесс; эволюция, номенклатура и классификация инфекционных болезней; общие принципы профилактики и ликвидации инфекционных болезней. изучение болезней на популяционном уровне позволяет реально определять их эпизоотологическую и экономическую значимость, эффективность эпизоотологической работы и контроля болезней. Это и определяет научную и практическую значимость эпизоотологии в ветеринарии.
- Эпидемии и эпизоотии преследуют человечество с тех пор, как люди одомашнили первые виды животных, то есть практически с древнейших времен. Сведения о массовых заболеваниях людей и животных встречаются в древнеегипетских папирусах, клинописи Вавилона и Ассирии, Библии и других источниках. Человек с очень древних времен пытался разобраться в причинах массовых болезней. На протяжении тысячелетий эти причины трактовали по-разному. Лишь философы Древней Греции и Рима пытались на основе материалистической системы знаний того периода разобраться в сущности природных явлений. Демокрит греческий философ и врач — высказал мнение о том, что болезни вызываются крохотными невидимыми организмами. В это же время знаменитый врач Гиппократ описал ряд болезней, теперь известных как инфекционные, и создал первую эпидемиологическую теорию о миазмах. Позднее в Древнем Риме эту теорию развивал философ Тит Лукреции Кар и поэт Вергилий.
- В период Средневековья бытовая культура и гигиена оказались на более низком уровне по сравнению с временами античности, инфекционные болезни получили широчайшее (панзоотическое) распространение, а материалистические идеи греков и римлян были почти забыты. Очень долго массовые болезни объясняли Божьей карой или происками дьявола. Однако уже в это время учитывали фактор заразности больных, признавали необходимость их изоляции или изоляции от них
- Результаты своих исследований Левенгук опубликовал в 1695 г. в знаменитой книге «Тайны природы..., открытые Левенгуком». Таким образом, накапливались реальные знания о природе массовых заразных болезней, что в итоге способствовало качественному скачку в науке.
- До середины XIX в. эпизоотология и эпидемиология (учения об инфекционных болезнях животных и людей) были неразделимы. Подлинный прорыв в проблеме изучения инфекционных заболеваний людей и животных на две самостоятельные ветви – гуманитарную и ветеринарную произошёл во второй половине XIX – начале XX вв.
- В формировании эпизоотологических представлений об инфекционных болезнях большое значение имел трехтомный труд венгерских ученых Ф. Гутера и И. Марека «Частная патология и терапия домашних животных» (1905), выдержавший 11 изданий и не потерявший значения в настоящее время. Илья́ Ильи́ч Ме́чников (3 [15] мая 1845, Ивановка, Купянский уезд, Харьковская губерния — 2 [15] июля 1916, Париж) — русский и французский биолог (микробиолог, цитолог, эмбриолог, иммунолог, физиолог и патолог). Лауреат Нобелевской премии в области физиологии и медицины (1908)[3]. Один из основоположников эволюционной эмбриологии, первооткрыватель фагоцитоза и внутриклеточного пищеварения, создатель сравнительной патологии воспаления, фагоцитарной теории иммунитета, теории фагоцителлы, основатель научной геронтологии.
- Эти науки предоставляют эпизоотологам средства диагностики, специфической профилактики и лечения.
- Появление и распространение большинства заразных болезней непосредственно связано с природными и экономическими (хозяйственными) условиями. Отсюда и вытекает необходимость тесной связи эпизоотологии с географией, экономикой и организацией ветеринарного дела в стране.
- Инфекционные болезни в силу своей контагиозности и плотности размещения животных могут поражать большое число животных, в масштабах от одного хозяйства до нескольких стран. Современные примеры распространения ящура в Англии или губчатой энцефалопатии крупного рогатого скота лишний раз и убедительно свидетельствуют о катастрофических потерях поголовья животных и о значительном экономическом ущербе не только для хозяйств, но и для каждой страны в целом.
- При несвоевременном или некачественном проведении ветеринарных профилактических и противоэпизоотических мероприятий животноводство может понести большой экономический ущерб от инфекционных болезней, который складывается в основном из потерь: от падежа, уничтожения и вынужденного убоя животных, утилизации трупов и отходов; снижения продуктивности животных вследствие их заболевания; недополучения приплода из-за переболевания и бесплодия животных; утраты племенной ценности животных- уменьшения (выбраковки) продукции и сырья; затрат на проведение специальных ветеринарных мероприятий.
- Спонгиозная энцефалопатия крупного рогатого скота и овец, стационарно текущая в той же Англии и некоторых странах Европы, постоянно заставляет забивать подозрительный по заболеванию крупный рогатый скот 100-200 тыс.