Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (19)
Similar to Presentation6 epizoot monitoring
Similar to Presentation6 epizoot monitoring (20)
More from batsuuri nantsag
More from batsuuri nantsag (19)
Presentation6 epizoot monitoring
- 1. СЭДЭВ 6. ЭПИЗООТЫН МОНИТОРИНГ БА ХАЛДВАРТ ӨВЧНИЙ ТАЛААРХ СУДАЛГААНЫ ҮНДЭС (Эпизоотологийн судалгааны объект, эпизоотын мониторингийн цогц аргууд, эпизоотын судалгааны цогц аргууд)
- 2. СЭДВИЙН АГУУЛГА • Эпизоотологийн судалгааны Объект • Эпизоотологийн мониторингийн цогц аргууд • Эпизоотологийн олон талт судалгааны цогц аргууд
- 3. ОБЪЕКТ БОЛОН СУДАЛГААНЫ АРГУУД •Эпизоотологийн судалгаа болон түүний байнгын ХШҮ-ий объект нь хөдөө аж ахуйн амьтад (эсвэл шувуу, загас)-ын амьдарч байгаа газар нутаг байдаг. • тухайн аж ахуйн нэгж (сум, дүүрэг, аймаг)-ийн нутаг дэвсгэр дээр оршин байгаа бүх зүлийг бүгдийг хамруулах ба • хөдөө аж ахуйн амьтад болон хүнтэй ойр хөрш амьдардаг амьтад, зэрлэг амьтад, хорхой шавьж, шувууд, эгэл биетэн, бактери, вирус, бүх төрлийн ургамлын орон нутгийн биогеоценозыг тухайн нутгийн уур амьсгал, тодорхой усан хангамж бүхий хөрсний тодорхой бүтэц дээр суурилдаг.
- 4. ЭПИЗООТОЛОГИЙН СУДАЛГААНЫ ЦОГЦ АРГУУД Эпизоотологийн судалгааны цогц арга нь: 1. Эпизоотологийн бүрэн судалгаа; 2. Түүхчилсэн харьцуулан бичилтийн арга; 3. Газар зүйн харьцуулан бичилтийн арга; 4. Эпизоотологийн туршилтын судалгаа; 5. Эпизоотологийн статистик системчлэлийн арга; 6. Цуглуулсан баримт, мэдээллийн эпизоотологийн анализ гэсэн арга зүйгээс бүрддэг.
- 5. • Эпизоотын голомт үүссэн шалтгааныг бүх талаас нь судлах; • Мал, амьтны тодорхой халдварт өвчин тухайн газар нутаг, аж ахуйн нэгж, сум, аймгийн хэмжээнд тархан дэлгэрэхэд тааламжтай болон сөрөг нөлөөлөл үзүүлж байгаа нөхцөлийг илрүүлэхэд чиглэгдсэн цогц үйл ажиллагааг эпизоотологийн бүрэн судалгаа гэдэг. ЭПИЗООТОЛОГИЙН БҮРЭН СУДАЛГАА
- 6. • Эмнэл зүйн, • патоморфологийн, • бактериологийн, • вирусологийн, • Мөөгөнцөр судлалын, • иммунологийн, • Шавьж судлалын болон • Судалгааны бусад аргуудыг ашигладаг. Эпизоотологийн бүрэн судалгааны мэдээллүүд нь эпизоотологийн дүн шинжилгээ хийхэд чухал хэрэгцээтэй байдаг. Эпизоотологийн бүрэн судалгаа явуулахад:
- 7. ТҮҮХЧИЛСЭН ХАРЬЦУУЛАН БИЧИЛТИЙН СУДАЛГАА Мал, амьтны халдварт өвчний өвчлөл цаг хугацаа, орон зайн тархалтаар илэрхийлэгдэх бөгөөд эпизоотын хөдлөл зүйг жил, жилээр, эсвэл олон жилээр дараах үзүүлэлтээр харуулдаг: • Сезонность-улирлаг байдал • периодичность или цикличность-үечлэг юмуу орчилт шинж чанар • Тухайн(аж ахуйн) нутаг дэвсгэр дээрх мал, амьтны халдварт өвчний ээрмэл байдал (стационарность).
- 8. Мал сүргийн дундах өвчлөлийн статистик үзүүлэлтүүдийн түүхчилсэн судалгааны анализ (Ретроспективный анализ- өнгөрсөн хугацааны судалгаа) нь дараах зүйлүүдийг тодорхойлох боломжийг олгодог: • Эпизоотын эрсдэлийн хүчин зүйлсийг таамаглах • Байгаль, экологи, технологи, аж ахуй-эдийн засаг, нийгмийн хүчин зүйлүүдтэй түүний ямар холбоо хамааралтай болохыг танин мэдэх. ТҮҮХЧИЛСЭН ХАРЬЦУУЛАН БИЧИЛТИЙН СУДАЛГАА
- 9. ГАЗАР ЗҮЙН ХАРЬЦУУЛАН БИЧИЛТИЙН СУДАЛГАА Мал, амьтны өвчлөл дараах зүйлүүдтэй ямар хамааралтайг тодорхойлно: • Уур амьсгал, • Ургамлын тачир сийрэг болон өндөр шигүү байдал • Нутаг орны усны горим • Жилийн цаг улирал • Хөрсний бүтцийн онцлог • Тухайн нутаг дэвсгэрийн янз бүрийн улирал дахь агаарын температур, чийглэг
- 10. Ландшафт-(нем. Landschaft) гарал үүслийн хувьд харьцангуй нэг төрлийн, түүний дээрх геологийн бүтэц, хотгор гүдгэрийн хэлбэр, ус зүй, бичил уур амьсгал, биоценоз, хөрсөнд адил шинж бүхий хэсгүүд давтагдах зүй тогтол ажиглагддаг нутаг дэвсгэрийг хэлдэг. Биоценоз-нэг ижил биотоп дээр оршин амьдарч, үржиж, өсөж хөгжиж байгаа янз бүрийн төрөл зүйлийн амьд зүйлүүдүүдийн бүлгэмдлүүдийг нийтээр хамруулан авч үзэхийг биоценоз гэдэг. Нөгөө талаас биотоп гэдэг нь амьд бие махбодуудын нийгэмлэгийн оршин амьдрахад шаардлагатай хүрээлэн буй орчны нөхцөл нь болсон тэрхүү байршил болно. ГАЗАР ЗҮЙН ХАРЬЦУУЛАН БИЧИЛТИЙН СУДАЛГАА
- 12. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ТУРШИЛТ Эпизоотологийн туршилтын арга нь: • тодорхой өвчний халдварын болон эпизоотын процессын зүй тогтлыг танин мэдэхийн тулд тэдгээрийн байгалийн явцыг амьд амьтан дээр загварчлан харах • Эпизоотын эсрэг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний үр нөлөөг үнэлэхэд чиглэгддэг.
- 13. Эпизоотологийн туршилтын зорилго нь: • Халдварт өвчний үүсгэгчийг ялган тодорхойлох; • Халдварын үүсгэгч мал, амьтадын дунд тархах бодит болон болзошгүй механизмуудыг судлах; • Өвчний эмгэг жамыг судлах; • Эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэлт, халдварын эсрэг хэрэгжүүлж буй арга хэмжээний үр дүнг шалгах, үнэлэхэд оршино. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ТУРШИЛТ
- 14. Эпизоотологийн туршилтыг голчлон 3 хувилбараар тавьдаг: Когорт судалгаа (буюу хяналттай туршилт); Хяналтгүй туршилт; Байгалийн туршилт. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ТУРШИЛТ
- 15. • Хяналтгүй туршилтыг өвчний онош мэдэгдсэн мэдэгдээгүйгээс үл хамааран хэрэгжүүлж байгаа халдварын эсрэг арга хэмжээний үр дүнг үнэлэхийн тулд тавьдаг. • Туршилтын энэхүү хувилбарын үед аж ахуйн бүх мал, амьтан нэг бүлэг гэж тооцогддог. Өөрөөр хэлбэл, хяналтын бүлэг байхгүй гэсэн үг. • Зөвхөн хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээний бодит үр дүн туршилтын амжилтын хэмжүүр болдог. Үүний зэрэгцээ энэхүү үр дүн нь эпизоотын процесс болон түүний шалтгаан-үр дагаврын холбоог нөхцөлдүүлж байгаа гэж тооцсон хүчин зүйлүүдийг батлах юмуу үгүйсгэх болно. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ТУРШИЛТ
- 16. • Байгалийн туршилт нь эпизоотын (халдварын) процессын ердийн явцад нөлөөлж байгаа янз бүрийн болон хэд хэдэн хүчин зүйлүүдийн нөлөөг зорилготойгоор задлан шинжлэхэд оршдог. • Малын эмч-эпизоотологич нь эпизоотын процессын явцад нөлөөлөх, түүнд хутгалдан оролцох ёсгүй бөгөөд хөдөө аж ахуйн амьтадын тухайн бичил популяцид тусгай хүчин зүйлүүдийн үзүүлж байгаа нөлөөллийн зэргийг мал, амьтны өвчлөл, хорогдлын өсөлт бууралтаар бүртгэн судлах үүрэгтэй. ЭПИЗООТОЛОГИЙН ТУРШИЛТ
- 17. СТАТИСТИКИЙН АРГУУД Эпизоотологийн задлан шинжилгээ хийхэд статистик арга хэрэглэх нь үнэмлэхүй тоон үзүүлэлтүүдийг эрчимжилтийн болон өргөжин тэлэлтийн харьцуулсан үзүүлэлтэд шилжүүлэх, эсвэл эпизоотологийн тодорхойлолтуудад хөрвүүлэх замаар эпизоотологийн үзэгдлүүдийг бүрэн шинж чанараар нь гаргаж харуулах боломжийг олгодог: Өвчлөл-статистикийн үзүүлэлт бөгөөд тодорхой нутаг дэвсгэрт, тодорхой хугацааны хооронд хүн ам, мал сүрэг, амьтан, ургамлын попуяцын дотроос өвчилсөн нь илэрч бүртгэгдсэн бие махбодын тоо. Үүнийг 100, нэг мянга, арван мянган толгойд ноогдох харьцуулсан үзүүлэлтээр голчлон харуулдаг. Үхэл-популяцын дотроос нэг жилийн хугацаанд үхэж хорогдсон бие махбодын тоог хувь, нэгжээр илтгэн харуулсан үзүүлэлт
- 18. • смертельность-өвчилсөн нийт бие махбодын дотор тухайн өвчнөөр хорогдсон бие махбодын эзлэх хувь • Инцидентность-тохиолдлын давтамж • превалентность-тархалтын байдал • Очаговость-голомтлог чанарын үзүүлэлт • индекс контагиозноси- халдварлаг байдлын индекс зэрэг үзүүлэлтүүдийг тооцож гаргадаг. Халдварт өвчний талаарх бүртгэл, тайлантай холбогдуулан малын эмч, мал эмнэлгийн байгууллага онцгой хариуцлага хүрээдэг. СТАТИСТИКИЙН АРГУУД
- 19. ЭПИЗООТОЛОГИЙН СУДАЛГАА Эпизоотологийн судалгааны заавал байх ёстой баримт бичгүүд: 1. Аж ахуйд эпизоотологийн судалгаа явуулсан тухай акт 2. Эпизоотологийн мужлалын зураг 3. Эпизоотын муруй (ө.х. график), 4. Эпизоотын голомтын тодорхой шинж чанарын тухай тодорхойлолт 5. эпизоометрийн (эпизоотологийн) үзүүлэлтүүд (өвчлөл, үхэл, тохиолдол, халдварлаг байдал, голомтлог байдал, өргөн тархах байдал г.м.). Ийм байдлаар төгсгөлийн шийдвэрлэх шатанд эпизоотологийн судалгаа нь аналитик болон тоон эпизоотологийн тусгайлсан арга зүйг ашигладаг.
- 20. Түүнээс гадна эпизоотологч нь үүсгэгчийн популяцийн эпизоотологийн шинж чанарыг үнэлдэг: Патогенность-эмгэг төрүүлэх чанар; Контагиозность-халдварлаг байдал; Иммунногенность-дархлаа төрүүлэх чадвар. ЭПИЗООТОЛОГИЙН СУДАЛГАА
- 21. ЭПИЗООТОЛОГИЙН СУДАЛГАА Мөн тэрчлэн микроорганизмын популяци макроорганизмын (малын) популяцитай хэрхэн харилцан үйлчлэлцэж байгааг судална: • Заразность-халдварлалт; • инкубационный период-нууц үе; • симптоматику болезни-өвчний хам шинж болон явц; • продолжительность ее течения-түүний үргэлжлэх хугацаа; • постинфекционный иммунитет-халдварын дараах дархлааны байдал;
- 22. ХЯНАЛТЫН АСУУЛТУУД 1. Эпизоотологийн олон талт судалгаа, эпизоотологийн судалгааны объект, судалгааны арга талаарх тодорхойлолтыг хэлнэ үү? 2. Эпизоотын эсрэг хэрэгжүүлж байгаа ажиллагаанд ямар бүртгэл мэдээлэл ашиглагддаг вэ? 3. Эпизоотологийн картыг хэрхэн зохиох вэ?
Editor's Notes
- Как и всякая наука, эпизоотология имеет свой объект и методы исследования. Т.е. объектом изучения эпизоотологии оказываются все и вся на данной территории хозяйства (района, области и т.д.), изучение и контроль локального биогеоценоза сельскохозяйственных животных, синантропных и диких зверей, всех насекомых, птиц, простейших, бактерий, вирусов, всех растений в данной географической местности и в данном климате, на конкретных видах почв и с конкретным водным обеспечением.
- Комплексный эпизоотологический метод- это совокупность разнообразных методических приемов и способов, объединенных на основе единства предмета исследования - заболеваемости и эпизоотического процесса, предназначенная для обеспечения наиболее полной и всесторонней характеристики этого предмета как комплексного явления биологической и социальной природы. Его вариации определяются целями, задачами, масштабами исследования. Основные цели: изучить показатели заболеваемости и эпизоотический процесс, особенности последнего согласно теории саморегуляции паразитарных систем и дать оценку целесообразности и эффективности противоэпизоотической работы, разработать эпизоотологический прогноз.
- Сравнительно-исторический и сравнительно-географический приемы включают в себя сбор сведений о факторах, способствующих распространению инфекционных болезней в данной местности, о количестве и качестве эпизоотических очагов, сведения о поголовье восприимчивых животных, заболеваемости, летальности и т. д. Данные этих двух методов позволяют установить связь предыдущих эпизоотических вспышек инфекционной болезни с современной эпизоотический ситуацией, выявить повторяемость эпизоотии в определенной местности и в определенные годы (стационарность и периодичность), а также зависимость эпизоотической обстановки от природно-географических и социально-экономических условий на определенных территориях. На основании сравнительного исторического и географического описания можно судить об эволюции заразных болезней. Данные сравнительно-исторического исследования определяются по временному и территориальному распределению инфекционной заболеваемости животных, по годовой и многолетней динамике эпизоотий с определением сезонности, периодичности или цикличности, стационарности инфекционных болезней животных на данной территории (хозяйства). Ретроспективный анализ статистических показателей заболеваемости среди животных позволяет определить гипотетические факторы эпизоотического риска, характер заболеваемости, ее связь и зависимость от природных, экологических, техногенных, хозяйственно-экономических и социальных факторов.
- Влияние природных и экологических факторов на эпизоотологическую или эпизоотическую обстановку на данной местности и в данное время оценивают по результатам сравнительно-географического исследования, целью которого оказывается выявление закономерностей пространственно-территориального распределения заболеваемости, ее зависимости от климатических, ландшафтных, биоценотических, социально-экономических и административно-территориальных особенностей данной местности. Конечной целью эпизоотолого-географического исследования служит выявление гипотетических кофакторов заболеваемости биотической и абиотической природы. Определения движущих сил эпизоотического процесса, их интенсификации или ослабления (затухания) с целью определения резервуаров инфекционных агентов, путей переноса и переживания патогенных микроорганизмов в объектах биоценозов, средств и путей распространения таких микроорганизмов в разное время года и в разные года. Знание таких факторов позволяет с наибольшей вероятностью и достоверностью прогнозировать тенденцию, перспективу эпизоотической ситуации и риска. Такие проблемы и вопросы решает эколого-ландшафтная эпизоотология, которая выделилась в самостоятельный раздел теоретической эпизоотологии в последние 20-35 лет.
- Необходимость проведения эпизоотологического эксперимента возникает в тех случаях, когда не удается достоверно охарактеризовать эпизоотологическую ситуацию в хозяйстве с помощью эпизоотологического обследования и клинико-лабораторных методов. В практической ветеринарии самый простой эпизоотологический эксперимент чаще всего проводится в виде так называемой биологической пробы (биопробы). Это когда ветеринарный врач заражает здоровых восприимчивых животных патологическим материалом от инфекционно больного животного, наблюдает и фиксирует начало, разгар и конец заболевания. При этом ветеринарный врач имеет возможность выделить и идентифицировать возбудителя заболевания уже от биопробных животных (а не от естественно заболевших), оценить в полной мере выраженность и последовательность развития клинических симптомов болезни, а также эффективность терапевтических и иммунобиологических средств. Биопроба как модель никогда не может воспроизвести эпизоотический процесс, а только инфекционный процесс, который является составной частью эпизоотического. Суть методического приема в эпизоотологическом эксперименте заключается во вмешательстве в текущий эпизоотический процесс путем фиксации (например, при биопробе) или исключения предполагаемых факторов риска. Роль эпизоотолога при этом сводится к оценке роли этих факторов путем сравнения результатов вмешательства по заболеваемости и исходу болезни в опытных и контрольных группах.
- При контролируемом когортном эксперименте эпизоотолог формирует в ходе эпизоотического процесса в хозяйстве равноценные группы (когорты) животных: больных, здоровых. Роль основного или ведущего фактора в развитии эпизоотического процесса оценивается по увеличению или снижению заболеваемости, гибели и выздоровления в обеих группах животных, которые к тому же обследуются клинико-лабораторными методами биохимии, микробиологии, патофизиологии. Контролируемый эксперимент позволяет установить причинно-следственные связи в текущем эпизоотическом процессе и поэтому относится к основному методу аналитической эпизоотологии.
- Естественный эксперимент используется, как правило, при оценке заболеваемости энзоотического масштаба, природно-очагового неблагополучия, а также острого или хронического влияния техногенных и антропогенных факторов токсического и дефицитного свойства на геобиоценоз данной местности.
- Заболеваемостьстатистический показатель, определяющий количество обнаруженных изарегистрированных заболеваний среди людей, животных, растений за определенный промежуток временина конкретной территории. в экологии, число умерших или погибших особей (m) по отношению к их общему числу (N) впопуляции (чаще на 100 или 1000 особей) на определенной территории; интенсивность процесса гибели особей в популяции Инцидентность- число вновь выявленных (новых) случаев возникновения инфекции за определённый период на 100, 1000, 10 тыс. или 100 тыс. животных, показатель частоты заболеваний и носительства; одна из характеристик заболеваемости.
- Конкретным результатом комплексного эпизоотологического исследования является подробная Справка об эпизоотологической (или эпизоотической) ситуации обследованной местности (хозяйства), в которой сформулированы основные гипотезы эпизоотологических проблем, факторы реального эпизоотологического риска и эпизоотологический прогноз. Все собранные фактические и аналитические материалы прикладываются к Справке в виде Приложений. Таким образом, общенаучная методология, методические подходы и методы проведения эпизоотологического исследования позволяют обоснованно признать, что эпизоотология как наука является общеветеринарной наукой. Это происходит от того, что в эпизоотологическом исследовании хозяйства и территории важнейшим количественным элементом является изучение и оценка таких общих эпизоотологических параметров как: здоровье, воспроизводство и продуктивность животных, а также эпизоотологические признаки их популяций: восприимчивость, резистентность из организма к инфекционным агентам, плотность и условия их содержания (расселения), границы и контакты, экологическая обстановка и хозяйственно-экологические связи.