1. КОМПАНИЙН НИЙГМИЙН ХАРИУЦЛАГА
Б.Уянга,A.RT11D115
uyanga1016@yahoo.com
Компанийн нийгмийн хариуцлага
Компаний нийгмийн хариуцлага гэдэг нь аливаа компани үйл ажиллагаагаа хүний
эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлөхгүйгээр, байгаль орчныг бохирдуулахгүй, нийгэмд
сөрөг үр дагавар авчрахгүйгээр ил тод, нээлттэй явуулан хамтрагч, түншүүд, олон нийт,
хэрэглэгч, ажиллагсдынхаа өмнө хүлээх хариуцлага, чиг хандлагаа тодорхойлсон хэм
хэмжээнүүдийг бизнесийн үйл ажиллагаандаа баримтлан ажиллах замаар нэг талаар
байгууллагадаа баялгийг бүтээн бий болгож, нөгөө талаар улс орныхоо нийгэм, эдийн
засгийн тогтвортой хөгжлийг хангахад хувь нэмрээ оруулах үйл явц юм.
КНХ бол компанийн өөрийн нөөцийн хуваарилалт болон бизнесийн туршлагааграа
олон нийтийн сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэх явдал юм.
Олон улсын нийгмийн хариуцлагын стандарт буюу ISO 26000-г 2010 онд баталсан.Уг
стандарт нь дагалдах сургалтын модультай бөгөөднийт долоон бүлэгтэй 200 орчим
хуудас баримт бичиг юм. Нийгмийн хариуцлага гэдэгт олон асуудал багтана. Хүний
эрх, хөдөлмөрлөх эрх, байгаль хамгаалах, шударга ёс, ил тод байдлыг бий болгох, эрх
ашиг, хэрэглэгчдийг хүндлэх гээд олон асуудал хөндөгддөг. Гадны оронд Нийгмийн
хариуцлагатай компани нь нэр хүндтэй байдаг ба байгууллагын хөгжлийн үндэс болсон
хөрөнгө оруулалтыг татахад онцгой ач холбогдолтой байдаг. Гэвч манай
оронднийгмийн хариуцлагын стандарт хараахан бүрэн утгаараа хэрэгждэггүй.
Онцлох 10 аж ахуйн нэгж, Онцлох бизнес эрхлэгчдийг Танхимын Тэргүүлэгчдийн
хурлын шийдвэрээр тодорхой шалгуур үзүүлэлтүүдийн дагуу шалгаруулдаг билээ.
Компанийн нийгмийн хариуцлага дараах үндсэн гурван асуудлын тэнцвэрт
байдлыг хангаж байх ёстой. Үүнд:
1. Бүтээгч хүн - Реорlе. Ажиллагсад, ажилтнуудын эрүүл мэнд, хөдөлмөр хамгаалал,
сургалт, боловсрол, удирдлагын харилцаа зэрэг дотоод асуудлуудаас гадна хүний
эрхийн ерөнхий асуудлууд, нийгмийн асудлууд / авилгал, хээл хахууль, санхүүгийн
туслалцаа дэмжлэг, хандив, өрсөлдөөн, үнэ бүрдэлт гэх мэт / зэргүүд хамрагдана.
2. Байгаль орчин - Planet. Компаний үйл ажиллагаа болон үйлдвэрлэсэн бараа
бүтээгдэхүүний байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөлөл, нөөц баялгийн ашиглалт, нөхөн
сэргээлт зэрэг олон асуудлууд орно.
3. Баялаг - Profit. Улс орон, орон нутгийн эдийн засагт оруулж буй компаний шууд ба
шууд бус хувь нэмэр хамрагдана.

2. Дээрх үндсэн гурван зарчмыг тэнцвэртэйгээр хэрэгжүүлэх үүднээс компаний
нийгмийн хариуцлагийн хүрээнд дараах асуудлуудыг нэн тэргүүнд анхаарах
шаардлагатай.
- Бизнесийн ёс зүйг эрхэмлэн дээдлэх
- Нийтийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдал
- Байгаль орчинг хайрлан хамгаалах
- Хүний эрхийг хүндэтгэн биелүүлэх
- Тогтвортой хөгжлийг хангахад хувь нэмрээ оруулах
- Ажлын нөхцөл байдлыг сайжруулах /хөдөлмөр хамгаалал, эрүүл ахуй, ажлын цаг,
цалин хөлс гэх мэт/
- Салбарын уялдаа холбоо, хамтын ажиллагаа
- Нийгмийн үйл хэрэг, хөрөнгө оруулалт, хөгжил цэцэглэлтэд оролцох
- Олон янзын соёл, хүмүүсийг хүндэтгэн үзэх
- Ивээн тэтгэлэг, хандив туслалцаа үзүүлэх
- Хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамж, шударга өрсөлдөөний зарчмуудыг баримтлах
- Авилгал, хээл хахуулиас ангид байх
- Хариуцлага, ил тод байдал, гүйцэтгэлийн талаар тайлагнадаг байх
- Гадаад дотоодын нийлүүлэгч, түншүүдтэй эрх тэгш харилцаа холбоо тогтоох юм.
Салбарын бүтээмж, өрсөлдөх чадвар, судалгааны болон инновацийн чадавхийг
дээшлүүлэх асуудал нь түүнийг дэмжих, тулгуур хүчин зүйлсийн нэг нь болох
бизнесийн үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох үндэс болсон компаны нийгмийн
хариуцлагаас шууд шалтгаална.
КНХ гэдгийг өргөн утгаар нь өөрийн үйл ажиллагааг ил тод, нээлттэй явуулан,
байгууллагынхаа үнэт зүйлс, соёл шийдвэр гаргалт, стратеги зэргийг нийгэт, эдийн
засаг, экологийн асуудлуудтай ялдуулан зохицуулах явдал хэмээн ойлгож болно.
КНХнь улс орны тогтвортой хөгжлийн бодлоготой уялддаг. Тогтвортой хөгжлийн
зорилго нь ирээдүй үеийнхний ашиг сонирхол хэрэгцээнд харшлахгүйгээр өнөө
үеийнхний хэрэгцээг хангахад оршдог.
Хамтрагчдын оролцоо нь мэдээллийн урсгалыг нэмэгдүүлж, бизнесийн боломжийг
тодорхойлж өгдөг. Эдвард Фрийманы тодорхойлсоноор хамтрагчид гэдэгт
“тухайнбайгууллагын зорилтыг хэрэгжүүлэхэд оролцож, нөлөөлж буй аливаа хувь хүн,
бүлэг”хамрагдажбайгаабилээ. Энэутгаархэрэглэгчид, ажиллагсад, ороннута,
байгалорчин, нийгэм бүхлээрээ энэ ойлголтонд хамрагдаж байгаа юм.

3. Оролцогч хамтрагчиддаа нээлттэй, ил тод байх нь мэдлэгт тулгуурласан дэлхий
ертөнцөд байр сууриа өсгөх үндэс болно хэмээн судлаачид үздэг.
МҮХАҮТ 2006 оноос эхлэн КНХ-ыг хэрэгжүүлэгч компаниудыг жил бүр шалгаруулж
ирлээ. Энэ хугацаанд нийт 35 байгууллага 68 удаа шалгарсанаас барилгын салбарын
нэг ч байгууллага энэхүү “Entrefreneur”шалгаруулалтандбайгаашүйч,
жилбүршалгаруулдаг шилдэг 100-н аж ахуйн нэгжүүдэд “Ньюпрогрэссгрупп“, “Цаст
импекс”ХХК, “Монроуд”ХХК, “Тэдмент“ХХК, “Одконхолдинг”ХХК, “ Альянс-тех”
ХХК, “Ремикон”ХКзэрэгбайгууллагууд багтаж байна. КНХ-г хэрэгжүүлэгч ажлын
хүрээнд “төлөвлө, хий, хяна, сайжруул”гэсэнчигхандлагынхэрэгжилтэндхэрэглэгчид,
хувьцааэзэмшигчид, ажиллагсад, нийлүүлэгчид, байгуллагуудын үүрэг хариуцлага
ямар байгааг дүгнэх, хянах боломжыг бүрдүүлдэг.
Байгууллагын эдийн засгийн өсөлт, ажиллагсадын орлогын доогуур түвшин нь нэг
зоосны 2 тал болохын учир аль алийг нь бодолцож байж л хөгжил дэвшилд хүрнэ
гэдгийг бодох ёстой.
Ийтд өндөр хөгжилтэй орнуудын туршлагыг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх нь чухал
болно. Тэд өрсөлдөх чадварыг дэмжих, дээшлүүлэх аргуудад “журамлах”тогтолцлоо,
өртгийншинжилгээнийфункциональарга, үзүүлэлтүүдийнбаланслагдсан тогтолцооны
арга, лин симгаагийн тогтолцоо, үйлдвэрлэлийн нөөцийн төлөвлөлт (Enterprise resours ,
planning ERP) стандарт, бизнесийн үйл ажиллагааны реижиниринг, диверсификаци,
үйлдвэрлэлийн оновчлол, өрсөлдөх чадварын Очир эрдэнийн загвар (Diamond model)
зэргийг хэрэглэн өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэхэд ашиглаж байна.
Эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүд нь тогтворжиж амжаагүй байгаа улс орон,салбарын
хувьд бизнесийн үнэ цэнийг илүү бодитой, нарийвчлалтай илэрхийлдэг, дэлхий
дахинаа өргөн дэлгэрч хэрэглэгдэж байгаа тодорхой бус логикийн арга чухал ач
холбогдолтой байна.
Тодорхой бус логик нь “лингвистик(хэл ярианы ) хувьсах, оролтын хэмжигдэхүүнийг
тодорхой бус (fuzzification) болгох” ,
“Гаралтынхэмжигдэхүүнийгтодорхой( deguzzigication)
болгох”зэрэгтулгууройлголтуудадтулгуурладаг.
Эдийн засгийн индикаторуудыг нийт эдийн засгийн өөрчлөлттэй цаг хугацааны хувьд
харьцуулан түрүүлдэг, хоцордог, зэрэгцдэг гэсэн 3 төрөлд ангилан үзнэ. ( Arthur
O.Sullivan , Steven M. Sheffrin, 2003)
• Түрүүлдэг индикатор: нийт эдийн засгийн өөрчлөлтөөс түрүүлж өөрчлөгддөг
үзүүлэлтүүд ( хувьцааны зах зээлийн өгөөж гэх мэт )
• Зэрэгцдэг индикатор: эдийн засгийн өөрчлөлттэй нэг цаг хугацаанд өөрчлөгддөг
үзүүлэлтүүд ( аж үйлдвэрлэлийн динамик гэх мэт )

4. • Хоцордог индикатор: эдийн засаг өөрчлөгдсөний дараа л өөрчлөгддөг
үзүүлэлтүүд ( ажилгүйдлийн түвшин гэх мэт )
Макро эдийн засгийн нэгдсэн түрүүлэгч индикатор ашиглантухайн байгууллага урт
хугацааны стратегийн шийдвэрээ тодорхойлох нь чухал ач холбогдолтой болно. Эдийн
засгийн төлөв байдлаа урьдчилан мэдсэнээр бизнесээ өргөжүүлэх, хүний нөөцөө
чадавхижуулах, хүлээх эрсдэл, олох ашгийн зохистой хувилбарыг сонгох боломж
бүрдэнэ.
Оны онцлох аж ахуйн нэгж, шилдэг бизнес эрхлэгчдийг шалгаруулах
“Entrepreneur-2013”аргахэмжээнийноминациуд
А. 2013 оны “Онцлох 10 ажахуйнэгж”
Б. 2013 оны онцлох Entrepreneur /бизнес эрхлэгч/
1. Хөрөнгө оруулагч
2. Дотоодын жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчид, ханган нийлүүлэгчдийг дэмжигч
3. Үндэсний үйлдвэрлэгч
4. Импортыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч
5. Экспортлогч
6. Импортлогч
7. Инноваци, дэвшилтэт технологи, know-how нэвтрүүлэгч
8. Компаний сайн засаглалыг хэрэгжүүлэгч
9. Компаний нийгмийн хариуцлагыг хэрэгжүүлэгч
10. Жижиг бизнес эрхлэгч
11. Тухайн салбарын оны онцлох Энтрепренер (уул уурхай, газар тариалан, гар
урлалын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, зам, барилгын салбар, хүнс, бөөний худалдаа,
худалдаа, үйлчилгээ, банк, банк бус санхүүгийн байгууллага, даатгал, үнэт цаас,
хэвлэл, ноос, ноолуур, эм, эмнэлэг гэх мэт)
В. Greenpreneur-2013
1. Байгальд ээлтэй ногоон технологи нэвтрүүлэгч
2. Сэргээгдэх эрчим хүч үйлдвэрлэгч
3. Усны хэмнэлттэй дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэгч
4. Органик бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч
5. Цэвэр үйлдвэрлэлийн менежмент нэвтрүүлэгч
6. Байгальд хөрөнгө оруулагч
Оны онцлох аж ахуйн нэгж, шилдэг бизнес эрхлэгчдийг шалгаруулах
“Entrepreneur-2013”аргахэмжээндоролцогчдын
БҮРДҮҮЛЭХ МАТЕРИАЛУУД
А. Онцлох 10 аж ахуйн нэгж:

5. 1. Тухайн онд шинээр хийсэн хөрөнгө оруулалт, шинээр бий болгосон
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ
2. Компанийн нийгмийн хариуцлага, компанийн засаглалыг нэвтрүүлэх талаар
хийсэн ажил, үр дүн
3. Олон улсын удирдлагын тогтолцоо нэвтрүүлсэн байдал /ISO 9001, ISO 14000,
ISO 22000, ISO 18000 гэх мэт/-Шинээр нэвтрүүлсэн дэвшилтэт технологи, ноу-хау
4. Тухайн онд шинээр бий болгосон ажлын байрны тоо
5. Экспортыг нэмэгдүүлэх, импортыг орлох чиглэлээр хийсэн ажил, үр дүн
6. Байгаль орчныг хамгаалах, цэвэр үйлдвэрлэлийг нэвтрүүлэх чиглэлд хийсэн
ажил, үр дүн
7. Хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааг хангасан, сайжруулсан байдал,
хийсэн ажил, үр дүн
8. Жижиг бизнес эрхлэгчид болон ханган нийлүүлэгчдийг дэмжсэн, хамтран
ажилласан байдал
9. МҮХАҮТанхимаас зохион байгуулсан ажилд оролцсон болон гишүүний татвар
төлөлтийн байдал (Танхимын Гишүүнчлэл, Олон нийттэй Харилцах хэлтэсээс авна)
Б. Оны онцлох бизнес эрхлэгч –Энтрепренер
1. Өөрийн сонгосон номинацийнхаа дагуу тухайн онд хийсэн ажлын тайлан.
2. Компаний үйл ажиллагааны товч танилцуулга
В. Greenpreneur-2013
1. Өөрийн сонгосон номинацийнхаа дагуу тухайн онд хийсэн ажлын тайлан.
2. Компаний үйл ажиллагааны товч танилцуулга байна.

6. 2006-2013 оны Entrepreneur байгууллагууд график
Судалгааны графикаас үзэхэд шалгарсан аж ахуй нэгж байгууллагууд нь жилийн 4
улирал үйл ажиллагаагаа явуулдаг худалдаа үйлчилгээний байгууллагууд байна.
Шалгаруулалтанд тухайн байгууллагын татвар төлөлт буюу улсад оруулсан орлого,
төсөвлөсөн мөнгөн дүн чухал нөлөө үзүүлдэг хэмээн МХАҮТ-н тэргүүлэгчдын хурлын
гишүүн Ойгонжав хэлсэн .
Үүнд манай барилгын салбарын нэг ч байгууллага шалгарч байгаагүй нь судалгааны
графикаас харагдаж байна. Барилгын байгууллага нь улирлын чанартай үйл
ажиллагаагаа явуулдаг.

7. Дүгнэлт
Нийгмийн хариуцлагатай компани, аж ахуй нэгжийг шалгаруулахдаа
1. Салбарын ялгаа /улирлын ялгаа/
2. Ажлын хүнд хөнгөн
3. Хөдөлмөрийн нөхцөлийн ялгаа зэргээр ялгаж шалгаруулбал бодитой, шударга
шалгаруулалт болно гэж дүгнэж байна.
Хэрвээ барилгын салбараас Нийгмийн хариуцлагатай компани болбол компанийн
хөгжлийн үндэс болсон хөрөнгө оруулалтыг татахад хялбар болно.
Монгол улсад Компаний нийгмийн хариуцлагыг хөгжүүлэх, үнэлэх төлөвшүүлэхэд төр
орон нутгын захиргааны байгууллага, аж ахуй нэгжүүд, олон нийтийн байгууллагын
зүгээс олон төрлийн арга хэмжээ авах боломжтой байна.
Компаны стратегийн төлөвлөлт хэрэгжилтийг КНХ-н тогтолцоотой уялдуулсан байх нь
компанийн үйл ажиллагааны үр дүнд эерэг нөлөө үзүүлнэ.
Компаниуд зөвхөн хууль дагаж, бусдыг ивээн тэтгэх байр сууриа өөрчилж, байгаль
орчин болон нийгмийн асуудлуудыг идэвхтэй шийдвэрлэхэд анхаарлаа хандуулах цаг
болсон.
Нийгмийн тулгамдсан олон асуудлыг компанийн нийгмийн хариуцлагыг хөгжүүлэх
үндсэн дээр шийдвэрлэх боломжтой байна.
Ашигласан материалын жагсаалт
Менежер сэтгүүл 2013 /намарын улирал/
Эрдэм шинжилгээний бага хурлын эмхэтгэлүүд
МҮХАҮТанхимийн тэргүүлэгчдийн хурлын гишүүн Нэргүй, Ойгонжав
МАОЭНХ-ны ерөнхийлөгч Х.Ганбаатарын ярилцлага
Нийтлэлийн сайт: http://review.time.mn/content/5253.shtml#sthash.5bWaQAV1.dpuf
МҮХАҮТ-н веб сайт
“Алтай констракшн” ХХК маркетингийн хэлтсийн дарга Тамир
“HIMON констракшн” ХХК Хүний нөөцийн ажилтан Батжаргал

8. Зохиогчын тухай. Болдын Уянга ШУТИС-БИАС-Барилгын Менежментийн 3-р курсын
оюутан.
2011 онд Монгол Улсын Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургуульд элсэн орсон.