ÇIKAR GRUPLARI TEORİLERİ

1. ÇIKAR GRUPLARI TEORİLERİ
P R O F. D R . C O Ş K U N C A N A K TA N
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Kamu Tercihi İktisadı, Ankara: Seçkin Yayınları, 2017
Sunumu Hazırlayan: Bülent İsmail Hasan

2. Çıkar Grupları
Klasik Çıkar
GruplarıTeorisi
Chicago İktisat
Okulu
Perspektifinden
Çıkar Grupları
KamuTercihi
Perspektifi:
Çıkar Grupları
ve Rant Kollama

3. KLASIK ÇıKAR GRUPLARı TEORISI
David B.Truman klasik çıkar
grubunun önde gelen ismidir.
Demokrasinin gelişme sürecinin bir
sonucu olarak ortaya çıkmıştır ve asıl
amacı “toplumsal yararına katkıda
bulunmaktadır görüşü benimsenmiştir.
Truman, çıkar gruplarının siyasal ve
ekonomik süreçte kendiliğinden ortaya
çıktığı görüşünü savunur.

4. • Truman, “The Governmental Process”
eserinde çıkar grubunu şu şekilde tanımlar.
– “Çıkar grubu, toplum içindeki diğer gruplar üzerinde
etkili olan ve belirli tutumları paylaşan gruptur.”
• Truman, “The Governmental
Process” eserinde çıkar grubunu
şu şekilde tanımlar.
“Çıkar grubu, toplum içindeki diğer
gruplar üzerinde etkili olan ve belirli
tutumları paylaşan gruptur.”

5. Mancur Olson ve “Özel Çıkar”Amaçlı Çıkar Grupları
Mancur Olson çıkar grupları teorisini değiştiren kişi
olmuştur.
Olson, çıkar gruplarının sayısı ile ekonomik büyüme
arasında ilişki kurmaya çalışmıştır
Çıkar gruplarının yoğunluğu (sayısı) ne kadar fazla ise
ekonomik büyüme hızı o kadar yavaştır.
Çıkar grupları kendi menfaatlerine hizmet edecek
davranış ve eylemlerde bulunurlar ve bu sonuçta
toplumsal refahın maksimize edilmesini yavaşlatır.

6. ‘’Eyalet, emrindeki tüm duygusal kaynakları ile zorlamaya
başvurmadan en temel ve hayati faaliyetlerini finanse edemezse,
büyük özel kuruluşların çıkarlarını gündeme getirdikleri gruplarda
toplamakta güçlük çekiyor gibi görünür gönüllü olarak gerekli
katkıları yapmak için ilerleyin.’’

7. CHICAGO İKTISAT OKULU
PERSPEKTIFINDEN ÇıKAR GRUPLARı
Gary Becker George Stigler Richard Posner
 Chicago iktisat okulunun önde gelen iktisatçıları;

8. CHICAGO
IKTISAT
OKULU
TARAFıNDAN
GELIŞTIRILMIŞ
OLAN TEORIYE
GÖRE;
Regülasyon politikaları çoğunlukla özel çıkar gruplarının menfaatlerine hizmet
etmektedir.
Regülasyonlar, bazı imtiyazlı grupların çıkarlarına hizmet etmekten başka bir işe
yaramamaktadır.
Devletin kamu yararı önceliği bulunan regülasyonlar, iyi organize olmuş çıkar
gruplarının yararına hizmet etmektedir.
Regülasyon konularında iyi organize olmuş ve lobicilik yönünde örgütlenmiş büyük
firmalar, iyi organize olamamış küçük firmalar karşısında yapılacak düzenlemeleri
kontrol edebilme kabiliyetine ulaşmaları nedeniyle hakim konuma geçmekte ve tüm
düzenlemeleri kendi çıkarları doğrultusunda belirleyebilmektedirler.
Stigler’a göre teamül olarak regülasyonlar, endüstrinin kendi yararına hizmet edecek
biçimde endüstri tarafından belirlenmektedir.

9. KAMU TERCIHI PERSPEKTIFI: ÇıKAR
GRUPLARı VE RANT KOLLAMA
Başta Mancur Olson olmak üzere kamu
tercihi teorisyenlerinin temel tezi şudur;
Siyasal karar alma sürecinde
çıkar grupları dahil tüm
siyasal aktörlerin (seçmenler,
politikacılar, bürokratlar vd.)
temel amacı özel
menfaatlerini maksimize
etmektir.
Kamu tercihi teorisyenlerine
göre “toplumsal
çıkar” fazlasıyla retorik bir
kavramdır ve piyasa
mübadelesinde olduğu gibi
politik mübadele içerisinde
de somut olan gerçeklik
“çıkar maksimizasyonu”dur.

10. Kamu tercihi okulu mensuplarına göre toplumsal
veya politik yaşamda karşılaşılan rant kollama çabaları,
kamu regülasyonlarının bir sonucudur.
Devlet müdahaleleri veya düzenlemeleri bireyleri ve
özel grupları rant kollama faaliyetlerine
yöneltmektedir.
Kamu tercihi teorisi regülasyonların neden olduğu
rant kollama faaliyetleri ve regülasyonların maliyetleri
üzerinde durmaktadır.

11. “Bugün vatandaşlar arasında kardeşliği, birliği geliştirmekle
yükümlü olan devletin, onları devletten lütuf bekleyen, bir
şeyleri koparmaya çalışan bireyler haline getirdiği kuşkusuzdur.
Bugün tarım, sanayi, ticaret gibi kesimler devletten bir şeyler
koparmak için çılgın bir yarış içindedirler. Herkesin gayreti yasa
koyucudan kardeşlik adına bir imtiyaz koparmak şeklinde
özetlenebilir.”
Frederic Bastiat

12. Prof.Dr. Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Öğretim Üyesi &
Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
http://www.sobiad.org
Professor Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylul University, Faculty of Economics and Management &
Social Sciences Research Society
http://www.sobiad.org
CAN AKTAN: Sosyal Bilimler Kütüphanesi
CAN AKTAN: Social Science Library
http://www.canaktan.org
CAN AKTAN: Yaşam Felsefesi ve Gezme Sanatı
CAN AKTAN: Philosophy of Life and Art of Travel
http://www.canaktan.net