Kamu Tercihi ve Davranışsal İktisat Perspektiflerinden Politikanın Analizi

1. Bu Sunum Aşağıdaki Kaynaktan Yararlanılarak Hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Davranışsal Politik İktisat, Ankara: Seçkin Yayınları.
Sunumu Hazırlayan: Merve Tuğrul
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN
DAVRANIŞSAL
POLİTİK
İKTİSAT:
Kamu Tercihi ve Davranışsal İktisat
Perspektiflerinden Politikanın Analizi

2. • Siyasal karar alma sürecindeki aktörlerin (politikacılar, bürokratlar,
seçmenler, çıkar ve baskı grupları) davranış, eylem, karar ve
tercihlerini incelemek geleneksel siyaset bilimi ve kamu yönetimi
disiplinlerinin ana konusudur.
• Devlet adı verilen organizasyonun temel gayesi “kamu yararı”nı
sağlayacak şekilde kamusal mal ve hizmetler sunmaktır.
• Devleti yöneten politikacı ve bürokratlar da “kamu yararı” ya da
“toplum menfaati” hedefine odaklanmış aktörler olarak kabul edilir.

3.  Kamu tercihi (public choice) adı verilen disiplin ise siyaset biliminin bu
temel yaklaşımını ve varsayımını bütünüyle kabul etmez.
• Kamu tercihi teorisine göre politika da piyasa gibi bir mübadele
sürecidir. Piyasada özel mal ve hizmetlerin mübadelesi; politikada ise
kamusal mal ve hizmetlerin mübadelesi söz konusudur.

4. ​
• Kamu tercihi disiplini ile siyaset biliminde incelenen konu aynıdır
Ancak iki disiplin arasında bir fark vardır. Siyaset bilimi “iyiliksever
devlet” yönetimi altında siyasal aktörleri “kamu yararı”nı
sağlamaya çalışan aktörler olarak ele alır. Kamu tercihi disiplini
ise tam tersine kendi özel menfaatlerini arttırma gayreti
içerisinde olduklarını öne sürer.
• Kamu tercihi disiplini “metodolojik bireycilik” ilkesinden hareket eder; karar
ve tercihlerin sadece ve sadece bireylere ait olduğunu kabul eder

5.  Kamu tercihi disiplininin
kurucusu ve öncüsü James M.
Buchanan’dır. Buchanan katkıları
dolayısıyla Nobel Ekonomi Ödülü
ile onurlandırılmıştır.
• Kamu tercihi, siyasete, siyaset kurumlarına, devlete ve devlete yönetimine
bakış açımızın değişmesine çok önemli katkılar sunmuştur.

6. Kamu tercihi
araştırmalarındaki
“rasyonalite” varsayımını
eleştiriye tabi tutan
araştırmalar psikoloji alanında
filizlenmiş ve büyümüştür. Bu
alandaki öncü isim psikolog
Daniel Kahneman olmuştur.
2002 yılında Nobel ekonomi
ödülü ile onurlandırılan
Kahneman yaptığı araştırmalar
ile Davranışsal İktisat adı
verilen araştırma programının
doğmasına liderlik etmiştir

7. Özetlememiz gerekirse
kamu tercihinin siyaset
biliminin iktisadi
analizini; davranışsal
iktisadın ise iktisat
biliminin psikolojik
analizini yaptığını
söylememiz
mümkündür.

9.  Davranışsal politik iktisat, “sınırlı rasyonalite” varsayımınca siyasal karar almadaki
aktörlerin davranış, karar ve tercihlerinde ne tür zihinsel sapmalara ulaştıklarını analiz
eder.
• Davranışsal iktisadın temelleri zihinsel psikoloji adı verilen disiplinde yatmaktadır.
• Zihinsel psikoloji, psikoloji bilimine çok ayrı bir boyut kazandırmış; bu disiplin ile birlikte insan
aklı ve rasyonalitesi çok daha ciddi biçimde eleştirilere maruz kalmıştır.
• İnsanları yanlış düşünme, yanlış davranış ve yanlış seçime sevk eden zihinsel sapmaların pekala
siyasal aktörlerin davranış ve tutumlarında da mevcut olduğunu ve bunun sonuçta seçim
sandığından çıkan sonuçların doğruluğunu ve güvenilirliğini olumsuz etkilediği söylenebilir.

10. İşte davranışsal politik iktisat, bu zihinsel sapmaları inceler.Örneğin seçmenler sürü etkisi,çerçeve etkisi
gibi etkilerle zihinsel sapmalara uğrayıp siyasal oy kararı verebilirler.
Davranışsal politik iktisat bir anlamda siyasetteki rasyonel aptallığın bir analizini yapmaktadır.
Kısaca davranışsal politik iktisat,kamu tercihi teorisinin “rasyonalite” ve davranışsal iktisat
teorisinin “irrasyonalite” ve/veya “sınırlı rasyonalite” temel varsayımlarını esas
alarak siyasal karar alma sürecinin iktisadi ve psikolojik analizini yapan bir araştırma
programıdır.

11.  Davranışsal politik iktisadın inceleme konusu doğrudan siyaset yani politikadır. Davranışsal
politik iktisat özel olarak siyasal karar almada ortaya çıkan zihinsel kısayollar ve zihinsel
hata ve yanılgıları inceler.
• İnsanların beynine ulaşan bilgileri değerlendirme aşamasında doğru karar almalarını
engelleyen sistematik düşünce hataları zihinsel psikoloji alanında “zihinsel hata ve
yanılgılar” ya da “zihinsel bozukluklar” olarak adlandırılır.
• İnsan, risk, belirsizlik, zaman kısıtı ve benzeri durumlar sözkonusu olduğunda deyim
yerindeyse “pratik aklı” devreye koyarak pratik çözümler üretir

12.  Özetlemek gerekirse, davranışsal iktisat, iktisadi aktörlerin davranış, karar ve seçimlerinde ortaya çıkan
zihinsel yanılgıları inceler.Davranışsal politik iktisat ise iktisadi aktörlerin değil siyasal aktörlerin davranış,
karar ve seçimlerinde ortaya çıkan zihinsel yanılgılar ile ilgilenir.
• Davranışsal politik iktisadın inceleme konularının sadece yukarıda verdiğimiz başlıklar ile sınırlı
olmadığını önemle belirtmekte yarar vardır.
• Davranışsal politik iktisat adı verilen disiplin içerisinde muhtelif enformasyon sorunları ( eksik
enformasyon, taraflı enformasyon, yanlış enformasyon, aşırı enformasyon, vs.) konuları incelenir.