ANAYASAL İKTİSAT REFORMUNA MUHALEFETİN KAYNAKLARI

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
“Ekonomik Anayasa Reformuna Kimler Niçin Karşı Çıkıyor”, Yeni Türkiye Dergisi, Kasım-Aralık 1999. S. 600-606.
Hazırlayan: Ferihan Yıldız

2. Anayasal iktisat felsefesinin
kurucusu James M. Buchanan
“Anayasal Reforma
Muhalefetin Kaynakları”
başlığını taşıyan bir
çalışmasında anayasal
reforma karşı olan grupları
ve/veya muhalefet
kaynaklarını şu şekilde
sınıflandırmaktadır:

3. Anayasal Cehalet
(Constitutional illetreacy):
 Buchanan’a göre bazı kimseler
anayasacılığın gerçek anlamını
bilmediklerinden anayasal
reforma karşı direnmektedirler.

4. Siyasal Statüko:
 Buchanan, mevcut kurulu düzenden çıkarı olan kesimlerin anayasal reforma direndiklerini
belirtmektedir.
Bu çerçevede siyasal iktidar ve
bürokrasi güç ve yetkilerinin
daraltılmasını öneren anayasal reforma
aktif olarak ya da pasif olarak
direnmektedirler.

5. Özel Çıkar:
Buchanan’a göre “özel çıkar”
sadece siyasal statüko için geçerli
değil, aynı zamanda mevcut
kurulu düzen içinde güç ve nüfuz
sahibi kesimler için de geçerlidir.

6. Anayasa Hukukçuları:
 Anayasa hukukçularının bir kısmı “anayasal iktisat”
araştırma alanını bilmemektedirler.
 Bundan başka, mesleki anlamda mevcut anayasa ve
hukuk sistemi içinde kazanç elde eden kişiler bu
reforma muhalefet edebilirler.

7. Çoğunlukçuluk (majoritarianism):
 Buchanan, demokrasinin genellikle “çoğunluğun
iktidarı” anlamında anlaşılması ve bu anlayışın
yaygın olması dolayısıyla bazı kişiler ya da
kesimlerin parlamentoların ve siyasal iktidarların güç
ve yetkilerini sınırlandırmanın yanlış olacağını
inancına sahip olduğunu belirtmektedir.

8. Evrimci rasyonalizm:
 Buchanan, evrimci rasyonalizm (evolutionary
rationalism) felsefesini savunanların da
genellikle insan tarafından planlanmış radikal
reformlara karşı çıktığını belirtmektedir.
 Bu anlamda evrimci rasyonalistler, "yapıcı
rasyonalizm” (constructive rationalism)
ilkesini savunan anayasal iktisatçıların reform
önerilerin doğal olarak karşı çıkmaktadırlar.
 Bir anlamda “muhafazakarlık” da bu kategori
içinde düşünülebilir.

9. Buchanan’ın yaptığı bu sınıflamadan esinlenerek bizim
yaptığımız bir sınıflama diğer slaytlar içinde yer
almaktadır.
Bu sınıflamaya milliyetçi-muhafazakar
kesimler; sosyalist-Marksist ideolojiye
bağlı olanlar; geleneksel sosyal
demokrasi ve sosyal devlet anlayışını
benimseyenler vs. kesimler de ilave
edilmiştir.

10.  Konu hakkında “derin bilgi” (profound knowledge) sahibi olmadıklarından;
yüzeysel bilgi sahibi olduklarından,
 Bilimsel bilgiye değil “dogma” lara ve ideolojilere daha fazla değer
verdiklerinden,
 Önyargılı düşündüklerinden karşı çıkıyorlar.
1.Bilgisizler

11.  2.1. Siyasal İktidar:
 Siyasal güçten mahrum kalmak istemediklerinden,
 2.2. Bürokrasi:
 Sahip oldukları makam, mevki, prestij, sosyal imkanlar (lojman vs.) mahrum kalmak
istemediklerinden,
 2.3.Çıkar Grupları:
 Devletin yarattığı rantlardan mahrum kalmak istemediklerinden karşı çıkıyorlar.
2. Statüko

12.  Gerçek demokrasinin tam anlamını bilmediklerinden ve kavrayamadıklarından,
 “Ekonomik Anayasa, halkın hür iradesine ipotek koyar” düşüncesinde
olduklarından,
 Halkın seçtiği temsilcilerin güç ve yetkilerini sınırlamanın “anti demokratik”
olacağını düşündüklerinden karşı çıkıyorlar.
3. Sahte Demokrasİ
Taraftarları

13.  Anayasayı “siyasal anayasa” hüviyetinde
gördüklerinden,
 Anayasal iktisat konusunu bilmediklerinden,
 Ekonomik hak ve özgürlüklerin önemini
kavrayamadıklarından karşı çıkıyorlar.
4. Geleneksel Anayasa
Hukukçuları

14.  Tek doğrunun “milli-yerel” olmasını
düşündüklerinden,
 Ekonomik anayasanın Batı orijinli bir
fikir olduğu ön yargısı ile haraket
ettiklerinden karşı çıkıyorlar.
5. Aşırı Milliyetçiler

15.  Yeni fikirlere karşı şüpheci ve
tutucu olduklarından,
 İyi bir sosyal düzen için “insan”
faktörüne “sistem” faktöründen
daha fazla önem verdikleri için
karşı çıkıyorlar.
6. Muhafazakarlar

16.  Özel mülkiyet düzenine inanmadıklarından,
 Merkezi bir otorite tarafından ekonominin yönlendirilmesi ve yönetilmesine
inandıklarından,
 Anayasal iktisatçıların savunduğu piyasa ekonomisinin “vahşi kapitalizm”
olduğuna inandıklarından karşı çıkıyorlar.
7. Sosyalizm/ Komünizm
Taraftarları

17.  Devlet birey için değil, “birey, devlet için vardır” felsefesine inandıklarından ve bireyciliği
reddettiklerinden.
8. Faşizm Taraftarları

18.  Anayasal iktisatın “sosyal devlete” düşman bir ideoloji olduğuna
inandıklarından,
 Müdahaleci-müteşebbis-dağıtıcı devlet felsefesine inandıklarından,
 Anayasal iktisatın önerilerinin “anti-demokratik” ve “anti sosyal” olduğuna
inandıklarından karşı çıkıyorlar.
9. Sosyal Demokratlar ve Geleneksel
Sosyal Devlet Anlayışını Savunanlar

19.  Ekonomik sorunların çözümünün “iyi yönetim-etkin denetim-aktif katılım” olduğuna
inandıklarından,
 Sabit fikirli olduklarından karşı çıkıyorlar.
10. Diğer Kişiler ...

20.  Büyük İngiliz düşünürlerinden John Locke’un çok doğru bulduğum bir sözünü burada yazmak istiyorum:
Locke diyor ki: “yeni fikirlere daima şüphe ile bakılır ve herhangi bir neden olmadan genellikle karşı çıkılır.
Bu konuda Türkçe literatür son derece yetersizdir, bununla birlikte son yıllarda yapılan çalışmalarla
gelişme trendi içerisindedir.
Büyük İngiliz düşünürlerinden John Locke’un çok doğru bulduğum bir sözünü burada yazmak
istiyorum: Locke diyor ki: “yeni fikirlere daima şüphe ile bakılır ve herhangi bir neden olmadan genellikle karşı
çıkılır. Çünkü, yeni fikirler yaygın değildir.’’
Gerçekten de, tarihsel temelleri 17. yüzyılın büyük filozoflarından biri olan John Locke (1632-1706) ‘a
kadar uzanan anayasal iktisat yaklaşımına, eleştiri yöneltenlerin önemli bir kısmı “derin bilgi” (profound
knowledge) ile değil “yüzeysel bilgi” ile konuyu değerlendirmekte ve yorumlar yapmaktadırlar.
İnsanın doğasında mevcut olan “yeni şeylere tepkisel davranma” eğiliminin fikirler için de geçerli
olduğuna şüphe yoktur!... Yeni fikirlere karşı “muhafazakar tutum” ve “bilgisizlik” dışında, “statüko ve özel
çıkar” da anayasal reformun önündeki en önemli engeldir.