- 2018 - Đại học Y dược TPHCM

1. BỆNH SỞI
Boä moân Nhieãm, ÑH Y Döôïc TPHCM

3. NOÄI DUNG TRÌNH BAØY
1. Ñaïi cöông
2. Taùc nhaân gaây beänh
3. Ñaëc ñieåm dòch teã
4. Miễn dịch
5. Sinh beänh hoïc
6. Triệu chứng laâm saøng
7. Chaån ñoaùn
8. Chaån ñoaùn phaân bieät
9. Bieán chöùng
10. Ñieàu trò
11. Phoøng ngöøa

4. ĐẠI CƯƠNG
 Sởi là một bệnh truyền nhiễm thường
gặp ở trẻ em do siêu vi Sởi gây ra.
 Lâm sàng chủ yếu gồm giai đoạn viêm
long và sau đó là giai đoạn phát ban
ngoài da đặc hiệu
 Sởi thường dẫn đến nhiều biến chứng
nặng nề có thể gây tử vong cho trẻ
hay di chứng nếu không được chăm
sóc kỹ.

5.  Sieâu vi Sôûi thuoäc nhoùm RNA
Paramyxovirus, chæ gaây beänh ôû ngöôøi vaø khæ
 Hieän dieän trong chaát nhaày nhôùt ôû coå hoïng,
maùu vaø nöôùc tieåu ôû cuoái giai ñoaïn uû beänh
vaø moät thôøi gian sau khi beänh nhaân ñaõ phaùt
ban
 Sieâu vi sôûi gaây neân sang thöông bao goàm
nhöõng teá baøo ña nhaân khoång loà vôùi nhieàu aån
theå trong nhaân
TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH

6. CAÁU TRUÙC VIRUS SÔÛI
Hoï Paramyxovirus
Caáu truùc gen: sôïi ñôn
RNA
H protein: giuùp gaén
keát vaøo tb kyù chuû
F protein:giuùp hoøa
maøng

7. DÒCH TEÃ HOÏC
Muhammad Zakariya al-
Razi (còn gọi là Rhazes)
(860-932).

8. DÒCH TEÃ HOÏC
 Sôûi coù ôû moïi nôi treân theá giôùi, suoát caû naêm.
Beänh raát deã lay lan vaø coù theå phaùt trieån thaønh
dòch
 Nguoàn laây: Ngöôøi beänh ôû thôøi kyø uû beänh, khôûi
phaùt vaø phaùt ban
 Beänh laây baèng ñöôøng hoâ haáp qua caùc haït nöôùc
boït hay chaát nhôùt töø coå hoïng beänh nhaân
 Thôøi gian laây: 9-10 ngaøy sau khi tieáp xuùc ñeán 5
ngaøy sau khi phaùt ban  thôøi gian caàn caùch ly
treû beänh

9. DÒCH TEÃ HOÏC
 Tuoåi deã maéc beänh nhaát: 2 – 6 tuoåi
Treû > 10 tuoåi thöôøng ñaõ coù khaùng theå
chuyeân bieät vaø ñöôïc mieãn dòch
Treû < 6 thaùng ít bò maéc beänh vì ñang coøn
khaùng theå cuûa meï truyeàn qua nhau
 Hieän nay beänh sôûi ñaõ coù thuoác chuûng
ngöøa hieäu quaû.
 Vieät Nam: “tieâm chuûng môû roäng” → tyû leä
maéc beänh vaø töû vong giaûm ñaùng keå

10. SINH BEÄNH HOÏC
 Xaâm nhaäp qua nieâm maïc hoâ haáp/keát maïc
maét  nhaân leân ôû teá baøo bieåu moâ  vaøo
maùu (laàn 1) vaø heä voõng noäi moâ (sinh saûn)
 vaøo maùu (laàn 2)  baïch caàu maùu (öùc
cheá lympho T gaây suy giaûm MD).
 Khi sieâu vi xaâm nhaäp vaøo maùu laàn 2, caùc
cô quan thuoäc heä hoâ haáp bò toån thöông 
vieâm long hoâ haáp. Söï phuø neà vaø maát tieâm
mao ñöôøng hoâ haáp  boäi nhieãm vi truøng.

11. SINH BEÄNH HOÏC
 Sang thöông do sôûi (ôû da, ñöôøng hoâ haáp vaø
tieâu hoùa): tieát dòch vaø taêng sinh caùc BC
quanh caùc mao maïch.
 Sang thöông phaùt ban ôû da: taêng ñoä nhaïy
caûm cuûa cô theå vôùi sieâu vi (phaûn öùng dò öùng)
 Sieâu vi theo caùc baïch caàu ñeán phuû taïng gay
toån thöông caùc cô quan trong giai ñoaïn toaøn
phaùt, toån thöông ñieån hình laø caùc teá baøo
khoång loà (teá baøo Hecht).
 Vieâm naõo tuûy: thoaùi bieán myelin vaø chaát
traéng

12. MIEÃN DÒCH
 Mieãn dòch trong beänh sôûi laø moät mieãn
dòch suoát ñôøi.
 Mieãn dòch töï nhieân > chuûng ngöøa

13. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG
A. THÔØI KYØ UÛ BEÄNH: # 10-12 ngaøy, gaàn
nhö im laëng
B. THÔØI KYØ KHÔÛI PHAÙT: thôøi kyø vieâm
long 4 - 5 ngaøy, ñaây laø giai ñoïan deã laây nhaát
- Khôûi phaùt soát, nhöùc ñaàu, ñau khôùp
- Bieåu hieän vieâm long: luoân luoân coù, raát ñaëc
hieäu cho sôûi
 ÔÛ maét: chaûy nöôùc maét, nhieàu gheøn, keát maïc
ñoû, sôï aùnh saùng
 ÔÛ ñöôøng hoâ haáp: soå muõi, haét hôi, ho coù ñaøm,
khaøn tieáng ± vieâm thanh quaûn, hay xuaát hieän
veà ñeâm
 ÔÛ ñöôøng tieâu hoùa: tieâu chaûy, soá löôïng ít

14. Viêm long:
 Hô hấp trên  Kết mạc mắt

15. - Khaùm thöïc theå ôû giai ñoïan naøy: tìm daáu
KOPLIK
- Chẩn đoán sớm và chắc chắn
TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG

16. C.THÔØI KYØ TOAØN PHAÙT: thôøi kyø phaùt
ban
- Phaùt ban ñaëc hieäu
 Thöù töï xuaát hieän: ôû sau 2 tai, lan daàn hai
beân maù, coå, ngöïc, buïng, chi treân, löng,
hoâng, chi döôùi. Xuaát hieän toaøn thaân
trong voøng 2 – 3 ngaøy
TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG

17.  Tính chaát ban: daïng daùt saån, kích thöôùc
nhoû, maøu hoàng nhaït, aán vaøo bieán maát,
coù khuynh höôùng keát dính, xen keõ vôùi
nhöõng khoaûng da bình thöôøng
 Trieäu chöùng keøm: söng ñau haïch coå,
haïch goùc haøm, haïch oå buïng, laùch to

19. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG
D. THÔØI KYØ HOÀI PHUÏC:
- Ban toàn taïi ñeán ngaøy thöù 6 sau phaùt ban,
sau ñoù bieán maát theo trình töï xuaát hieän, ñeå
laïi caùc veát thaâm treân da goïi laø “veát raèn da
hoå”.
- Daáu hieäu toaøn thaân khaù hôn

20. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG
E.THEÅ LAÂM SAØNG ÑAËC BIEÄT
 Theå nheï: ban sôûi moïc thöa thôùt, khoâng lan
nhieàu do treû ñaõ chích globulin hay coøn
khaùng theå cuûa meï truyeàn sang luùc mang
thai
 Theå naëng: daáu hieäu aùc tính xuaát hieän nhanh
choùng trong vaøi giôø: soát cao, roái loaïn tri
giaùc, co giaät, roái loaïn sinh hieäu, xuaát huyeát
döôùi da. Thöôøng gaëp ôû treû duøng corticoides,
suy giaûm mieãn dòch

21. CHAÅN ÑOAÙN
 Chaån ñoaùn chuû yeáu döïa :vaøo laâm saøng
daáu hieäu vieâm long, daáu Koplik, phaùt
ban ñaëc hieäu, veát raèn da hoå
 Vaø yeáu toá dòch teã: tuoåi, nguoàn laây trong
coäng ñoàng, yeáu toá chích ngöøa

22. CHAÅN ÑOAÙN
Ít döïa vaøo caùc xeùt nghieäm caän laâm saøng:
 Baïch caàu maùu khoâng taêng, coù
lymphocytes
 Huyeát thanh chaån ñoaùn: khoù thöïc hieän (2
laàn caùch nhau 7 – 10 ngaøy)
 Phaân laäp sieâu vi ôû hoïng, maùu hay nöôùc
tieåu vaø nuoâi caáy treân canh caáy teá baøo: raát
toán keùm

23. CHAÅN ÑOAÙN PHAÂN BIEÄT
 Beänh Roseola infantum: do sieâu vi, ôû treû töø vaøi
thaùng ñeán 2 tuoåi, phaùt ban sau khi heát soát, vuøng
ngöïc buïng
 Beänh taêng ñôn nhaân nhieãm khuaån: do sieâu vi
Epstein Barr: soát keùo daøi, phaùt ban, vaøng da, haïch
lôùn, vieâm hoïng giaû maïc, gan laùch lôùn. CTM coù
taêng baïch caàu lympho khoâng ñieån hình
 Beänh ban hoàng nhieät: laø phaûn öùng xaûy ra sau khi
nhieãm vi khuaån Streptococcus: soát cao, phaùt ban
toaøn thaân, troùc da ôû caùc ñaàu ngoùn. Xeùt nghieäm
pheát hoïng tìm lieân caàu, tìm phaûn öùng huyeát thanh
ASO
 Phaûn öùng huyeát thanh: do tieâm huyeát thanh, hoaëc
moät soá thuoác gaây phaûn öùng dò öùng ngoaøi da

24. BIEÁN CHÖÙNG
1) Vieâm phoåi: hay gaëp nhaát
 Do sieâu vi sôûi hay do boäi nhieãm caùc vi truøng
gaây vieâm phoåi-pheá quaûn , thöôøng xaûy ra treân
nhöõng cô ñòa suy dinh döôõng, mieãn dòch keùm
 LS: soát cao sau khi phaùt ban, phoåi nhieàu ran,
coù theå suy hoâ haáp
Löu yù: sôûi coù theå laøm cho beänh lao tieàm
taøng boäc phaùt
2) Vieâm tai giöõa: soát cao, quaáy khoùc, ñau tai,
chaûy muû tai hay dòch vaøng. Coù theå ñöa ñeán
thuûng maøng nhó

25. BIEÁN CHÖÙNG
3) Vieâm thanh quaûn: ho khan, khaøn gioïng, leân côn
khoù thôû (thöôøng veà ñeâm), ñaùp öùng vôùi caùc thuoác
choáng co thaét
4) Vieâm naõo: hieám gaëp (0,01-0,5%) nhöng raát traàm
troïng: soát cao, nhöùc ñaàu, coå cöùng, lô mô, co giaät coù
theå töû vong hoaëc ñeå laïi dö chöùng thaàn kinh naëng neà,
vónh vieãn
5) Cam taåu maõ: nhieãm truøng ôû mieäng, hoïai töû ôû
moâi, maù, mieäng
6) Vieâm ruoät keùo daøi: tieâu chaûy lieân tuïc ñöa ñeán
suy dinh döôõng
7) Loùet giaùc maïc: do thieáu vitamine A, daãn ñeán muø
8) Suy dinh döôõng do cheá ñoä aên quaù kieâng cöû

26. ÑIEÀU TRÒ
 Khoâng coù thuoác ñieàu trò ñaëc hieäu,chæ coù ñieàu
trò trieäu chöùng
 Dinh döôõng: ñaày ñuû, thöùc aên deã tieâu, khoâng
neân kieâng cöû thaùi quaù. Löu yù duøng theâm
vitamine A ñeå traùnh loeùt giaùc maïc, muø maét
 Veä sinh da, maét, raêng, mieäng, taém röûa saïch:
traùnh thaùi ñoä kieâng nöôùc, duøng khaùng sinh
nhoû maét, nhoû tai
 Haï nhieät: duøng paracetamol, phöông phaùp
vaät lyù
 Giaûm ho: dextromethorphan, codein

27. ÑIEÀU TRÒ
 Ñieàu trò boäi nhieãm phoåi: khaùng sinh thích
hôïp, döïa vaøo laâm saøng vaø XQ phoåi
 Vieâm thanh quaûn: thuoác choáng co thaét
thanh quaûn, choáng phuø neà
 Vieâm naõo: choáng co giaät vôùi thuoác an
thaàn, xoay trôû voã löng, dinh döôõng ñaày
ñuû, veä sinh thaân theå
 Theo doõi khaû naêng maéc beänh lao

28. PHOØNG NGÖØA
Taïo mieãn dòch thuï ñoäng: ôû caùc cô ñòa suy giaûm
mieãn dòch
 Chích Gamma globulin: 40mg/kg TB trong
voøng 6 ngaøy sau khi bò nhieãm
Taïo mieãn dòch chuû ñoäng: chích ngöøa cho treû ôû
9 thaùng tuoåi
 Thuoác chuûng ngöøa: laøm baèng sieâu vi soáng
giaûm ñoäc löïc, taùc duïng baûo veä cao, ñoä an
toaøn cao vaø ít taùc duïng phuï
 Traùnh duøng ôû phuï nöõ coù thai, treû duøng thuoác
giaûm mieãn dòch, treû bò ung thö, beänh aùc tính
toøan thaân, treû nhieãm HIV

29. Beänh sôûi thöôøng töï hoài phuïc
Nhöng bieán chöùng coù theå naëng neà vaø ñeå
laïi dö chöùng keùo daøi hoaëc töû vong, neáu
khoâng ñöôïc phaùt hieän sôùm, ñieàu trò
ñuùng möùc vaø ñaày ñuû.

30. ???
Email: dr.hoangtm@gmail.com