Khảo Sát Tình Hình Thiếu Máu Của Các Bệnh Nhân Điều Trị Tại Bệnh Viện Đa Khoa Sơn Tây 6 Tháng Đầu Năm 2008.pdf

1. danh môc ch÷ viÕt t¾t
BN : BÖnh nh©n
CS : Céng sù
Hb : Hemoglobin
HC : Hång cÇu
HST : HuyÕt s¾c tè
Ht : Hematocrit
PNCT : Phô n÷ cã thai
UNICEF : United Nation Children’s Fund
(Quü nhi ®ång Liªn HiÖp Quèc)
WHO : World Health Organization
(Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi)
1

2. Lêi c¶m ¬n
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi em ®· nhËn ®îc sù híng dÉn trùc
tiÕp cña c« gi¸o, th¹c sÜ: Lu ThÞ Thu Ph¬ng Khoa Sinh häc vµ B¸c sÜ
Ph¹m Hµ Khoa HuyÕt Häc - truyÒn m¸u BÖnh viÖn §a khoa S¬n
T©y cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c Khoa Vi sinh, Hãa sinh ®· t¹o ®iÒu
kiÖn cho viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c«, anh chÞ ë bé m«n Sinh lý
häc trêng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi ®·
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i hoµn thµnh nhiÖm vô cña m×nh, ®· chia
sÎ gióp ®ì ®éng viªn t«i häc tËp nghiªn cøu vµ ®· gióp ®ì t«i rÊt nhiÒu
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn nµy.
Do trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi c¸c th«ng tin, sè liÖu cha ®îc
s©u s¾c, nªn cßn h¹n chÕ vµ thiÕu sãt. Qua b¶n luËn v¨n nµy em rÊt
mong ®îc sù gãp ý, phª b×nh vµ sù gióp ®ì cña héi ®ång chÊm thi, cña
c¸c thÇy c« gi¸o còng nh c¸c b¹n quan t©m ®Ò tµi nµy.
Xin tr©n träng c¶m ¬n!
Hµ Néi, th¸ng 6 n¨m 2009
Vò ThÞ Hång Thu
2

3. Më §ÇU
Y häc ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®¹t ®îc rÊt nhiÒu tiÕn bé còng nh thµnh tùu
trong lÜnh vùc phôc vô søc kháe con ngêi. Song cho ®Õn nay vÉn cha cã s¶n phÈm
nµo thay thÕ ®îc m¸u. Kh«ng cã m¸u con ngêi kh«ng thÓ tån t¹i ®îc. Khi bÞ thiÕu
m¸u hoÆc c¸c bÖnh liªn quan ®Õn m¸u sÏ ®Ó l¹i nhiÒu hËu qu¶ kh¸c nhau, cã thÓ chØ
¶nh hëng ®Õn søc khoÎ cña mçi ngêi nhng cã khi cßn ¶nh hëng ®Õn kinh tÕ cña céng
®ång x· héi. ThiÕu m¸u vµ c¸c bÖnh lý thiÕu m¸u do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau
nh thiÕu m¸u do dinh dìng, suy tuû, mÊt khèi lîng tuÇn hoµn m¸u...
ë bÖnh viÖn §a khoa S¬n T©y, trung b×nh cã 1200 - 1500 lît bÖnh nh©n vµo
®iÒu trÞ trong mét n¨m; theo nghiªn cøu cña TiÕn sÜ NguyÔn Phóc §×nh trong kû yÕu
c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc BÖnh viÖn §a Khoa S¬n T©y n¨m 2002 th× thiÕu
m¸u chiÕm tû lÖ 9,98%.
Nh vËy ®iÒu trÞ thiÕu m¸u lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò rÊt ®îc quan t©m t¹i
BÖnh viÖn ®Æc biÖt t¹i Khoa HuyÕt häc truyÒn m¸u.
BÖnh viÖn §a khoa S¬n T©y ®îc ph©n c«ng tiÕp nhËn ®iÒu trÞ bÖnh cho nh©n
d©n ë c¸c ®Þa bµn cña thÞ x· S¬n T©y vµ c¸c huyÖn phÝa B¾c (Ba V×, Phóc Thä,
Th¹ch ThÊt); ®ång thêi tiÕp nhËn mét sè bÖnh nh©n thuéc d¶i ven s«ng Hång cña
tØnh VÜnh Phóc vµ mét sè huyÖn cña Hoµ B×nh. PhÇn lín ngêi d©n lµm n«ng nghiÖp,
c¬ së h¹ tÇng c¸c huyÖn trªn cßn cha ®îc ph¸t triÓn, tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp, tû lÖ
®ãi nghÌo cßn cao. Do ®ã m¹ng líi y tÕ, c¬ së h¹ tÇng ®· ®îc ph¸t triÓn réng kh¾p,
tuy nhiªn do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan thiÕu m¸u cha ®îc quan t©m vµ ph¸t
hiÖn sím. Cho nªn tû lÖ bÖnh nh©n tíi ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn cßn kh¸ cao nhiÒu bÖnh
nh©n tíi viÖn trong t×nh tr¹ng nÆng vµ bÖnh kÐo dµi.
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu "Kh¶o s¸t t×nh h×nh
thiÕu m¸u cña c¸c bÖnh nh©n ®iÒu trÞ t¹i BÖnh viÖn §a khoa S¬n T©y 6 th¸ng
®Çu n¨m 2008" nh»m cã ®îc th«ng tin lµm c¬ së cho c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe
cho nh©n d©n ®îc tèt h¬n vµ lµm gi¶m tû lÖ thiÕu m¸u.
Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
1. X¸c ®Þnh tû lÖ thiÕu m¸u cña c¸c bÖnh nh©n ®iÒu trÞ t¹i BÖnh viªn §a khoa
S¬n T©y trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008.
2. Kh¶o s¸t mét sè nguyªn nh©n thêng gÆp g©y thiÕu m¸u vµ c¸c yÕu tè ¶nh
hëng.
3. X¸c ®Þnh mèi liªn quan gi÷a c¸c nguyªn nh©n thiÕu m¸u theo tuæi, giíi,
®Þa d.
Ch¬ng 1 tæNG QUAN
1.1. §Æc ®iÓm sinh lý m¸u
M¸u lµ mét tæ chøc láng lÎo tuÇn hoµn kh¾p n¬i trong c¬ thÓ. M¸u lµm nhiÖm
vô vËn chuyÓn oxi, c¸c chÊt dinh dìng, CO2 vµ c¸c chÊt th¶i kh¸c. Ngoµi ra, m¸u
cßn lµm nhiÖm vô b¶o vÖ c¬ thÓ chèng nhiÔm trïng, cÇm m¸u khi cã ch¶y m¸u... §Ó
duy tr× chøc n¨ng cña m×nh, m¸u lu«n lu«n ®îc sinh ra vµ còng lu«n lu«n bÞ tiªu huû
3

4. theo tuæi cña tõng lo¹i tÕ bµo [1], [13].
1.1.1. VÞ trÝ sinh m¸u
LÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c sinh vËt nãi chung lµ lÞch sö cña mét qu¸ tr×nh tiÕn
hãa kh«ng ngõng. Tõ chç chØ lµ mét tÕ bµo thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng sèng ®·
tiÕn hãa thµnh nh÷ng c¸ thÓ gåm nhiÒu tÕ bµo vµ mçi lo¹i tÕ bµo ®¶m nhËn mét chøc
n¨ng riªng biÖt. Sinh m¸u vµ sù tiÕn hãa cña c¸c tÕ bµo m¸u trong sù ph¸t triÓn cña
loµi ngêi, còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt nµy.
Sinh m¸u ë ngêi lµ ®Ønh cao cña sù tiÕn hãa, qu¸ tr×nh sinh s¶n c¸c tÕ bµo m¸u
®¹t tíi møc hoµn thiÖn nhÊt víi mét c¬ chÕ ®iÒu hßa tinh tÕ nhÊt. Cã thÓ chia sinh
m¸u ë ngêi thµnh ba thêi kú chÝnh lµ sinh m¸u trong thêi kú ph«i thai, sinh m¸u ë
thêi kú s¬ sinh vµ trÎ em, cuèi cïng lµ sinh m¸u ë ngêi trëng thµnh.
Ngay tõ ngµy thø 8 cña ph«i, sinh m¸u ®· b¾t ®Çu ®îc h×nh thµnh bëi c¸c tiªu
®¶o Woll Pander, gäi lµ sinh m¸u ë trung b× ph«i. Tõ tuÇn thø 4 trë ®i, sinh m¸u ®îc
thùc hiÖn t¹i trung m« trang ph«i mµ râ nhÊt lµ ë gan vµ l¸ch. §Õn th¸ng thø 3 th×
tuû x¬ng h¹ch vµ tuyÕn øc còng b¾t ®Çu qu¸ tr×nh sinh m¸u. Sinh m¸u ë thêi kú ph«i
thai lµ mét qu¸ tr×nh biÖt hãa kh«ng ngõng vµ rÊt m¹nh.
Lóc ®Çu, ë ®©u cã mét m¶nh trung m« th× ë ®ã cã sinh m¸u nhng dÇn dÇn khu
tró h¼n vÒ tuû x¬ng, l¸ch vµ h¹ch lympho, c¸c dßng tÕ bµo m¸u còng ®îc hoµn thiÖn
dÇn vÒ sè lîng, h×nh th¸i, chøc n¨ng vµ c¶ tÝnh kh¸ng nguyªn bÒ mÆt.
Sau khi trÎ ra ®êi, sinh m¸u khu tró dÇn ë ba c¬ quan chÝnh, trong ®ã tñy x¬ng
gi÷ vai trß chñ yÕu. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc ®êi, mçi dßng tÕ bµo m¸u còng
vÉn tiÕp tôc cã nh÷ng biÕn ®æi quan träng. Sè lîng hång cÇu gi¶m dÇn xuèng, huyÕt
cÇu tè F ®îc thay thÕ bëi huyÕt cÇu tè A, sè lîng vµ thµnh phÇn kh¸ng nguyªn bÒ
mÆt tÕ bµo m¸u thay ®æi, sù t¬ng quan cña c¸c dßng b¹ch cÇu (chñ yÕu lµ b¹ch cÇu
h¹t vµ lympho) còng thay ®æi. Cã thÓ coi sinh m¸u ë giai ®o¹n sèng vµ trÎ em lµ mét
giai ®o¹n chuyÓn tiÕp quan träng trong ®êi sèng c¸ thÓ, lµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp t¹o
ra nh÷ng yÕu tè cÊp thiÕt cho c¬ thÓ thÝch nghi víi ngo¹i c¶nh. ChÝnh sù biÕn ®æi
thÝch nghi nµy ®· lµm cho sinh m¸u ë ngêi lín trëng thµnh thËt sù ®¹t tíi møc hoµn
thiÖn cao [1], [12].
1.1.2 C¸c c¬ quan vµ yÕu tè tham gia t¹o hång cÇu, Hemoglobin
Trong qu¸ tr×nh s¶n sinh hång cÇu (HC) cã sù tham gia cña nhiÓu c¬ quan nh
tuû x¬ng, gan, d¹ dµy, thËn vµ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt nh s¾t, acid folic, vitamin B12,
vitamin B6 vµ c¸c acid amin.
- Tuû x¬ng lµ n¬i s¶n sinh ra HC tõ nh÷ng tÕ bµo gèc.
- ThËn vµ gan s¶n xuÊt ra erythroprotein lµ yÕu tè ®iÒu hoµ qu¸ tr×nh sinh HC.
Do vËy, nh÷ng ngêi cã bÖnh suy tuû, suy gan, suy thËn thêng cã biÓu hiÖn thiÕu
m¸u.
- TÕ bµo niªm m¹c d¹ dµy tiÕt ra yÕu tè néi, yÕu tè nµy cÇn cho sù hÊp thu
vitamin B12 lµ chÊt cÇn cho qu¸ tr×nh tæng hîp DNA cña hång cÇu. Trêng hîp c¾t d¹
dµy, teo ®Ðt niªm m¹c d¹ dµy sÏ cã biÓu hiÖn thiÕu m¸u ¸c tÝnh Biermer do thiÕu
4

5. vitamin B12.
- Trong c¸c yÕu tè ®îc dïng lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n sinh HC, s¾t ®ãng vai trß
rÊt quan träng v× tham gia t¹o phÇn hem cña hemoglobin (Hb). Hµng ngµy s¾t ®îc ®-
a vµo c¬ thÓ qua c¸c lo¹i thøc ¨n nh thÞt, c¸, s÷a, rau xanh vµ mét lîng nhá bÞ mÊt ®i
theo ph©n, níc tiÓu vµ trong chu kú kinh nguyÖt ë phô n÷. Khi c¬ thÓ bÞ thiÕu s¾t sÏ
g©y nªn thiÕu m¸u, ®©y lµ lo¹i thiÕu m¸u HC nhá, nhîc s¾c. Nhu cÇu vÒ s¾t cho mét
ngêi trëng thµnh kho¶ng 1mg/ngµy. Mét sè trêng hîp cã nhu cÇu cung cÊp nhiÒu s¾t
h¬n møc b×nh thêng nh: phô n÷ cã ch¶y m¸u kinh nguyÖt (cÇn 1,3mg/ngµy), phô n÷
cã thai, ®Æc biÖt trong 3 th¸ng cuèi cña thêi kú thai nghÐn (cÇn tõ 8 – 18 mg/ngµy)
[17].
- Acid folic vµ vitamin B12 cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong sù chÝn cña
HC, c¶ hai ®Òu rÊt cÇn cho sù tæng hîp thymidin triphosphate, mét trong nh÷ng
thµnh phÇn quan träng cña DNA. ThiÕu vitamin B12 hoÆc acid folic sÏ lµm gi¶m
tæng hîp DNA, tÕ bµo kh«ng ph©n chia vµ kh«ng chÝn ®îc. C¸c biÓu hiÖn cña thiÕu
m¸u do thiÕu vitamin B12 hoÆc acid folic lµ thiÕu m¸u nÆng, HC to, h×nh d¹ng, cÊu
tróc bÊt thêng, ®êi sèng ng¾n. Nhu cÇu vÒ acid folic lµ 50mg/ngµy. Cã nhiÒu acid
folic trong c¸c lo¹i rau xanh, ngò cèc, gan, thÞt…Nhu cÇu vitamin B12 mçi ngµy lµ
1mg. Trong c¬ thÓ, gan cã kh¶ n¨ng dù tr÷ kho¶ng 1000mg vitamin B12 v× vËy thiÕu
vitamin nµy trong nhiÒu th¸ng míi g©y ra thiÕu m¸u.
Ngoµi ra, c¸c acid amin, c¸c coenzyme nh vitamin B6, (pyridoxalphotphat)
còng cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh tæng hîp Hb [2].
Nång ®é Hb cña ngêi ViÖt Nam b×nh thêng ë nam lµ 151 6g/L, ë n÷ lµ 135
±
5 g/L [9]. §Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng thiÕu m¸u th× nång ®é Hb ®
± îc coi lµ kh¸ quan
träng.
1.1.3 CÊu tróc ph©n tö Hb
Hb l m
à ét protein mµu (chromoprotien) gåm hai thµnh phÇn lµ hem vµ
globin. Mçi ph©n tö Hb cã bèn hem, ®©y lµ mét s¾c tè cã mµu ®á ®îc cÊu t¹o bëi
vßng porphyrin vµ ë chÝnh gi÷a cã mét nguyªn tö s¾t lu«n cã ho¸ trÞ hai (Fe2+
).
Trong ph©n tö Hb th× phÇn globin chiÕm 94%. Globin lµ mét protein ®îc t¹o bëi bèn
chuçi polypeptid gièng nhau tõng ®«i mét vµ cã mét cÊu tróc thay ®æi theo loµi
(h×nh 1.1).
5

6. H×nh 1.1. CÊu tróc ph©n tö Hemoglobin
Hb trong m¸u ngêi trëng thµnh thêng ®îc ký hiÖu lµ HbA1 – α2β2, lo¹i Hb
nµy chiÕm tíi 96% lîng Hb trong m¸u. PhÇn cßn l¹i lµ HbA2 vµ mét lîng rÊt Ýt Hb
cña thêi kú bµo thai lµ HbF.
Sè lîng, tr×nh tù s¾p xÕp c¸c acid amin cña c¸c chuçi polypeptit trong ph©n tö
hemoglopin sÏ quyÕt ®Þnh ¸i lùc cña hemoglobin víi oxy. NÕu thay ®æi cÊu tróc vµ
sè lîng c¸c chuçi α hay chuçi β (thêng do ®ét biÕn gen) sÏ t¹o ra nh÷ng ph©n tö
hemoglobin bÊt thêng. Nh÷ng ph©n tö hemoglobin nµy kh«ng nh÷ng lµm HC kh«ng
®¶m nhiÖm ®îc chøc n¨ng cña m×nh mµ cßn lµm HC biÕn d¹ng, dÔ vì, g©y biÓu hiÖn
thiÕu m¸u tan m¸u.
Khi HC bÞ tiªu huû, Hb bÞ ph¸ vì, c¸c thµnh phÇn cña chóng ®îc t¸i tuÇn hoµn
vµ ®îc sö dông l¹i trong c¬ thÓ. C¸c chuçi peptid ph©n gi¶i thµnh c¸c acid amin, cã
thÓ ®îc dïng ®Ó tæng hîp protein trong c¸c tÕ bµo kh¸c. PhÇn hem ®îc ph©n gi¶i
thµnh s¾t (Fe2+
) vµ biliverdin. S¾t gi¶i phãng vµo huyÕt t¬ng transferrin vËn chuyÓn
®Õn c¸c kho dù tr÷ hoÆc ®Õn tuû x¬ng ®Ó t¹o HC míi. Biliverdin bÞ khö thµnh
bilirubin vµ ®îc gi¶i phãng vµo huyÕt t¬ng råi ®îc vËn chuyÓn ®Õn gan. C¸c tÕ bµo
gan g¾n bilirubin víi acid glucuronic vµ bµi xuÊt vµo hÖ thèng èng mËt råi vµo ruét
non. T¹i ®©y c¸c vi khuÈn ®êng ruét chuyÓn bilirubin thµnh urobilinogen. HÇu hÕt
c¸c urobilinogen ®îc ®µo th¶i theo ph©n díi d¹ng tercobilin, mét sè nhá ®îc hÊp thu
vµo m¸u råi ®µo th¶i qua níc tiÓu díi d¹ng urobilin
1.2. thiÕu m¸u vµ ph©n lo¹i thiÕu m¸u
1.2.1. §Þnh nghÜa thiÕu m¸u
ThiÕu m¸u lµ t×nh tr¹ng gi¶m tû lÖ hemoglobin chøa trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch
m¸u lu hµnh díi møc cho phÐp ®· ®îc x¸c ®Þnh, mµ trong ®ã thÓ tÝch huyÕt t¬ng
kh«ng thay ®æi [16].
6
Hem
Chuçi alpha
Chuçi beta

7. Theo WHO thiÕu m¸u dinh dìng lµ t×nh tr¹ng bÖnh lý x¶y ra khi hµm lîng
Hb trong m¸u xuèng thÊp h¬n møc b×nh thêng do thiÕu mét hay nhiÒu chÊt dinh d-
ìng cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh t¹o m¸u bÊt kÓ lý do g× [6],[19].
Ngìng Hb chØ ®Þnh thiÕu m¸u: mçi c¸ thÓ cã mét c¬ chÕ ®iÒu hoµ lîng Hb, do
®ã khã x¸c ®Þnh lîng Hb b×nh thêng cho tõng c¸ thÓ [5]. Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi ®·
®Ò nghÞ coi lµ thiÕu m¸u khi hµm lîng Hb ë díi giíi h¹n thÊp cña tõng løa tuæi vµ
giíi nh sau [19]
7

8. B¶ng 1.1. Ngìng giíi h¹n hemoglobin (WHO, n¨m 2001)
Nhãm tuæi Ngìng hemoglobin
TrÎ em tõ 6 th¸ng ®Õn 6 tuæi <110g/L
TrÎ em tõ 6 tuæi ®Õn 14 tuæi <120g/L
Nam trëng thµnh <130g/L
N÷ trëng thµnh <120g/L
N÷ cã thai <110g/L
Møc ®é thiÕu m¸u
NhÑ Díi gi¸ trÞ trung b×nh nhng >100g/L
Trung b×nh 70 – 100g/L
NÆng <70g/L
ThiÕu m¸u dinh dìng lµ lo¹i thiÕu m¸u phæ biÕn nhÊt nhng còng lµ lo¹i thiÕu
m¸u ®îc khèng chÕ nhê c¸c biÖn ph¸p can thiÖp vÒ dinh dìng [14].
1.2.2. Ph©n lo¹i thiÕu m¸u
1.2.2.1. ThiÕu m¸u theo h×nh th¸i
+ ThiÕu m¸u nhîc s¾c hång cÇu nhá
HuyÕt s¾c tè gi¶m, nång ®é huyÕt s¾c tè trung b×nh hång cÇu nhá díi 310
g/l, thÓ tÝch trung b×nh hång cÇu nhá díi 80fl; ta cÇn ph¶i lµm xÐt nghiÖm huyÕt
thanh [1].
• NÕu s¾c huyÕt thanh gi¶m cã håi phôc gÆp trong c¸c bÖnh sau:
ThiÕu m¸u do thiÕu s¾t bao gåm:
Do cung cÊp thiÕu: cã thÓ gÆp ë trÎ míi ®Î ®Æc biÖt ë trÎ ®Î non, trÎ ®îc nu«i
b»ng s÷a bß, bét s÷a (v× trong s÷a cã rÊt Ýt s¾t). ë trÎ nµy thêng cã suy dinh dìng ®i
kÌm.
Do hÊp thu s¾t kÐm: gÆp ë trÎ em Øa ch¶y kÐo dµi vµ còng hay gÆp ë ngêi
viªm d¹ dµy m¹n thÓ gi¶m toan hay ë ngêi c¾t 2/3 d¹ dµy (v× toan cña d¹ dµy gióp
gi¶i phãng s¾t khái hîp chÊt h÷u c¬, chuyÓn Fe++
thµnh Fe+++
dÔ hÊp thu h¬n).
Do t¨ng nhu cÇu s¾t: gÆp ë phô n÷ cã thai, phô n÷ cho con bó mµ kh«ng
cung cÊp ®ñ s¾t ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng cña c¬ thÓ.
Do mÊt m¸u m¹n lµm cho kho dù tr÷ s¾t mÊt dÇn kÐo dµi g©y c¹n kiÖn g©y
thiÕu m¸u thiÕu s¾t.
Do ký sinh trïng.
• NÕu s¾t huyÕt thanh t¨ng: thiÕu m¸u t¨ng s¾t khã håi phôc gÆp trong:
Thalassemie: thiÕu m¸u nhîc s¾c HC nhá mµ s¾t huyÕt thanh t¨ng.
- Rèi lo¹n kinh diÔn.
- BÖnh huyÕt s¾c tè.
- ThiÕu m¸u t¨ng nguyªn HC s¾t do di truyÒn, do ®éc.
8

9. + ThiÕu m¸u b×nh s¾c thÓ tÝch HC b×nh thêng (ThÓ tÝch trung b×nh HC: 85 -
95fl) ta cÇn lµm xÐt nghiÖm hång cÇu líi [1].
* NÕu HC líi t¨ng vµ xÐt nghiÖm bilirubin gi¸n tiÕp t¨ng dÉn ®Õn tan m¸u
- Tan m¸u t¹i HC gÆp trong bÖnh:
BÖnh huyÕt s¾c tè HC h×nh liÒm, h×nh bia.
ThiÕu men Glucose-6-phosphate dehydrogenase.
Do tæn th¬ng mµng HC.
- Tan m¸u ngoµi HC do:
Ký sinh trïng sèt rÐt: gÆp trong sèt rÐt thêng ®¸i huyÕt cÇu tè.
Do nhiÔm trïng: nhiÔm liªn cÇu tan huyÕt, nhiÔm trïng huyÕt.
Do ngé ®éc nh ngé ®éc nÊm ®éc, näc r¾n, näc cãc.
Do miÔn dÞch:
. Do bÊt ®ång miÔn dÞch (truyÒn m¸u nhiÒu lÇn bÊt ®ång nhãm m¸u m¸u mÑ
con).
. Tù miÔn dÞch.
. Phøc hÖ miÔn dÞch: mét sè thuèc cã thÓ g©y tan m¸u nh chlorocid, quinin…
Do c¬ häc: báng do nhiÖt g©y tan m¸u.
Do tiªm truyÒn dung dÞch nhîc tr¬ng qu¸ nhiÒu.
* NÕu HC líi t¨ng vµ bilirubin gi¸n tiÕp t¨ng thêng gÆp trong mÊt m¸u cÊp tuû phôc
håi tèt vÝ dô nh trong xuÊt huyÕt tiªu hãa do loÐt d¹ dµy, vÕt th¬ng mÊt m¸u.
* NÕu HC líi gi¶m vµ tuû gi¶m tÕ bµo ta cÇn lµm sinh thiÕt tuû cã thÓ gÆp mét
trong hai trêng hîp sau:
- Do tuû x¬ hay suy tuû.
- Do bÞ x©m lÊn: gÆp trong l¬x¬mi cÊp, ung th di c¨n vµo tuû hoÆc do rèi lo¹n
sinh tuû.
* NÕu HC líi gi¶m vµ tuû giµu tÕ bµo thêng do:
- Do rèi lo¹n sinh HC ®¬n thuÇn
- Do thiÕu m¸u b×nh s¾c kh«ng håi phôc tuû giµu tÕ bµo
VÝ dô: trong l¬xemi kinh.
+ ThiÕu m¸u b×nh s¾c thÓ tÝch HC to (ThÓ tÝch trung b×nh HC > 96 fl) ta cÇn
lµm xÐt nghiÖm hång cÇu líi:[1]
* NÕu HC líi t¨ng gÆp trong:
Ch¶y m¸y nguyªn ph¸t, tan m¸u nguyªn ph¸t, thiÕu vitamin B12, acid folic
* NÕu HC líi gi¶m vµ kh«ng cã HC khæng lå trong tuû gÆp:
+ Trong suy tuyÕn gi¸p vµ x¬ gan
+ Suy thËn vµ tuû gi¶m sinh
* NÕu hång cÇu líi gi¶m vµ cã HC khæng lå trong tuû gÆp trong:
9

10. - ThiÕu vitamin B12: do viªm d¹ dµy m¹n x¬ teo, c¾t 2/3 d¹ dµy dÉn ®Õn thiÕu
yÕu tè néi nªn kh«ng hÊp thu ®îc vitamin B12.
- ThiÕu acid folic.
- Rèi lo¹n tæng hîp AND.
1.2.2.2 ThiÕu m¸u theo nguyªn nh©n g©y bÖnh
- ThiÕu m¸u do gi¶m s¶n xuÊt t¹i tuû x¬ng.
• ThiÕu tÕ bµo nguån sinh m¸u
Néi t¹i: Tuû x¬ng
Ngo¹i lai: Hãa chÊt, tia x¹, thuèc, vi rót,…
• Do m«i trêng tuû cã chÊt øc chÕ hoÆc thiÕu chÊt kÝch thÝch.
BÖnh m¸u ¸c tÝnh (l¬x¬mi).
ThiÕu m¸u dinh dìng.
- Do mÊt m¸u ngo¹i vi.
Do tan m¸u.
Do ch¶y m¸u.
10

11. 1.3. Nguyªn nh©n thiÕu m¸U
Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y thiÕu m¸u.Ngoµi c¸c bÖnh thuéc chuyªn khoa
s©u vÒ huyÕt häc, ë ®©y chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè nguyªn nh©n thêng gÆp (h×nh 1.3.)
H×nh 1.3. S¬ ®å c¸c nguyªn nh©n g©y thiÕu m¸u
1.3.1. ThiÕu m¸u do thiÕu s¾t
ThiÕu m¸u do thiÕu s¾t thêng lµ c¸c ch¶y m¸u m·n tÝnh bÖnh nh©n kh«ng
biÕt, bá qua kh«ng chó ý. ThiÕu m¸u thiÕu s¾t gÆp kho¶ng 90% c¸c trêng hîp thiÕu
m¸u, n÷ gÆp nhiÒu h¬n nam.
11
Dinh dìng
kh«ng hîp lý
Dinh dìng
kh«ng hîp lý
NghÌo
NghÌo Phong tôc
l¹c hËu
Phong tôc
l¹c hËu
NghÒ nghiÖp liªn
quan ho¸ chÊt ®éc
h¹i: axit, Acen, Pb,
H9…
NghÒ nghiÖp liªn
quan ho¸ chÊt ®éc
h¹i: axit, Acen, Pb,
H9…
Sèng trong vïng
sèt rÐt lu hµnh
Sèng trong vïng
sèt rÐt lu hµnh
ChÊn th¬ng
do tai n¹n giao
th«ng
ChÊn th¬ng
do tai n¹n giao
th«ng
Suy
dinh dìng
Suy
dinh dìng
TËp tôc
¨n kiªng
TËp tôc
¨n kiªng
BÖnh thiÕu
m¸u tû lÖ cao
BÖnh thiÕu
m¸u tû lÖ cao
C¬ së h¹ tÇng
giao th«ng kÐm
C¬ së h¹ tÇng
giao th«ng kÐm
Tai biÕn
s¶n khoa
Tai biÕn
s¶n khoa
BÖnh ®iÒu trÞ
kÐo dµi
kh«ng khái
BÖnh ®iÒu trÞ
kÐo dµi
kh«ng khái
ThiÕu m¸u
thiÕu Fe cña
phô n÷ tuæi
sinh ®Î
ThiÕu m¸u
thiÕu Fe cña
phô n÷ tuæi
sinh ®Î
NhiÔm
giun ®òa,
tãc, mãc
NhiÔm
giun ®òa,
tãc, mãc
DÞch vô y tÕ
nghÌo nµn
DÞch vô y tÕ
nghÌo nµn
Gi¸o dôc
truyÒn th«ng
søc khoÎ kÐm
Gi¸o dôc
truyÒn th«ng
søc khoÎ kÐm
Thãi quen
dïng ph©n
tíi bãn
ruéng
Thãi quen
dïng ph©n
tíi bãn
ruéng

12. -MÊt m¸u nhiÒu lÇn ë ®êng tiªu hãa: thùc qu¶n, d¹ dµy, t¸ trµng, ruét non, ®¹i
trµng, trùc trµng... MÊt m¸u bÖnh phô khoa, cho m¸u nhiÒu lÇn, ®¸i m¸u kinh ®iÓn...
- Do cung cÊp kh«ng ®ñ: trÎ ®Î non th¸ng, phô n÷ mang thai, tuæi thµnh niªn,
c¾t bá d¹ dµy, t¸ trµng.
- Do rèi lo¹n ph©n phèi s¾t: viªm nhiÔm, ung th.
- Do thiÕu m¸u chlorose, thiÕu m¸u kh«ng râ nguyªn nh©n.
- Do thiÕu m¸u ë phô n÷ tiÒn m·n kinh.
ThiÕu m¸u thiÕu s¾t do t¨ng s¾t lµ thiÕu m¸u cã HC nhîc s¾c, ferritin huyÕt
thanh t¨ng, ®êng tiªu hãa hÊp thu s¾t t¨ng, HC s¾t non t¨ng.
ThiÕu m¸u thiÕu s¾t do rèi lo¹n tæng hîp globin: gÆp trong bÖnh Thalassemia.
ThiÕu m¸u thiÕu s¾t do rèi lo¹n hem.
+ Ngé ®éc ch×: g©y ®éc men tæng hîp hem.
+ Thuèc Isoniazide (INH): øc chÕ ho¹t ®éng Pyridoxin.
+ Chloramphenicol: øc chÕ pyridoxine.
ThiÕu m¸u thiÕu s¾t kh¸c:
+ Do di truyÒn bÈm sinh: - cã sù thay ®æi chuyÓn hãa porphyrin
- t¨ng s¾t ë trÎ cã di truyÒn gen lÆn.
+ Do m¾c ph¶i: - thiÕu m¸u t¨ng s¾t: ngêi trªn 50 tuæi kÌm theo
hång cÇu khæng lå gi¶ Biermer.
- truyÒn m¸u nhiÒu g©y ø s¾t...
1.3.2. ThiÕu m¸u do thiÕu acid folic (thiÕu m¸u hång cÇu to)
C¸c dÉn xuÊt cña acid folic tham gia vµo c¬ chÕ chuyÓn ho¸ mét sè acid amin
cÇn cho sù tæng hîp Protein cña c¬ thÓ. ThiÕu acid folic c¸c qu¸ tr×nh ph©n chia tÕ
bµo sÏ bÞ gi¶m sót vi acid folic tham gia tæng hîp baz¬ purin vµ pymidin cña acid
nucleic [6],[7].
Acid folic kh«ng ®îc dù tr÷ trong c¬ thÓ. Trong khi cã thai c¬ thÓ ph¸t triÓn
m¹nh, ph©n bµo m¹nh, ®ßi hái cÇn nhiÒu acid folic. NÕu kh«ng tho¶ m·n ®îc nhu
cÇu acid folic sÏ g©y thiÕu m¸u ë ngêi mÑ.
Nghiªn cøu t¹i Mü cña Daniel cho thÊy PNCT cÇn Ýt nhÊt 500mg acid folic
mçi ngµy. Cßn c¸c t¸c gi¶ Willoughby vµ Jewll th× thÊy r»ng 350mg acid folic mçi
ngµy sÏ ®¶m b¶o duy tr× nång ®é cÇn thiÕt trong huyÕt t¬ng ë møc b×nh thêng cña
phô n÷ cã thai.[15]
Nguyªn nh©n chÝnh cña thiÕu m¸u HC to lµ do nhu cÇu acid folic t¨ng lªn mét
c¸ch ®¸ng kÓ. T×nh tr¹ng thiÕu acid folic trong khÈu phÇn ¨n nghiªm träng tíi møc
g©y ra thiÕu m¸u HC to kh«ng ph¶i lµ phæ biÕn, ngoµi ra cßn cã c¸c nguyªn nh©n
kh¸c nh: n«n nghÐn kÐo dµi, viªm d¹ dµy ruét kÐo dµi, c¸c t×nh tr¹ng hÊp thu kÐm,
12

13. c¸c chÕ ®é ¨n kiªng…
Mét ch¬ng tr×nh sµn läc trªn phô n÷ cã thai (PNCT) ë tÇng líp nghÌo t¹i mét
bÖnh viÖn ë Mü ®· cho kÕt qu¶ lµ cã 1 bÖnh nh©n thiÕu m¸u hång cÇu to trªn 1200
PNCT [16]. ë Ch©u ¢u tû lÖ bÖnh lµ kho¶ng 2% ë PNCT. C¸c níc kinh tÕ ®ang ph¸t
triÓn tû lÖ m¾c bÖnh cao h¬n vµ thêng lµ phèi hîp nhiÒu nguyªn nh©n: thiÕu chÊt
dinh dìng, kÐm hÊp thu do c¸c bÖnh ®êng ruét…[15].
1.3.3. ThiÕu m¸u do yÕu tè gen
Rèi lo¹n do di truyÒn cã thÓ lµm cho ®êi sèng cña HC ng¾n l¹i vµ g©y ra
thiÕu m¸u nh trong bÖnh HC h×nh liÒm. Rèi lo¹n di truyÒn còng cã thÓ g©y ra thiÕu
m¸u do gi¶m s¶n xuÊt Hb nh trong bÖnh alpha thalassemia vµ beta thalassemia.
1.3.4. ThiÕu m¸u do mÊt m¸u
MÊt m¸u còng cã thÓ g©y thiÕu m¸u, nguyªn nh©n cã thÓ do mÊt qu¸ nhiÒu
m¸u do bÞ th¬ng, phÉu thuËt hay c¸c vÊn ®Ò trong kh¶ n¨ng ®«ng m¸u. MÊt m¸u kÐo
dµi, chËm h¬n nh xuÊt huyÕt ®êng tiªu ho¸, do loÐt, vì tÜnh m¹ch thùc qu¶n, b¨ng
huyÕt trong s¶n khoa nh sÈy thai, thai ngoµi tö cung, rau tiÒn d¹o, rau bong non, do
bÖnh viªm ®êng ruét còng cã thÓ g©y thiÕu m¸u. §«i khi thiÕu m¸u do kinh nguyÖt
nhiÒu (ë thiÕu n÷ vµ phô n÷). Mét vµi d¹ng ung th ë trÎ còng cã thÓ g©y thiÕu m¸u
aplastic nh cã thÓ lµ c¸c bÖnh m·n tÝnh ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng tuû x¬ng t¹o ra tÕ
bµo m¸u [21].
ThiÕu m¸u còng cã thÓ xÈy ra khi c¬ thÓ kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®ñ
glucuse-6-phosphate ®ehydrogenase khoÎ m¹nh do thiÕu s¾t. S¾t lµ yÕu tè quan
träng ®Ó s¶n sinh ra Hb. ChÕ ®é ¨n Ýt s¾t cã thÓ dÉn tíi thiÕu s¾t, nguyªn nh©n thêng
thÊy nhÊt g©y bÖnh thiÕu m¸u ë trÎ. ThiÕu m¸u thiÕu s¾t cã thÓ ¶nh hëng ®Õn trÎ ë
mäi løa tuæi, tuy nhiªn bÖnh thêng gÆp ë trÎ díi 2 tuæi [21].
TrÎ g¸i ®ang tuæi dËy th× còng cã nguy c¬ m¾c bÖnh thiÕu m¸u thiÕu s¾t cao
do kinh nguyÖt, mÊt m¸u hµng th¸ng ®ßi hái t¨ng lîng s¾t tiªu thô trong chÕ ®é ¨n
hµng ngµy [21].
1.3.5. C¸c nguyªn nh©n hiÕm gÆp kh¸c
- ThiÕu m¸u ¸c tÝnh do thiÕu vitamin B12.
- ThiÕu m¸u do vì HC (t¸n huyÕt, do kh¸ng thÓ b¸m trªn bÒ mÆt HC). BÖnh
rçng èng tuû x¬ng còng cã thÓ g©y ra thiÕu m¸u. Ch¼ng h¹n, ung th di c¨n ®Õn tuû
x¬ng hay ung th tuû x¬ng (nh bÖnh b¹ch cÇu hay bÖnh ®au tuû) cã thÓ lµm cho tuû
x¬ng mÊt kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hång cÇu, kÕt qu¶ lµ g©y thiÕu m¸u. Mét sè thuèc trÞ
liÖu ung th cã thÓ lµm tæn th¬ng tuû x¬ng, lµm gi¶m s¶n xuÊt HC g©y thiÕu m¸u. ë
bÖnh nh©n suy thËn do thiÕu hormone cÇn thiÕt ®Ó kÝch thÝch tuû x¬ng s¶n xuÊt hång
cÇu nªn g©y ra thiÕu m¸u [6].
13

14. 1.3.6. ChÈn ®o¸n thiÕu m¸u.
- BiÓu hiÖn l©m sµng cña thiÕu m¸u: Cã mét sè triÖu chøng chung cho mäi
lo¹i thiÕu m¸u: xanh xao ë da vµ niªm m¹c; c¸c rèi lo¹n thÇn kinh: dÔ bÞ ngÊt,
tho¸ng ngÊt thêng ï tai, hoa m¾t, chãng mÆt. C¶m gi¸c trèng ngùc ®Ëp nhanh, nhÊt
lµ khi g¾ng søc, rèi loan tiªu ho¸: ch¸n ¨n, Øa ch¶y. ë phô n÷ cßn thÊy bÕ kinh, nam
giíi bÊt lùc. ChuyÓn ho¸ c¬ b¶n t¨ng, t¹i hÖ thèng tiªu ho¸ cã thÓ cã triÖu chøng khã
nuèt, d¹ dµy cã triÖu chøng gi¶m ®é toan g©y viªm d¹ dµy, teo niªm m¹c [6].
- C¸c xÐt nghiÖm chÈn ®o¸n thiÕu m¸u: XÐt nghiÖm thêng dïng lµ c«ng
thøc m¸u vµ ®Þnh lîng Hb dùa vµo ngìng cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi vµ ®Þnh lîng
ferritin huyÕt thanh, xÐt nghiÖm t×m trøng ký sinh trïng trong ph©n [5],[8].
1.3.7. Phßng chèng thiÕu m¸u
PhÇn lín nguyªn nh©n g©y thiÕu m¸u lµ do thiÕu s¾t, thiÕu vi chÊt dinh dìng
v× vËy hiÖn nay trªn ThÕ giíi còng nh ViÖt Nam, ®Ó phßng chèng thiÕu m¸u chñ yÕu
tu©n theo bèn gi¶i ph¸p chÝnh sau ®©y: thø nhÊt bæ sung trùc tiÕp b»ng c¸ch uèng
viªn s¾t; thø hai lµ ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ t¨ng cêng gi¸o dôc dinh dìng; thø ba lµ bæ
sung s¾t vµo thùc phÈm; thø t lµ phßng chèng, kiÓm so¸t c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn, ký
sinh trïng [3],[14]. §©y còng chÝnh lµ bèn gi¶i ph¸p chiÕn lîc ®îc ®Ò ra trong ChiÕn
lîc Dinh Dìng Quèc gia ViÖt Nam 2001-2010 do Thñ tíng ChÝnh phñ phª duyÖt
nh»m môc tiªu gi¶m tû lÖ thiÕu m¸u trong céng ®ång, ®Æc biÖt lµ ®èi tîng bµ mÑ vµ
trÎ em [4],[7].
1.4. ThùC TR¹NG THIÕU M¸U TR£N THÕ GiíI Vµ VIÖT NAM
Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi íc tÝnh cã kho¶ng 30% d©n sè thÕ giíi bÞ thiÕu m¸u,
trong ®ã kho¶ng 700 – 800 triÖu ngêi bÞ thiÕu m¸u dinh dìng mµ nguyªn nh©n chñ
yÕu lµ do thiÕu s¾t vµ ®©y lµ lo¹i thiÕu m¸u phæ biÕn nhÊt. ThiÕu m¸u dinh dìng hay
gÆp ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn [15].
NhiÒu thËp kû qua, c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi níc ®· cã nh÷ng c«ng
tr×nh nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh thiÕu m¸u còng nh c¸c yÕu tè nguy c¬ nh»m t×m ra c¸c
gi¶i ph¸p can thiÖp h÷u hiÖu nhÊt ®Ó chÕ ngù vÊn ®Ò ®e do¹ søc khoÎ céng ®ång nµy
[7].
1.4.1. T×nh h×nh thiÕu m¸u trªn thÕ giíi
ThiÕu m¸u dinh dìng thay ®æi theo tõng løa tuæi vµ khu vùc kh¸c nhau trªn
thÕ giíi. N¨m 2001, WHO c«ng bè b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh thiÕu m¸u trªn toµn thÕ giíi
giai ®o¹n 1990- 1995, ph©n bè ®îc tr×nh bµy theo b¶ng 1.2 [20].
B¶ng 1.2. Ph©n bè thiÕu m¸u trªn thÕ giíi (WHO, 2001)
Vïng
TrÎ em (%) Nam
trëng
thµnh
(%)
Phô n÷ 15 – 49
(%)
0–4
tuæi 5-14 tuæi Cã thai Chung
C¸c níc ph¸t triÓn 20,1 5,9 4,3 22,7 10,3
14

15. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn 53,9 48,1 30 52 42,3
B¸o c¸o trªn ®©y cña WHO cho thÊy thiÕu m¸u x¶y ra chñ yÕu ë c¸c níc
®ang ph¸t triÓn vµ tËp trung ë ®èi tîng trÎ em vµ phô n÷ ®Æc biÖt lµ PNCT, sau ®Õn
trÎ em häc ®êng (6-15 tuæi). Kho¶ng 50% PNCT trªn thÕ giíi (52% ë c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn, 23% ë c¸c níc ph¸t triÓn ) bÞ thiÕu m¸u [10].
1.4.2. T×nh h×nh thiÕu m¸u dinh dìng ë ViÖt Nam
Còng nh nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, thiÕu m¸u dinh dìng lµ vÊn
®Ò søc khoÎ céng ®ång ®îc quan t©m ®Æc biÖt ë ViÖt Nam. NhiÒu nghiªn cøu vÒ t×nh
h×nh thiÕu m¸u ë phô n÷ vµ trÎ em còng nh PNCT nãi riªng ®· ®îc thùc hiÖn, cung
cÊp nh÷ng th«ng tin cã ý nghÜa gióp c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch y tÕ ®a ra c¸c
biÖn ph¸p can thiÖp nh»m gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy.
N¨m 1990 c¸c t¸c gi¶ Tõ GiÊy vµ Hµ Huy Kh«i ®· c«ng bè kÕt qu¶ nghiªn
cøu t×nh h×nh thiÕu m¸u cña phô n÷ løa tuæi sinh ®Î (18-49tuæi) ë Hµ Néi ®îc thùc
hiÖn tõ n¨m 1987-1989. Theo ®ã tû lÖ thiÕu m¸u ë PNCT lµ 45% vµ ë phô n÷ kh«ng
cã thai lµ 41% trong 2471 ®èi tîng nghiªn cøu (1067 ë thµnh phè vµ 1404 ë n«ng
th«n); phô n÷ n«ng th«n cã tû lÖ bÞ thiÕu m¸u cao h¬n so víi phô n÷ thµnh thÞ ë c¶
®èi tîng cã thai vµ kh«ng cã thai, ®a sè thiÕu m¸u cña phô n÷ ë møc võa vµ nhÑ. KÕt
qu¶ nghiªn cøu cho biÕt, chÕ ®é ¨n uèng cã vai trß quan träng trong thiÕu m¸u: lîng
s¾t, ®¹m ®éng vËt, lipit khÈu phÇn ¨n cña ®èi tîng bÞ thiÕu m¸u thÊp h¬n h¼n so víi
nhãm kh«ng bÞ thiÕu m¸u [14].
N¨m 1995, víi sù hç trî cña UNICEF vµ trung t©m kiÓm so¸t bÖnh tËt Hoa
Kú (CDC), ViÖn Dinh dìng quèc gia ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra toµn quèc vÒ
thiÕu m¸u dinh dìng vµ c¸c yÕu tè nguy c¬ [4],[14],[18]. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy
tû lÖ thiÕu m¸u rÊt cao ë trÎ em díi 2 tuæi vµ phô n÷ løa tuæi sinh ®Î. Trong khi tû lÖ
thiÕu m¸u ë phô n÷ kh«ng cã thai lµ 40,2% vµ tû lÖ thiÕu m¸u ë PNCT lµ 52,7% th×
ë nam trëng thµnh tû lÖ nµy chØ cã 15,7%.
B¶ng 1.3. Tû lÖ thiÕu m¸u ph©n bè theo nhãm tuæi (1995)
Nhãm tuæi Tû lÖ thiÕu m¸u (%)
TrÎ 0-5 th¸ng tuæi 61,0
TrÎ 6-23 th¸ng tuæi 59,5
TrÎ 24 - 60 th¸ng tuæi 28,2
Phô n÷ kh«ng cã thai 40,2
Phô n÷ cã thai 52,7
Nam trëng thµnh 15,7
15

16. §iÒu tra nµy còng chØ ra sù kh¸c biÖt vÒ thiÕu m¸u theo vïng l·nh thæ. Theo
®ã tû lÖ thiÕu m¸u cao nhÊt ë T©y Nguyªn (61%), tiÕp sau vïng §ång b»ng s«ng
Cöu Long (52,2) vµ Ven biÓn MiÒn Trung (49,2%). Phô n÷ sèng ë vïng n«ng th«n
vµ vïng nói cã tû lÖ thiÕu m¸u cao h¬n phô n÷ ë vïng thµnh phè (42,7% so víi
29,3%). C¸c yÕu tè nguy c¬ cã liªn quan ®Õn thiÕu m¸u ®îc ph¸t hiÖn qua cuéc ®iÒu
tra nµy gåm: thiÕu m¸u dinh dìng, ®Æc biÖt lµ thiÕu s¾t, tÇn suÊt xuÊt hiÖn thÞt trong
b÷a ¨n gia ®×nh díi 1lÇn/th¸ng, t×nh tr¹ng nhiÔm giun mãc, c¸c yÕu tè kinh tÕ, x· héi
liªn quan mËt thiÕt víi t×nh tr¹ng thiÕu m¸u cña bµ mÑ vµ trÎ em nh gia ®×nh nghÌo,
gia ®×nh cã trªn 3 con, mÑ kh«ng ®îc ®i häc [15].
N¨m 2000, ViÖn Dinh Dìng mét lÇn n÷a phèi hîp víi UNICEF vµ mét sè c¬
quan, tæ chøc trong vµ ngoµi níc tiÕn hµnh cuéc tra thiÕu m¸u dinh dìng víi quy m«
vµ ph¬ng ph¸p t¬ng tù n¨m 1995. KÕt qu¶ cho thÊy, mÆc dï thiÕu m¸u cã gi¶m nhng
tû lÖ thiÕu m¸u vÉn chiÕm kh¸ cao ë c¸c ®èi tîng vµ nhãm tuæi ë tÊt c¶ c¸c vïng
sinh th¸i. Tû lÖ thiÕu m¸u vÉn tËp trung ë nhãm trÎ díi 2 tuæi vµ phô n÷ trong ®é
tuæi sinh ®Î. Trong ®ã, tû lÖ thiÕu m¸u cña phô n÷ cã thai lµ 32,2%, phô n÷ kh«ng
cã thai lµ 24,3% vµ nam giíi chØ cã 9,4% [14],[18].
Ch¬ng 2 §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. §èi tîng nghiªn cøu
16
Tải bản FULL (30 trang): https://bit.ly/3ma8bue
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

17. Gåm 406 bÖnh nh©n thiÕu m¸u ®iÒu trÞ t¹i BÖnh viÖn §a Khoa S¬n T©y.
2.2. Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu
- Thêi gian nghiªn cøu: Tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 6 n¨m 2008.
- §Þa ®iÓm nghiªn cøu: BÖnh viÖn §a Khoa S¬n T©y – TP.Hµ Néi.
2.3. ThiÕt bÞ, dông cô vµ ho¸ chÊt
2.3.1. ThiÕt bÞ dông cô
- èng nghiÖm, lam kÝnh hiÓn vi, pipette Pasteur.
- M¸y ly t©m Kubota (NhËt).
- KÝnh hiÓn vi quang häc olympus (NhËt).
- Bé dông cô lÊy m¸u tÜnh m¹ch.
- M¸y ®Õm tÕ bµo KX21 cña h·ng SYSMEX ( NhËt).
- M¸y sinh ho¸ tù ®éng Hitachi ( NhËt).
2.3.2. Ho¸ chÊt
- Níc muèi sinh lý (Nacl 0,9%) dïng ®Ó soi t¬i t×m ký sinh trïng ®êng ruét.
- Ho¸ chÊt sö dông cho m¸y ph©n tÝch huyÕt häc tù ®éng 18 chØ sè KX21 cña
h·ng Sysmex.
- Ho¸ chÊt sö dông cho m¸y ph©n tÝch sinh ho¸ tù ®éng Hitachi cña h·ng
Human.
2.4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.4.1. Nghiªn cøu håi cøu
Nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang, c¨n cø vµo bÖnh ¸n cña bÖnh nh©n ®Ó ®iÒu tra
(Håi cøu) vµ thèng kª chÝnh x¸c vÒ kÕt qu¶ xÐt nghiÖm huyÕt häc, ho¸ sinh, vi sinh
®Ó ®¸nh gi¸ theo c¸c nguyªn nh©n thiÕu m¸u.
2.4.2. LÊy mÉu thùc nghiÖm
- §èi víi c¸c bÖnh nh©n, chóng t«i tiÕn hµnh lÊy m¸u tÜnh m¹ch vµo buæi
s¸ng (bÖnh nh©n cha ¨n s¸ng) vµo èng nghiÖm ®· ghi ®Çy ®ñ th«ng tin tªn, tuæi,
khoa.
- LÊy 2ml m¸u vµo èng nghiÖm kh«ng chèng ®«ng: ®îc dïng ®Ó tiÕn hµnh
xÐt nghiÖm ®Þnh lîng s¾t trong huyÕt thanh.
- LÊy 1ml m¸u vµo èng nghiÖm chèng ®«ng b»ng 1mg EDTA: ®îc dïng ®Ó
xÐt nghiÖm c«ng thøc m¸u gåm ®Õm sè lîng HC, Hb, Hematocrit…
- LÊy 4g ph©n vµo èng nghiÖm dïng ®Ó soi t¬i t×m ký sinh trïng ®êng ruét.
2.4.3. Ph¬ng ph¸p xÐt nghiÖm
2.4.3.1. C¸c xÐt nghiÖm ®èi víi tõng mÉu
17
3525763