SẢN PHỤ KHOA

1. CAO HUYEÁT AÙP VAØ THAI KYØ
PGs. Ts. Huyønh Nguyeãn Khaùnh Trang
Boä moân Phuï Saûn ÑHYD Tp HCM
Beänh vieän Huøng Vöông

2. • Phaân loaïi
CHA maõn
TSG – SG
CHA maõn gheùp TSG
CHA thoaùng qua
• Tieàn saûn giaät (TSG)
• Saûn giaät (SG)
• Cao huyeát aùp maõn

3. Phaân loaïi vaø ñònh nghóa
CHA maõn vaø thai
1. CHA khi HA max  140 mmHg hay HA min
 90 mmHg
2. CHA coù tröôùc khi coù thai hay tröôùc tuaàn 20
cuûa thai kyø hay CHA luùc mang thai vaø keùo
daøi sau sanh 42 ngaøy

4. Phaân loaïi vaø ñònh nghóa
• TSG laø tình traïng
 HA cao + Ñaïm nieäu  Phuø
 Xaûy ra ôû caùc thai kyø töø 20 tuaàn
 Heát hoaøn toaøn sau sanh
 Neáu xaûy ra sôùm: Ña thai, thai tröùng
 Saûn giaät laø bieán chöùng caáp cuûa TSG

5. Phaân loaïi vaø ñònh nghóa
• TSG nheï laø tình traïng
• 1. HA  140/90 mmHg, ño 2
laàn caùch 6 giôø
• 2. Protein nieäu  300 mg
trong 24 giôø hay (1+)
• 3. Phuø : thöôøng coù nhöng
khoâng baét buoäc
• Phuø meàm, traéng loõm,
khoâng ñau
• Taêng caân nhanh  2
kgs moãi tuaàn

6. Phaân loaïi vaø ñònh nghóa
• TSG naëngï laø tình traïng
• 1. Luùc nghæ HA max  160 mmHg hay HA min  110 mmHg , ño 2
laàn caùch 6 giôø
• 2. Protein nieäu  5g trong 24 giôø hay (3+)/ (4+)
• 3. Thieåu nieäu : nöôùc tieåu < 400ml/ 24 giôø hay creatinin > 1,2 mg%
• 4. Roái loaïn taâm thaàn hay thò giaùc : nhöùc ñaàu, môø maét, aùm ñieåm,
roái loaïn nhaän thöùc
• 5. Phuø phoåi caáp hay tím taùi
• 6. Roái loaïn chöùc naêng gan : taêng men gan AST >70U/L
• 7. Ñau thöôïng vò hay haï söôøn phaûi
• 8. Giaûm tieåu caàu : TC < 100.000/ mm3 hay coù taùn huyeát (Bi  1,2
mg%) hay taêng LDH  600 U/L

7. Phaân loaïi vaø ñònh nghóa
• SAÛN GIAÄT laø tình traïng TSG coù keøm theo côn co giaät
• Côn co giaät goàm 4 giai ñoaïn
 Xaâm nhieãm: co giaät ( mieäng , maët) vaøi giaây
 Co cöùng toaøn thaân: 15- 20 giaây
 Co giaät tay vaø toaøn thaân: töøng côn, maët tím, ngöng thôû, suøi
boït meùp, haøm döôùi ñoùng môû töøng côn, keùo daøi 1 phuùt
 Hoân meâ: cöû ñoäng co giaät nheï, thöa daàn roài ngöng  Hoân meâ
( Khi tænh khoâng nhôù gì tröôùc co giaät)
• Trong vaø sau côn giaät: toan maùu, caùc roái loaïn chöùc naêng naëng
hôn, caùc bieán chöùng thöôøng xaûy ra luùc naøy

8. Phaân loaïi vaø ñònh nghóa
HOÄI CHÖÙNG HELLP
Heamolysis-Bi > 1,2mg % hay taêng LDH  600 U/L
Elevated Liver enzymes AST >70U/L
Low platelet < 100.000/ mm3
Laâm saøng : HC naøy coù theå xaûy ra tröôùc (ña soá) vaø sau
sanh. Ñau thöôïng vò 90%, buoàn noân vaø noân 50%, hôn
90% beänh nhaân coù khoù chòu nhieàu ngaøy tröôùc ñoù. HA
cao (20% khoâng coù, 30% ôû theå nheï vaø 50% theå naëng).
Coù theå coù tieåu maùu vaø xuaát huyeát tieâu hoaù.
Chaån ñoaùn phaân bieät : Giaûm TC voâ caên, beänh lyù gan maät,
vieâm gan sieâu vi, vieâm ñaøi beå thaän, vieâm daï daøy-taù
traøng

9. Phaân loaïi vaø ñònh nghóa
• CHA maõn gheùp TSG laø khi TSG xaûy ra treân moät CHA
ñaõ bieát tröôùc ñoù
• CHA thoaùng qua ( Transient hypertension)
1. HA taêng trong thai kyø hay trong 24 giôø ñaàu sau
sanh maø khoâng coù daáu khaùc cuûa TSG hay CHA
maõn
2. Caàn phaân bieät vôùi TSG vì CHA thoaùng qua lieân
quan vôùi nguy cô CHA sau naøy coøn TSG-SG thì
khoâng

10. XUAÁT ÑOÄ TSG - SG
 Thöôøng gaëp ôû con so, ñaëc bieät döôùi 20 vaø treân 40 tuoåi
 ÔÛ VN chöa xaùc ñònh xuaát ñoä chính xaùc. Y vaên 7 –10% trong taát
caû ca sanh, töû vong chieám 17% trong toång töû vong meï. Trong
toång soá TSG-SG : 10% töû vong chu sinh, 20% KPCD, 15% moå
sanh, 10% chaám döùt thai kyø coøn non thaùng.
17.6% töû vong meï taïi Hoa Kyø (Walker-2000;Koonin-1997)
21.3% töû vong meï taïi Vieät Nam (LMAT-2000)
 Coù theå lieân quan ñeán moâi tröôøng soáng vaø di truyeàn

11. NGUYEÂN NHAÂN
Chöa roõ, song coù nhieàu quan ñieåm cho
raèng TSG coù theå lieân quan vôùi:
 Di truyeàn
 Dinh döôõng
 RL noäi tieát
 Thieáu maùu TC - nhau

12. BEÄNH SINH
Maát quaân bình giöõa Prostagcyclin vaø
TX - Prostaglandin coù vai troø trong
söï daõn maïch, ngaên co cô töû cung
vaø ngöøa keát dính tieåu caàu.
Gaây co thaét toaøn boä caùc tieåu ñoäng
maïch

13. BEÄNH HOÏC
Thöông toån ñaëc hieäu ôû thaän: Tb noäi moâ söng
phoàng  vi caàu to ra, loøng mao maïch heïp laïi
Co thaét maïch  thieáu maùu cuïc boä  toån
thöông gan, tim, phoåi thaän vaø baùnh nhau
• Haäu quaû:
• MEÏ: Suy tim, suy thaän, TBMMN, thuyeân taéc
maïch
• CON: Chaäm taêng tröôûng trong TC, chaäm phaùt
trieån taâm thaàn, töû vong

14. DIEÃN TIEÁN
• TSG nheï  TSG naëng  SG
• Caùc daáu hieäu naëng leân cuûa TSG:
Laâm saøng:
• HA cao, Phuø (maët vaø tay), nhöùc ñaàu, môø maét,
ñau thöôïng vò, roái loaïn thò giaùc, buoàn noân, noân,
PXGX taêng, thieåu nieäu ( < 100ml/ 4g)
Caän laâm saøng:
• Hct , TC , Men gan

15. Ñieàu trò TSG-SG
MgSO4
Haï aùp
Giaûm ñau
Sanh giuùp
Chaám döùt thai kyø sao
cho coù lôïi nhaát cho
Meï-Con
Ñieàu trò trieät ñeå
Ñieàu trò hoã trôï
- Ngöøa co giaät
- Kieåm soaùt HA

16. Ñieàu trò TSG-SG
• Chaám döùt thai kyø laø ñieàu trò trieät ñeå
Chaám döùt
thai kyø quaù
SÔÙM
Chaám döùt thai
kyø quaù TREÃ
THAI NHI THAI PHUÏ

17. Ñieàu trò TSG-SG
• TSG nheï
• Coù theå ñieàu trò ngoaïi truù
• 1. Nghæ ngôi nhieàu
• 2. Aên uoáng bình thöôøng (khoâng quùa kieâng muoái)
• 3. HA ño moãi 4 giôø luùc thöùc
• 4. Moãi ngaøy : caân, ñeå yù nöôùc tieåu, phuø, cöû ñoäng thai
• 5. NST cho thai moãi tuaàn (hay ½ tuaàn)
• 6. Bieåu ñoà taêng tröôûng cuûa thai moãi 2 tuaàn
• 7. Höôùng daãn caùc daáu trôû naëng : nhöùc ñaàu, môø maét,
ñau thöôïng vò/ haï söôøn, tieåu ít, tieåu saäm maøu, cöû
ñoäng thai giaûm, thai chaäm taêng tröôûng…

18. ÑIEÀU TRÒ TSG NHEÏ
 Nghæ ngôi taïi nhaø
 Theo doõi moãi 1 -2 tuaàn moät laàn
 Daën doø nhöõng daáu trôû naëng
 Vaøo vieän khi :
Coù daáu trôû naëng
Coù daáu thai chaäm taêng tröôûng

19. Ñieàu trò TSG-SG
• TSG naëng tuyø thuoäc tuoåi thai vaø möùc ñoä naëng
• Neáu tuoåi thai  34 tuaàn, chaám döùt thai kyø coù theå xem
xeùt.
• Neáu töø 27 – 34 tuaàn, ñieàu trò trieäu chöùng, kích tröôûng
thaønh phoåi thai, theo doõi saùt dieãn tieán beänh.
• Neáu 25 – 27 tuaàn, caàn choïn loïc xem coù theå keùo daøi
thai kyø theâm.
• Neáu < 25 tuaàn, chaám döùt thai kyø vì meï neân ñöôïc
xem xeùt

20. ÑIEÀU TRÒ TSG NAËNG
 Theo doõi taïi BV :
Meï :HA moãi 6 giôø, caân, ñaïm nieäu moãi ngaøy. XN:
Hct, TC, men gan, creatinin/maùu.
Thai : SAÂ, NST, Biophysical profile
 Nghæ ngôi tuyeät ñoái. AÊn nhieàu ñaïm, khoâng quaù
haïn cheá muoái.
 Cho an thaàn, haï aùp chæ duøng khi HA≥
160/110mmHg.
Neáu khoâng ñaùp öùng ñieàu trò, caàn chaám döùt thai kyø
duø tuoåi thai laø bao nhieâu.

21. ÑIEÀU TRÒ SAÛN GIAÄT
 Giöõ yeân tónh, traùnh kích thích, khoâng aên
uoáng, ngaùng löôõi neáu coù co giaät, naèm
nghieâng neáu hoân meâ.
 MgSO 4
 Haï aùp khi HA min ≥ 110 mmHg
 Chæ duøng lôïi tieåu khi coù phuø phoåi
 Giôùi haïn dòch truyeàn
 Chaám döùt thai kyø

22. Ñieàu trò TSG-SG
• CHAÁM DÖÙT THAI KYØ
• Moå sanh ngay khoâng phaûi laø chæ ñònh cho taát
caû moïi tröôøng hôïp.
• Vaãn coù theå tieán haønh khôûi phaùt chuyeån daï vaø
theo doõi sanh ngaû aâm ñaïo.
• Neáu chuyeån daï ñaõ dieãn ra, thöôøng seõ nhanh
hôn chuyeån daï trong nhöõng tröôøng hôïp thoâng
thöôøng

23. Ñieàu trò TSG-SG
• Chaám döùt thai kyø baát chaáp tuoåi thai trong nhöõng
tröôøng hôïp sau
1. Saûn giaät
2. Giaûm tieåu caàu < 100.000/ mm3
3. Taùn huyeát ( ghi nhaän ñöôïc töø pheát maùu ngoaïi bieân)
4. Taêng men gan
5. Phuø phoåi caáp
6. Thieåu nieäu
7. Huyeát aùp khoâng khoáng cheá ñöôïc vôùi ñieàu trò noäi

24. Moät soá vaán ñeà ñieàu trò TSG-SG
• Kieåm soaùt co giaät
1. Duøng Magnesium Sulfate, oáng 10ml, 15%
2. Tieâm truyeàn maïch (ña soá), loading 3 gr, duy trì 1gr/
1giôø
3. Noàng ñoä ngoä ñoäc : 8 –10 mEq/L maát PXGX, 12
mEq/L ngöng thôû, hôn 12 mEq/L ngöng tim.
4. Theo doõi laâm saøng : goõ PXGX, ñeám nhòp thôû, luôïng
nöôùc tieåu
5. Khi coù ngoä ñoäc : ngöng Magnesium ngay, tieâm maïch
chaäm 1gr Calcium gluconate (oáng 10ml, 10%)

25. Moät soá vaán ñeà ñieàu trò TSG-SG
• Kieåm soaùt dòch truyeàn
1. Cung caáp trong khoaûng 84 –125 ml/giôø
2. Thieåu nieäu khi nöôùc tieåu  100 ml trong 4 giôø. Neáu
phoåi bình thöôøng, truyeàn 500ml dòch (tinh theå), neáu
chöa ñaùp öùng coù theå theâm 500ml nöõa. Sau 1l dòch, neáu
vaãn chöa coù nöôùc tieåu, neân ñaët Swan-Ganz + CVP theo
doõi löôïng dòch ñöa vaøo sau ñoù.
3. Thöôøng sau sanh seõ coù hieän töôïng lôïi nieäu, 12-24 giôø
sau sanh

26. Moät soá vaán ñeà ñieàu trò TSG-SG
• Kieåm soaùt huyeát aùp
• 1. Duøng haï aùp khi HA min  105mmHg. Nguyeân taéc :
– HA neân ñöôïc duy trì oån ñònh
– Traùnh haï HA nhanh ñoät ngoät
– Caàn coù haï aùp duy trì (Ñieàu trò “neàn”) ñeå oån ñònh HA
– Choáng CÑ:
IEC
Lôïi tieåu (tröø tröôøng hôïp CHA maïn tính)
2. Thaän troïng trong duøng HAÏ AÙP
- giaûm tuaàn hoaøn nhau-thai
- taêng nguy cô IUGR
3. Khuyeán caùo
Hydralazin (Nepressol, Hydrapress)
Labetalol (Trandate)
Nifedipine (Adalate)

27. Cao HA maõn vaø thai
• Nguy cô
• Sanh non, nhau bong non, thai chaäm taêng tröôûng trong
töû cung. Caøng xaáu hôn neáu gheùp theâm TSG
• Möùc ñoä
Nheï khi HA min 90 – 104 mmHg
Trung bình 105 –114 mmHg
Naëng  115 mmHg
Nguyeân taéc ñieàu trò
1. Haïn cheá muoái  4 gr / ngaøy
2. Ngöng huùt thuoác hay uoáng röôïu, neáu coù
3. Giaûm vaän ñoäng
4. SAÂ töø tuaàn 18, moãi 4 –6 tuaàn theo doõi taêng tröôûng
thai. NST töø tuaàn 32, moãi 1 –2 tuaàn.

28. Cao HA maõn vaø thai
• Haï aùp
• ÖÙc cheá men chuyeån vaø lôïi tieåu neân traùnh duøng khi coù
thai. Rieâng lôïi tieåu coù theå coøn duøng trong tröôøng hôïp naëng
Caùc thuoác thöôøng ñöôïc duøng
Methyldopa 250mg, 3laàn/ ngaøy (toái ña 2gr/ngaøy)
Hydralazin
Labetalol

29. Xöû trí- Corticoid
• Corticoid ñeå taêng ñoä tröôûng thaønh PHOÅI thai
nhi
• Tröôùc ñaây
» Betamethason 12mg x 2
» Hydrocortison 500mg x 4
» Dexamethason 5mg x 4
Duøng nhieàu ñôït caùch nhau 1 tuaàn
Hieän nay
TSG-SG
Betamethason 12mg x 2
Duøng 1 ñôït cho tuoåi thai 29-34 tuaàn

30. CHA thai kyø-TSG:
Vaán ñeà toàn taïi
• Cô cheá beänh sinh chöa roõ
– Giaû thuyeát veà baát ñoàng geøne (genetic conflict
theory) caàn theâm baèng chöùng
• Chöa coù thöû nghieäm döï baùo TSG ñaùng tin
caäy
• Chöa coù phöông thöùc höõu hieäu döï phoøng
– Vit E, C coù nhieàu höùa heïn
– Calcium, Aspirin lieàu thaáp cho coäng ñoàng
nguy cô cao

31. Keát luaän
Coù nhieàu thay ñoåi trong tieâu chuaån chaån
ñoaùn CHA thai kyø/TSG theo höôùng döï
phoøng, chính xaùc
Caùc bieän phaùp döï phoøng coù theå chæ ñònh cho
nhoùm saûn phuï nguy cô cao.
Ñieàu trò TSG phaûi ñuùng phaùc ñoà vaø ñuû lieàu

32. Keát luaän
Ñieàu trò CHA thai kyø/TSG toát nhaát laø chaám
döùt thai kyø
Keùo daøi thai kyø ñoøi hoûi söï theo doõi chaët cheõ
vaø söï coäng taùc toát cuûa saûn phuï. Caàn ñaët
vaán ñeà chaám döùt thai kyø kòp thôøi traùnh
bieán chöùng

34. Döï baùo CHA thai kyø/TSG
• Coù raát nhieàu thöû nghieäm ñöôïc nghieân cöùu
– HA trung bình/tam caù nguyeät 2nd  85-90mmHg
– HA trung bình taïi tuaàn leã 20th  90mmHg
– Rollover test taïi tuaàn leã 28-32nd
– Thöû nghieäm angiotensin taïi tuaàn leã 26-30
– Ño noàng ñoä Inhibin, -fetal protein, acid
urique…
– Ñaùnh giaù baèng Doppler velocimetry

35. Döï baùo CHA thai kyø/TSG
• CHA thai kyø/TSG coù nhieàu nguyeân nhaân
neân khoù coù moät thöû nghieäm ñôn ñoäc coù
ñöôïc khaû naêng döï baùo cao
• Chöa theå döï baùo TSG baèng 1 thöû nghieäm

36. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Coù raát nhieàu phöông thöùc ñöôïc aùp duïng ñeå
döï phoøng
– Boå xung vitamin C, E
– Boå xung Calcium
– Aspirin lieàu thaáp
– Boå xung Magnesium; keõm; daàu caù
– Cheá ñoä aên giaøu ñaïm, ít muoái...

37. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
– Cô cheá:giaûm kích thích teá baøo noäi maïch
– Keát quaû ban ñaàu coù nhieàu höùa heïn
(Chappell-1999)
– Caàn theâm baèng chöùng töø nhöõng n/cöùu thöïc nghieäm
lôùn
Boå xung vit C (1000mg/n), vit E (400mg/n)

38. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Boå xung Calcium (600-2000mg/ngaøy)
– Cô cheá: taàn suaát TSG cao trong nhoùm coù cheá ñoä
aên ít Calcium (Marcoux-1991)
– Ít hieäu quaû (aOR 0.72 [0.6,0.86])
(Atallah-2000;Sibai-1998; Levine-1997)
– Hieäu quaû treân coäng ñoàng nguy cô (aOR 0.22-0.32)
(WHO trial; Atallah-2000; Crowther-1999)
– Khoâng khuyeán caùo duøng thöôøng qui
(ACOG-2002)

39. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Aspirin lieàu thaáp (60-80mg/ngaøy)
– Cô cheá: ñieàu chænh Prostacyclin/TA2
(CLASP-1994)
– Ít hieäu quaû (Sibai-1993;CLASP-
1994;JAMAICA-1998; Caritis-1998;BLASP-
1998)
– Hieäu quaû trong nhoùm nguy cô cao coøn baøn caõi
(McParland-1990;Morris-1996;Bower-1996)
– Khoâng khuyeán caùo duøng thöôøng qui
(ACOG-2002)

40. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Khoâng khuyeán caùo söû duïng Calcium, Aspirin
lieàu thaáp cho moïi saûn phuï
• Söû duïng vitamin E, C coù nhieàu höùa heïn
• Caàn theâm thoâng tin veà Söû duïng heparin troïng
löôïng phaân töû thaáp