Nghiên cứu thực trạng đau thắt lưng ở công nhân nhà máy luyện thép thái nguyên và áp dụng một số giải pháp can thiệp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
LƯU THỊ THU HÀ
NGHIÊN CƯU THỰC TRẠNG ĐAU THẮT LƯNG
Ở CÔNG NHÂN NHÀ MÁY LUYỆN THÉP THÁI
NGUYÊN
Và ÁP DỤNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP CAN THIỆP
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
THÁI NGUYÊN - 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
LƯU THỊ THU HÀ
NGHIÊN CƯU THỰC TRẠNG ĐAU THẮT LƯNG
Ở CÔNG NHÂN NHÀ MÁY LUYỆN THÉP THÁI
NGUYÊN
Và ÁP DỤNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP CAN THIỆP
Chuyờn ngành: Vệ sinh xó hội học và Tổ chức Y tế
Mó số: 62.72.73.15
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS Nguyễn Văn Tư
2. PGS.TS Lê Khắc Đức
THÁI NGUYÊN - 2012

1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Vận động là một chức năng quan trọng của các khớp trong cơ thể, nhờ
chức năng này mà con người thực hiện được các hoạt động trong sinh hoạt,
lao động, thể dục thể thao… Khi các khớp bị thay đổi cấu trúc hay chức
năng, hoạt động bình thường của con người sẽ bị ảnh hưởng và ngược lại,
hoạt động không đúng của con người có thể gây tổn hại các khớp [99],
[127], [128]. Các kết quả nghiên cứu cho thấy, bệnh lý xương khớp chiếm tỷ
lệ cao [20], [78], chỉ riêng ở Mỹ, có 21 triệu người mắc bệnh thoái khớp, tỷ
lệ mắc viêm khớp dạng thấp chiếm 0,5% dân số Châu Âu và khoảng 0,17 –
0,3% ở các nước Châu Á [32]. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh xương khớp
của huyện Tân Trường (Hải Dương) là 0,23% dân số [28]. Ở bệnh viện Bạch
Mai, bệnh nhân đến khám và điều trị bệnh xương khớp chiếm 10,4% tổng số
[31]. Do tầm quan trọng và ảnh hưởng to lớn của các bệnh xương khớp đối
với toàn xã hội, thập niên 2000 - 2010 đã được hàng trăm tổ chức từ gần 40
quốc gia trên thế giới gọi là Thập niên Xương và Khớp theo đề xướng của
Lars Lidgren (Thụy Điển).
Đau thắt lưng là một bệnh lý của vùng cột sống thắt lưng có tỷ lệ mắc
cao nhất trong nhóm các bệnh khớp, 60 – 90% dân số trong cuộc đời đã từng
đau thắt lưng, khoảng 50% số người ở độ tuổi lao động bị đau thắt lưng/
năm, [74], [83], [84]. Tỷ lệ đau thắt lưng điều tra tại một thời điểm giao
động từ 12 – 30% [18]. Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới, đau thắt
lưng là nguyên nhân thường gặp gây tình trạng ốm đau và mất sức lao động
ở người dưới 45 tuổi [19], thời gian nghỉ việc do đau thắt lưng chiếm 63%
tổng số ngày nghỉ ốm của những người lao động. Chi phí cho điều trị đau
thắt lưng khá cao, theo ước tính ở Mỹ, tổng chi phí để điều trị, đền bù sức
lao động và thiệt hại về sản phẩm lao động do đau thắt lưng gây ra khoảng

2
63 – 80 tỷ USD. Ở Anh, mỗi năm có 1,1 triệu người đau thắt lưng và chi phí
cho y tế khoảng 500 triệu USD [19].
Lao động trong các nhà máy công nghiệp có đặc điểm nặng nhọc, tư thế gò
bó, tần xuất hoạt động cao, động tác hoạt động lặp đi lặp lại, độ rung lớn…Đây là
những yếu tố làm tăng gánh nặng có thể dẫn tới đau thắt lưng nói riêng và rối loạn
cơ xương nói chung như tỷ lệ đau thắt lưng ở công nhân lắp ráp xe tải là 65%
[75]; công nhân là hơi 45,8% [16]; lái xe 59,5% [19]. Tỷ lệ rối loạn cơ xương ở
công nhân xi măng là 4,36%, công nhân khai thác đá 2,96% [25], công nhân cơ
khí 13,5%, công nhân nhà máy hợp kim 15% [39]…
Nhà máy Luyện thép Lưu Xá và nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng
thuộc Tổng công ty Thép Việt Nam được xây dựng từ những năm 60 - 70 của
thế kỷ XX, nhà máy đã từng là niềm tự hào của Việt Nam khi chuyển từ một
nước nông nghiệp lạc hậu thành nước có công nghiệp hiện đại. Từ đó đến
nay, các thiết bị sản xuất dù đã được cải tạo, nâng cấp nhưng không đồng bộ,
phần lớn công nhân phải lao động trực tiếp và làm các công việc nặng nhọc,
theo báo cáo của Y tế cơ sở, số công nhân nghỉ việc do các bệnh khớp khá
cao, tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào được thực hiện để xác định tỷ lệ rối
loạn cơ xương và các vấn đề có liên quan. Xuất phát từ những vấn đề trên,
chúng tôi nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu thực trạng đau thắt lưng ở công nhân
nhà máy Luyện thép Thái Nguyên và áp dụng một số giải pháp can thiệp” với
ba mục tiêu sau:
1. Mô tả thực trạng đau thắt lưng của công nhân Luyện thép Thái Nguyên.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến đau thắt lưng của công nhân
Luyện thép Thái Nguyên.
3. Đánh giá hiệu quả một số giải pháp can thiệp nhằm giảm thiểu đau
thắt lưng ở công nhân Luyện thép Thái Nguyên.

3
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Phân loại bệnh khớp
Theo phân loại của Hội nghị nội khoa tháng 5/1976 [4] các bệnh
khớp được xếp loại như sau:
1.1.1. Các bệnh khớp do viêm
- Viêm khớp do thấp: thấp khớp cấp hay thấp tim, viêm khớp dạng
thấp, viêm cột sống dính khớp, viêm khớp mạn tính thiếu niên, viêm khớp
phản ứng hay viêm khớp sau nhiễm khuẩn, viêm khớp vảy nến…
- Viêm khớp do vi khuẩn: lao khớp và cột sống, do tụ cầu, liên cầu,
xoắn khuẩn, do nấm, ký sinh vật, do virut…
1.1.2. Các bệnh khớp không do viêm
- Hư khớp (thoái hoá khớp): hư khớp nguyên phát hay thứ phát ở cột
sống và các khớp.
- Bệnh khớp sau chấn thương: tràn dịch, tràn máu ổ khớp, viêm, vi
chấn thương nghề nghiệp.
- Dị dạng ở các khớp.
- Do khối u và loạn sản.
1.1.3. Bệnh khớp do nguyên nhân ngoài khớp
- Bệnh hệ thống: Luput ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì toàn thể, viêm
da cơ, viêm đa cơ…
- Bệnh chuyển hoá: gút. da sạm, vôi hóa sụn khớp..
- Bệnh máu: Hemophili, Schonlien Henoch.
- Bệnh khớp tiêu hóa, bệnh khớp thần kinh, bệnh khớp cận ung thư...

4
1.1.4. Thấp ngoài khớp
- Viêm gân và bao gân.
- Viêm dây chằng, bao khớp: viêm quanh khớp (vai, háng), hội chứng
đường hầm cổ tay, ngón lò so.
- Viêm cân cơ, tổ chức dưới da...
Từ bảng phân loại trên cho ta thấy sự đa dạng của các bệnh khớp, tuy
nhiên các trường hợp đau cơ, xương, khớp, thần kinh do các hoạt động trong
lao động rất khó để xác định trong phân loại bệnh theo phương pháp truyền
thống. Do vậy, Liên minh châu Âu đã đưa ra phương pháp phân loại bệnh cho
các trường hợp này và gọi chung là “rối loạn cơ xương”. Như vậy những rối
loạn gây đau các khớp trong cơ thể do hoạt động trong lao động, hoạt động
nghề nghiệp đều nằm trong nhóm “rối loạn cơ xương” và đau thắt lưng là một
trong những bệnh nằm trong nhóm này [22], [38], [48], [64], [79].
1.2. Tình hình rối loạn cơ xƣơng trong công nhân
1.2.1. Tình hình rối loạn cơ xương trong công nhân thế giới
Gangopadhyay S. nghiên cứu ở 50 nam công nhân làm việc tại
Baruipur, Calcutta thấy công nhân bị ảnh hưởng bởi rối loạn cơ xương như
đau các khớp bàn tay 40%, đau khớp vai 30%, khớp cổ tay 20% và cột sống
cổ 20%, đặc biệt đau ở lưng có tỷ lệ rất cao chiếm tới 100%. Nghiên cứu cũng
cho thấy có sự tương quan giữa mức độ đau và tư thế làm việc của người lao
động [67].
Một nghiên cứu cắt ngang được Hussain T. tiến hành ở 461 công nhân
lắp ráp xe tải, kết quả 79% số người được điều tra có các triệu chứng rối loạn
cơ xương trong 12 tháng qua. Các triệu chứng rối loạn cơ xương phổ biến
nhất là đau thắt lưng (65%), đau cột sống cổ (60%), đau vai (57%). Các rối
loạn cơ xương có liên quan đến tuổi tác, tuổi nghề và nhóm lao động [76].

5
Tác giả Dunning KK và cộng sự thống kê các dữ liệu từ trung tâm bồi
thường công nhân Ohio trong thời gian từ năm 1999-2004 thấy rằng rối loạn
cơ xương là một gánh nặng của các nhà quản lý công nghiệp Hoa Kỳ trong đó
có tới 50% các khiếu kiện đòi bồi thường do đau thắt lưng, chỉ có 26,9% các
khiếu kiện do đau cột sống cổ và 21,7% do hội chứng cổ vai cánh tay [61].
Qua thống kê từ 52 nghiên cứu ở 65 nhóm đối tượng gồm những người
lao động thủ công, nhân viên văn phòng, chuyên gia y tế, công nhân sản xuất,
công nhân công nghiệp, nhân viên quân sự và nghệ sỹ biểu diễn, Briggs AM
cho biết tỷ lệ hiện mắc đau cột sống lưng dao động từ 3,0% - 55,0% [53].
Nghiên cứu của Mostafa G. cho biết tỷ lệ đau thắt lưng của nữ công
nhân công nghiệp I Ran là 27%, tỷ lệ đau thắt lưng của nam công nhân là
20% [93].
Nagasu M. và cộng sự nghiên cứu về tình trạng đau thắt lưng của các
đầu bếp ở Nhật Bản cho biết tỷ lệ đau thắt lưng cấp là 72,2% ở nam giới và ở
nữ là 74,7% [96].
Năm 2003, Zejda JE, Stasiów B. nghiên cứu 685 phim x-quang cột
sống công nhân mỏ than thấy 188 trường hợp hẹp khe khớp cột sống (26,9%)
và thoái hóa cột sống là 332 trường hợp chiếm 47,5% [131].
1.2.2. Tình hình đau cơ xương trong công nhân Việt Nam
Đánh giá gánh nặng lao động ở công nhân là hơi của các công ty may
Nguyễn Đình Dũng, Lê Thu Nga và cộng sự cho biết tỷ lệ tỷ lệ rối loạn cơ
xương tại một thời điểm là 90,8%, tỷ lệ đau thắt lưng là 45,8%, đau mỏi khớp
vai sau lao động là 57,7%, đau mỏi gáy là 50,5%, khuỷu tay 38,7%, cổ tay
27,3%, bàn tay 26,1% [16].
Nghiên cứu ảnh hưởng của rung toàn thân tới công nhân lái xe tải lớn,
xe máy thi công, Nguyễn Thị Toàn cho biết tỷ lệ đau thắt lưng của công nhân
lái xe là 72,2% cao gấp 5,69 lần những người không lái xe. 92,8% có hình ảnh

6
Xquang cột sống bất thường trong đó có 14/360 người bị xẹp đốt sống và
6/360 người bị biến dạng hình thang đốt sống L2 [37]
Trần Thanh Hà và cộng sự nghiên cứu tác hại nghề nghiệp ở người
chăn gia súc gia cầm thấy tỷ lệ rối loạn cơ xương ở những người chăn nuôi gà
36,8%, chăn nuôi gia súc 30,7%, người trồng và chế biến thức ăn là 43,2%
trong đó đau thắt lưng có tỷ lệ cao nhất 30 - 40%, công nhân vắt sữa bò có tỷ
lệ đau mỏi khớp cổ tay, bàn tay tới 37,8%. Đặc biệt, nghiên cứu so sánh tỷ lệ
đau các khớp trước và sau lao động cho thấy đặc điểm lao động nghề nghiệp
có tác động rõ rệt đến các khớp của công nhân ví dụ đau khớp cổ tay, bàn tay
ở công nhân vắt sữa bò trước và sau lao động là 8,9% - 37,8%, tỷ lệ đau thắt
lưng của người chế biến thức ăn chăn nuôi trước giờ lao động là 54,5%, sau
lao động là 81,8% [21].
Phạm Thị Thúy Hoa và cộng sự ở viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên
nghiên cứu môi trường lao động và bệnh tật của 1965 công nhân một số
ngành nghề ở Tây Nguyên năm 2006 thấy tỷ lệ rối loạn cơ xương ở công nhân
xi măng là 4,36%, công nhân khai thác đá 2,96%, công nhân điện, thủy điện
1,08% và các ngành nghề khác là 11,77% [25].
Nghiên cứu về môi trường và sức khỏe tại nhà máy cơ khí và nhà máy
hợp kim sắt Thái Nguyên, Đàm Thương Thương và cộng sự cho biết 51%
công nhân nhà máy cơ khí và 93% công nhân nhà máy hợp kim có tư thế lao
động bất hợp lý, tỷ lệ rối loạn cơ xương ở nhà máy cơ khí là 13,5%, nhà máy
hợp kim là 15% [39].
Qua các nghiên cứu cho thấy, các rối loạn cơ xương thường gặp trong
công nhân là đau cột sống cổ, đau khớp gối và một số các khớp có liên quan
đến các hoạt động của công nhân trong công việc, đặc biệt đau thắt lưng
chiếm tỷ lệ khá cao vậy nguyên nhân và các yếu tố liên quan với nó là gì? Đó
là câu hỏi mà chúng tôi cố gắng tìm lời giải đáp.

7
1.3. Nguyên nhân và các yếu tố liên quan với đau thắt lƣng
* Sơ lược về giải phẫu và sinh lý cột sống thắt lưng
Cột sống thắt lưng gồm 5 đốt sống, được đánh số từ L1 đến L5, có 4
đĩa đệm và 2 đĩa đệm chuyển đoạn (ngực - thắt lưng và thắt lưng – cùng). Cột
sống thắt lưng có cấu tạo giải phẫu phù hợp chức năng là tham gia vận động
với động tác có biên độ rộng, linh hoạt như gập, duỗi, nghiêng và xoay, đồng
thời còn có chức năng chịu lực nâng đỡ nửa trên cơ thể. Trong từng đoạn cột
sống có nhiều đơn vị chức năng gọi là đoạn vận động, theo khái niệm của
Junghanns và Schmorl đoạn vận động là một đơn vị cấu trúc và chức năng
vận động của cột sống gồm các thành phần: nửa phần thân đốt sống lân cận,
dây chằng trước, sau, dây chằng vòng, khớp đốt sống và tất cả phần mềm,
những bộ phận ở cùng đoạn cột sống tương ứng, lỗ sống, lỗ liên đốt cũng như
những khe khớp giữa mỏm gai sau, gai ngang của đốt sống [7].
Hình 1. Mô hình đoạn vận động của cột sống
Như vậy tất cả những biến đổi gây tác động về giải phẫu, sinh lý, chức
năng của đoạn vận động cột sống đều có thể là nguyên nhân dẫn đến ĐTL.
Nhân nhày

8
1.3.1. Nguyên nhân đau thắt lưng
* Nguyên nhân tại cột sống
- Nguyên nhân có nguồn gốc từ đĩa đệm
+ Thoái hoá đĩa đệm (hư đĩa đệm) là nguyên nhân hay gặp, có thể
chiếm tới 85% các trường hợp [5]. Các thay đổi thoái hoá hoặc lồi đĩa đệm ở
ít nhất 1 đĩa đệm thắt lưng gặp ở 35% bệnh nhân trong độ tuổi 20 - 39 và hầu
như gặp ở tất cả các bệnh nhân trên 50 tuổi.
+ Rách vòng sợi của đĩa đệm, do một phần ba ngoài của đĩa đệm có các
dây thần kinh nên khi rách vòng sợi ở vùng này có thể gây đau lưng và chi dưới.
+ Thoát vị đĩa đệm gây triệu chứng chèn ép rễ thần kinh.
+ Hẹp ống sống gây chẻn ép tuỷ sống và rễ thần kinh. Hẹp ống sống
mắc phải có thể do thoái hoá cột sống, lồi hoặc thoát vị đĩa đệm, thoái hoá
dây chằng, trượt đốt sống.
- Nguyên nhân từ hệ thống cơ: những thay đổi về sự thăng bằng của hệ
thống cơ cột sống có thể dẫn đến nguy cơ ĐTL [24].
- Nguyên nhân do dây chằng: ở bệnh nhân thoái hoá nặng các dây
chằng trở nên dày và mất tính đàn hồi, khiến cho ống sống có thể hẹp lại khi
cột sống ở tư thế duỗi do dây chằng lồi vào trong ống sống [24].
- Hư đốt sống (thoái hoá đốt sống): thoái hoá thân sống là các thay đổi
thoái hoá không do viêm nhiễm xảy ra ở thân sống.
- Loãng xương: loãng xương có thể là nguyên phát ở người lớn tuổi
(týp II), phụ nữ sau mãn kinh (týp I) hoặc loãng xương thứ phát do bất động
lâu, do bệnh về chuyển hoá hay do dùng corticoid kéo dài.
- Nguyên nhân do bất thường bẩm sinh cột sống
Các rối loạn nguồn gốc phôi thai của cột sống, rối loạn liên quan đến quá
trình đóng ống sống, vẹo cột sống…là những nguyên nhân bẩm sinh gây ĐTL.

9
- Các nguyên nhân khác gây tổn thương tại cột sống
Tổn thương cột sống thắt lưng do chấn thương, các nguyên nhân do
viêm, các khối u, các trường hợp thất bại sau phẫu thuật có thể gây ĐTL.
* Nguyên nhân ngoài cột sống
Khi nghiên cứu các nguyên nhân ngoài cột sống, các tác giả thấy rằng
tổn thương các tạng trong, ngoài ổ bụng và tiểu khung có thể dẫn tới ĐTL như
các bệnh thận tiết niệu, bệnh đường sinh dục, đường đường tiêu hóa… Tuy
nhiên các trường hợp ĐTL này bao giờ cũng kết hợp với các triệu chứng khác
của tạng bị bệnh. Một số yếu tố khác như yếu tố tâm thần, trường hợp thấp
khớp cận ung thư cũng có thể là nguyên nhân gây ĐTL.
1.3.2. Những nghiên cứu về các yếu tố liên quan ĐTL trong lao động
1.3.2.1. Những nghiên cứu về các yếu tố liên quan với ĐTL trên thế giới
Nghiên cứu một số trường hợp ĐTL ở các ngành nghề như nông dân,
lâm nghiệp và đánh cá cho thấy 45% các trường hợp ĐTL do hoạt động lặp đi
lặp lại, 11% ĐTL do những tổn thương khi làm việc, 23% được cho là do cả
hoạt động lặp lại và tổn thương khi làm việc [55].
Violante FS. và cộng sự thực hiện một nghiên cứu cắt ngang ở 3.702
đối tượng làm việc trong các siêu thị trung bình (n = 100) và đại siêu thị lớn
(n = 7) ở miền Trung, miền Bắc Italy về tỷ lệ ĐTL để trên cơ sở đó có những
chính sách phù hợp. Kết quả điều tra cho thấy tỷ lệ ĐTL là 34,5% (36,6% đối
với nữ và 30,7% đối với nam giới) với vài sự khác biệt được tìm thấy giữa các
siêu thị và đại siêu thị, sự căng thẳng tâm thần như không hài lòng với công
việc là nguyên nhân hàng đầu gây ĐTL [118].
Có tổng cộng 352 công nhân công nghiệp ở Chicago được điều tra theo
dõi dọc trong vòng 12 tháng để đánh giá sự tái phát của ĐTL. Kết quả tỷ lệ
ĐTL tái phát là 24,4%; tỷ lệ mới mắc là 2,3%. Các yếu tố về căng thẳng tâm
lý, khối lượng công việc được xác định là yếu tố nguy cơ gây ĐTL [89].

10
Một nghiên cứu đã được Nagasu M. và cộng sự thu thập về tình trạng
ĐTL của các đầu bếp ở Nhật bản [96]. Kết quả trong số 5.835 người tham gia
nghiên cứu với 1.010 nam độ tuổi trung bình là 41,4 và 4.825 phụ nữ độ tuổi
trung bình là 47,5, tỷ lệ ĐTL trong khoảng thời gian 1 tháng là 72,2% ở nam
giới và ở nữ là 74,7%. Qua phân tích thấy có sự liên quan giữa ĐTL với một
số yếu tố như môi trường nhà bếp, chiều cao của thiết bị nấu nướng gắn liền
với sự phổ biến của bệnh đau thắt lưng. Sự căng thẳng tại nơi làm việc, tài
chính khó khăn, lo lắng về tương lai... được xác định có liên quan với ĐTL.
Để thử nghiệm giả thuyết công việc liên quan đến cơ khí và các yếu tố
tâm lý có thể gây ĐTL, Harkness E F. nghiên cứu trên 1186 công nhân tại 2
thời điểm 12 và tháng 24 sau khi được tuyển dụng vào làm việc, kết quả một
vài công việc liên quan đến cơ khí như nâng trọng lượng nặng với một hoặc
hai tay, nâng khối lượng nặng ở trên vai, kéo trọng lượng nặng, quỳ hoặc ngồi
xổm 15 phút hoặc lâu hơn có thể gây khởi phát ĐTL. Trong số các yếu tố tâm
lý được kiểm tra, làm việc căng thẳng và nhàm chán cũng gây ĐTL. Ngoài ra,
điều kiện làm việc nóng cũng được dự đoán gây khởi phát ĐTL [71].
1.3.2.2. Những nghiên cứu về các yếu tố có liên quan đến ĐTL ở Việt Nam
Dương Thế Vinh (2001) nghiên cứu trên những công nhân hái chè
nông trường Thanh Ba (Phú Thọ) cho biết tỷ lệ ĐTL là 40,3%, điều kiện lao
động vất vả, tư thế lao động gò bó là yếu tố nguy cơ dẫn đến tỷ lệ ĐTL cao
như vậy. Có sự liên quan giữa tỷ lệ ĐTL và thâm niên hái chè, nhóm có thâm
niên hái chè dưới 10 năm tỷ lệ ĐTL 29,76%, nhóm thâm niên trên 20 năm tỷ
lệ ĐTL cao hơn rõ rệt là 49,56% [45].
Năm 2001 Lê Thế Biểu nghiên cứu tình hình ĐTL ở một số đối tượng
lao động và đơn vị quân đội thuộc tỉnh Hải Dương, Quảng Ninh thấy tỷ lệ
ĐTL 27,29%, trong đó tỷ lệ ĐTL ở những công nhân 27,11%, ở quân nhân
làm nhiệm vụ lái xe tải, lái xe tăng là 28,08% và ở học sinh là 25,21%.

11
Nghiên cứu còn cho thấy có 47,88% ĐTL sau khi nâng vác nặng. Điều tra tại
phân xưởng đóng bao của nhà máy xi măng Hoàng Thạch và công nhân bảo
quản vũ khí ở kho KV4 thấy 100% số công nhân bốc vác (nâng vác và xếp
các bao xi măng 50 kg lên ô tô, khiêng xếp thùng đạn vào kho) đều bị ĐTL.
Có thể do tải trọng được đặt lên cột sống một cách đột ngột đã làm tỷ lệ ĐTL
cao như vậy. Có 25,21% quân nhân nghĩa vụ quân sự ở đảo bị ĐTL, điều kiện
sống của những quân nhân này ở trong môi trường khí hậu khắc nghiệt và
luôn sống trong một tâm lý căng thẳng vì xa nhà, xa đất liền là những yếu tố
nguy cơ có thể có liên quan đến tỷ lệ ĐTL ở đối tượng này [8].
Khi nghiên cứu điều liện lao động đặc thù và tình hình ĐTL ở công
nhân lái xe Bella mỏ than Cọc Sáu Quảng Ninh (2002), Nguyễn Thị Thu Hà
cho biết tỷ lệ ĐTL của công nhân tại thời điểm điều tra là 59,5% và có 70,6%
công nhân đã từng bị ĐTL trong quá trình lao động. Tỷ lệ ĐTL xuất hiện sau
một ngày làm việc tới 88,7%, do người công nhân lái xe có điều kiện lao động
đặc thù phải tiếp xúc với rung tần số thấp trong suốt thời gian ngồi lái kết hợp
với tư thế ngồi bắt buộc là những yếu tố thuận lợi cơ bản cho sự xuất hiện
ĐTL, đặc biệt ở cuối ca làm việc [19].
Nguyễn Đình Dũng và cộng sự nghiên cứu tình hình đau thắt lưng ở
công nhân may công nghiệp cho biết tỷ lệ đau thắt lưng ở công nhân may là
60,5%, cao gấp 2,8 lần nhóm giáo viên (p < 0,05). Có 98,2% công nhân may
xuất hiện ĐTL trong và cuối ca lao động, ĐTL gây ảnh hưởng tới lao động và
sinh hoạt của công nhân rõ rệt: phần lớn công nhân may (76,7%) và giáo viên
(100%) đều hạn chế công việc và hạn chế vận động do ĐTL, số công nhân bị
rối loạn giấc ngủ chiếm tỷ lệ 38,3% và hạn chế tình dục 3,9%, cao hơn nhóm
giáo viên, 11,2% công nhân may và 2% giáo viên phải nghỉ việc vì ĐTL. Tỷ
lệ ĐTL cấp tính và bán cấp tính là 88,7%. Nguyên nhân gây ĐTL ở công
nhân may được cho rằng do lao động ở tư thế gò bó [15].

12
1.4. Các giải pháp can thiệp đau thắt lƣng
1.4.1. Sơ lược về các phương pháp điều trị ĐTL
* Các phương pháp điều trị bảo tồn ĐTL: có rất nhiều phương pháp
điều trị bảo tồn có thể lựa chọn điều trị cho các trường hợp ĐTL
- Sử dụng thuốc: có thể sử dụng các thuốc chống viêm, giảm đau không
có nhân Steroid (non – steroid) hoặc loại có nhân steroid, các thuốc giãn cơ an
thần và các Vitamin nhóm B.
- Phong bế giảm đau cạnh cột sống, phong bế vào rễ thần kinh ở lỗ
ghép khi xác định chắc chắn vị trí định chọc hoặc phong bế ngoài màng cứng
cho các trường hợp ĐTL do căn nguyên đĩa đệm.
- Tiêm Hydrocortison vào đĩa đệm: phương pháp này được Feifer HL.
là người đầu tiên tiêm cho 18 bệnh nhân năm 1956, 14 bệnh nhân kết quả tốt.
Tuy nhiên phương pháp này hiện nay không được áp dụng vì thao tác khó và
nhiều biến chứng [43].
- Các phương pháp Vật lý trị liệu: nhiệt trị liệu, kéo giãn cột sống, điện
trị liệu, xoa bóp…
- Điều trị bằng phương pháp Đông y như châm cứu, bấm huyệt.
* Điều trị bằng phương pháp can thiệp tối thiểu
Phương pháp điều trị can thiệp tối thiểu được áp dụng điều trị cho các
trường hợp ĐTL có nguyên nhân do đĩa đệm cột sống mà muốn tránh một cuộc
phẫu thuật, có thể lựa chọn điều trị bằng một trong các phương pháp sau [43]:
- Liệu pháp làm mất nước bằng dung dịch ưu trương
- Phương pháp hóa tiêu nhân
- Phương pháp tiêm ozon oxygen vào đĩa đệm
- Điều trị giảm áp đĩa đệm bằng tia laser
* Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật: điều trị phẫu thuật chỉ đặt ra với
những trường hợp ĐTL do thoát vị đĩa đệm cột sống mức độ nặng hoặc điều trị
nội khoa thất bại. Có thể lựa chọn áp dụng một trong các phương pháp sau:

13
- Cắt đĩa đệm bằng đường vào phía sau
- Cắt đĩa đệm thắt lưng bằng kính vi phẫu
- Cắt đĩa đệm thắt lưng bằng nội soi vi phẫu
- Cắt đĩa đệm và hàn xương bằng đường vào phía trước cột sống
- Cắt đĩa đệm và hàn xương tự thân bằng đường vào phía sau
- Phương pháp cấy nhân đĩa đệm giả
1.4.2. Những nghiên cứu can thiệp ĐTL trên thế giới
1.4.2.1. Can thiệp bằng tác động vào KAP của đối tượng
932 bệnh nhân tuổi từ 18-65 được tham gia một thử nghiệm lâm sàng
can thiệp về tâm lý xã hội nhằm giảm thiểu sự lo lắng, trầm cảm, cải thiện
chất lượng cuộc sống cho những người ĐTL ở 38 Trung tâm Chăm sóc sức
khỏe Barcelona Tây Ban Nha và các khu vực lân cận. Kết quả các đối tượng
nghiên cứu đã cải thiện đáng kể hiểu biết về bệnh do vậy giảm được sự lo
lắng về bệnh [103].
37 đối tượng bị ĐTL cấp tính và mạn tính được Paatelma M và cộng
sự điều trị bằng tư vấn để thay đổi kiến thức, thái độ và các hoạt động trong
điều trị bệnh, đánh giá sau điều trị 3 tháng, 6 tháng và 1 năm thấy có sự cải
thiện đáng kể tình trạng ĐTL và đau thần kinh tọa ở các đối tượng trên [98].
Tác giả Rozenberg S cho rằng các yếu tố chính gây ĐTL trở thành mạn
tính là những yếu tố cá nhân, yếu tố tâm lý hoặc các yếu tố xã hội nghề
nghiệp trong đó các yếu tố xã hội nghề nghiệp gây nhiều ảnh hưởng hơn so
với các yếu tố vật lý, các liệu pháp làm thay đổi nhận thức, hành vi và trị liệu
phục hồi chức năng có thể cải thiện đáng kể tình trạng ĐTL [104].
Một bảng thống kê 495 tin tức từ báo chí và tạp chí xuất bản năm 2001-
2003 và 2005-2006 ở Na Uy cho thấy thông tin về yếu tố nguy cơ đau thắt
lưng, phương phám khám, điều trị và phòng ngừa là chủ đề được đề cập nhiều
nhất, 44- 62% các ấn phẩm có hướng dẫn các động tác đúng trong hoạt động

14
hàng ngày và trong công việc, kết quả người dân có kiến thức về đau thắt
lưng tốt hơn nhờ những bài báo này [82].
108 bệnh nhân ĐTL mạn tính tự nguyện tham gia vào thử nghiệm lâm
sàng và được chia ngẫu nhiên vào ba nhóm điều trị: Nhóm 1 điều trị bằng
phương pháp vật lý trị liệu và vận động trị liệu, nhóm 2 điều trị vận động trị
liệu, nhóm 3 điều trị bằng tư vấn thay đổi hành vi. Trong 4 tuần đầu, không có
sự khác biệt kết quả điều trị giữa các nhóm, sau 6 tháng nhóm 1 giảm cường
độ đau hơn các nhóm còn lại. Thử nghiệm cho thấý các phương pháp điều trị
riêng biệt không hiệu quả để cải thiện ĐTL mạn tính [113].
1.4.2.2. Can thiệp bằng tác động vào hệ thống chăm sóc sức khỏe
Tại Anh các bác sỹ gia đình là nơi liên hệ đầu tiên các bệnh nhân tìm
kiếm chăm sóc sức khỏe, Chính phủ Vương quốc Anh dự định rằng các bác sĩ
gia đình sẽ có trách nhiệm trong việc quản lý, cấp giấy chứng nhận bệnh tật
và đưa ra lời khuyên đến các bộ phận quản lý lao động của các đối tượng trên.
Coole C. và cộng sự qua nghiên cứu 441 bác sỹ gia đình thấy rằng 76,8% các
bác sỹ chưa đáp ứng được nhiệm vụ, do vậy, một chương trình hoạt động
nhằm thay đổi nhận thức của các bác sỹ gia đình về vai trò của họ để đáp ứng
được nhu cầu của chính phủ đã được thực hiện [56].
Đau thắt lưng mạn tính là một bệnh phổ biến đòi hỏi có sự chăm sóc
sức khỏe thường xuyên và tuân thủ các hướng dẫn theo những người chăm
sóc sức khỏe trong khoảng thời gian dài. Wasiak R. đưa ra mô hình quản lý,
chăm sóc bệnh nhân ĐTL gồm những người chăm sóc sức khỏe nghề nghiệp,
các hãng bảo hiểm lao động, các bác sĩ gia đình…sự phối hợp hoạt động của
những đối tượng này đóng vai trò quan trọng để quản lý, chăm sóc, giáo dục
nâng cao kiến thức cho bệnh nhân ĐTL [122].
Vai trò của y tế cơ sở trong hoạt động của chương trình rất quan trọng.
Werner EL thực hiện một nghiên cứu so sánh kiến thức, thái độ và thực hành

15
của 1105 bác sĩ vật lý trị liệu và bác sĩ chuyên khoa xương khớp trong ba
quận của Na Uy về quản lý và điều trị cho những bệnh nhân ĐTL. Kết quả
nghiên cứu cho thấy các bác sỹ chuyên khoa xương khớp có số lượng bệnh
nhân ĐTL lớn nhất trong tổng số bệnh nhân của họ nên họ thể hiện quan tâm
mức độ cao nhất cho nhóm bệnh nhân này. Không có sự khác biệt cơ bản về
kiến thức giữa các nhóm bác sĩ, 77% bác sĩ vật lý trị liệu sẽ tham khảo với
bác sĩ thần kinh những trường hợp đau thần kinh tọa cấp tính, trong khi chỉ
24% bác sĩ chuyên khoa xương khớp làm như vậy. 65% các bác sĩ và 10%
bác sĩ chuyên khoa xương khớp giới thiệu bệnh nhân ĐTL mạn tính điều trị
vật lý trị liệu. Các bác sĩ và bác sĩ vật lý trị liệu có sự hợp tác tốt, trong khi
các bác sĩ chuyên khoa xương khớp dường như ít khi giới thiệu bệnh nhân
những phương pháp chữa bệnh khác. Một phần năm các bác sĩ và bác sĩ
chuyên khoa xương khớp và 13% bác sĩ vật lý trị liệu chẩn đoán ĐTL cấp tính
có dựa vào phim xquang. Rất ít bác sĩ cho rằng có thể chữa khỏi ĐTL, ngoài
ra ít người tin rằng có thể tìm thấy một nguyên nhân chính xác cho bệnh nhân
ĐTL [124].
1.4.2.3. Can thiệp bằng các phương pháp nội khoa
305 bệnh nhân ĐTL được Liu M, Huang ZM chia một cách ngẫu nhiên
thành hai nhóm, một nhóm 153 bệnh nhân điều trị bằng phương pháp phong
bế thần kinh và một nhóm 152 bệnh nhân điều trị bằng sóng cực ngắn với
dòng điều biến tần số trung bình phối hợp với mát xa và tập luyện chức năng.
Kết quả sau điều trị, mức độ đau và tầm vận động cột sống thắt lưng được cải
thiện ở cả hai nhóm và kết quả điều trị của nhóm phong bế thần kinh tốt hơn
nhóm điều trị sóng cực ngắn kết hợp với Massage [85].
Một báo cáo về tác dụng điều trị của diclofenac kết hợp với điều trị
bằng động lực quang học cho các bệnh nhân đau thắt lưng kèm cao huyết áp
thấy: điều trị diclofenac đưa vào tĩnh mạch thời gian ngắn trước khi điều trị

16
động lực quang học đã làm giảm một cách có ý nghĩa mức độ đau của những
bệnh nhân ĐTL có cao huyết áp [111].
Vorsanger GJ đánh giá sự an toàn và hiệu quả của Tramadol trong điều
trị cho 386 bệnh nhân đau thắt lưng mạn tính. Bệnh nhân được chia thành 3
nhóm; chọn ngẫu nhiên n = 128 người điều trị Tramadol 300 mg/lần/ngày; n
= 129 bệnh nhân điều trị Tramadol 200 mg/lần/ngày và n = 129 điều trị giả
dược. Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ giảm đau của nhóm tiêm 300 mg
tốt hơn nhóm điều trị bằng giả dược với p = 0,009, nhóm tiêm 200 mg cũng
có sự cải thiện khác biệt với nhóm dùng giả dược p = 0,052, chất lượng giấc
ngủ cả 2 nhóm điều trị Tramadol cải thiện đáng kể (p ≤ 0,029) so với giả
dược. Kết quả nghiên cứu không thấy có sự khác biệt về kết quả điều trị giữa
nhóm hai nhóm điều trị Tramadol. Các tác dụng không mong muốn hay gặp
là buồn nôn, táo bón, nhức đầu, chóng mặt, mất ngủ, và tiêu chảy [119].
Phương pháp tiêm corticosteroid - procaine ngoài màng cứng cho
bệnh nhân đau lưng mãn tính do thoái hóa không đáp ứng với các thuốc
chống viêm không steroid được Dulović D. và cộng sự điều trị cho 60 bệnh
nhân tuổi từ 34-85. Kết quả 92% bệnh nhân giảm cường độ đau đớn sau ba
tháng [62].
1.4.2.4. Can thiệp bằng các phương pháp Vật lý trị liệu
Các tác giả Waller B, Lambeck J, Daly D. áp dụng phương pháp thể
dục dưới nước để điều trị cho các trường hợp ĐTL trong đó có nguyên nhân
ĐTL liên quan đến mang thai ở nữ. Kết quả cho thấy tập thể dục dưới nước có
tác dụng giảm ĐTL, tuy nhiên nghiên cứu cũng cho thấy phương pháp này
không tốt hơn các biện pháp can thiệp khác cho bệnh nhân bị đau thắt lưng và
đau thắt lưng liên quan đến có thai [121].
Năm 2008, Helmhout PH. và cộng sự ở Thụy Sĩ đánh giá hiệu quả điều
trị ĐTL bằng phương pháp vật lý trị liệu cho 127 quân nhân bằng tập thể dục

17
và tập aerobic, một nhóm tập với tần xuất 2 lần/1 tuần, một nhóm tập thường
xuyên, kết quả cho thấy cả hai nhóm mức độ ĐTL giảm dần sau 10 tuần điều
trị và tốt dần ở 12 tháng tiếp theo [72].
Nghiên cứu của Fritz JM, Cleland JA và cộng sự đã nghiên cứu qua hồ sơ
thanh toán của các nhà bảo hiểm cho 471 bệnh nhân ĐTL cấp tính, kết quả cho
thấy bệnh nhân được điều trị vật lý trị liệu có kết quả tốt hơn điều trị kê đơn
thuốc (57,2% so với 46,2%, p < 0,05), chi phí thấp hơn (trung bình $ 167, p
<0,05), triệu chứng đau được cải thiện hơn và tàn tật cũng được cải thiện [65].
Macario A điều trị 94 ĐTL mạn tính do đĩa đệm bằng DRX9000. kết
hợp với nhiệt nóng hoặc với nước đá và kích thích cơ bắp bằng điện. Kết quả
tỷ lệ giảm đau được cải thiện 83% ở các đối tượng nghiên cứu [86].
Kỹ thuật điều trị laze qua da kết hợp với hỗn hợp O2 – O3 được Zhao
B, Shao GH, Yu Y. áp dụng điều trị cho 48 bệnh nhân có thời gian đau kéo
dài trên 6 tháng. Kết quả cho thấy kỹ thuật laze qua da kết hợp với hỗn hợp
O2- O3 là phương pháp hiệu quả và an toàn trong điều trị đau thắt lưng nguồn
gốc do đĩa đệm [132].
Năm 2008, Yousefi-Nooraie R và cộng sự nghiên cứu hiệu quả của
laser công suất thấp trong điều trị các rối loạn cơ xương như đau lưng, nghiên
cứu chỉ ra kết quả điều trị phụ thuộc nhiều vào thời gian điều trị, bước sóng
và liều lượng sử dụng [130].
1.4.2.5. Can thiệp bằng các biện pháp khác
Muto M mô tả phương pháp tiêm ozon (O2-O3) trong đĩa đệm để điều
trị cho 2.900 bệnh nhân dưới hướng dẫn của X quang (CT). Kết quả ở 6 và 12
tháng tỷ lệ thành công là 75% -80% cho các trường hợp ĐTL, 70% ở đối
tượng thoát vị một đĩa, và 55% cho thoát vị tầng [95].
Dùng đai hỗ trợ thắt lưng có thể ngăn chặn sự khởi đầu đau thắt lưng
hoặc ngăn ngừa tái phát của các trường hợp ĐTL (phòng chống) hay không,

18
Van Duijvenbode IC, Jellema P. đánh giá hiệu quả điều trị của phương pháp
qua tám nghiên cứu điều trị trên 1.361 người, kết quả nghiên cứu chưa chứng
minh rõ hiệu quả của phương pháp so với các can thiệp khác [115].
56 bệnh nhân được Maurer P lựa chọn điều trị bằng nhiệt điện trong
các đĩa đệm, kết quả mức độ đau lưng của bệnh nhân được cải thiện rõ rệt so
với trước điều trị (p = 0,0001), khả năng hoạt động như ngồi, đứng, và đi bộ
cải thiện với p = 0,0001 [87].
Đĩa đệm nhân tạo đã có lúc được gọi là "vàng" để điều trị đau thắt lưng
và ĐTL có đau thần kinh tọa do thoái hóa đĩa, tuy nhiên Mulholland RC thấy
đây là phương pháp còn có những hạn chế [94].
Với mục tiêu nghiên cứu tính khả thi và tác dụng điều trị của phương
pháp thiền, một chương trình dành cho cộng đồng người lớn tuổi bị đau thắt
lưng mạn tính, Morone NE nghiên cứu ở 89 người có độ tuổi trung bình 74,9,
tỷ lệ nữ là 57%, thời gian thiền trung bình 4,3 ngày một tuần và trong khoảng
31,6 ngày. Chương trình cho thấy có sự cải thiện đau đớn, cải thiện chức năng
ở những người tham gia nghiên cứu [92].
Các tác giả Wei J, Zhao P, Zhou W. tiến hành điều trị cho những bệnh
nhân ĐTL và đau thần kinh toạ mạn tính bằng mát xa 1 lần một tuần, mỗi lần
kéo dài 45 phút ở vị trí các nhóm cơ cạnh cột sống, cơ vùng thắt lưng chậu, đùi
và ở chân. Kết quả cho thấy điều trị bằng Massage có hiệu quả làm giảm cường
độ đau thắt lưng và làm tăng tầm vận động đối với những bệnh nhân này [123].
Hiệ u quả củ a Massage trong điề u trị ĐTL được Quinn F khảo sát qua
đườ ng bưu chính 500 đố i tượ ng ở cá c Viện quốc tế và Trung tâm thể dục .
Những người được hỏi cảm nhận Massage có một ảnh hưởng tích cực làm
giảm ĐTL (94,3%), cải thiện giấc ngủ, giảm lo lắng và căng thẳng [101].
Nghiên cứu của Kloth DS. và cộng sự đưa ra các tiêu chuẩn lựa chọn
các bệnh nhân điều trị theo phương pháp lấy bỏ một phần đĩa đệm qua da
bằng nhiệt như sau:

19
1. Bệnh nhân đau thắt lưng kéo dài có thể kèm đau chân và không đáp
ứng với ≥ 6 tuần chăm sóc bảo tồn.
2. Bệnh nhân có tiền sử đau thắt lưng do đĩa đệm, không có biểu hiện
triệu chứng thần kinh rõ rệt ở chi dưới.
3. Có hình ảnh nhân nhầy thoát vị qua phim cộng hưởng từ với chiều
cao đĩa đệm ít nhất còn lại 50% [81].
48 bệnh nhân ĐTL được chẩn đoán xác định nguyên nhân do đĩa đệm
được Jawahar A. và cộng sự áp dụng phương pháp điều trị làm cứng khớp
CSTL. Kết quả 46% có cải thiện kết quả lâm sàng, 48% có cứng khớp ở thể
rắn. Kết quả nghiên cứu cho thấy hội chứng đau có nguồn gốc đĩa đệm có
thể được điều trị bằng cách làm cứng khớp [77].
1.4.3. Những nghiên cứu can thiệp ĐTL tại Việt Nam
1.4.3.1. Can thiệp bằng tác động vào KAP của đối tượng
Lê Trinh điều trị cho 989 bệnh nhân đau cột sống thắt lưng bằng các
phương pháp không dùng thuốc: với bệnh nhân ĐTL được hướng dẫn bất
động khi đang đau nhiều, giảm đau bằng nhiệt, với bệnh nhân đau bán cấp
và mạn tính điều trị phương pháp vận động trị liệu kết hợp với điều chỉnh
các động tác trong sinh hoạt và lao động phù hợp. Kết quả tình trạng đau của
bệnh nhân được cải thiện đáng kể, nghiên cứu còn đưa ra một số vấn đề
trong lao động và sinh hoạt cần tránh để giảm tình trạng đau lưng như sự quá
gắng sức khi lao động, các động tác đột ngột không thích ứng, các chấn
động nhỏ liên tục như đi ô tô đường xa, đi xe đạp bị xóc nhiều, sự mẫn cảm
của cơ thể người già với thời tiết [41].
1.4.3.2. Can thiệp bằng các phương pháp khác
Lưu Thị Hiệp phối hợp châm cứu và kéo giãn cột sống thắt lưng điều
trị cho 29 bệnh nhân đau cột sống thắt lưng do thoái hóa ở cơ sở 3, Bệnh
viện Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh, lứa tuổi từ trên 30 trong đó
nam có 7 trường hợp, nữ có 22 trường hợp làm ở nhiều ngành nghề khác

20
nhau. Kết quả, hầu hết bệnh nhân có cảm giác đau giảm sau 5 ngày điều trị,
chỉ có 2 trường hợp đỡ ít do đi lại nhiều trong quá trình điều trị, khả năng
vận động của cột sống cũng tăng rõ rệt với độ tin cậy 95% [23].
28 bệnh nhân lứa tuổi từ 20 – 48, trong đó có 4 nữ và 24 nam bị thoát
vị đĩa đệm cột sống đã được Nguyễn Xuân Thản và cộng sự lựa chọn ngẫu
nhiên điều trị 8 bệnh nhân bằng bấm huyệt, 20 bệnh nhân điều trị bằng kéo
giãn cột sống. Kết quả điều trị nhóm bệnh nhân kéo giãn cột sống có 50%
kết quả tốt, không có trường hợp nào không tiến triển, nhóm bệnh nhân
điều trị bấm huyệt có 6 trường hợp chỉ đỡ ít, 2 trường hợp điều trị không
kết quả [36].
Phạm Văn Minh điều trị 18 bệnh nhân vẹo cột sống tự phát bằng đeo
áo nẹp chỉnh hình (TLSO) trong 2 năm từ tháng 1/2000 đến tháng 12/2001
tại xưởng chỉnh hình bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội). Đối tượng nghiên cứu
được lựa chọn là những bệnh nhân dưới 17 với nữ và dưới 19 tuổi với nam
có vẹo cột sống tự phát và chịu đeo nẹp 16 giờ/ngày. Kết quả nghiên cứu
cho thấy áo nẹp chỉnh hình TLSO có thể nắn chỉnh được vẹo cột sống tự
phát ở 50% các trường hợp nghiên cứu, có khả năng phòng ngừa triển tiến
vẹo cột sống [33].
Năm 1997, Đoàn Sỹ Quốc và cộng sự đã so sánh tác dụng điều trị
giữa hai phương pháp điện từ trường và châm cứu cho 61 bệnh nhân đau
lưng do thoái hóa. Kết quả trong số 30 bệnh nhân điều trị châm cứu có 16
bệnh nhân đạt loại A, 14 bệnh nhân đạt loại B. Trong số 31 bệnh nhân điều
trị điện từ trường có 5 bệnh nhân đạt loại A, 15 bệnh nhân đạt loại B, 11
bệnh nhân đạt loại C. Như vậy, châm cứu có tác dụng giảm đau hơn hẳn
điện từ trường, châm cứu có tác dụng giảm đau ngay sau khi châm cứu và
giảm rõ sau vài lần điều trị, trái lại giảm đau của điện từ trường không được
rõ rệt nhưng điện từ trường có ưu điểm bệnh nhân không phải bộc lộ vùng
điều trị [35].

21
1.5. Một số đặc điểm về nhà máy Luyện thép
1.5.1. Đặc điểm nhà máy Luyện thép Lưu xá
Nhà máy Luyện thép Lưu Xá (trước đây gọi là xưởng Luyện thép Lưu
Xá) là một đơn vị thành viên của Công ty Gang thép Thái Nguyên thuộc Tổng
công ty Thép Việt Nam (Vietnam Steel Coporation - VSC) được thành lập ngày
21/11/1964 (theo QĐ số 2472-KH/Cty). Đến nay nhà máy đã hoạt động được 47
năm, mặc dù dây chuyền sản xuất nhà máy đã được cải tiến, nhưng bản chất vẫn
là nhà máy có dây chuyền sản xuất lạc hậu.
* Hình thức tổ chức sản xuất của nhà máy
Nhà máy Luyện thép Lưu Xá là một hệ thống gồm hai phân sản xuất
chính và các phân xưởng phụ trợ.
- Hai phân xưởng sản xuất chính là Phân xưởng Công nghệ: nấu luyện
ra thép phôi và Phân xưởng Nguyên liệu : gia công chế biến nguyên vật liệu
phế thép, gang cung cấp cho phân xưởng công nghệ để nấu luyện thép .
- Các phân xưởng, bộ phận sản xuất phụ trợ như phân xưởng Cơ điện
và Phân xưởng sản xuất Vật liệu luyện kim để sản xuất khí nén, axetylen, vôi,
bột chèn, chế tạo chi tiết phụ tùng đơn giản, cuốn động cơ, cung cấp phát điện
nước dự phòng ...
- Bộ phận phục vụ: hoá nghiệm, vận chuyển bốc xếp, cung ứng vật tư,
bộ phận động lực (oxy, điện, nước).
- Nhà ăn hiện trường: phục vụ nấu ăn bồi dưỡng giữa ca và độc hại
cho toàn thể CBCNV trong nhà máy. Phụ trách vấn đề vệ sinh an toàn thực
phẩm [30].
* Các bước cơ bản trong quá trình công nghệ
Nhà máy Luyện thép Lưu xá hiện nay sản xuất thép lỏng từ thép phế và
gang (lỏng hoặc thỏi) bằng lò điện hồ quang (lò SCS, SCCS+LF) và thực hiện

22
đúc rót thông qua hệ thống máy đúc liên tục 4 dòng theo trình tự các bước
công nghệ chính như sau:
- Chuẩn bị nguyên liệu: gang, sắt thép phế và chất trợ dung được tập
kết về khu vực chuẩn bị liệu, tại đây chúng được phân loại, gia công chế biến
theo đúng yêu cầu để đưa sang nấu luyện.
- Nấu luyện thép: nguyên vật liệu và các chất trợ dung được nạp vào lò
luyện thép. Khi thép lỏng đạt yêu cầu về nhiệt độ, thành phần hoá học và các
yêu cầu khác được tháo ra khỏi lò và chuyển sang khâu đúc rót.
- Đúc rót thép: thép lỏng được đúc rót trên máy đúc liên tục 4 dòng bán
kính cong 4 m phôi có tiết diện, chiều dài và mác thép tuỳ theo kế hoạch.
- Nghiệm thu và nhập kho: sản phẩm được nghiệm thu theo tiêu chuẩn
quy định, phế phẩm, hồi liệu được đưa trở lại khâu nguyên liệu để chuẩn bị cho
nấu luyện lại.
Sơ đồ 1. Sơ đồ kết cấu sản xuất của Nhà máy Luyện thép Lƣu Xá
Phân xưởng Nguyên liệu
Phân xưởng Công nghệ
Thép phế, gang …
Kho thành phẩm
PX Cơ điện
( S/c, cuốn đ.cơ, gia
công chi tiết …)
BP Hoá nghiệm
BP Cung ứng V.tư
BP Vận chuyển
BP Bốc xếp
BP Động lực
PX SXVL LK
( Sản xuất axêtylen,
vôi, bột chèn…)

23
* Tình hình sử dụng thời gian lao động
Do tính chất đặc trưng của công nghệ và yêu cầu sản xuất, nhà máy bố
trí sản xuất theo 3 ca, mỗi ca làm việc 8 giờ. Bộ phận lao động gián tiếp làm
việc tuần 5 ngày, mỗi ngày 8 tiếng. Số ngày công làm việc theo chế độ = số
ngày theo lịch - số ngày nghỉ tiêu chuẩn [30].
1.5.2. Đặc điểm nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng
Nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng là một đơn vị thành viên thuộc
Công ty gang thép Thái Nguyên do nước cộng hòa dân chủ Đức viện trợ xây
dựng ngày 23/3/1971. Sau 4 năm, ngày 1/5/1975, nhà máy đi vào hoạt động.
Cho đến nay nhà máy đã hoạt động được 36 năm, nhưng các lò sản xuất chỉ
được nâng cấp trên cơ sở những lò luyện cũ nên còn lạc hậu nhiều so với công
nghệ Luyện thép của thế giới hiện nay.
* Hình thức tổ chức sản xuất của nhà máy
Hình thức tổ chức sản xuất của nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng gần
tương tự như hình thức tổ chức sản xuất của nhà máy Luyện thép Lưu Xá,
trong đó thêm một bộ phận cán thép ở phân xưởng Công nghệ.
* Các bước cơ bản trong quá trình công nghệ
Nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng hiện nay sản xuất thép lỏng từ thép
phế và gang bằng 4 lò điện với công suất 9 tấn/mẻ. Dây chuyền cán thép công
suất 10 vạn tấn/năm. Các bước công nghệ từ nguyên liệu nấu luyện thành thép
thỏi giống nhà máy Luyện thép Lưu Xá, sau đó thêm một công đoạn đưa thép
thỏi qua hệ thống dây chuyền cán thành thép tròn trơn hoặc thép dẹt có kích
thước tùy theo kế hoạch.
* Tình hình sử dụng thời gian lao động
Nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng cũng bố trí sản xuất theo ca giống
như nhà máy Luyện thép Lưu Xá [13].

24
1.5.3. Một số đặc điểm về thiết kế vị trí lao động và ecogonomic nhà máy
Luyện thép
Sau khi quan sát, đánh giá theo tiêu chuẩn của OWAS, chúng tôi thấy
vị trí lao động của công nhân các nhà máy Luyện thép có nhiều yếu tố có thể
có liên quan tới đau thắt lưng và rối loạn cơ xương như: tư thế lao động của
lưng cúi, vặn; tư thế lao động của tay ở trên mức bả vai; chân làm việc ở tư
thế khuỵu, quỳ, đứng và đi lại nhiều; phải nâng nhấc các vật nặng như thép
phế, thiết bị máy móc có trọng lượng trên 10 kg; môi trường làm việc nóng.
Ngoài ra, khối lượng công việc người công nhân phải hoàn thành trong một
ca sản xuất cao, trung bình một ca phải luyện từ 250 - 270 tấn phôi thép. Để
hoàn thành khối lượng công việc như vậy, mỗi phân xưởng sản xuất phải
hoàn thành phần công việc theo đặc thù của phân xưởng, trong đó đặc biệt
phân xưởng Nguyên liệu phải chuẩn bị khối lượng nguyên liệu cũng từ 250-
270 tấn gang và thép phế, nhiều công đoạn công nhân làm thủ công rất nặng
nhọc. Những vấn đề trên là lý do chúng tôi lựa chọn nhà máy là địa điểm
nghiên cứu và chúng tôi sẽ làm rõ vấn đề này hơn ở trong phần xác định các
yếu tố liên quan tới đau thắt lưng của công nhân.
Qua tổng quan tài liệu ở trên thế giới và trong nước cho thấy công nhân
làm việc ở các nhà máy công nghiệp có tỷ lệ rối loạn cơ xương, trong đó nổi
bật lên là tỷ lệ đau thắt lưng cao, liên quan đến điều kiện lao động, mức độ
hiểu biết về phòng chữa bệnh của người công nhân. Cũng đã có những nghiên
cứu làm giảm thiểu bệnh thông qua truyền thông và áp dụng một số biện pháp
can thiệp. Tuy nhiên, ở nhà máy Luyện thép Thái Nguyên chưa có đề tài nào
nghiên cứu một cách toàn diện về đau thắt lưng, đặc biệt là nghiên cứu về mối
liên quan giữa đặc thù nghề nghiệp với đau thắt lưng và đưa ra các giải pháp
can thiệp phù hợp. Đây chính là cơ sở để chúng tôi triển khai đề tài này.

25
Chƣơng 2
ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là những cán bộ công nhân viên chức và lao
động trong độ tuổi lao động, có thời gian làm việc trên 2 năm, hiện đang làm
việc tại nhà máy Luyện thép Lưu Xá và nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng.
Loại khỏi nghiên cứu những người đang có bệnh cấp tính hoặc đang
điều trị tại các cơ sở y tế, những người không hợp tác hoặc không đồng ý
tham gia nghiên cứu.
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu và cỡ mẫu
Trong nghiên cứu chúng tôi áp dụng phương pháp: Nghiên cứu mô tả,
phương pháp điều tra phỏng vấn và nghiên cứu can thiệp có đối chứng.
Nghiên cứu mô tả cắt ngang xác định:
- Tỷ lệ rối loạn cơ xương và đau thắt lưng tại nhà máy Luyện cán thép
Gia Sàng và Luyện thép Lưu Xá.
- Một số yếu tố liên quan với đau thắt lưng của công nhân nhà máy
Luyện cán thép Gia Sàng và Luyện thép Lưu Xá.
Nghiên cứu can thiệp xác định:
- Đánh giá kết quả trước và sau can thiệp
- So sánh kết quả can thiệp vói nhóm chứng

26
Sơ đồ 2. Mô hình can thiệp có đối chứng
2.2.2. Cỡ mẫu
2.2.2.1. Cỡ mẫu áp dụng cho nghiên cứu mô tả
Áp dụng công thức:
2
1-α/2 2
p.q
n = Z
d
Lấy  = 0,05 ta có Z1-/2 = 1,96
d = 0,01 [26]
Nhóm can thiệp
Nhà máy Luyện thép Lưu Xá
Số liệu trước can thiệp
- Điều tra về KAP
- Điều tra tỷ lệ ĐTL và các yếu tố
liên quan đến ĐTL
Nhóm chứng
Nhà máy Luyện cán thép GS
Số liệu ban đầu
- Điều tra về KAP
- Điều tra tỷ lệ ĐTL và các
yếu tố liên quan đến ĐTL
Số liệu sau can thiệp
KAP, phục hồi đau thắt lưng
Số liệu lần 2
Điều tra KAP, phục hồi đau
thắt lưng
Can thiệp bằng các biện pháp:
Truyền thông, tư vấn; tập huấn kỹ
năng phát hiện và các phương
pháp phòng chống, điều trị đau
thắt lưng
Không can thiệp
Hướng dẫn gia đình đưa
người bệnh đi khám và
điều trị tại bệnh viện
Công ty gang thép TN
So sánh
Sau CT
So sánh
Trước CT
So
sánh
So
sánh

27
p: tỷ lệ bệnh khớp = 0,3 (Tỷ lệ mắc các bệnh khớp theo
nghiên cứu của Trần Thanh Hà là 30,7% [21])
q = 0,7
Sau khi tính toán có: n = 880
Cộng thêm 15% dự trữ, ta có cỡ mẫu tối thiểu cần phải điều tra là 930
người, thực tế chúng tôi điều tra 1033 người.
2.2.2.2. Cỡ mẫu can thiệp
* Cỡ mẫu can thiệp về Kiến thức - Thái độ - Thực hành: Chọn mẫu có
chủ đích, cỡ mẫu toàn bộ người lao động làm việc tại Nhà máy Luyện thép
Lưu Xá, Công ty Gang thép Thái Nguyên (615 người)
* Cỡ mẫu can thiệp đau thắt lưng
Cỡ mẫu được tính theo công thức:
n = 11 2 2
1-α/2 1-β 2
1 2
p q + p q
(Z + Z )
(p - p )
Lấy  = 0,05 ta có Z1-/2 = 1,96
 = 0,1 nên ta có Z1- = 1,82 (lực mẫu được lựa chọn là 90%)
p1 = 0,3 (Theo số liệu các nghiên cứu tỷ lệ ĐTL dao động từ 20% -
50% [8], [19], [44] và qua số liệu nghiên cứu [18] tại nhà máy Kock hóa
Công ty Gang thép Thái Nguyên, tỷ lệ mắc ĐTL là 29,27%, chúng tôi chọn tỷ
lệ mắc ĐTL mức trung bình 30%)
p2 = 0,1 (mong muốn sau can thiệp tỷ lệ ĐTL 10%).
q1 = 1- p1 ; q2 = 1- p2
Sau khi tính toán ta có: n = 108
Như vậy, cỡ mẫu tối thiểu để can thiệp cho các trường hợp đau thắt
lưng là 108 người, làm tròn là 110 người.

28
2.2.3. Phương pháp chọn mẫu
- Chọn nhóm can thiệp: chúng tôi lập danh sách những người đau thắt lưng
của nhà máy Luyện thép Lưu Xá, chọn theo phương pháp ngẫu nhiên đơn lấy 110
người vào nhóm can thiệp.
- Chọn nhóm chứng: từ số bệnh nhân của nhóm can thiệp, chúng tôi chọn
110 người theo phương pháp ghép cặp, tỷ lệ 1: 1 là 110 người tương ứng ở nhà
máy Luyện cán thép Gia Sàng vào nhóm chứng.
Các đối tượng nghiên cứu của nhóm can thiệp và nhóm đối chứng có sự
tương đồng với nhau về giới, tuổi nghề, tuổi đời và phân xưởng sản xuất.
2.2.4 Các chỉ số nghiên cứu
2.2.4.1. Chỉ số nghiên cứu cho nghiên cứu mô tả
* Chỉ số thông tin chung về đối tượng nghiên cứu
- Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu: tuổi, giới, đơn vị sản xuất
* Chỉ số về bệnh khớp của đối tượng nghiên cứu
- Tỷ lệ mắc các bệnh khớp
- Tỷ lệ mắc các bệnh khớp theo giới
- Tỷ lệ bệnh theo nhóm tuổi
- Tỷ lệ mắc bệnh theo phân xưởng sản xuất
- Tỷ lệ mắc các di chứng
* Chỉ số về KAP của công nhân gang thép Thái Nguyên
+ Về kiến thức:
- Kiến thức về biểu hiện của ĐTL
- Kiến thức về nguyên nhân gây ĐTL
- Kiến thức về các yếu tố môi trường làm tăng ĐTL
- Kiến thức về hậu quả của ĐTL
+ Về thái độ
- Thái độ của đối tượng nghiên cứu về ĐTL

29
- Thái độ của đối tượng nghiên cứu về hưởng ứng phòng chống ĐTL
+ Về thực hành
- Thực hành dự phòng ĐTL
- Thực hành tư thế đúng trong sinh hoạt và lao động
* Chỉ số nghiên cứu về đau thắt lưng của đối tượng nghiên cứu
- Thời gian mắc bệnh
- Tần xuất đau trong năm
- Thời gian nghỉ việc do ĐTL
- Điều kiện xuất hiện đau
- Tỷ lệ các biến chứng của đau thắt lưng
- Kiến thức của các đối tượng NC về nguyên nhân ĐTL
- Kiến thức của đối tượng NC về các yếu tố môi trường gây tăng
ĐTL
2.2.4.2. Chỉ số nghiên cứu các yếu tố về nghề nghiệp và gánh nặng lao động
liên quan tới đau thắt lưng
- Mối liên quan giữa ĐTL với hoạt động trong lao động
- Mối liên quan giữa ĐTL với gánh nặng trong công việc
- Mối liên quan giữa ĐTL với làm việc ở tư thế đứng và cúi
- Mối liên quan giữa ĐTL với tư thế ngồi.
- Mối liên quan giữa ĐTL với tư thế bê vật nặng.
- Mối liên quan giữa ĐTL với tư thế xách vật nặng.
- Mối liên quan giữa ĐTL với mật độ xương ở nữ công nhân.
2.2.4.3. Chỉ số nghiên cứu hiệu quả can thiệp
* Chỉ số về hoạt động: số buổi truyền thông, số lượt người tham gia mô
hình can thiệp, số tài liệu truyền thông
* Kết quả cải thiện KAP của đối tượng nghiên cứu
- Kết quả của can thiệp kiến thức về biểu hiện của ĐTL
- Kết quả của can thiệp kiến thức về nguyên nhân gây ĐTL

30
- Kết quả của can thiệp kiến thức về các yếu tố môi trường làm tăng ĐTL
- Kết quả của can thiệp kiến thức về hậu quả của ĐTL
- Kết quả của can thiệp về thái độ về ĐTL của các đối tượng NC
- Kết quả của can thiệp về thực hành dự phòng ĐTL
- Kết quả của can thiệp về thực hành tư thế đúng trong sinh hoạt và lao động
* Kết quả phục hồi chức năng đau thắt lưng.
- Kết quả phục hồi tầm vận động cột sống
- Kết quả phục hồi tình trạng đau
- Kết quả phục hồi việc thực hiện các chức năng sinh hoạt
- Kết quả phục hồi độ giãn cột sống
- Kết quả phục hồi các điểm đau cạnh cột sống
- Kết quả phục hồi các điểm đau gai sống
- Kết quả phục hồi cơ cạnh cột sống
- Kết quả phục hồi sự thay đổi độ cong sinh lý cột sống
- Hiệu quả phục hồi chức năng đau thắt lưng sau can thiệp
* Chỉ số hiệu quả can thiệp trong nghiên cứu định tính để đánh giá sự
chấp nhận của cộng đồng đối với giải pháp can thiệp
2.2.5. Phương pháp thu thập số liệu
2.2.5.1. Phương pháp thu thập số liệu về KAP
Số liệu về KAP trong phòng chống ĐTL được thu thập bằng phỏng vấn
riêng trực tiếp mặt đối mặt giữa điều tra viên và đối tượng nghiên cứu bằng
bộ phiếu thiết kế sẵn, kết hợp quan sát đánh giá đối tượng nghiên cứu trong
điều kiện làm việc cụ thể (phụ lục1). Cách thu thập số liệu về KAP với phòng
chống đau thắt lưng giữa trước - sau can thiệp và giữa nhóm can thiệp - nhóm
chứng là như nhau.
* Các khái niệm về KAP
+ Chỉ tiêu về kiến thức được chia làm 2 mức độ để so sánh:

31
Kiến thức đầy đủ: đối tượng nghiên cứu trả lời đúng hoàn toàn câu hỏi
trong bộ phiếu phỏng vấn.
Kiến thức không đầy đủ: là đối tượng nghiên cứu trả lời không đúng hoàn
toàn hoặc trả lời không biết hoặc trả lời sai câu hỏi trong bộ phiếu phỏng vấn.
+ Chỉ tiêu về thái độ được chia thành 2 mức độ để so sánh:
Thái độ đúng: là đối tượng có thái độ đúng trong xử trí các vấn đề có
liên quan tới đau thắt lưng như đi khám bệnh khi bị ĐTL, điều trị ĐTL theo ý
kiến của bác sĩ, và có thái độ đúng trong hợp tác thực hiện các biện pháp điều
trị dự phòng ĐTL.
Thái độ không đúng: là đối tượng có thái độ không đúng trong xử trí
các vấn đề có liên quan tới đau thắt lưng.
+ Chỉ tiêu về thực hành được chia thành 2 mức độ để so sánh:
Thực hành đúng: là đối tượng có thực hành đúng khi thực hiện các hoạt
động có liên quan tới đau thắt lưng như ngồi lên ghế khi làm việc ở tư thế
ngồi, bê vật nặng và xách vật nặng đúng, thực hiện các biện pháp điều trị dự
phòng ĐTL đúng.
Thực hành không đúng: là đối tượng có thực hành không đúng, hoặc
chưa thực hiện các hoạt động có liên quan tới đau thắt lưng được đề cập trong
nghiên cứu.
2.2.5.2. Phương pháp thu thập số liệu về đau thắt lưng.
* Khám các cơ quan và bộ phận: các đối tượng nghiên cứu được các
bác sĩ chuyên khoa tại bệnh viện Gang thép Thái Nguyên khám các bộ phận
tim, phổi, tiêu hóa, tiết niệu, bệnh phụ khoa, các bệnh chuyên khoa lẻ..
- Khám hệ thống các khớp: đối tượng nghiên cứu được bác sĩ, các kỹ
thuật viên khoa Phục hồi chức năng bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái
Nguyên khám sàng lọc, lượng giá chức năng như đo tầm vận động khớp, thử
cơ… để điều tra tỷ lệ rối loạn cơ xương.

32
* Thu thập số liệu về đau thắt lưng
- Định nghĩa về đau thắt lƣng: Đau thắt lưng là một bệnh lý của vùng
cột sống thắt lưng, có giới hạn phía trên là bờ dưới xương sườn 12, hai bên là
hai khối cơ thẳng lưng và phía dưới là bờ trên hai gai chậu sau, hội chứng này
gây hạn chế vận động, kèm các điểm đau vùng thắt lưng [123].
Đánh giá hội chứng ĐTL theo Tổ chức Y tế Thế giới và tác giả
Eduardo Oliva lopez [19], [63] gồm các dấu hiệu sau:
- Dấu hiệu cơ năng: khai thác tiền sử ĐTL
+ Thời gian ĐTL
+ Mức độ ĐTL
Mức 1: Đau nhẹ
Mức 2: Đau vừa
Mức 3: Rất đau
+ Tần số ĐTL
Mức 1: 1 đợt/1năm
Mức 2: 1 - 5 đợt/1 năm
Mức 3: trên 5 đợt/1năm
Mức 4: Đau liên tục
+ Thời gian nghỉ việc do ĐTL:
Mức 1: dưới 7 ngày
Mức 2: 7 -14 ngày
Mức 3: 15 - 30 ngày
Mức 4: trên 30 ngày
+ Điều kiện xuất hiện ĐTL:
Trong lúc làm việc
Sau ngày làm việc
Sau mang vác nặng
Vận động bất thường cột sống.
Thay đổi thời tiết

33
- Dấu hiệu thực thể (khám hiện tại)
+ Đánh giá mức độ đau: sử dụng thang nhìn (Analog Vision) là đoạn
thẳng nằm ngang dài 10 cm, được chia 10 đoạn. Qui ước chia 10 đoạn thành 5
mức độ, từ mức 1 không đau cho đến mức 5 là đau không chịu nổi.
+ Đo tầm vận động cột sống thắt lưng: đo tầm vận động (TVĐ) cột
sống theo phương pháp Zero trung tính (Phương pháp đo tầm vận động khớp
dựa trên phương pháp đo và ghi hoạt động của khớp do viện hàn lâm các nhà
phẫu thuật chỉnh hình Mỹ đưa ra gọi là phương pháp Zero trung tính và đã
được hội nghị Vancouver ở Canada thông qua năm 1964, hiện nay được coi là
phương pháp tiêu chuẩn) [27].
Dụng cụ đo: Dụng cụ để đo tầm vận động của khớp theo phương pháp
Zero trung tính là thước đo góc. Cấu tạo của thước gồm một mặt phẳng chia
độ từ 0 – 1800
hoặc từ 0 – 3600
được gắn với một cành thước cố định và một
cành thước di động.
Ảnh 1: Bộ thƣớc đo TVĐ khớp của hãng Ito (Nhật Bản) dùng trong NC

34
Đo tầm vận động duỗi cột sống thắt lưng: điểm cố định đặt ở gai chậu
trước, cành cố định đặt dọc đùi, cành di động đặt dọc thân người. Yêu cầu đối
tượng NC đứng thẳng, hai gót chân chụm, ngửa thân người tối đa, góc đo
được là góc duỗi cột sống thắt lưng, bình thường cử động duỗi sau là 300
.
Đo tầm vận động nghiêng: đối tượng NC đứng thẳng, điểm cố định đặt
ở gai sau S1, cành cố định đặt theo phương thẳng đứng, cành di động đặt dọc
cột sống sau đó yêu cầu đối tượng nghiêng phải, nghiêng trái tối đa. Góc đo
được là góc nghiêng phải, nghiêng trái của cột sống thắt lưng, bình thường
các góc này là 450
.
Đo tầm vận động xoay: đối tượng NC đứng thẳng cân hai vai, đặt thước
đo song song hai vai, sau đó yêu cầu đối tượng chắp tay vào hông và xoay
người tối đa về bên phải và bên trái, cành di động xoay theo độ xoay của vai.
Góc đo được là góc xoay phải, xoay trái của cột sống thắt lưng, bình thường
góc xoay là 450
.
+ Đo độ giãn cột sống thắt lưng (nghiệm pháp Schober): Dụng cụ đo là
thước dây, yêu cầu đối tượng nghiên cứu đứng chụm 2 gót chân, bàn chân
mở, gối thẳng xác định hai điểm mốc
- Mốc 1: gai sau L5
- Mốc 2: từ L5 đo lên 10 cm
Sau đó cho đối tượng nghiên cứu cúi gập người tối đa, đo lại khoảng
cách hai điểm mốc trên. Kết quả được tính bằng số đo sau trừ số đo trước.
Bình thường giá trị này ≥ 4 cm, độ giãn cột sống giảm khi chỉ số này < 4 cm.
+ Đánh giá mức độ thực hiện các chức năng trong sinh hoạt
Sử dụng bộ câu hỏi Oswestry Disability (phụ lục 2) có 7 câu hỏi đánh
giá khả năng thực hiện các chức năng trong sinh hoạt, mỗi câu hỏi có 5 mức
độ trả lời từ mức cao nhất (mức 1) đối tượng có thể thực hiện bình thường cho
đến mức thấp nhất (mức 5) đối tượng không tự thực hiện được.

35
+ Khám một số dấu hiệu khác
Hình dạng cột sống: đối tượng NC ở tư thế đứng thẳng, quan sát toàn
bộ cột sống theo các mặt phẳng dọc hoặc ngang để phát hiện những biến dạng
cột sống thắt lưng như giảm độ cong sinh lý, mất độ cong sinh lý, ưỡn quá
mức, gù…khám trục cột sống có bị lệch vẹo hay không.
Tình trạng cơ: thăm khám phát hiện sự phản ứng co cứng các cơ cạnh
sống, sự teo đét hay mất đàn hồi của các cơ cạnh sống, thử cơ bằng tay để xác
định có chèn ép thần kinh gây tổn thương các cơ chi dưới hay không.
Các điểm đau: tìm các điểm đau cạnh sống, các điểm đau gai sống.
Phát hiện dấu hiệu chèn ép thần kinh.
+ Cận lâm sàng: các nữ công nhân được các bác sĩ khoa Thăm dò chức
năng Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên đo mật độ xương bằng
siêu âm xương gót trên máy Achilles Epress, đánh giá mật độ xương theo tiêu
chuẩn của tổ chức Y tế thế giới (WHO) như sau:
T - Score: > - 1,0 SD: bình thường
- 2,5 SD ≤ T - Score ≤ - 1,0: giảm mật độ xương
T - Score < - 2.5 SD: loãng xương
2.2.5.3. Phương pháp nghiên cứu đánh giá kết quả trước và sau can thiệp
Để đánh giá kết quả trong nghiên cứu, chúng tôi dựa vào 4 tiêu chuẩn
theo phương pháp cho điểm đánh giá kết quả can thiệp của các tác giả Giorgio
Zeppieri Jr [70], Dương Thế Vinh [45] như sau:
* Đánh giá tình trạng đau (tối đa đạt 20 điểm)
Mức độ đau Điểm đạt
- Không đau 20 điểm
- Đau rất nhẹ 15 điểm
- Đau vừa 10 điểm
- Đau trầm trọng 5 điểm
- Đau không thể chịu nổi 0 điểm

36
Bảng 2.1. Đánh giá tầm vận động khớp (tối đa đạt 40 điểm )
Mức độ
TVĐ
Tốt Khá Trung bình Kém
TVĐ Điểm TVĐ Điểm TVĐ Điểm TVĐ Điểm
Duỗi 25-300
8 20-240
6 15-190
4 <150
2
Ng. phải 40-450
8 30-390
6 20-290
4 < 200
2
Ng. trái 40-450
8 30-390
6 20-290
4 < 200
2
Xoay phải 40-450
8 30-390
6 20-290
4 < 200
2
Xoay trái 40-450
8 30-390
6 20-290
4 < 200
2
Điểm 40 30 20 10
Bảng 2.2. Đánh giá khả năng thực hiện các chức năng trong sinh
hoạt (tối đa đạt 35 điểm)
Mức độ
Các chỉ số
Điểm
Mức 1 Mức 2 Mức 3 Mức 4 Mức 5
Khả năng tắm rửa, mặc quần áo 5 4 3 2 1
Khả năng nhấc vật nặng 5 4 3 2 1
Khả năng đi bộ 5 4 3 2 1
Khả năng ngồi 5 4 3 2 1
Khả năng đứng 5 4 3 2 1
Ảnh hưởng đến ngủ 5 4 3 2 1
Tham gia hoạt động xã hội 5 4 3 2 1
Tổng điểm 35 28 21 14 7
* Đo tầm vận động gập trƣớc của cột sống thắt lƣng (độ giãn cột
sống thắt lưng) theo chỉ số Schober. Độ giãn ≥ 4 cm đạt 5 điểm, độ giãn < 4
cm đạt 0 điểm.
Phân loại kết quả đánh giá hiệu quả phục hồi chức năng đau thắt lƣng
Đánh giá hiệu quả phục hồi chức năng các trường hợp đau thắt lưng
dựa vào tổng số điểm về đánh giá tình trạng đau thắt lưng, tầm vận động của
cột sống thắt lưng, khả năng thực hiện các chức năng trong sinh hoạt và độ
giãn cột sống thắt lưng chia 4 mức độ:

37
+ Phục hồi tốt: điểm đạt từ 85 – 100
+ Phục hồi khá: điểm đạt từ 70 – 84
+ Phục hồi trung bình: điểm đạt từ 50 – 69
+ Phục hồi kém: điểm đạt dưới 50 điểm.
2.2.6. Phương pháp thu thập số liệu về các yếu tố liên quan với ĐTL
Chúng tôi sử dụng kết quả bộ phiếu phỏng vấn, kết hợp quan sát, chụp
ảnh, bấm giờ các hoạt động của đối tượng nghiên cứu trong điều kiện làm
việc cụ thể. Đánh giá kết quả theo phương pháp OWAS (Ovako Working
Posture Analysis System - Phụ lục 4) để thu thập số liệu nghiên cứu về mối
liên quan giữa các hoạt động, các tư thế trong lao động với đau thắt lưng [44].
* Khái niệm về các yếu tố liên quan
- Đánh giá hoạt động trong lao động tăng gánh nặng cho CSTL là
người lao động có trên 50% thời gian ca làm việc phải mang vác các vật dưới
20 kg ở tư thế lưng không thẳng, tay ở ngang vai trở lên.
- Hoạt động không vừa sức là người lao động có trên 50% thời gian ca
làm việc phải vận chuyển, nâng giữ các vật trên 20 kg, luôn cảm thấy rất mệt
mỏi sau ca lao động.
- Làm việc ở tư thế đứng và cúi là người lao động có trên 50% thời gian
ca làm việc phải lao động ở tư thế lưng cúi, chân không thẳng.
2.2.7. Các biện pháp can thiệp
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi về kiến thức, thái độ, thực hành
của công nhân gang thép Thái Nguyên cho thấy các yếu tố này rất hạn
chế, có nhiều yếu tố liên quan đến ĐTL. Việc luyện tập, điều trị để phục
hồi chức năng cột sống còn chưa được quan tâm áp dụng. Do vậy trong
nghiên cứu, chúng tôi áp dụng hai hình thức can thiệp là can thiệp truyền
thông về KAP và can thiệp phương pháp Vật lý trị liệu gồm Nhiệt trị liệu
và Vận động trị liệu.

38
2.2.7.1. Công tác tổ chức
* Kế hoạch hoạt động
- Lập ban quản lý điều hành hoạt động chương trình gồm Chủ tịch công
đoàn nhà máy (Trưởng ban), trưởng Ban an toàn lao động nhà máy và bác sĩ
trưởng Trạm y tế nhà máy (Phó ban). Lập danh sách các cộng tác viên là 58
an toàn viên của 58 tổ sản xuất và các cán bộ của trạm y tế nhà máy.
- Định kỳ tổ chức truyền thông, giáo dục sức khỏe tại cộng đồng về
phòng chống ĐTL với các nội dung: phương pháp điều trị dự phòng đau thắt
lưng, phương pháp phát hiện sớm, các tư thế đúng trong sinh hoạt và lao động
để phòng chống đau thắt lưng, phương pháp điều trị và đánh giá hiệu quả điều
trị cho những trường hợp đau thắt lưng tại cộng đồng. Làm phóng sự về
phòng chống ĐTL: chế độ làm việc, chế độ nghỉ ngơi và thực hiện tư thế
đúng trong sinh hoạt và lao động. Phát tờ rơi bài tập vận động phòng đau thắt
lưng (phụ lục 5), tổ chức thi kiến thức về phòng chống đau thắt lưng lồng
ghép vào nội dung thi về an toàn lao động.
- Tổ chức tập huấn 3 tháng một lần cho cán bộ y tế, cho các cộng tác viên
kiến thức cơ bản về ĐTL và một số biện pháp phòng chống bệnh ĐTL như:
+ Cách phát hiện đau thắt lưng.
+ Các phương pháp tư vấn và quản lý đau thắt lưng.
+ Kỹ năng truyền thông và tư vấn phòng chống đau thắt lưng.
- Tổ chức Phòng tư vấn phòng chống đau thắt lưng diện tích 24 m2
tại
Trạm y tế nhà máy do bác sĩ trạm trưởng phụ trách, phòng tư vấn đủ điều kiện
thực hiện tư vấn, quản lý, phòng chống đau thắt lưng như bàn, ghế, tủ đựng hồ
sơ, giấy tờ, tài liệu, máy vi tính, vô tuyến, đầu đĩa, đệm tập và túi chườm nóng .
- Tập huấn cho các bác sỹ, cán bộ y tế sử dụng phác đồ điều trị trước
khi tiến hành nghiên cứu; quy định về thời gian thăm khám và các mốc đánh
giá chính như thời điểm ban đầu, sau 3 tháng điều trị, các chỉ số cần thực hiện
tại các mốc đánh giá.

39
- Cán bộ y tế, cộng tác viên sử dụng các tài liệu được cung cấp và các kiến
thức đã được tập huấn về ĐTL để truyền thông cho cộng đồng bằng nhiều hình
thức khác nhau như tư vấn trực tiếp, truyền thông qua các buổi họp của phân
xưởng, cơ quan và phát thanh qua hệ thống loa truyền thanh của nhà máy.
- Tổ chức chườm nhiệt và tập vận động can thiệp đau thắt lưng tại hội
trường nhà máy.
- Thảo luận nhóm với Ban quản lý, với các cộng tác viên xem xét các ý
kiến phản ảnh, những vấn đề bất cập để có hướng xử lý kịp thời.
* Nguồn nhân lực
Bảng 2.3. Hoạt động giám sát
Nội dung hoạt động Ngƣời thực hiện, giám sát
Lập danh sách ban quản lý điều hành NCS và Lãnh đạo nhà máy
Truyền thông giáo dục sức khỏe NCS, giảng viên của bộ môn PHCN
trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên,
Trạm trưởng Y tế nhà máy.
Tổ chức tập huấn 3 tháng một lần cho
cán bộ y tế
NCS, giảng viên của bộ môn PHCN
trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên
và Trạm trưởng Y tế nhà máy.
Tổ chức Phòng tư vấn phòng chống đau
thắt lưng
Trạm trường Y tế nhà máy
Tập huấn cho các bác sỹ, cán bộ y tế sử
dụng phác đồ điều trị
NCS, giảng viên của bộ môn PHCN
trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên
Tổ chức can thiệp ĐTL bằng nhiệt trị
liệu và vận động trị liệu.
NCS, cán bộ trạm y tế nhà máy và các
KTV khoa PHCN bệnh viện Đa khoa
TW Thái Nguyên.
Thảo luận nhóm Nghiên cứu sinh

40
2.2.7.2. Nội dung can thiệp KAP
* Nội dung can thiệp KAP
- Tuyên truyền giáo dục
+ Đau thắt lưng là một bệnh có tỷ lệ mắc cao gây ảnh hưởng tới sức
khỏe, tinh thần, kinh tế …
+ Các nguyên nhân gây ĐTL
+ Các yếu tố nguy cơ gây đau thắt lưng trong lao động và trong sinh hoạt
+ Tác hại của ĐTL, các triệu chứng ban đầu thường thấy ở bệnh nhân ĐTL.
+ Các phương pháp điều trị ĐTL
+ Cách thực hiện các tư thế đúng trong sinh hoạt và trong lao động.
+ Các phương pháp điều trị dự phòng ĐTL.
+ Loại bỏ thói quen cá nhân là nguy cơ gây ĐTL.
+ Hướng dẫn các bài tập vận động cột sống thắt lưng
* Nội dung can thiệp đau thắt lưng
Vận động trị liệu: vận động trị liệu là một kích thích quan trọng, mục
đích để phục hồi tầm hoạt động của khớp, làm mạnh cơ, tăng khả năng điều
hợp động tác. Trong nghiên cứu, chúng tôi sử dụng kỹ thuật tập chủ động với
bài tập Williams là bài tập đã được đánh giá có hiệu quả trong phục hồi chức
năng các trường hợp đau thắt lưng (Phụ lục 3) [27].
Ảnh 2 : Hình ảnh tập vận động của công nhân

41
Nhiệt trị liệu: để tăng cường hiệu quả điều trị của bài tập Willams,
chúng tôi sử dụng kết hợp với phương pháp nhiệt nóng.
- Tác dụng của phương pháp: nhiệt nóng có tác dụng làm các mô sinh
vật được sưởi nóng, các mạch máu giãn nở lưu lượng máu gia tăng, sự chuyển
hóa trong cơ thể tăng, do đó tạo thêm nhiệt lượng cho cơ hoạt động, mặt khác
nhiệt còn có tác dụng kích thích các dây thần kinh và cơ, làm giãn nghỉ các cơ
bị co cứng [29] (trong nghiên cứu chúng tôi sử dụng túi chườm của công ty
dược phẩm Mặt Trời Việt tại số 6, ngõ 14, phường Văn Quán, quận Hà Đông,
thành phố Hà Nội).
- Kỹ thuật thực hiện:
+ Kỹ thuật chuẩn bị túi chườm: đổ nước nóng vào khoảng 2/3 túi
chườm, cho hết không khí ở phần còn lại của túi chườm ra ngoài, vặn chặt
miệng túi.
+ Kỹ thuật đắp: đặt túi chườm lên thắt lưng, có thể quấn chăn nhỏ
quanh thắt lưng để giữ nhiệt được lâu, thời gian điều trị 20-30 phút, trong quá
trình điều trị, nếu nhiệt độ giảm có thể thay bằng nước mới.
+ Đánh giá hiệu quả: sau điều trị da vùng thắt lưng giãn mạch tốt (có
màu hồng), cơ cạnh cột sống mềm mại, đàn hồi tốt, người bệnh cảm giác dễ
chịu, không rát.
Ảnh 3: Hình ảnh công nhân được phát và hướng dẫn chuẩn bị túi chườm nhiệt

42
* Tổ chức can thiệp ĐTL: 110 công nhân ĐTL được sắp xếp thành từng
nhóm nhỏ, mỗi nhóm số lượng không cố định tùy thuộc vào công việc của cơ
quan nhưng đảm bảo mỗi người được can thiệp một lần/ngày, thời gian một
liệu trình điều trị là 3 tháng, mỗi tuần điều trị trong 5 ngày theo ngày làm việc
của trạm y tế (thực tế trong thời gian can thiệp, ngoài số ngày nghỉ thứ bẩy và
chủ nhật, còn nghỉ 3 ngày lễ là giỗ Tổ, kỷ niệm ngày giải phóng miền nam và
ngày Quốc tế lao động).
2.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
2.3.1. Thời gian nghiên cứu
Thời gian tiến hành nghiên cứu từ tháng 12 năm 2007 đến tháng 6 năm
2010, được chia làm 03 giai đoạn.
Giai đoạn I: Giai đoạn nghiên cứu mô tả trước can thiệp từ tháng 12
năm 2007 đến tháng 3 năm 2008.
Giai đoạn II: Giai đoạn can thiệp
- Can thiệp KAP được tiến hành trong 24 tháng từ tháng 3 năm 2008
đến tháng 3 năm 2010.
- Can thiệp các trường hợp đau thắt lưng bằng phương pháp Vật lý trị
liệu trong 3 tháng (từ tháng 3 năm 2008 đến tháng 6 năm 2008).
Giai đoạn III: Giai đoạn nghiên cứu thu thập sau can thiệp từ tháng 3
năm 2010 đến tháng 6 năm 2010.
2.3.2. Địa điểm nghiên cứu
Khu công nghiệp Gang thép Thái Nguyên nằm ở phía Đông – Nam
thành phố Thái Nguyên, khu công nghiệp này bao gồm nhiều nhà máy, xí
nghiệp lớn nhỏ khác nhau trong đó có nhà máy Luyện thép Lưu Xá và nhà
máy Luyện cán thép Gia Sàng. Hai nhà máy này cùng bắt đầu đi vào hoạt
động sản xuất từ cuối năm 1975, sản phẩm chính của hai nhà máy là phôi thép
thành phẩm và thép cán thành phẩm các loại.

43
Tính đến thời điểm tháng 12 năm 2007, nhà máy Luyện thép Lưu Xá
có 615 cán bộ công nhân viên chức và lao động, làm việc tại các lò luyện thép
và phục vụ nguyên liệu cho các lò luyện thép, đúc thép.
Cùng vào thời điểm đó nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng có 418 cán
bộ công nhân viên chức và lao động, làm việc tại các các lò luyện thép và
phục vụ nguyên liệu cho các lò luyện thép, đúc thép, các dây chuyền cán thép
và các khu vực phục vụ cho việc cán ra các loại thép thành phẩm.
Công nhân lao động ở hai nhà máy phải làm việc trong môi trường
nóng, ồn, cường độ lao động cao xếp vào loại lao động nặng.
2.4. Xử lý số liệu
2.4.1. Xử lý số liệu
Số liệu được nhập, phân tích và xử lý trên chương trình EPI INFO 6.04
và SPSS bằng các phương pháp thống kê y học. Trong nghiên cứu sử dụng tỷ
lệ phần trăm và dùng thuật toán so sánh χ2
, test so sánh.
- Tính chỉ số OR (Odd Ratio) và 95% CI của OR để đánh giá mức độ
liên quan của các yếu tố.
- Đánh giá hiệu quả can thiệp bằng chỉ số hiệu quả và hiệu quả can thiệp
+ Chỉ số hiệu quả: CSHQ (%) = 100
1
21



Trong đó: p1 là tỷ lệ chỉ số cần đánh giá ở thời điểm trước can thiệp
p2 là tỷ lệ chỉ số cần đánh giá ở thời điểm sau can thiệp
+ Hiệu quả can thiệp: HQCT (%) = CSHQ can thiệp – CSHQ đối chứng
2.4.2. Phương pháp khống chế sai số
- Cán bộ điều tra là nhóm nghiên cứu (gồm các bác sĩ của Bệnh viện
đa khoa Trung Ương Thái Nguyên, các cán bộ Trạm y tế nhà máy). Cán bộ
nghiên cứu được tập huấn và thống nhất về phương pháp trước khi tiến
hành điều tra.

44
- Thực hiện các kỹ thuật đo tầm vận động khớp trên cùng một loại
thước, các kỹ thuật viên có trình độ chuyên môn vững ở khoa Phục hồi chức
năng bệnh viện Đa khoa trung ương Thái Nguyên thực hiện, đo theo đúng qui
trình kỹ thuật.
- Giám sát chặt chẽ quá trình điều tra và can thiệp.
- Phiếu điều tra: Các phiếu điều tra được nhóm nghiên cứu được xây
dựng theo đúng qui trình xây dựng với bộ câu hỏi đóng, mở
2.5. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
Nghiên cứu tuân theo qui trình xét duyệt của Hội đồng khoa học trường
Đại học Y – Dược Thái Nguyên, được sự đồng ý của Sở Y tế Thái Nguyên,
Lãnh đạo nhà máy. Công nhân được nghe giải thích rõ ràng, tự nguyện tham
gia và có quyền từ chối không tham gia; các thông tin được giữ kín.
Đây là một nghiên cứu hoàn toàn nhằm mục đích bảo vệ sức khoẻ
người lao động, ngoài ra không nhằm mục đích nào khác.
Thực hiện nghiêm chỉnh, đầy đủ các quy định về Y đức của ngành Y tế.
Trong suốt quá trình nghiên cứu không gây ra bất kỳ một hậu quả xấu
nào cho các đối tượng nghiên cứu.
Tất cả các can thiệp người lao động đều được miễn phí, nhóm nghiên
cứu sẵn sàng tư vấn cho các đối tượng nghiên cứu những vấn đề liên quan đến
bệnh tật và sức khỏe trong quá trình điều tra, nghiên cứu.

45
Chƣơng 3
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thực trạng đau thắt lƣng của công nhân Luyện thép Thái Nguyên
Khi tiến hành điều tra thực trạng đau thắt lưng của công nhân Luyện
thép Thái Nguyên, chúng tôi tiến hành phỏng vấn, khám thực thể các đối
tượng trên địa bàn nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu như sau:
Bảng 3.1. Một số đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu
Nhà máy
Đặc điểm NC
Lƣu Xá n = 615 Gia Sàng n = 418
p
SL % SL %
Giới
Nam 472 76,7 301 72,0 > 0,05
Nữ 143 23,3 117 28,0 > 0,05
Tuổi
< 30 117 19,0 153 36,6 < 0,05
30- 39 135 22,0 104 24,9 > 0,05
40-49 264 42,9 133 31,8 < 0,05
≥ 50 99 16,1 28 6,7 < 0,05
Đơn vị
sản xuất
PX CN 270 43,9 230 55,0 > 0,05
PX NL 67 10,9 20 4,8 > 0,05
PX phụ trợ 278 45,2 168 40,2 > 0,05
Nhận xét:
Về giới tính, tỷ lệ nam nhà máy Lưu Xá là 76,7%, nữ là 23,3%, không
có sự khác biệt với nhà máy Gia Sàng (nam 72,0%, nữ 28,0%, p > 0,05)
Về lứa tuổi, nhà máy Gia Sàng có số lao động ở độ tuổi dưới 30 cao
hơn nhà máy Lưu Xá, trong khi đó lứa tuổi từ 40 trở lên có tỷ lệ thấp hơn, sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
Phân bố lực lượng lao động ở các phân xưởng của hai nhà máy không
có sự khác biệt

46
Bảng 3.2. Tỷ lệ rối loạn cơ xƣơng của công nhân Luyện thép TN
Nhà máy
Bệnh khớp
Lƣu Xá
n = 615
Gia Sàng
n = 418
Tổng
n = 1033
p
SL % SL % SL %
Đau thắt lưng 195 31,7 127 30,3 322 31,2 > 0,05
Đau CS cổ 48 7,8 27 6,5 75 7,2 > 0,05
Đau khớp gối 39 6,3 36 8,6 75 7,3 > 0,05
Đau khớp vai 7 1,1 7 1,7 14 1,4 > 0,05
Đau khớp khuỷu 14 2,2 7 1,7 21 2,0 > 0,05
Đau khớp cổ tay 14 2,2 6 1,4 20 1,9 > 0,05
Đau các khớp bàn tay 7 1,1 7 1,7 14 1,4 > 0,05
Đau các khớp bàn chân 5 0,8 4 0,9 9 0,8 > 0,05
Tổng số mắc chung 329 53,5 221 53,1 550 53,2 > 0,05
Nhận xét:
Tỷ lệ rối loạn cơ xương của công nhân Luyện thép Thái Nguyên cao
chiếm 53,2%, bệnh gặp ở gần như tất cả các khớp trong cơ thể trong đó:
Đau thắt lưng có tỷ lệ mắc cao nhất chiếm 31,2% (ở nhà máy Lưu Xá là
31,7% và ở nhà máy Gia Sàng là 30,3%, p > 0,05).
Đau ở các vị trí khác từ 0,8 đến 7,3%.

47
Bảng 3.3. Tỷ lệ rối loạn cơ xƣơng theo giới của công nhân Luyện thép TN
Đơn vị
Giới
Tổng
n
Mắc bệnh
n
Mắc bệnh
SL % SL % SL %
Nam 472 237 50,2 301 156 51,8 393 50,8
Nữ 143 92 54,3 117 65 55,6 157 60,4
p > 0,05 > 0,05 >0,05
Nhận xét: Tỷ lệ rối loạn cơ xương của nam ở hai nhà máy là 50,8%, nữ
là 60,4% (p > 0,05), trong đó tỷ lệ mắc của nữ giới ở nhà máy Lưu Xá cao
hơn tỷ lệ mắc của nam giới (54,3% so với 50,2%), tuy nhiên sự khác biệt
không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).
Ở nhà máy Gia Sàng tỷ lệ rối loạn cơ xương giữa nam (51,8%) và nữ
(55,6%) không có sự khác biệt với p > 0,05.
Bảng 3.4. Phân bố tỷ lệ rối loạn cơ xƣơng theo nhóm tuổi
Đơn vị
Lứa tuổi
Tổng
n
Mắc bệnh
n
Mắc bệnh
SL % SL % SL %
< 30 (1) 117 12 10,3 153 25 16,3 37 13,7
30- 39 (2) 135 51 37,8 104 68 65,4 119 49,8
40-49 (3) 264 187 70,8 133 105 78,9 292 73,6
≥ 50 (4) 99 79 79,8 28 23 82,1 102 80,3
p 1&2 < 0,05; 1&3 < 0,05; 1&4 < 0,05; 2&3 < 0,05; 2& 4 < 0,05; 3&4 < 0,05
Nhận xét:
Lứa tuổi dưới 30 có tỷ lệ rối loạn cơ xương thấp nhất chiếm 13,7%, tỷ
lệ mắc bệnh tăng dần theo tuổi.
Tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở lứa tuổi ≥ 50 chiếm 80,3%.

48
Bảng 3.5. Phân bố tỷ lệ rối loạn cơ xƣơng theo phân xƣởng sản xuất
Đơn vị
Phân xƣởng
Tổng
n
Mắc bệnh
n
Mắc bệnh
SL % SL % SL %
Công nghệ (1) 270 149 55,2 230 131 57,0 280 56,0
Nguyên liệu (2) 67 48 71,6 20 12 60,0 60 68,9
Cơ điện (3) 108 52 48,2 44 20 45,5 72 47,4
PX khác (4) 170 80 47,1 124 58 46,7 138 46,9
p 1 & 4 < 0,05; 2 & 4 < 0,05
Nhận xét: Các phân xưởng sản xuất chính đều có tỷ lệ rối loạn cơ
xương cao trong đó:
Phân xưởng Nguyên liệu có tỷ lệ mắc cao nhất chiếm 68,9% (71,6% ở
nhà máy Lưu Xá và 60,0% ở nhà máy Gia Sàng).
Phân xưởng Công nghệ có tỷ lệ mắc đứng thứ hai là 56,0% (55,2% ở
nhà máy Lưu Xá và 57,0% ở nhà máy Gia Sàng).
Phân xưởng Cơ điện và phân xưởng khác có tỷ lệ mắc từ 46,9% đến
47,4%.
Bảng 3.6. Thời gian mắc đau thắt lƣng
Nhà máy
Thời gian mắc
Lƣu Xá
n = 195
Gia Sàng
n = 127
Tổng
n = 322
p
≤ 3 tháng
SL 2 0 2
> 0,05% 1,0 0,0 0,6
> 3 tháng
SL 193 127 320
% 99,0 100,0 99,4
Nhận xét: Trong số 322 người bị đau thắt lưng của hai nhà máy thì đau
thắt lưng cấp tính có tỷ lệ rất thấp 0,6% (chỉ gặp ở nhà máy Lưu Xá), còn lại
đa số là các trường hợp đau bán cấp và mạn tính (trên 3 tháng) 99,4%.

49
Bảng 3.7. Tần suất đau thắt lƣng trong năm
Nhà máy
Thời gian mắc
Lƣu Xá
n = 195
Gia Sàng
n = 127
Tổng
n = 322
p
1 đợt
SL 68 107 175
< 0,05
% 34,9 84,3 54,3
2 – 5 đợt
SL 122 20 142
< 0,05
% 62,6 15,7 44,1
> 5 đợt
SL 5 0 5 -
% 2,6 0,0 1,6
Đau liên tục
SL 0 0 0 -
% 0,0 0,0 0,0
Nhận xét: Tại hai nhà máy được nghiên cứu thấy
Ở nhà máy Gia Sàng, chủ yếu là công nhân bị ĐTL tần suất 1 đợt/năm
(84,3%).
Ở nhà máy Lưu Xá, công nhân bị ĐTL tần suất 2-5 đợt/năm có tỷ lệ
cao (62,6%), đau với tần suất 1 đợt/năm có tỷ lệ thấp hơn là 34,9%.
Cả hai nhà máy không có trường hợp nào bị ĐTL liên tục.

50
Bảng 3.8. Thời gian nghỉ việc do đau thắt lƣng
Nhà máy
Thời gian nghỉ
Lƣu Xá
n = 195
Gia Sàng
n = 127
Tổng
n = 322
p
Không nghỉ việc
SL 98 83 181
< 0,05
% 50,3 65,4 56,2
1 - 6 ngày
SL 74 33 107
< 0,05
% 37,9 25,9 33,2
7 – 14 ngày
SL 16 9 25
> 0,05
% 8,2 7,1 7,8
15 – 30 ngày
SL 5 2 7
> 0,05
% 2,6 1,6 2,2
> 30 ngày
SL 2 0 2
> 0,05
% 1,0 0,0 0,6
Nhận xét:
Đau thắt lưng nhưng không phải nghỉ việc trong cả hai nhà máy là
56,2% (ở nhà máy Lưu Xá là 50,3%, thấp hơn nhà máy Gia Sàng 65,4%, p <
0,05).
Trong số các trường hợp phải nghỉ việc vì ĐTL thì chủ yếu họ nghỉ
việc từ 1- 6 ngày 33,2% (37,9% ở Lưu Xá và 25,9% ở Gia Sàng).
Các trường hợp phải nghỉ việc từ trên 7 đến 14 ngày vì ĐTL chiếm
7,8%. Nghỉ việc trên 2 tuần chiếm 0,6% đến 2,2%.

Nghiên cứu thực trạng đau thắt lưng ở công nhân nhà máy luyện thép thái nguyên và áp dụng một số giải pháp can thiệp

Nghiên cứu thực trạng đau thắt lưng ở công nhân nhà máy luyện thép thái nguyên và áp dụng một số giải pháp can thiệp

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Nghiên cứu thực trạng đau thắt lưng ở công nhân nhà máy luyện thép thái nguyên và áp dụng một số giải pháp can thiệp

Similar to Nghiên cứu thực trạng đau thắt lưng ở công nhân nhà máy luyện thép thái nguyên và áp dụng một số giải pháp can thiệp (20)

More from https://www.facebook.com/garmentspace

More from https://www.facebook.com/garmentspace (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Nghiên cứu thực trạng đau thắt lưng ở công nhân nhà máy luyện thép thái nguyên và áp dụng một số giải pháp can thiệp