CTMT Quốc gia phòng chống bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và hen phế quản http://benhphoitacnghen.com.vn/ Chuyên trang bệnh hô hấp mãn tính: http://benhkhotho.vn/

1. HEN PHEÁ QUAÛN AÙC TÍNH
Tieán só : Nguyeãn Thò Toá Nhö
Boä moân noäi tröôøng ÑHYD

2. I ÑAÏI CÖÔNG :
 Hen pheá quaûn aùc tính suy hoâ haáp caáp
tính ñe doaï tính maïng ngöôøi beänh.
 Xuaát ñoä cheát do hen PQ töø 1985 -1987 ôû
Na Uy, Thuïy Ñieån, Australia, Nam phi,
Nhaät ,Taây ñöùc nhiều hôn naêm 1970 .
(Boston 1990 ).
 Xuaát ñoä cheát do hen pheá quaûn raát tuyø
thuộc nhiều yếu tố

3. Xuaát ñoä Hen PQ xaûy ra # 3-6 % daân soá
theá giôùi,
# 30% caùc tröôøng hôïp HPQ kịch pháat trở
nặng aùc tính.
Hen PQAT bị đặt Nội khí quản chếtnhiều
hơn không đặt NKQ # 6 lần.
II. DỊCH TEÅ HOÏC
CỦA HEN PHEÁ QUAÛN

4. CƠ CHẾ BỆNH SINH
HEN PHẾ QUẢN
 1. CƠ CHẾ MIỄN DỊCH DỊ ỨNG
.
 CƠ CHẾ THẦN KINH

5. CƠ CHẾ MIỄN DỊCH
 LTH2: IL3, IL4,IL5,
Va GM-CSF.
 IL4 đoùng vai troø
trung taâm  IgE.
 LT ức chế,IFN ức
chế tạo IgE.
 LT ức chế bị thiếu
hụt, IFN  
IgE.

6. SINH LÝ BỆNH
HENPHẾ QUẢN
 IgE -KN và bề mặt
tƣơng bào.
 Phản ứng trong
tƣơng bào gây phóng
thích HCTG
Taùc duïng nhanh:
Histamie
Taùc dụng chậm:LTs

7. KIỂU PHẢN ỨNG MIỄN DỊCH
TRONG HEN.

8. HẬU QUẢ SINH LÝ BỆNH CỦA
HEN PHẾ QUẢN AC TÍNH

9. HẬU QUẢ SINH LYÙ BỆNH
CỦAHEN PHẾ QUẢN AÙC TÍNH
 Chöùc naêng hoâ haáp:
 Taêng khaùng löïc ñöôøng thôû, taêng air trapping,
vaø hyperinflation
 Taêng aùp löïc aâm cuûa maøng phoåi
 Taêng coâng hoâ haáp
 Taêng RV, FRC,TLC
 Taêng baát töông hôïp V/Q
 Taêng khoaûng chết

10. HẬU QUẢ SINH LYÙ BỆNH
CỦA HEN PHẾ QUẢN AÙC TÍNH
 .Chöùc naêng tim maïch:
 Taêng aùp ÑM phoåi.
 Suy thaát phaûi.
 Taêng gaùnh 2 thaát
(afterload)
 Taùn trôï phuø phoåi
 Taêng nhòp tim, taêng HA.

11. GiẢI PHẨU BỆNH
ĐẠI THỂ :
PHỔI CĂNG PHỒNG, NGHẼN TẮT CAÙC PQ
NHỎ DO CAÙC CỤC ĐAØM.NM PQ PHUØ NỀ
XUNG HUYẾT.
VI THỂ:
 CAÙC TB VIEÂM EOSINOPHILES, TƢƠNG
BAØO, LTH2 Ở NM, LÔÙP DƢỚI NM
 TĂNG SINH TB TIẾT NHẦY, BiỂU MOÂ PQ HƢ
HỌAI TỪNG VUØNG
 Ứ ĐỘNG COLLAGEN ÔÛ LỚP DƢỚI NM.
 PHÌ ĐẠI LỚP CƠ TRÔN PQ

12. TRIỆU CHỨNG LAÂM SAØNG
 1Yếu tố taùn trợ
Triệu chứng laâmsaøng:
 Hoâ hấp: xanh taùi, khoù thôû,NT > 30laàn/1’
co keùo cô hoâ haápphuï,ran rít.
loàng ngöïc imlaëng
 Tim mạch :maïch nghòch, HA 
 Tri gíac: roái loaïn caùc möùc ñoä.

13. TRỆU CHỨNG
CẬN LAÂM SAØNG
 Đ0 CNHH
 KHÍ MÁU ĐM
 XQUANG TIM PHỔI
 ECG
 XN ĐÀM

14. CAÙC TRIEÄU CHÖÙNG ÑAÙNH GIAÙ
MÖÙC ÑOÄ NAÊNG CUÛA CÔN HEN
NHEÏ TRUNG BÌNH NAËNG RAÁT NAËNG
KHOÙ THÔÛ khi ñi
naèm ñöôïc
noùi
thích ngoài
nghó ngôi
ngoài choàm ra
tröôùc
NOÙI CHUYEÄN Caâu Nhoùm chöõ Töø
TRI GIAÙC Coù theå böùt
röùc
thöôøng böùt röùc thöôøng böùt röùc lô mô , luù laãn
TAÀN SOÁ THÔÛ taèng taêng >30 laàn/1’
CO KEÙO CÔ HOÂ
HAÁP PHU, ÖÙC
ÑOØNÏ
ít thöôøng nhieàu thôû buïngngöïc
ñaûongöïc
RAN RÍT trung bình, cuoái
thì thôû ra
roõ raát nhieàu maát ran rít
MAÏCH/1’ < 100 100- 120 >120 chaäm
MAÏCHNGHÒCH
mmHg
khoâng
< 10
coù theå (+)
10-25Ù
(+)
>25
khoâng do moõi cô
hoâ haáp

15. NHEÏ TRUNG BÌNH NAËNG RAÁT NAËNG
KHOÙ THÔÛ khi ñi
naèm ñöôïc
noùi
thích ngoài
nghó ngôi
ngoài choàm ra tröôùc
NOÙI CHUYEÄN Caâu Nhoùm chöõ Töø
TRI GIAÙC Coù theå böùt röùc thöôøng böùt röùc thöôøng böùt röùc lô mô , luù laãn
TAÀN SOÁ THÔÛ taèng taêng >30 laàn/1’
CO KEÙO CÔ HOÂ
HAÁP PHU, ÖÙC
ÑOØNÏ
ít thöôøng nhieàu thôû buïngngöïc ñaûongöïc
RAN RÍT trung bình,
cuoái thì thôû ra
roõ raát nhieàu maát ran rít
MAÏCH/1’ < 100 100- 120 >120 chaäm
MAÏCHNGHÒCH
mmHg
khoâng
< 10
coù theå (+)
10-25Ù
(+)
>25
khoâng do moõi cô hoâ
haáp

16. TRIỆU CHỨNG
CẬN LAÂM SAØNG

PF (%)
Sau thuoác DPQ
% döï ñoaùn
% cuûa BN
> 80 # 60-80 <60.
<100L/1’
Hay
ñaùp öùng <2 giôø
PaO2 mmHg
(FiO2=21%)
Bình thöôøng < 60 < 60
Xanh tím
PaCO2
(mmHg)
< 45 <45 > 45
SUY HOÂ HAÁP
SaO2 (%)
Khoâng khí
> 95 91- 95 < 90
MÖÙC ÑOÄ Nheï Vöøa Naëng Raát naëng

17. CHỨC NĂNG HÔ HẤP ĐÁNH GIÁ
MỨC ĐỘ NẶNG CỦA CƠN HEN

18. ÑIEÀU TRÒ
 OXY
 THUOÁC DAÕN PHEÁ QUAÛN TAÙC DUÏNG
NHANH, NGAÉN
 KHAÙNG VIEÂM
 THÔÛ MAÙY
 HOÅ TRÔÏ KHAÙC

19. THUOÁC CHOÏN LÖÏA HAØNG ÑAÀU
Nhoùm thuoác kích thích  giao caûm
öu tieân 2,
Cô cheá :
 Kích thích 2 receptors Daõn cô
trôn PQ tröïc tieáp
 AMP voøng   phoùng thích
HCTG töø töông baøo.

20. .Nhoùm thuoác kích thích   thöôøng duøng
Thuoác Taùc
ñoäng
1
Taùc
ñoäng
2
Ñöôøng duøng Khôûi
Phaùt
Keùo daøi
taùc duïng
epinephrine 4 + 3+ Döôùi da
TB
Khí dung
5ï-10’
5-10’
1-5’
2-3 giôø
Isoproterenol 4+ 4+ Döôùi löôõi
TM
Khí dung
30’
laäp töùc
2-5’
2-4 giôø
Metaproterenol 2+ 3+ Uoáng
Khí dung
30’
5- 30 ‘
4-5 giôø
Salbutamol + (+) 4+ Uoáng
Khí dung
30’
5’
4-5 giôø
Terbutaline ++ 3+ Uoáng
Khí dung
TDD
30’
5-30’
5-15’
4-5 giôø
Fenoterol + (+) 4+ Trung bình 5-6 giôø

21. CORTICOSTEROIDES
 öùc cheá phaûn öùng vieâm (giai ñoaïn ñaùp öùng treå)
 Aûnh höôûng leân toång hôïp, phoùng thích
Histamine, chuyeån hoaù acide arachidonic.
 Giaûm soá löôïmg töông baøo ôû lôùp döôùi nieâm
maïc pheá quaûn.
 Taêng tính nhaïy caûm cuûa caùc thuï theå 2  keå
caû phuï hoài maät ñoä cuûa noù.

22. CORTICOSTEROIDES
THUOÁC Tieàm naêng khaùng vieâm Taùc duïng phuï
Hydrocorisone 1 giöõ muoái, nöôùc, khoâng toát cho BN hen
Prednisone 4 caàn gan chuyenå hoùa thaønh daïng hoïat
ñoäng
Methylprednisilone 5 Ít coù taùc duïng giöõ muoái nhaát, neân
thöôøng ñöôïc choïn, trong ñieàu trò côn
hen kòch phaùt caáp
Dexamethasone 25-30 khoâng coù taùc duïng giöõ muoái . Nhöng
coù nhieàu taùc duïng phuï

23. THUOÁC CHOÏN LÖÏA HAØNG THÖÙ 2
 Nhoùm khaùng ñoái giao caûm.
 Nhoùm Xanthine.
 Magneùsium sulfate.
 Khaùng sinh.
 Thuoác an thaàn lieät cô.
 Thuoác long ñaøm.
 Dòch truyeàân.

24. NHOÙM ANTICHOLINERGIC VAØ
NHOÙM XANTHINE
NHOÙM KHAÙNG ÑOÁI
GIAO CAÛM:
 taùc ñoäng leân caùc
muscarinic receptor.
 Leân tröông löïc TK X
 Daõn pheá quaûn
NHOÙM XANTHINE
 Daõn cô trôn PQ( cô cheá
?)
 ÖÙc cheá söï thoaùt haït cuûa
töông baøo
 Laøm giaûm hieäu quaû cuûa
Adenosine leân töông
baøo
 Taêng khaû naêng thanh
loïc cuaû caùc TB loâng
chuyeån
 Caûi thieän söùc co boùp cô
hoaønh

25. Nhoùm Xanthines (tt)
THUOÁC DẠNG LIEÀU ÑEÀ NGHÒ( NGÖÔØI LÔÙN)
Aminophylline PIV Taán coâng : 5-6 mg/kg/ PIV 20’ ( ôû nhaø chöa ÑT)
: 3/mg/kg ( ôû nhaø coù ñieàu trò)
Duy trì : 0,5- 0,9/mg/kg/ giôø
Duy trì: THAY ĐỔI THEO TÌNH TRANG BN
Treû em <18 tuoåi 1mg/kg/ giôø
Ngöôøi lôùn huùt thuoác laù <50 tuoåi 0,9 mg/ kg/ giôø
Ngöôøi lôùn khoâng huùt thuoác laù < 50 tuoåi 0,5 mg/ kg/ giôø
Ngöôøi lôùn >50 tuoåi 0,4 mg/ kg/ giôø
COPD nhieãm sieâu vi caáp 0,6 – 0,7mg/ kg/ giôø
Suy tim öù huyeát 0,35 – 0,68mg/ kg/ giôø
Roái loïan chöùc naêng gan 0,25 – 0,45mg/ kg/ giôø

26. ÑIEÀU TRÒ CÔN HEN NAËNG  AÙC TÍNH
trong beâïnh vieän
 Thôû O2: 3-5l/phuùt. Sonde muõi, giöõ
SaO2 >= 90% .
 Kieåm tra ECG, ñaùnh giaù sinh hieäu,
maïch nghòch, ño FEV1, ( neáu FEV1<
1l/phuùt thì thöû khí maùu ñoäng maïch)
 Đinh lƣợng nồng độ Theophylline/ HT
 Ñöôøng truyeàn tænh maïch.

27. ÑIEÀU TRÒ CÔN HEN NAËNG (tt)
 THUOÁC DAÕN PHEÁ QUAÛN:
Salbutamol 2,5- 5 mg ( 0,5- 1ml ) + N/S 3ml PKD
laäp laïi moãi 20 phuùt/ trong giôø ñaàu.
Sau ñoù laäp laïi khí dung moãi 1 giôø hay 2 giôø trong 8 giôø ñaàu neáu côn hen naëng.
 Corticoides:
Methyl prednisolone hay Hydrocortison (IV chậm)
Caân nhaéc:
Terbutalin 0,25 mg TDD
khi ngay töø ñaàu khi BN theå khoâng hít thôû saâu. Coù theå laäp laïi moãi 15- 30 phuùt, Lieàu toái ña
trong 4 giôø : 0,5 mg.
Hoaëc caân nhaéc:
Salbutamol TrTM: 4- 25 g/phuùt.
Neáu trieäu chöùng laâm saøng caûi thieän neân tieáp tuïc duøng kích thích 2 . Neáu trieäu chöùng
laâm saøng khoâng caûi thieän thì theâm
 Aminophylline: TrTM.
Neáu khoâng hieäu quaû thöû duøng theâm thuoác anticholinergic :
 Ipratropium : 0,5mg PKD/ MDI. moãi 4 giôø họăc
 Atropine sulfate :1-3 mg/ 10 phuùt.PKD
Neáu caàn coù theå caân nhaéc:
 Magneùsium sulfate: 1,2g TrTMtrong  20 phuùt.
Khi BN khoâng coù ñaùp öùng ñoái vôùi ñieàu trò tích cöïc trong voøng 1h.
Aùp duïng cho nhöõng beänh nhaân khi nhaäp vieän coù FEV1 # 25 % GTDD

28. Thoângkhí cô hoïc trong henpheá quaûn
1. Đặt nội khí qủan:
  Cho BN thở O2
liều cao.
 Truyền dịch trƣớc
hay nhanh # 300-
500ml. Để ngừa tuột
HA khi cài máy giúp
thở.
2. Thở máy :
 Áp lực đỉnh hít vào
tối thiểu (peak insp
.pressure).
 TV: ( 5- 10ml/kgP)
 I/E =1/ 1 (PIP thấp).
 T Tần số thở ban
đầu thấp, tối ƣu
Hƣớng dẫn đặt nội khí quản và thở máy

29. KEÁT LUAÄN:
CAÀN DÖÏ PHOØNG HEN P Q AÙC TÍNH
 Phía BN & gia ñình BN : hieåu bieát veà beänh
hen, caùch duøng thuoác, tuaân thuû , daáu hieäu
côn hen naëng leân ( PF, LS).
 Thaày thuoác: xaùc ñònh BN coù nguy cô cao
(NCC) HPQAT?
Laäp chöông trình  duy trì hen/BN coù NCC.
Keá hoaïch  Caáp cöùu cho töøng BN coù NCC,
phaùt hieän sôùm daáu hieäu naëng  kòp thôøi.

30. XIN CAÙM ƠN SỰ THEO DOÕI
CỦA QUÙI ĐOÀNG NGHIỆP