Trương Quang Bình

1. TAÊNG HUYEÁT AÙP:
NGUYEÂN NHAÂN, CHAÅN ÑOAÙN,
ÑAÙNH GIAÙ VAØ ÑIEÀU TRÒ
TS. BS Tröông Quang Bình
Phaân khoa tim maïch
BV ÑHYD TPHCM

2. ÑAÏI CÖÔNG

3. ÑAÏI CÖÔNG
Taêng HA laø moät beänh phoå bieán:
* US: 50 trieäu ngöôøi taêng HA
* Toaøn theá giôùi: 1 tyû ngöôøi taêng HA
* Caùc nöôùc phaùt trieån: 20 – 25%
* Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 10 – 15%

4. ÑAÏI CÖÔNG
Taêng HA laø beänh traàm troïng:
*7,1 trieäu ngöôøi töû vong/naêm =20.000
ngöôøi / ngaøy = 50 tai naïn maùy bay/ngaøy.
*Bieán chöùng traàm troïng: TBMMN,suy
tim, suy thaän, TMCT ..
 Aûnh höôûng chaát löôïng cuoäc soáng caù
nhaân, gia ñình, xaõ hoäi .

5. ÑAÏI CÖÔNG
Taêng HA: deã chaån ñoaùn nhöng khoù kieåm soaùt:
Tyû leä yù thöùc beänh, coù ñieàu trò vaø kieåm soaùt ñöôïc taêng HA
Naêm 76-80 88-91 91-94 99-2000
YÙ thöùc 51% 73 68 70
Ñieàu trò 31 55 54 59
Kieåm soaùt 10 29 27 34

6. ÑAÏI CÖÔNG
Vì vaäy: Taêng HA laø vaán ñeà quan troïng:
* Giaûm naêng suaát lao ñoäng.
* Giaûm chaát löôïng soáng cuûa coäng ñoàng.
* Tieâu toán taøi saûn cuûa coäng ñoàng.
=> US: Lieân uûy ban quoác gia veà taêng
HA (töø naêm 1977 – 2004: 7 laàn baùo caùo)

7. NGUYEÂN NHAÂN

8. NGUYEÂN NHAÂN
* 90 – 95 % laø voâ caên, coøn goïi laø taêng
HA tieân phaùt.
* Chæ coù 5 – 10% laø coù nguyeân nhaân:
–Beänh thaän maïn tính
–Heïp eo ÑM chuû
–Hoäi chöùng Cushing
–Do thuoác hoaëc lieân quan ñeán thuoác
–Beänh taéc ngheõn ñöôøng nieäu

9. NGUYEÂN NHAÂN
- U tuûy thöôïng thaän
- Taêng aldosterone nguyeân phaùt
- Taêng HA do maïch maùu thaän
- Khoù thôû khi nguû
-Beänh tuyeán giaùp hay caän giaùp

10. BEÄNH SINH CUÛA TAÊNG HA VOÂ CAÊN
Aên nhieàu Giaûm löôïng Stress Thay ñoåi Beùo phì yeáu toá
muoái caàu thaän veà gen noäi maïc
Giöõ muoái Giaûm beà Taêng hoaït Taêng hoaït Thay ñoåi maøng Taêng insulin
loïc giao caûm RAA teá baøo
Taêng V dòch Co TM
Taêng tieàn taûi Taêng co boùp Co thaét chöùc naêng Phì ñaïi caáu truùc
HA = CUNG LÖÔÏNG TIM X SÖÙC CAÛN NGOAÏI BIEÂN
TAÊNG HA = TAÊNG C.O VAØ / HOAËC TAÊNG SÖÙC CAÛN NGOAÏI BIEÂN

11. Trieäu chöùng laâm saøng

12. Trieäu chöùng laâm saøng
* Ña soá beänh nhaân khoâng coù trieäu chöùng laâm saøng.
* Moät soá coù TC nhöùc ñaàu, maët phöøng ñoû, maây muø
tröôùc maét, teâ tay nhaát thôøi, ruoài bay tröôùc maét, tieåu
ñeâm…
* Ñoâi khi phaùt hieän taêng HA qua moät tai bieán naøo ñoù:
“Teân gieát ngöôøi thaàm laëng”.
* Khaùm : Coù theå khoâng coù TC naøo caû, ñoâi khi coù aâm
thoåi taâm thu nheï ôû ñaùy tim, coù T4, coù theå thaáy TC
cuûa toån thuông cô quan ñích.

13. Chaån ñoaùn

14. Chaån ñoaùn
Phaân loaïi HA daønh cho ngöôøi lôùn
Phaân loaïi HA HA max HA min
Bình thöôøng <120 vaø <80
Tieàn taêng HA 120-139 hoaëc 80-89
Taêng HA I 140-159 hoaëc 90-99
Taêng HA II  160 hoaëc  100

15. Taêng huyeát aùp

16. Ño HA ôû tö theá ngoài

17. Thay ñoåi trong phaân loaïi taêng HA
JNC VI JNC VII
HA max/HA min
Toái öu <120/80 Bình thöôøng
Bình thöôøng 120-129/80-84 Tieàn taêngHA
Giôùi haïn 130-139/85-89
Taêng HA  140/90 Taêng HA
GÑI 140-159/90-99 GÑI
GÑII 160-179/100-109 GÑII
GÑIII  180/110

18. Phöông tieän ño HA
Maùy ño HA thuûy ngaân: chính xaùc nhaát, gaây oâ
nhieãm moâi tröôøng neáu doø ræ ra ngoaøi.
Maùy ño HA ñoàng hoà.
Maùy ño HA ñieän töû.
Maùy ño HA löu ñoäng
Neáu duøng 3 loaïi maùy ño HA sau thì phaûi hieäu
chænh thöôøng xuyeân

19. Ño HA ôû tö theá ngoài

21. Ñaùnh giaù
beänh nhaân taêng HA.

22. Ñaùnh giaù beänh nhaân taêng HA.
Nhaän ñònh veà tình traïng taêng HA:
–Taêng HA taâm thu, taêng HA taâm tröông.
–Taêng HA côn.
–Côn taêng HA.
–Taêng HA caáp cöùu.
–Taêng HA khaån caáp.

23. Toån thöông
cô quan ñích

25. Toån thöông cô quan ñích
Tim:
- Daøy thaát traùi
- Suy tim traùi
- Beänh ÑM vaønh: NMCT , thieáu maùu cô
tim
Phaùt hieän baèng khaùm laâm saøng, ECG,
Sieâu aâm tim.

27. Ñaùnh giaù daøy thaát traùi
baèng SAÂ tim

30. Toån thöông cô quan ñích
Thaän:
- Tieåu ñaïm, ngay caû tieåu ñaïm vi theå
- Suy thaän maïn
Khaûo saùt baèng Creatinine trong maùu, ñònh
löôïng ñaïm/ nöôùc tieåu

31. Toån thöông cô quan ñích
Maét:
Toån thöông ñaùy maét ñöôïc bieåu hieän 4 giai
ñoaïn khi soi ñaùy maét

33. Toån thöông cô quan ñích
Toån thöông naõo:
- Tai bieán maïch maùu naõo
- Côn thoaùng thieáu maùu naõo.
- Sa suùt trí tueä

34. Nhaän ñònh caùc yeáu toá nguy
cô tim maïch ñi keøm

35. Nhaän ñònh caùc yeáu toá nguy cô tim
maïch ñi keøm
Yeáu toá chính:
- Taêng HA
- Tuoåi ( Nam >55, nöõ>65)
- Ñaùi thaùo ñöôøng
- Taêng LDL-C hoaëc giaûm HDL-C
- GFR <60 ml/phuùt
- Tieàn söû gia ñình bò beänh ÑM vaønh sôùm.
- Albumin nieäu vi theå
- Beùo phì
- Thieáu vaän ñoäng theå löïc
- Huùt thuoác laù

37. Tìm nguyeân nhaân
gaây taêng HA

38. Tìm nguyeân nhaân gaây taêng HA
Chuù yù caùc beänh nhaân coù:
- Tuoåi, beänh söû, khaùm thöïc theå, möùc ñoä
taêng HA hay caùc XN gôïi yù Ng nhaân taêng
HA.
- HA ñaùp öùng keùm vôùi thuoác ñieàu trò
- HA taêng laïi khoâng roõ NN sau khi ñaõ
ñöôïc khoáng cheá toát.
- Khôûi phaùt taêng HA ñoät ngoät

40. Moät soá
nguyeân
nhaân gaây
taêng HA

42. Taêng HA do heïp eo ÑM chuû
* HA chi döôùi thaáp hôn HA chi treân, Thaân
hình beân treân phaùt trieån hôn beân döôùi, Aâm
thoåi ôû vuøng löng, daáu khuyeát xöông söôøn
treân phim X quang ngöïc.
* XN: SA, Chuïp ÑM chuû coù caûn quang

44. Taêng HA do heïp ÑM thaän
* Taêng HA naëng, khôûi phaùt tröôùc 30 tuoåi,
hoaëc sau 55 tuoåi, chuù yù aâm thoåi baát thöôøng
ôû buïng, taêng HA taêng daàn, phuø phoåi ñoät
ngoät, suy thaän khoâng roõ caên nguyeân, suy
thaän sau khi duøng ÖCMC
* XN: SA doppler, CT Scan, MRI, Angio

48. Taêng HA do u tuûy thöôïng thaän
Nghi ngôø NN naøy khi: Taêng HA kòch phaùt
keøm ñau ñaàu, ñaùnh troáng ngöïc, xanh xao,
toaùt moà hoâi.
XN: SA buïng, CT Scan buïng,
Catecholamine nöôùc tieåu/ 24 giôø, chuïp
ÑM thöôïng thaän choïn loïc.

50. Taêng HA trong $ Cushing
Laâm saøng: tuï môõ vuøng buïng, gaùy, maët
troøn nhö maët traêng vaø coù nhieàu muïn
tröùng caù, da bò nöùt, tím, HA cao, tay
chaân khaúng khiu.
XN: Giaûm Kali maùu, taêng cortisol maùu,
SA buïng, CT Scan buïng. Caùc nghieäm
phaùp ñoäng chaån ñoaùn $ Cushing

52. Ñieàu trò

53. Ñieàu trò haï aùp
Ñieàu trò khoâng baèng thuoác.
Ñieàu trò baèng thuoác.
Ñieàu trò laâu daøi, moãi ngaøy

54. Muïc tieâu ñieàu trò
Muïc tieâu toái öu: giaûm tyû leä beänh vaø tyû leä
töû vong do tim maïch vaø do thaän.
Ñieàu trò ñöa HA xuoáng < 140/90 mmHg seõ
laøm giaûm bieán chöùng tim maïch.
ÔÛ beänh nhaân ÑTÑ thì muïc tieâu laø ñöa HA
< 130/90 mmHg.

55. Lôïi ích cuûa vieäc laøm giaûm HA
Ñieàu trò haï aùp ñeán möùc <149/90 seõ laøm
giaûm ñoät quò 35-40%, giaûm suy tim 50%
vaø giaûm NMCT 20-25%.
Ñieàu trò haï aùp cho BN ñaõ coù toån thöông cô
quan ñích thì seõ ngaên ngöøa ñöôïc 1 case töû
vong trong soá moãi 9 ngöôøi ñöôïc ñieàu trò

56. Ñieàu trò taêng huyeát aùp
Ñieàu trò goàm coù 2 phaàn chính:
- Ñieàu trò khoâng baèng thuoác
- Ñieàu trò baèng thuoác
Ñieàu trò khoâng baèng thuoác luùc naøo cuõng
phaûi ñöôïc söû duïng

57. Ñieàu trò khoâng baèng thuoác =
caûi thieän loái soáng
ÔÛ nhöõng ngöôøi thöøa caân: giaûm 4,5 Kg seõ
laøm giaûm HA hoaëc ngaên ngöøa taêng HA.

59. Cheá ñoä aên
* Giaøu traùi caây, rau quaû
* Saûn phaåm bô söõa ít chaát beùo
* Giaûm cholesterol vaø môõ (nhaát laø môõ baûo
hoøa)
* Giaøu Kali vaø Calci

61. Taäp luyeän
Vaän ñoäng theå löïc:
- Ñi boä nhanh ít nhaát 30 phuùt moãi ngaøy
trong haàu heát caùc ngaøy trong tuaàn.
-Neáu chöa coù toån thöông cô quan ñích vaø
khi HA ñaõ ñöôïc khoáng cheá thì coù theå tham
gia caùc moân theå thao thi ñaáu ñöôïc

62. Taäp luyeän thöôøng xuyeân

63. Thuoác laù vaø röôïu
Nhaát thieát phaûi khuyeân beänh nhaân ngöøng thuoác
laù.
Röôïu ethanol 30 ml/ ngaøy.
Bia 360 ml/ngaøy.
Röôïu vang :150 ml
(khoâng doàn vaøo cuoái tuaàn roài uoáng luoân 1 laàn)

65. Kieåm tra söùc khoûe ñònh kyø

66. • Type A
–Tham voïng
–Caïnh tranh
–Ñaáu tranh lieân tuïc
• Type B
–Thuï ñoäng
Thö giaõn

67. Ñieàu trò baèng thuoác

68. Ñieàu trò baèng thuoác
Hieän taïi coù raát nhieàu loaïi thuoác haï aùp
Caùc loaïi thuoác thöôøng ñöôïc duøng laø:
– Thuoác lôïi tieåu
– Thuoác cheïn beâta
– Thuoác öùc cheá men chuyeån
– Thuoác öùc cheá thuï theå Angiotensin II
– Thuoác cheïn keânh calci
– Thuoác cheïn beâta 1
– Thuoác öùc cheá giao caûm trung öông
– Thuoác giaõn maïch tröïc tieáp

71. Thuoác lôïi tieåu
Cô cheá taùc duïng:
Giaûm theå tích dòch trong loøng maïch  giaûm HA
Giaûm löôïng muoái tích tuï trong thaønh maïch 
giaûm co maïch  giaûm HA.
Taùc duïng phuï: Giaûm theå tích maùu  tuït HA, roái
loaïn ñieän giaûi.

72. Caùc thuoác lôïi tieåu
• Chlorothiazide Amiloride
• Chlorthalidone Triamterene
• Hydrochlorothiazide Spironolactone
• Indapamide
• Metalazone
• Bumetanide
• Furosemide

73. Caùc thuoác cheïn beâta
Atenolol (Tenormine)
Acebutolol (Sectral)
Betaxolol
Penbutalol
Bisoprolol ( Concor)
Pindolol
Metoprolol (Betaloc)
Nadolol
Propranolol (Inderal, Avlocardyl)
Timolol

74. Thuoác öùc cheá men chuyeån
Cô cheá taùc duïng
Angiotensin I vôùi söï giuùp söùc cuûa men chuyeån seõ
thaønh Angiotensin II. Ñaây laø moät chaát co maïch
maïnh.
Thuoác öùc cheá men chuyeån öÙc cheá söï chuyeån
Angiotensin I thaønh Angiotensin II vaø öùc cheá söï
thoaùi giaùng cuûa Bradykinin ( moät chaát giaõn maïch).
Söï thieáu Angiotensin II vaø söï tích tuï Bradykinin
laøm giaõn maïch  haï HA.

75. Thuoác öùc cheá men chuyeån
Angiotensinogen
Renin
Angiotensin I Bradykinin
ÖCMC
Angiotensin II Peptide baát hoaït
Giaõn maïch

76. Caùc thuoác öùc cheá men chuyeån
Benazepril (Lotensine)
Moexipril
Captopril (Lopril)
Perindopril (Coversyl)
Enalapril (Renitec, Vasotec, Cerebril)
Quinapril (Accupril)
Fosinipril (Fozitec)
Ramipril (Altace)
Lisinopril
Trandolapril

77. Thuoác öùc cheá men chuyeån
Taùc duïng phuï:
- Ho khan
- Taêng Kali maùu
- Suy thaän.
Choáng CÑ:
- Coù thai, cho con buù.
- Heïp ÑM thaän 2 beân hoaëc heïp ÑM thaän ôû ngöôøi
coù 1 thaän.

78. Thuoác öùc cheá thuï theå Angiotensin II
Angiotensinogen
Renin
Angiotensin I
ÖCMC
Angiotensin II
ÖÙc cheá thuï theå Angio AT 1
Giaõn maïch
+
-
-

79. Caùc thuoácöùc cheá thuï theå
Angiotensine II
Cadesartan (Atacand)
Eprosartan (Teveten)
Irbesartan (Avapro, Aprovel)
Losartan (Cozaar)
Olmesartan (Benicar)
Telmisartan (Micardis)
Valsartan (Diovan))

80. Thuoác öùc cheá giao caûm trung
öông
Caùc loaïi thuoác öùc cheá giao caûm trung
öông:
-Methyldopa
-Clonidine

81. Thuoác öùc cheá thuï theå alpha 1
Cô cheá taùc duïng:
–ÖÙc cheá thuï theå alpha haäu synape, khoâng
cho Norepinephrine taùc duïng vaøo maïch
maùu  giaõn maïch
Taùc duïng phuï: hieän töôïng lieàu ñaàu ( tuït
HA), nhòp tim nhanh phaûn xaï, tuït HA tö
theá

82. Thuoác öùc cheá thuï theå alpha 1
Caùc loaïi thuoác öùc cheá thuï theå Alpha 1:
–Prazosine ( Minipress)
–Terazosine (Hytrin)
–Doxazosine (Cardura)

84. Thuoác öùc cheá keânh Calci
Fleckenstein phaùt hieän vaø phaùt trieån.
Ñöôïc bieát ñeán nhö thuoác ÑT ñau thaét ngöïc
vaøo 1970s.
Duøng ÑT haï aùp vaøo nhöõng naêm 80
Hieän taïi trôû thaønh thuoác ñöôïc duøng phoå
bieán ñöùng haøng töù hai trong ÑT taêng HA ôû
Hoa Kyø

85. Calcium channel blockers
Cô cheá taùc duïng:
- Cheïn keânh calci ôû maøng teá baøo  Calci
trong teá baøo cô trôn maïch maùu giaûm 
giaûm co maïch.
- Laøm taêng NO ôû teá baøo cô trôn  giaõn
maïch.

88. Caùc loaïi thuoác cheïn keânh calci
dihydropiridine
Amlodipine (Amlor, Norvasc, Amtas, Stamlo…)
Felodipine ( Plendil)
Isradipine
Nicardipine
Nisoldipine
Nifedipine (Adalat)

89. Caùc loaïi thuoác cheïn keânh calci
khoâng dihydropiridine
Diltiazem phoùng thích chaäm
Verapamil phoùng thích trung
bình
Verapamil taùc duïng daøi

90. Calcium channel blockers
Taùc duïng phuï:
- Nhöùc ñaàu, phöøng maët, phuø maét caù chaân
thöôøng gaëp vôùi caùc loaïi taùc duïng ngaén.
- Thænh thoaûng coù gaëp buoàn noân, taùo boùn.

91. Nifedipine
Nifedipin
– Daïng taùc duïng ngaén
– Daïng taùc duïng daøi

92. Caùc chæ ñònh baét buoäc trong ñieàu
trò taêng HA
Taêng HA coù theå toàn taïi cuøng caùc
beänh khaùc, khi ñoù seõ coù caùc chæ ñònh
baét buoäc veà cheá ñoä ñieàu trò

93. Caûi thieän loái soáng
Khoâng ñaït HA muïc tieâu
Löïa choïn thuoác khôûi ñaàu
Khoâng coù CÑ baét buoäc Coù CÑ baét buoäc
Taêng HA GÑ I Taêng HA GÑII Thuoác CÑ baét buoäc
Thiazide, ACEI, Keát hôïp 2 thuoác Caùc thuoác haï aùp khaùc
ARB,BB, CCB cuûa GÑI

94. Thuoác cho CÑ baét buoäc
CÑ baét buoäc LT BB ACEI ARB CCB
Suy tim x x x x
Sau NMCT x x
Taêng Beänh ÑMV x x x x
ÑTÑ x x x x x
Beänh thaän x x
Ngöøa ñoät quò x x

95. Caùc vaán ñeà ñaëc bieät khaùc
trong ñieàu trò taêng HA

96. Taêng HA khaùng trò
*Ñònh nghóa: khoâng ñaït ñöôïc muïc tieâu
ÑT khi ñaõ duøng ñuû lieàu cuûa 3 thuoác
( phoái hôïp, keå caû lôïi tieåu) haï aùp.
* Nguyeân nhaân: Ño HA khoâng ñuùng,
Taêng theå tích maùu quaù möùc, nguyeân
nhaân do thuoác, beùo phì, uoáng nhieàu röôïu

97. Taêng HA khaùng trò, nguyeân
nhaân do thuoác
Khoâng tuaân thuû ñieàu trò, Lieàu khoâng
thích hôïp, Keát hôïp thuoác khoâng ñuùng,
duøng tuoác khaùng vieâm non-steroides,
Cocaine, amphetamine, thuoác ñoàng giao
caûm, thuoác ngöøa thai, hormone steroides
thöôïng thaän, Erythropoietine, Cam thaûo
…

98. Taêng HA caáp cöùu
(Emergency hypertension)
Taêng trò soá HA raát cao
Coù daáu hieäu toån thöông cô quan
ñích
Caàn phaûi haï aùp 25% trong voøng vaøi
phuùt ñeán 1 giôø

99. Taêng HA khaån caáp
(Urgency hypertension)
Trò soá HA taêng cao
Coù daáu hieäu toån thöông cô quan
ñích
Haï aùp 25% trong voøng vaøi giôø

100. Keát luaän
Laø moät vaán ñeà quan troïng cho söùc khoûe coäng
ñoàng.
Chaån ñoaùn xaùc ñònh deã, nhöng vieäc caàn ñaàu tö
söùc löïc nhieàu laø trong vieäc ñaùnh giaù, tìm
nguyeân nhaân vaø nhaát laø kieåm soaùt ñöôïc trò soá
HA.
Coù raát nhieàu loaïi thuoác haï aùp, caàn naém vöõng
caùc ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi thuoác ñeå coù theå
phoái hôïp ñieàu trò toát.

101. Keát luaän
Kieåm soaùt toát moät tröôøng hôïp taêng
HA ñoøi hoûi phaûi coù caû khoa hoïc vaø
ngheä thuaät: uy tín, giao tieáp, chaân
thaønh, hieåu bieát beänh nhaân vaø hoaøn
caûnh beänh nhaân, choïn thuoác, lieàu
thuoác, phoái hôïp thuoác …

102. Chaân thaønh caûm ôn söï theo doõi cuûa quí vò