ANAYASACILIK VE ANAYASAL HUKUK DEVLETİ

1. ANAYASACILIK VE ANAYASAL HUKUK DEVLETİ
Bu sunum aşağıdaki kaynaktan hazırlanarak hazırlanmıştır. Coşkun Can Aktan, Anayasal Vergi Hukuku: Ankara:
Seçkin Yayınları, 2019. Sunumu Hazırlayan: Lütfü Feyzioğlu
Prof.Dr. Coşkun Can Aktan

2. ANAYASACILIK VE ANAYASAL
HUKUK DEVLETİ
• Anayasacılık (constitutionalism) tarihsel bir zorunluluk
sonucu ortaya çıkmıştır ve keyfî yönetimleri engelleme
çabasının bir yansıması ve ürünüdür.
• Anayasacılık tarihsel anlamda mutlak güç ve yetkilere
sahip keyfî yönetimler altında ezilen halkın mücadeleleri
sonucunda gündeme gelmiştir.

3. • Anayasacılık devlet yönetiminin keyfî değil
önceden belirlenmiş kurallara dayanması
gerektiği yönündeki bir yaklaşımı savunmaktadır.
•Anayasacılık en kısa ve öz bir tanımla “sınırlı
devlet” (limited government) demektir

4. • Anayasacılık felsefesinin temelleri üzerine ilk
önemli felsefi eserler John Locke ve onu
takiben Montesquieu’ya aittir
Locke, Montesquieu ve onu takip eden entelektüel çabalar
18. Yüzyıldaki anayasal hareketlerinin başlamasına fikri
bir zemin hazırlamıştır.

5. Anayasacılık Felsefesinin Temel Amaçları
•Doğal insan haklarını ve
sivil özgürlükleri siyasî
sistemin temel ilkeleri ve
temeli olarak tesis etmek
ve devlete bu hak ve
özgürlüklere saygı
gösterme ve onları tek ve
toplu sivil ihlâlcilere karşı
koruma, hak ve
özgürlüklere verilen
zararları faillere tazmin
ettirme (ceza, tazminat)
görevi vermek.

6. DOĞAL İNSAN HAKLARI
•Hayat,
•Hürriyet
• Mülkiyet
SİVİL ÖZGÜRLÜKLER
•Din ve vicdan özgürlüğü
•Seyahat etme ve yerleşme özgürlüğü
•Düşünce ve ifade özgürlüğü
•Basın özgürlüğü
•Menkul ve Gayrimenkul edinme, elde
tutma ve kullanma özgürlüğü
•Serbest müdahale yapma özgürlüğü
•Teşebbüs ve iş kurma özgürlüğü
•Meslek seçme ve icra etme özgürlüğü
•Sözleşmelere girme özgürlüğü

7. • Devlet iktidari üzerine,
insan hak ve
hürriyetlerini korumak
için, alenî, bilinen,
istikrarli ve sonuçları
tahmin edilebilir-
önceden bilinebilir
sınırlar koymak.
Anayasacılık Felsefesinin Temel Amaçları

8. • Devlet iktidari
üzerindeki sınırlarda
gerçekleştirilecek
degişikliklerin her reşit
vatandaşın katılacağı,
hiç kimsenin keyfî
olarak dışlanamayacağı
yaygın bir münazara ve
münakaşa süreciyle ve
önceden belirlenmiş
değiştirme kurallarına
bağlı kalınarak
yapılmasını garanti
etmek.
Anayasacılık Felsefesinin Temel Amaçları

9. • Devletin, belli siyasal
sınıfların veya onların
müttefiklerinin özel refahı
için çalışmaktan ziyade
genel kamusal amaçlar
ve çıkarlar için
çalışmasını sağlamak.
• Devlet organları
arasındaki yetki ve görev
paylaşımını, ilişkileri ve
saydığımız tüm bu ilkeleri
ilkeleri asla gözden
kaçırmadan, düzenlemek.
Anayasacılık Felsefesinin Temel Amaçları

10. • Anayasacılık felsefesinin olmazsa olmaz ilkeleri
bulunmaktadır.
• Bunlar;
• Sosyal sözleşme, temsil ve katılım
• Hukukun üstünlüğü
• Anayasanın üstünlüğü ve baglayıcılığı
• Kuvvetler ayrılığı
• Kontrol ve denge
• Federalizm
• Anayasal kuralların kolayca değiştirilmesini engelleyecek
sağlamlaştırma (entrenchment) kuralları ve sairedir.

11. • İlk olarak“Anayasacılık”
(constitutionalism) ve
“sözleşmecilik”
(contractarianism)
arasında zorunlu bir bağ
olmasa da felsefi
anlamda bir normatif
birliktelik söz konusudur.
• Devlet ile vatandaşlar
arasındaki ilişkileri
düzenleyen anayasanın
meşruiyeti için yönetim
ve yönetilenler arasında
bir sosyal sözleşmenin
(sosyal kontrat) olması
önemlidir.

12. • Anayasacılık felsefesinin ikinci en önemli ve temel unsuru
“hukuk”tur.
• Halktan rıza ve onay alan yönetimler asla keyfî hareket
edemezler ve önceden belirlenmiş, halkın bilgisine sunulmuş
adil kurallar (hukuk) dahilinde hareket etmek zorundadırlar

13. • Anayasacılık felsefesinin üçüncü temel unsuru “kuvvetler
ayrılığı”dır. Güç ya da kuvvet bir tek elde toplanmamalı;
dağıtılmalı ve paylaştırılmalıdır.
• Anayasacılık felsefesinin dördüncü temel unsuru
“sağlamlaştırma” (entrenchment) adı verilen ilkedir. Bu ilke
anayasanın bağlayıcılığını garanti eden ya da güvence altına
alan bir ilkedir.

14. Vatandaşlar ve devlet
arasında bir Sosyal
Sözleşme söz
konusudur. Sözleşme
konusu devletin barış,
düzen, güvenliği tesis
etme görevidir.
Keyfi devlet söz konusu
değildir: devletin güç
ve yetkileri hukukla
sınırlandırılmıştır.
Yasama, yürütme ve
yargı arasında
fonksiyonel bir güç
paylaşımı vardır,
Federalizm ile güç
devlet organları
arasında dikey olarak
dağıtılmıştır.
Anayasanın temel
ilkelerinin siyasal
yönetimler tarafından
kolayca
değiştirilmesini
önleyecek kurallar
mevcuttur.
1-SOSYAL SÖLEZŞME 2-HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ
3-KUVVETLER AYRILIĞI 4-SAĞLAMLAŞTIRMA
•Temsil
•Katılım
•Rıza
•Onay
•Hukuk
Devleti
•Hukukun
Üstünlüğü
•Anayasanın
Bağlayıcılığı
•Yatay
Kuvvetler
Ayrılığı
•Dikey
Kuvvetler
Ayrılığı
•Kontrol
ve Denge
•Kaliteli
Çoğunluk
Kuralı
•Çift Meclis
•Referandum
•Görev ve
Yetki Sınırı
vs.

15. • “Anayasa” ve “anayasacılık” kavramları arasındaki
ilişkiyi biraz daha netleştirmekte yarar vardır.
• İlk olarak, anayasa bir ülkedeki en üstün hukuk gücüne
sahip olan resmi belgeyi ifade etmektedir.
• Anayasanın ikinci anlamı bir ülkede belli bir anda fiilen
var olan devlet sisteminin niteliğini belirtir.

16. • Bu en geniş anlamda anayasa, resmî anayasanın
yanında, onu tamamlayan diğer ilgili mevzuatı,
teamülleri ve yargı kararlarını ve ayrıca devlet sistemini
şekillendiren siyasî, iktisadî ve kültürel etkenleri de
kapsar.
• Son olarak anayasa devletin sınırlanması düşüncesini
ifade eder ki buna “anayasacılık” denir.