ANAYASAL POLİTİK İKTİSAT: DOĞUŞU VE GELİŞİMİ

1. ANAYASAL POLİTİK İKTİSAT:
DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan, Yeni İktisat Okulları Ve İktisadi
Düşünce: Ankara: Seçkin Yayınları, 2018
Sunumu Hazırlayan: Şerife Şirin Yıldız
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. Richard M. McKenzie
Richard M. McKenzie’nin
öncülüğünde ve Heritage
Foundation ev sahipliğinde
Anayasal iktisat
(Constitutional Economics)
adını taşıyan bir konferans
düzenlendi

3. McKenzie’nin bulduğu
kavram sayesinde kamu
tercihi adı verilen
araştırma alanının bir alt
disiplini olarak ortaya çıkan
anayasal iktisat bir kimlik
kazanmış oldu.”
-James M. Buchanan
Daha sonra bu
konferansta sunulan
bildiriler 1984 yılında bir
kitap içerisinde toplandı.

4. “Anayasal iktisat düşüncesi,
ekonomi biliminde bugüne
kadar gördüğüm gelişmelerin
en önemlilerinden biridir.”
Friedrich A. Von
Hayek

5. James M. Buchanan Nobel
Ekonomi ödülüne layık
görüldükten sonra
Buchanan’ın kurucusu ve
öncüsü olduğu Kamu
Tercihi ve Anayasal Politik
İktisat tüm dünyada daha
geniş bir akademisyen
topluluğunun ilgisini
çekmeye başladı.

6. ANAYASAL POLİTİK İKTİSAT =
ANAYASAL + POLİTİK +İKTİSAT
“Anayasal politik iktisat, … kurallar ve
kurumları inceleyen bir araştırma
programıdır. Anayasal politik iktisat,
geleneksel iktisat ve geleneksel
siyaset biliminden farklılık gösterir ve
tercihler üzerine sınırlamalar
getirilmesi konuları ile ilgilenir.
Metodolojik bireycilik ve rasyonel
tercih söz konusu araştırma
programının çekirdek ilkelerini
oluşturur.”
-James M. Buchanan

7. Özetle, anayasal politik iktisat;
ana ekseni iktisat olan; siyaset
bilimi ve hukuk bilimlerinin
kesişim alanında çalışmalar yapan
bir araştırma programıdır.
Anayasal politik iktisat açıdan
felsefi temelleri Hobbes ve
Locke’a uzanan
“sözleşmecilik” felsefesi ile de
yakından alakalıdır.

8. Kamu Tercihi
POLİTİKA İKTİSAT
POLİTİK
İKTİSAT
(KAMU
TERCİHİ)
Politik iktisat (kamu tercihi):
politikanın iktisadi analizini
yapan bir inter-disipliner
araştırma alanıdır. Politika
iktisat içerisinde iktisat biliminin
araç ve varsayımları altına alan
Siyaset Bilimi (politika)
konularını ele alır.

9. Anayasal Politik İktisat
ANAYASA
ANAYASAL
POLİTİK
İKTİSAT
POLİTİK
İKTİSAT
Anayasal Politik İktisat (anayasal iktisat):
devletin iktisadi alandaki görev ve
fonksiyonlarının, güç ve yetkilerinin
<<anayasal>> kurallar ile sınırlandırılmasının
felsefi, ahlaki ve teorik temellerini inceleyen bir
multi-disiplener araştırma alanıdır. Anayasal
politik iktisat adından da anlaşılacağı üzere üç
disiplini buluşturmaktadır:

10. İKTİSAT
SİYASET
(POLİTİKA)
HUKUK

11. Şekil-2: Hukuk ve İktisat Yaklaşımları İçerisinde Anayasal Politik İktisat

12. Anayasal politik iktisadın inceleme konusu spesifik
olarak “anayasal kurallar ve kurumlar’’dır.

13. Pozitif Anayasal Politik İktisat Normatif Anayasal Pozitif İktisat
Bir anayasada ‘olması gereken’,
’ideal’, ‘optimal’ kural ve
kurumlar
Mevcut anayasal kural ve
kurumlar

14. Pozitif Anayasal Politik İktisat
Mevcut anayasada devlet
tanımı
Devletin görev ve
fonksiyonları;
Güç ve yetkileri
Anayasa ve özgürlükler
Anayasal demokrasi
Anayasal düzenleme
süreci
Bağımsız yargı
Kuvvetler ayrılığı
Mali anayasa
Parasal anayasa
Paranın düzenlenmesine
yönelik anayasal kurallar
Uluslararası ticarete
yönelik anayasal kurallar
Vs.

15. Normatif Anayasal Politik İktisat
Kurallar ve düzen
Kuralların mantığı
Formel kurallar ve informel
kurallar
Sosyal sözleşme
Sözleşmecilik
Anayasacılık
Anayasal kuralların
rasyoneli
Anayasal kuralların önemi
Anayasal kuralların etkileri
ve sonuçları
Optimum oylama
kuralları
Prosedürel anayasal
kurallar
Kantitatif anayasal
kurallar
Vs.

16. Normatif anayasal politik
iktisat içerisinde devletin
meşruiyeti konusu felsefi
düzeyde incelenmekte, bu
çerçevede devletin bireylerin
can ve mal güvenliğinin
korunmasına karşılık, onun
hak ve özgürlüklerine ne tür
sınırlamalar getirebileceği
konuları irdelenmektedir.

17.  Pozitif anayasal politik iktisat normatif anayasal politik iktisattan
farklı olarak “olması gerekeni” değil “mevcut” anayasal durumun bir
analizini yapar.
 Önemle belirtelim ki, geleneksel olarak anayasalar, esasen
bir "politik anayasa " hüviyetine sahip olmuşlardır.
 Normatif anayasal politik iktisat anayasaların "Politik Anayasa"
hüviyetinin dışında "Ekonomik Anayasa" hüviyetine de sahip olması
gerektiğini savunmaktadır.